podejście systemowe. Przykład Wydziału Zarządzania UW

Jakość kształcenia – podejście systemowe.
Przykład Wydziału Zarządzania UW
dr hab. Krzysztof Klincewicz
[email protected]
Wydział Zarządzania
Uiniwersytet Warszawski
© Wydział Zarządzania UW 2008
Jakość kształcenia – podejście systemowe
 Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW
 Systemowe postrzeganie jakości
 Organizacja studiów
 Prowadzenie zajęć
 Ocena pracy wykładowców
 Infrastruktura i otoczenie
 Podsumowanie
© Wydział Zarządzania UW 2008
www.wz.uw.edu.pl
Kierunki rozwoju Wydziału Zarządzania UW
(2005-2008)

Badania naukowe
–

Kształcenie w dziedzinie zarządzania
–

nr 1 w rankingach MBA, rekordowa liczba kandydatów (2007)
Relacje z otoczeniem
–

awans do 1 kategorii MNiSW (2006)
Biuro Karier, Rada Biznesu, edukacja menedżerska
Infrastruktura
–
nowe budynki na Służewcu i wyposażenie
© Wydział Zarządzania UW 2008
www.wz.uw.edu.pl
Jakość kształcenia na WZ UW

Kluczowy element strategii Wydziału
–
–
–
–


Szczególnie ważna przy zwiększaniu skali działania
Punkt wyjścia do akredytacji międzynarodowych
Przedmiot zainteresowania partnerów (firm i uczelni zagran.)
Sposób zagwarantowania godziwych warunków pracy dla
wykładowców oraz przydatności wiedzy w przyszłej pracy dla
studentów
Projekty akredytacyjne (AACSB, EQUIS, AMBA)
Współpraca z uczelniami partnerskimi (USA, UE, Azja) i
realizacja projektów EFS
© Wydział Zarządzania UW 2008
Problemy związane z jakością kształcenia



Doświadczenia studentów i wykładowców
Skala działania wymaga standaryzacji
Intensywna konkurencja ze strony niepublicznych uczelni
–
–
warunki studiowania, zasady przyznawania dyplomów, formy
prowadzenia zajęć, partnerzy zagraniczni, akredytacje,
wspieranie aktywności studenckiej
kradzież własności intelektualnej, „podkupywanie” studentów,
pracowników i programów zajęć
© Wydział Zarządzania UW 2008
Akredytacja AACSB

AACSB (Association to Advance Collegiate Schools of Business)
–
–
–
–
–
największa i najbardziej znana organizacja zrzeszająca uczelnie
ekonomiczne
restrykcyjne warunki akredytacji – w naszym regionie członkami
są tylko wydziały zarządzania z Lipska i Ankary
program MBA z akredytowanym University of Illinois
7-letnia ścieżka akredytacyjna – analogia do procesu
wchodzenia do strefy Euro
wyzwanie – i potencjalne korzyści
© Wydział Zarządzania UW 2008
Zespół ds. Jakości Kształcenia

Prace przydatne w procesie akredytacji
–
–
–

zakres wykracza poza wymogi uchwały Senatu UW (kontrolę i
raportowanie)
wykorzystanie wcześniejszych propozycji BJK UW, wymogów
PAKA i akredytacji AACSB/EQUIS/AMBA
benchmarking – porównanie z uczelniami polskimi i
zagranicznymi oraz firmami szkoleniowymi
Szeroka reprezentacja Wydziału
–
studenci, doktoranci, młodzi pracownicy, pracownicy samodzielni
+ pomoc pracowników administracyjnych
© Wydział Zarządzania UW 2008
Jakość kształcenia – podejście systemowe
 Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW
 Systemowe postrzeganie jakości
 Organizacja studiów
 Prowadzenie zajęć
 Ocena pracy wykładowców
 Infrastruktura i otoczenie
 Podsumowanie
© Wydział Zarządzania UW 2008
www.wz.uw.edu.pl
Rozumienie jakości

Kluczowe pojęcie w teorii zarządzania
–

Jakość produktów (co?) i procesów (jak?)
Podejście systemowe – myślenie o organizacji jako
„naczyniach połączonych”, analiza współzależności
–
–
Postawy i przekonania uczestników organizacji
Kultura, zaangażowanie i system wartości
© Wydział Zarządzania UW 2008
Systemowy wymiar jakości

Przedmiot zainteresowania nauk o zarządzaniu
–

…a szewcom nie wypada chodzić bez butów
Efekt motyla (Lorenz), dynamika systemów (Forrester,
Senge) i organizacja procesowa (Hammer, Champy)
–
–
–
–
działania uczestników organizacji są współzależne...
...ale pojedynczy uczestnik może tych współzależności nie
dostrzegać
warto uczyć się z cudzych doświadczeń
dążenie do ciągłego doskonalenia procesów
© Wydział Zarządzania UW 2008
Od strategii do procesów

Strategia i cele Wydziału punktem wyjścia
–

Zespół ds. Strategii, Rada Biznesu
Formalizacja procesów
–
–
–
Zespół ds. Zapewnienia Jakości Kształcenia
nie tylko funkcje kontrolne i raportujące
sprzężenie zwrotne: identyfikacja problemów i przyczyn, uczenie
się i doskonalenie organizacji
© Wydział Zarządzania UW 2008
Potrzeba formalizacji

Doprecyzowanie nieformalnych reguł
–

Wprowadzenie udoskonalonych rozwiązań
–

np. praca kierownika studiów, zasady przekazywania sylabusów i
przygotowywania rozkładów zajęć, praca osób odpowiedzialnych
za USOS, rezerwacja rzutników multimedialnych...
np. ankiety, hospitacje, modyfikacja oceny okresowej
Problem nadmiernej formalizacji?
–
ale wymogi akredytacji międzynarodowych
© Wydział Zarządzania UW 2008
Zasady zapewnienia jakości
na Wydziale Zarządzania UW

25 stron, 50 paragrafów
–
–

dokument obszerny i dostosowany do specyfiki WZ UW
wynik wielomiesięcznej pracy kilku osób
element sprzężenia zwrotnego
–
–
szeroka reprezentacja Wydziału w Zespole ds. Jakości
Kształcenia oraz upublicznienie dokumentu
regularne przeglądy „Zasad...” oraz procedura zgłaszania i
rozpatrywania propozycji zmian


mogą je zgłosić m.in. studenci, absolwenci i pracodawcy
Zespół musi rozpatrzyć każdą propozycję i udokumentować decyzję
© Wydział Zarządzania UW 2008
Jakość kształcenia – podejście systemowe
 Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW
 Systemowe postrzeganie jakości
 Organizacja studiów
 Prowadzenie zajęć
 Ocena pracy wykładowców
 Infrastruktura i otoczenie
 Podsumowanie
© Wydział Zarządzania UW 2008
www.wz.uw.edu.pl
Programy nauczania

Znaczenie: dynamiczne zmiany nauk o zarządzaniu wobec
przemian globalnej gospodarki


Coroczne przeglądy programów
Źródła propozycji zmian





Kierownik Studiów – analiza konkurencyjnych programów
Kierownicy Katedr – analiza kompetencji pracowników
Samorząd Studencki – gromadzenie sugestii studentów
Komisja Dydaktyczna – analiza minimów programowych, protokołów
pokontrolnych, badań ankietowych
Absolwenci, pracodawcy, partnerzy zagraniczni...
© Wydział Zarządzania UW 2008
Programy nauczania

Propozycje zmian programu może złożyć każdy
zainteresowany
–

Obowiązek rozpatrzenia każdej propozycji przez Komisję
Dydaktyczną
–

musi spełniać wymogi formalne (w tym zawierać uzasadnienie)
coroczne pisemne wnioski z przeglądu programów nauczania –
w tym uzasadnienia każdego odrzucenia wniosków
Bez recenzji zewnętrznej programów nauczania
–
ze względu na konkurencję z innymi szkołami
© Wydział Zarządzania UW 2008
Obsada zajęć

Wyzwanie przy dużej skali działania
–

Warunki instytucjonalne
–
–
–

rozwiązania korzystne dla studentów - na WZ tradycyjnie nie ma
„okienek”, zajęcia są kumulowane
przypisanie odpowiedzialności za przedmioty
procedura uzgodnień obsady i rozkładów zajęć
regularne analizy obciążeń pracowników
Niezbędne doprecyzowanie regulaminu studiów
–
np. nie tylko termin ogłoszenia rozkładu zajęć, ale też
szczegółowe metody jego przygotowania
© Wydział Zarządzania UW 2008
Organizacja studiów

Zakres odpowiedzialności Kierowników Studiów i
Opiekunów Specjalności
–
–
–
kontrola sylabusów – możliwość przekazania do recenzji
zewnętrznej i wpłynięcia na zmiany zawartości
środki nacisku Kierowników Studiów na wykładowców
obowiązek raportowania (sprawność i terminowość)


niedostatki USOS-a a potrzeby zarządcze
wskaźniki ilościowe takie jak: zdawalność egzaminów, liczba zaliczeń
warunkowych, przyczyny występowania o egzaminy komisyjne,
liczebność grup seminaryjnych, odstępy czasowe między absolutorium a
obroną pracy
© Wydział Zarządzania UW 2008
Rekrutacja

Dostosowanie do wymogów prawa, możliwości lokalowych
i kadrowych
–
–
różnica w stosunku do uczelni prywatnych
ograniczenia regulaminowe – wskaźniki wpływające na uchwały
Rady Wydziału o rekrutacji


uzależnienie od liczby dostępnych promotorów (x maksymalna liczebność
grup seminaryjnych)
uzależnienie od przewidywanej dostępności pomieszczeń
© Wydział Zarządzania UW 2008
Jakość kształcenia – podejście systemowe
 Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW
 Systemowe postrzeganie jakości
 Organizacja studiów
 Prowadzenie zajęć
 Ocena pracy wykładowców
 Infrastruktura i otoczenie
 Podsumowanie
© Wydział Zarządzania UW 2008
www.wz.uw.edu.pl
Zasady etyczne pracy wykładowcy

Standard na uczelniach zachodnich – ale „nienormatywny
charakter”, wyznaczanie trudnych do zmierzenia celów i ideałów

Przykładowe normy i wartości







wpływ na rozwój wiedzy, umiejętności i postaw studentów
poszanowanie godności studentów
doskonalenie własnej wiedzy i umiejętności
nie podważanie autorytetu innych wykładowców i władz
unikanie roli sędziego we własnych sprawach
dokumentowanie udziału studentów w badaniach
nie nakładanie na studentów obowiązków, nie związanych z przepisami i
potrzebami procesów kształcenia
© Wydział Zarządzania UW 2008
Prowadzenie zajęć



Zasady udostępniania opisów wymagań zaliczeniowych i
materiałów
Przypomnienie o ochronie praw autorskich
Wymóg kultury osobistej obu stron procesu kształcenia


formalne zasady współpracy okazują się niezbędne
Zasady komunikacji

dyżury, poczta elektroniczna, strony internetowe
© Wydział Zarządzania UW 2008
Ocena studentów

Ogólne zasady oceny




przejrzyste kryteria, bezstronność, unikanie konfliktu interesów
samodzielność wykładowcy przy określaniu zasad i kryteriów oceny oraz
respektowanie podobnych praw innych wykładowców
sposoby radzenia sobie z nieformalnymi naciskami
Proces oceniania




wcześniejsze określanie kryteriów zaliczenia
terminy wprowadzania ocen do USOS-a
zasady udostępniania ocenionych prac
zalecenia wprowadzania oceny punktowej
© Wydział Zarządzania UW 2008
Jakość kształcenia – podejście systemowe
 Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW
 Systemowe postrzeganie jakości
 Organizacja studiów
 Prowadzenie zajęć
 Ocena pracy wykładowców
 Infrastruktura i otoczenie
 Podsumowanie
© Wydział Zarządzania UW 2008
www.wz.uw.edu.pl
Gromadzenie opinii studentów

Informacja zwrotna dla wykładowców i podstawa
doskonalenia dydaktyki
–
–
–
–
dopiero w dłuższym okresie element oceny okresowej
wyniki ankiet dla pojedynczego przedmiotu nie mogą być
podstawą nagradzania lub karania
interpretacja wyników uwzględnia wpływ czynników
zewnętrznych (liczebność grupy, godziny zajęć, ewentualne
konflikty, odsetek wypełnionych ankiet)
Próba rozwiązania dotychczasowych problemów ankiet,
prowadzonych przez Samorząd Studencki
© Wydział Zarządzania UW 2008
Gromadzenie opinii studentów




Standardowy formularz
Pytania obejmują samoocenę zaangażowania studenta w
zajęcia
Dystrybucja za pośrednictwem USOS-a (odpowiedniki
papierowe dla studiów podyplomowych i doktoranckich)
Dodatkowe ankiety oceniające współpracę z promotorem
wypełniane przy obronie prac licencjackich i magisterskich
© Wydział Zarządzania UW 2008
Gromadzenie opinii studentów

Przetwarzanie i analiza wyników
–
–
–
–

współpraca z Samorządem Studenckim
dane pobierane z USOS-a
duże nakłady pracy...
...ale korzyści dla Samorządu: upublicznienie wyników
Zasady publikacji wyników
–
–
nie wolno agregować (oceny są niewspółmierne)
wyniki uzupełnione o odsetek odpowiedzi w grupie
(reprezentatywność)
© Wydział Zarządzania UW 2008
Gromadzenie opinii studentów

Sprzężenie zwrotne
–
wykorzystanie opinii do doskonalenia dydaktyki



–
wyniki ocen własnych zajęć dostarczane wykładowcom
niska ocena – dyskusja z przełożonym
ponowna niska ocena dla tego samego przedmiotu i w oparciu o te same
kryteria – rozmowa z Dziekanem, pisemny plan działań
wykorzystanie wyników w ocenie okresowej



dołączanie do teczek personalnych
przegląd wyników z ostatnich kilku lat
brak bezpośredniej zależności między wynikami ankiet a oceną okresową
(zapobieganie traktowaniu studenta jako ”klienta” i obniżaniu poziomu
wymagań)
© Wydział Zarządzania UW 2008
Rzecznik Praw Studenta


Powoływany przez Dziekana w porozumieniu z
Samorządem Studenckim
Rozwiązywanie problemów studentów
–
–
–
–
–
dyżury
anonimowy formularz zgłoszeń
śledzenie dyskusji internetowych
reakcja „w rażących przypadkach naruszenia jakości procesów
dydaktycznych” i ścieżka rozpatrywania spraw
przygotowywanie corocznych sprawozdań
© Wydział Zarządzania UW 2008
Wsparcie koleżeńskie wykładowców




Eufemistyczne określenie hospitacji
Celem doskonalenie dydaktyki a nie ocena pracownika
Obejmuje wszystkich wykładowców (nie tylko młodszych)
Techniki dydaktyczne w zarządzaniu ewoluują
–
nowe formy kształcenia, wykorzystywanie studiów przypadków,
uczenie analizy i podejmowania decyzji, prowadzenie projektów
doradczych
© Wydział Zarządzania UW 2008
Wsparcie koleżeńskie wykładowców

Zasady hospitacji
–
–
–
–
Termin ustalony wcześniej
Udział przełożonego i innej osoby prowadzącej ten sam lub
podobny przedmiot
Dyskusja po hospitacji oraz wypełnianie formularza
sprawozdania z hospitacji
Hospitowany podpisuje formularz lub zgłasza zastrzeżenia –
wtedy przewidziano dodatkową hospitację z udziałem Dziekana
© Wydział Zarządzania UW 2008
Jakość kształcenia – podejście systemowe
 Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW
 Systemowe postrzeganie jakości
 Organizacja studiów
 Prowadzenie zajęć
 Ocena pracy wykładowców
 Infrastruktura i otoczenie
 Podsumowanie
© Wydział Zarządzania UW 2008
www.wz.uw.edu.pl
Wspieranie aktywności studentów

Wydział Zarządzania wspiera finansowo różnorodne formy
aktywności – powinien więc rozliczać działalność
(accountability)
–
–
–
–
–
kola naukowe i organizacje studenckie
Zarząd Samorządu Studentów
Biuro Karier
Inkubator Przedsiębiorczości
seminaria naukowe
© Wydział Zarządzania UW 2008
Współpraca międzynarodowa

Znacząca aktywność międzynarodowa
–
–

Global MBA oraz International Business Program
wymiana studentów i wykładowców w ramach programów UE i
umów bilateralnych
Potrzeba wyznaczania celów i kontroli realizacji
–
–
–
wymiana nie jest celem samym w sobie
określony rodzaj partnerów (renoma uczelni, kraj docelowy,
wspólne inicjatywy)
przegląd umów i rzeczywistych warunków wymiany
© Wydział Zarządzania UW 2008
Wsparcie administracyjne

Formalne określenie obowiązków w procesie kształcenia
–
–
–
–
–
Dyrektor Administracyjny
Kierownik Ośrodka Komputerowego
Kierownik Działu Promocji
Koordynator ds. USOS
Kierownik Biblioteki
© Wydział Zarządzania UW 2008
Wyposażenie wspierające proces
kształcenia


Sale zajęciowe, sprzęt multimedialny, stanowiska
komputerowe, oprogramowanie, kserokopiarki, ułatwienia
dla niepełnosprawnych...
Przykład Biblioteki: skłonienie do inicjatywy
–
Kierownik Biblioteki gromadzi sylabusy przedmiotów i sporządza
zestawienia lektur obowiązkowych i uzupełniających
(szacunkowa liczba studentów przypadających na 1 książkę w
Bibliotece, cena egzemplarza) jako punkt wyjścia do dyskusji z
wykładowcami i planowania budżetu
© Wydział Zarządzania UW 2008
Jakość kształcenia – podejście systemowe
 Znaczenie jakości kształcenia dla WZ UW
 Systemowe postrzeganie jakości
 Organizacja studiów
 Prowadzenie zajęć
 Ocena pracy wykładowców
 Infrastruktura i otoczenie
 Podsumowanie
© Wydział Zarządzania UW 2008
www.wz.uw.edu.pl
Podsumowanie





Powiązanie z celami strategicznymi Wydziału
Wykorzystanie dobrych praktyk innych uczelni i firm
szkoleniowych oraz wymogów akredytacyjnych
Rozwiązanie wypracowane przez Zespół, reprezentujący
różne grupy interesów
Kompleksowe zależności i brak łatwych rozwiązań
Uwzględnienie możliwości modyfikacji zasad
© Wydział Zarządzania UW 2008