TEMAT: ANTYK GRECKO-RZYMSKI − ŹRÓDŁO KULTURY

TEMAT: ANTYK GRECKO-RZYMSKI − ŹRÓDŁO KULTURY EUROPEJSKIEJ
(klasa 1)
Cele:
Środki:
Metody:
Przebieg lekcji
FAZA
WSTĘPNA
WŁAŚCIWA
Czym jest
właściwie
kultura?
OPIS/NAZWA ĆWICZENIA
− przywitanie się z uczniami, sprawdzenie
obecności, sprawdzenie zadania domowego
i/lub odpytanie jednego z uczniów
− KULTURA
 zachowania człowieka;
 wzory (normy)tych zachowań;
 wytwory człowieka.
CZAS
Ok. 5 – 7
min.
ok. 4 min.
WYTWORY KULTURY to:
 architektura i sztuki plastyczne;
 literatura;
 teatr;
 muzyka
 dziś TV, filmy etc.
 narzędzia i sprzęty domowego użytku
(tzw. artefakty);
 obyczaje domowe;
 prawo;
 normy etyczne;
 obrzędy liturgiczne.
Samo słowo kultura obejmuje znacznie
więcej niż jego potoczne
rozumienie/znaczenie.
Kultura europejska ma dwa źródła:
a) kultura judeo-chrześcijańska;
b) kultura grecko-rzymska.
Wzór piękna
Sztuka starożytna na długie wieki określiła
europejskie kanony piękna. Uznano ją za
wzór doskonały – klasyczny. Dlatego
terminem klasyczny określa się nie tylko
1
ok. 3 min.
UWAGI
Jak
powstawała
literatura
twórczość antyczną, ale i wszystkie
późniejsze prądy oparte na ich wzorach.
− najpierw jako ustna opowieść ludzi o
zdarzeniach mitycznych i historycznych, jako
pieśń śpiewana przy dźwiękach instrumentów
sławiąca herosów, czy też jako hymn (pean
lub dytyramb) wysławiający jakiś bóstwo.
Ok. 4
minut
− Grecy przejęli pismo prasemickie od
Fenicjan na przełomie IX i VIII w. p.n.e.
Poprzednicy i
sąsiedzi
− Początki lit. greckiej wiążemy z imieniem
Homera, ale wykopaliska arch. mówią o
różnych ośrodkach kulturalnych Grecji – np.
na Krecie (pałace w Knossos, Faistos ) oraz w
Mykenach. Przed Homerem istniały ustne
przekazy różnych form lirycznych, które nie
dotrwały do naszych czasów.
− Ludy Mezopotamii – Sumerowie,
Babilończycy i Asyryjczycy – znały pismo
klinowe utrwalane na tabliczkach glinianych.
Babilończycy i Asyryjczycy – zdobywcy
Mezopotamii – przejęli od Sumerów pismo i
zwyczaje.
Najsławniejszy jest epos o królu Gilgameszu,
znany w 3 wersjach – sumeryjskiej,
asyryjskiej i babilońskiej.
ok. 3 min.
Istota i geneza
mitu
− mit jest próbą odpowiedzi na dręczącą
zagadkę bytu: jak powstał świat i człowiek,
jaka jest ich natura i przeznaczenie. Mit jest
zatem opowieścią, która przedstawia i
organizuje wierzenia danej społeczności. Mit
nazywa emocje, najczęściej zbiorowe: lęk,
niepokój, radość etc. Wyjaśnia to, co
niewyjaśnione, np. przemienność pór roku,
zjawiska atmosfreczyne itd.
ok. 2 min.
Funkcje mitu
tworzyły więź społeczną
ok. 2 min.
dodatkowo pełniły funkcje:
 poznawcze (interpretacja zjawisk
przyrody);
 światopoglądowe (podstawa wierzeń
religijnych);
 sakralne (Poprzez powiązanie z
2
kultem bóstw i rytuałów obrzędów).
Dziś również możemy spotkać mity − powstają poza
historią i poza doświadczeniem – np. w ideologii
faszystowskiej.
Podział
Forma i topika
− mity pierwotne mówiły o powstaniu i
naturze bogów, świata, człowieka, rodów
ludzkich, norm, obyczajów etc. toteż mity
dzielimy na:
 teogoniczne (gr. theos ‘bóg’)
 kosmogoniczne (gr. kosmos ‘świat’)
 antropogeniczne (gr. antrophos
‘człowiek’)
 genealogiczne (gr. genealogia
‘historia rodu, rodowód’)
ok. 3 min.
− ważną rolę odgrywają metafory, alegorie i
symbole. Mit często nie wyraża treści wprost.
ok. 4 min.
− mit nie jest gatunkiem literackim, ale
spowodował powstanie wielu gatunków w
literaturze, np. epos jako zapis mitu, tragedia
wykształciła się z obrzędów religijnych
mających uzasadnienie w mitach.
− w mitach zostały utrwalone pierwsze wzory
ludzkich postaw i zachowań – tzw.
ARCHETYPY, np. matki (Demeter),
marzyciela idealisty (Ikar).
− z mitów wywodzą się stałe obrazy i
motywy literackie, tzw. miejsca wspólne
[topos, topoi, topika], np. Amor, Arkadia itp.
− mitologizacja – to nadawanie nowego
znaczenia, proces
− idealizowanie to celowe eksponowanie zalet
przy jednoczesnym ukrywaniu wad (Potop).
Filozofia
starożytnych
− CYNICY
 Sokrates i opowieść i kramie, na
którym leży wiele towarów na
sprzedaż, „Tyle tu rzeczy, których mi
nie potrzeba” :)
 podstawy dał ANTYSTENES z Aten
3
ok. 7 min.



(ok. 400 r. p.n.e.), był uczniem
Sokratesa.
cynicy twierdzili, że prawdziwe
szczęście nie ma związku z dobrami
zewnętrznymi – jak dobro materialne,
luksus, władza polityczna czy dobre
zdrowie. Prawdziwe szczęście polega
na uniezależnieniu się od takich
przypadkowych i łatwych do utracenia
rzeczy, spraw.
najbardziej znanym cynikiem był
Diogenes (Aleksander Wielki, beczka)
Cynicy uważali, że ludzie nie powinni
martwić się zdrowiem, śmiercią,
chorobą – swoją ani innych ludzi.
Dzisiaj słów ‘cyniczny’ i ‘cynizm’
używa się w znaczeniu niewrażliwości
na cierpienie innych.
− STOICY
 Zenon z Cypru (Ateny ok. 300 r.
p.n.e.) – rozbitek przybyły do Aten i
bratający się z cynikami. Zwykle
zbierał swych słuchaczy w tzw.
Pstrym Portyku. stoa to po grecku
portyk właśnie – stąd stoicyzm.
 wszyscy ludzie są częścią tego samego
rozumu świata – logosu, każdy
człowiek jest światem w miniaturze,
mikrokosmosem będącym odbiciem
makrokosmosu;
 Cycero (106−43 r. p.n.e.) powiedział,
że „człowiek jest dla człowieka
świętością” – stało się to później
hasłem HUMANIZMU;
 wszystkie procesy zachodzące w
przyrodzie (choroba, śmierć) są
zgodne z prawami natury, dlatego
człowiek musi się nauczyć godzić ze
swoim losem. Tak samo ze
szczęściem i nieszczęściem.
− EPIKUREJCZYCY
 Uczeń Sokratesa ARYSTYP uważał,
że celem człowieka jest osiągnięcie
jak najwięcej zmysłowych
4
Gatunki
antyczne
Wojsko i sport
FAZA
KOŃCOWA
przyjemności, „jedynym dobrem jest
przyjemność, a jedynym złem –
przykrość”.
 Ok. 300 r. p.n.e. Epikur założył w
Atenach szkołę filozoficzną, rozwinął
etykę przyjemności Arystypa i
dołączył naukę Demokryta o atomach.
 Mniejszą przyjemność (krótszą)
zamieniać na dalszą w czasie, ale
długotrwałą.
 Przyjemność nie tylko zmysłowa –
przyjaźń czy przeżycia artystyczne.
 Małe zainteresowanie polityką („żyj w
ukryciu”);
 carpe diem.
− teatr (tragedie i komedie)
− epos
−epigramat
− hymn
− pean
− erotikon
− tren
− kultura ciała
− Olimpiada
− wychowanie spartańskie (Termopile)
− honor
− patriotyzm
− podziękowanie za współpracę;
− podyktowanie zadania domowego:
Sporządź notatkę na temat:
a) teatru antycznego
b) architektury starożytnej
c) postaci Platona, Arystotelesa i
Sokratesa
5
ok. 1 min.
ok. 2 min.
ok. 3 min.