( etyka w Grecji wg Homera) Etos rycerski w starożytnej Grecji

1
Historia filozofii (2)
Starożytna Grecja ( etyka w Grecji wg Homera)
Filozofia w starożytnej Grecji. ( formy życia duchowego Greków, poematy Homera,
misteria, polityka, jońska filozofia przyrody, mity teogoniczne i kosmologiczne ).
Lit. A. Krokiewicz ,Zarys Filozofii greckiej, W-wa 1995, s. 17-32, 41-69, M. Ossowska, Etos rycerski i
jego odmiany, W-wa 1986, s. 21-49, J. Gajda, Główne stanowiska myśli filozoficznej starożytności.
Zbiór tekstów, Wrocław 1992, s. 5-8.
Etos rycerski w starożytnej Grecji
- pojawienie się po raz pierwszy wzorców kulturowych jako zasady kształtującej życie społeczeństwa. ( W. Jaeger)
- wzór rycerski jako urabianie osobowości człowieka wg określonego wzoru
- szlachta i jej duchowe kierownictwo „ Kultura jest stopniowym przechodzeniem w sferę czysto idealną wartości warstwy szlacheckiej” ( W. Jaeger).
Szlacheckie cechy u Homera
- genealogia ( każdy rycerz ma dostojnych przodków i są oni wyliczani, spośród nich niekiedy trafiają się bogowie)
Rola gminu: (dwojaka) , u Homera przedstawiona dwojako. Postacie dodatnie to wierni słudzy ( wierny pastuch, którego spotyka Odyseusz po wylądowaniu na Tace, piastunka Eurykleja, która pierwsza poznaje Odyseusza). Wierny sługa pochodzi zwykle z podupadłej szlachty.
Postacie ujemne są zwykle szkaradne: Tersytes w Iliadzie przedstawiony jako najszkaradniejszy ze wszelkich, którzy przybyli pod Troję, nogi jego pałąkowate, jedna chroma, barki wykrzywione, czaszka zniekształcona, ze szczeciną.
Z pochodzeniem jest zatem związana i uroda
- rycerze Homera to ludzie szczególnie wrażliwi na piękno ludzkich postaci. ( Parysowi
wybacza się wiele ze względu na jego urodę)
- rycerz jest silny, rosły, powinien mieć potężne bary
- rycerz Homera przemawia pięknym językiem, posiada ogładę towarzyską, jego mowa
wyróżnia go od pospólstwa
- są powściągliwi w zadawaniu pytań nieznajomym, czekają aż sami się im przedstawią
- cechuje ich odwaga, a zarzut tchórzostwa stanowi najcięższą obelgę
„Cały porządek społeczny szlachty Homerowej opiera się na wzajemnym okazywaniu sobie
czci” ( T. Sinko) Ojcowie wymagają od synów, aby zawsze byli pierwsi.
- wojownika Homerowego cechuje szczodrość, nie powinien on być chciwy i skąpy, obdarzanie gości hojnymi dary jest obowiązkiem gospodarza.
Największą ofiarą dla uzyskania czegoś upragnionego jest samoponiżanie. ( Król Troi- Prima
przychodzi prosić Achillesa, aby wydał mu ciało syna Hektora) Krokiewicz mówi, że zachodzi tu prawo skruszonego serca.
- wojownik po wygranym pojedynku zdziera zbroje przeciwnika, najgorsza rzeczą, jaka
można wyrządzić zwyciężonemu jest rzucenie jego trupa na pastwę ptaków lub psów,
przez co pozbawia się go pogrzebu i uniemożliwia przekroczenie Styksu i znalezienie spokoju
w świecie zmarłych.
Człowiek w Grecji mierzy swą arete uznaniem, jakim się cieszy
- Arystokracja grecka uprawia pederastię, w postaci miłości do młodego mężczyzny ( kultura klasyczna była cywilizacja typowo męską, słaby poziom intelektualny kobiet, rozumienie
przez Greków, że miłość nie jest identyczna z namiętnością zmysłową, dlatego szukali miłości w stosunku pomiędzy osobami tej samej płci.
Starożytny Grek Arystokrata to wg Arystotelesa człowiek wielkoduszny. Dziś wielkoduszny
to ten, kto nie korzysta z przewagi nad kimś, puszcza np. wroga wolno, bo potrafił zapomnieć
2
o doznanych od niego krzywdach. Greckie słowo megalopsuchos , w znaczeniu, jakie mu
nadaje Arystoteles w Etyce Nikomachejskiej oznacza tego, kto uważa siebie za godnego rzeczy wielkich, kto istotnie na nie zasługuje. Można je przełożyć na termin „słusznie dumny”.
Słusznie dumny jest ten, który odnalazł właściwą miarę między przesadną skromnością
a zarozumiałością.
- Człowiek słusznie dumny zobowiązany jest do mówienia prawdy oraz do otwartości.
- dla słusznie dumnego najgorszym jest przymus śmierci. Dlatego mają ja jakby w pogardzie
i ją jawnie lekceważą.
- Z wykształceniem i szlachectwem wiąże się bogactwo, bo dzięki posiadaniu cnoty, nabywa
się dobra zewnętrzne. Wszelkie płatne prace są niedopuszczalne, bo są wyrobniczymi, a nie
godzi się ich wykonywać, bo ograniczają swobodę oddawania się zajęciom umysłowym
i obniżają intelekt ( Ossowska za Arystotelesem z Polityki). Kto zarabia, staje się w pewnym
stopniu niewolnikiem. Szlachetny powinien się uczyć tego, co go przygotuje do godnego
użytkowania odpoczynku.
Homer a Hezjod
- u Hezjoda w jego Pracach i dniach, napisanych prawdopodobnie pół wieku po Homerze,
jego bohatera nie interesuje pochodzenie, uroda, pierwszeństwo, cześć. U Hezjoda cnota nie
ma związku z urodzeniem, ale można ją zdobyć drogą własnego wysiłku. Bohater Homera
prawo stanowił siłą, u Hezjoda prawo stanowi Zeus, u którego człowiek szuka pomocy. Hezjod popiera dochodzenie do czegoś w życiu własnymi siłami, bo wstyd towarzyszy biedzie,
a bogactwo łączy się z odwagą. Hezjod optuje za postawą raczej rolnika, który wybiera życie
w pokoju, nie wojnę. Gorąco zaleca samowystarczalność gospodarczą, ale na drodze pracy
i trudu. Pomocą w życiu mężczyźnie ma być żona, która ma być rządna i pracowita, a niekoniecznie piękna. Hezjoda przepis na życie można streścić w słowach, iż praca nikogo nie hańbi, ale hańbą jest żyć w bezczynności.