i nadwyżki producenta

1
RYNEK 2
I.
BARDZIEJ SKOMPLIKOWANY PRZYKŁAD INTERWENCJI
PAŃSTWA – JAK DZIAŁA PODATEK?
PB
S
P*
E
D
Q*
Q
Oto konkurencyny rynek. Na osi pionowej zaznaczamy cenę
płaconą przez NABYWCĘ. Na takim rynku państwo wprowadza PODATEK OD SPRZEDAŻY (podatek kwotowy).
2
3
PB
S
P*
E
D
Q*
Q
Po wprowadzeniu podatku linia popytu, D, nie zmienia położenia. Przecież nie zmieniają się: ceny dóbr pokrewnych, dochody
nabywców, gusty nabywców.
4
PB
S
P°
T
P*
E
D
Q*
Q
Natomiast linia podaży, S, przesuwa się do góry o odcinek odpowiadający stawce wprowadzonego podatku (w lewo).
Sprzedawcy dostarczą taką samą ilość dobra, jaką dostarczali przed wprowadzeniem podatku, pod warunkiem, że nabywcy zapłacą za tę ilość starą „przedpodatkową” cenę powiększoną o stawkę podatku.
5
S1
PB
S
P°
T
P*
E
D
Q*
Q
Sprzedawcy dostarczą taką samą ilość dobra, jaką dostarczali
przed wprowadzeniem podatku, pod warunkiem, że nabywcy zapłacą za tę ilość starą „przedpodatkową” cenę powiększoną o
stawkę podatku.
Okazuje się, że wprowadzenie podatku od sprzedaży powoduje negatywny szok podażowy na rynku opodatkowanego dobra.
6
S’
PB
S
P1
E1
P*
B
P2
A
E
D
Q1
Q*
Q
Oto końcowy efekt wprowadzenia podatku. Wzrosła cena płacona
przez nabywców, spadła cena, którą dostają sprzedawcy, zmalała
ilość dobra będąca przedmiotem handlu.
Zauważ, że sprzedawcom nie udało się przerzucić całego podatku
na nabywców... DLACZEGO??
7
S’
PB
P°
P1
S
F
G
E1
P*
P2
E
A
D
Q1
Q*
Q
Zauważ, że sprzedawcom nie udało się przerzucić całego podatku
na nabywców... DLACZEGO??
Kiedy rosła cena, sprzedawcy sprzedawali coraz mniej,
bo nabywcy kupowali coraz mniej. Powstała nadwyżka oferty nad
zapotrzebowaniem (np. zob. odcinek FG na rysunku) zmuszała
sprzedawców do zaakceptowania niższej ceny...
8
S’
PB
S
P1
E1
P*
B
P2
A
E
D
Q1
Q*
Q
Czy dostrzegasz obszar odpowiadający wpływom z tego podatku
do budżetu państwa? Oczywiście chodzi o pole P1P2AE1.
Kiedy właściwie cena dla nabywcy wzrośnie bardziej niż
spadnie cena dla sprzedawcy? Być może, w odpowiedzi pomoże
Ci „teoria gwoździa”?
9
Teoria gwoździa
S’
PB
S
P1
E
P*
P2
D’
Q1
Q*
D
Q
10
P
P1
P*
E
D’
Q2 Q1 Q*
D
Q
Co to właściwie znaczy, że linia popytu staje się bardziej stroma?
Otóż w takiej sytuacji, reagując na wzrost ceny (P*P1), nabywcy
ograniczają zapotrzebowanie mniej niż w przypadku względnie
płaskiej linii popytu! Q*Q1<Q*Q2. Przyczyną może byc np. brak
bliskich substytutów drożejącego dobra...
11
S’
PB
S
P1
E1
P*
B
P2
A
E
D
Q1
Q*
Q
Na jakim rynku wprowadzenie podatku od sprzedaży spowoduje
większy wzrost ceny, na rynku mleka, czy wody mineralnej?
12
II.
EFEKTYWNOŚĆ RYNKU
13
1. NADWYŻKA KONSUMENTA
Przyporządkowana danej porcji dobra cena jest miarą SKŁONNOŚCI DO PŁACENIA (ang. willigness to pay) nabywcy tej porcji
dobra za tę porcję dobra (miarą jej wartości dla tego nabywcy).
14
Przyporządkowana danej porcji dobra cena mierzy SKŁONNOŚĆ
DO PŁACENIA nabywcy tej porcji dobra za tę porcję dobra.
Gdyby ta porcja dobra była dlań warta więcej, nabywca
chciałby ją kupić przy wyższej cenie, zaś gdyby była warta mniej –
nie kupiłby jej.
A zatem, np. motorynka nr 5 (5000?) jest dla jej nabywcy
warta 5.
15
Nadwyżkę skłonności do płacenia nad zapłaconą ceną nazywamy
NADWYŻKĄ KONSUMENTA. Nadwyżka konsumenta może dotyczyć jednej lub – jak na powyższym rysunku - wszystkich kupionych jednostek dobra (zob. zacieniowany obszar na rysunku).
16
NADWYŻKA KONSUMENTA STANOWI MIARĘ KORZYŚCI
NABYWCÓW Z HANDLU.
To oczywiste: dla bardzo wielu nabywców nabywane jednostki dobra są warte więcej niż wynosi ich cena. Suma korzyści
tych nabywców stanowi łączną nadwyżkę konsumenta.
17
2. NADWYŻKA PRODUCENTA
Przyporządkowana danej porcji dobra cena jest miarą ponoszonego przez producenta KOSZTU ZAOFEROWANIA tej porcji dobra
[KOSZTU KRAŃCOWEGO (ang. marginal cost)].
18
Przyporządkowana danej porcji dobra cena mierzy KOSZT ZAOFEROWANIA tej porcji dobra [KOSZTU KRAŃCOWEGO (ang.
marginal cost)].
Dla ceny choćby nieco niższej oferta maleje, a cena wyższa nie jest warunkiem koniecznym zaoferowania tej porcji dobra.
A zatem, np. koszt zaoferowania (koszt krańcowy) motorynki nr 5 wynosi dla jej producenta 5.
19
Nadwyżkę uzyskanej ceny nad kosztem zaoferowania nazywamy
NADWYŻKĄ PRODUCENTA. Nadwyżka producenta może
dotyczyć jednej lub wszystkich sprzedanych jednostek dobra (zob.
zacieniowany obszar na rysunku).
20
NADWYŻKA PRODUCENTA STANOWI MIARĘ KORZYŚCI
PRODUCENTOW Z HANDLU.
To oczywiste: dla bardzo wielu producentów wytworzenie
oferowanych jednostek dobra kosztuje mniej niż wynosi uzyskana
cena. Suma korzyści tych producentów stanowi łączną nadwyżkę
producenta.
21
3. NADWYŻKA CAŁKOWITA
■ NADWYŻKA CAŁKOWITA stanowi sumę nadwyżki konsu-
menta (ABP*) i nadwyżki producenta (P*B0).
22
4. NADWYŻKA CAŁKOWITA A EFEKTYWNOŚĆ
Nadwyżka całkowita stanowi naturalną miarę efektywności gospodarowania. Im większa jest nadwyżka całkowita, tym lepszy użytek
jest robiony z zasobów (tym bardziej efektywne jest gospodarowanie).
23
W stanie równowagi rynkowej wytwarzana jest ilość dobra, Q*,
przy której nadwyżka całkowita, a zatem również efektywność
gospodarowania, jest największa.
Wyobraźmy sobie, że produkcja byłaby mniejsza (np. Q1)
lub większa (np. Q2) od Q*…
24
Przyczyną zmiany nadwyżki całkowitej mogą być np. wzrost wartości dóbr spowodowany ich ulepszeniem [linia popytu przesuwa
się w górę (w prawo)]; spadek kosztów produkcji [linia podaży
przesuwa się w dół (w prawo)] (ceteris paribus).
25
ZADANIE
Linia podaży, S, kawioru jest dana równaniem Q=P–2. Linia popytu, D, to Q=-P+12. Wprowadzono podatek równy 2 gb. Sprzedawcy
przekazują państwu 2 gb od każdego sprzedanego opakowania. a)
Pokaż na rysunku wpływ opodatkowania na rynek kawioru.
b) Ile wynosiła wielkość obrotów i cena przed, a ile po wprowadzeniu podatku?
c) Oblicz wpływy do budżetu z wprowadzonego podatku.
d) O ile zmieniły się nadwyżki: (i) konsumenta, (ii) producenta, (iii)
całkowita?
e) Pokaż, że w tej sytuacji mogło dojść do konfliktu efektywności ze
sprawiedliwością.
26
WSPÓŁCZYNNIKI ELASTYCZNOŚCI
27
P
P
E’
E’
E
D’
E
D
D
Q
Q
Badając rynek, często potrzebujemy dokładnej odpowiedzi na
pytanie o wrażliwość zapotrzebowania na – na przykład – zmiany ceny...
Podobnie, często zależy nam na dokładnym określeniu siły wpływu szoku popytowego spowodowanego np. zwiększeniem się dochodu nabywców na zapotrzebowanie.
Pomocą służą nam wtedy WSPÓŁCZYNNIKI ELASTYCZNOŚCI.
28
WSPÓŁCZYNNIKI ELASTYCZNOŚCI stanowią miary wrażliwości zapotrzebowania lub oferowanej na rynku ilości dobra na
zmiany różnych czynników (np. ceny dobra, dochodu nabywców,
ceny dobra substytucyjnego).
29
E PD
Q1
Q1

P
P
30
OD CZEGO ZALEŻY POZIOM EPD?
1. Dostępność substytutów (natura, zakres definicji).
2. Długość okresu pomiaru.
31
Q=-P+10
32
-1/6:1/4 = -2/3
33
-1/10:1/cbm = 0
34
1/cbm:-1/10= -
35
Zysk całkowity = Utarg całkowity – Koszt całkowity
TP (ang. total profit) = TR (ang. total revenue) –TC (ang. total cost).
Załóżmy, że koszt całkowity, TC, jest stały (autostrada pod Poznaniem?).
W takiej sytuacji zysk całkowity, TP (TP=TR-TC), zmienia się tak,
jak zmienia się utarg calkowity, TR (TR=Q•P)…
Jeśli EPD<-1, należy obniżać cenę, P. Ilość, Q, wzrośnie silniej niż
spadnie cena, P. A zatem utarg całkowity, TR, a wraz z nim zysk
całkowity, TP, wzrośnie. Przecież koszt całkowity, TC, jest stały!
36
Zysk całkowity = Utarg całkowity – Koszt całkowity
TP (ang. total profit) = TR (ang. total revenue) –TC (ang. total cost).
Załóżmy, że koszt całkowity, TC, jest stały (autostrada pod Poznaniem?).
W takiej sytuacji zysk całkowity, TP (TP=TR-TC), zmienia się tak,
jak zmienia się utarg calkowity, TR (TR=Q•P)…
Jeśli EPD>-1, należy podwyższać cenę, P. Ilość, Q, spadnie słabiej
niż wzrośnie cena, P. A zatem utarg całkowity, TR, a wraz z nim
zysk całkowity, TP, wzrośnie. Przecież koszt całkowity, TC, jest
stały!
37
│EPD│>1
Obniżka ceny spowoduje wzrost utargu całkowitego, TR (ang. total
revenue).
│EPD│<1
Podwyżka ceny spowoduje wzrost utargu całkowitego, TR (ang.
total revenue).
38
Liniowa funkcja popytu a elastyczność (Q1=a•P+b)
RYSUNEK 3.1. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI
Cena (P)
gb/sztuka
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
D
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
Zapotrzebowanie (Q1) (tys. sztuk/rok)
39
E PD
Q1
Q1 Q1  P a  P
aP




 E PD
P P  Q1 Q1 a  P  b
P
40
E PD
Q1
Q1 Q1  P a  P
aP




 E PD
P P  Q1 Q1 a  P  b
P
WNIOSKI:
P  E PD 
41
E PD
Q1
Q1 Q1  P a  P
aP




 E PD
P P  Q1 Q1 a  P  b
P
WNIOSKI:
P  E PD 
42
E PD
Q1
Q1 Q1  P a  P
aP




 E PD
P P  Q1 Q1 a  P  b
P
WNIOSKI:
Wielkość i kierunek zmiany ceny nie wpływają na poziom elastyczności.
43
E PD
Q1
Q1 Q1  P a  P
aP




 E PD
P P  Q1 Q1 a  P  b
P
Wnioski:
E PD
aP
aP
-b


 1  P 
Q1
aPb
2a
ZADANIE
Oto rynek motorynek; linie popytu dwóch
grup nabywców, D1 i D2, są równoległe.
Wskaż na rysunku (wykorzystaj już istniejące oznaczenia): a) Dwa punkty, w których: (i)
wielkość zapotrzebowania jest taka sama;
(ii) poziom ceny jest taki sam. b) Punkt na linii popytu D2, w którym wartość bezwzględna elastyczności cenowej popytu (prostej) jest
mniejsza niż w punkcie C. c) Punkt na linii
popytu D2, w którym wartość bezwzględna
elastyczności cenowej popytu (prostej) jest
mniejsza niż w punkcie B linii popytu D1. d)
Punkt na linii popytu D2, w którym wartość
bezwzględna elastyczności cenowej popytu
(prostej) jest większa niż w punkcie A.
44
P
D2
D1
A
B
C
Q
45
Q 1
Q1
E ID 
I
I
46
OD CZEGO ZALEŻY POZIOM EID?
1. Dostępność lepszych jakościowo, choć droższych substytutów.
2. Długość okresu pomiaru.
47
48
E ID
Q i
Qi

Pj
Pj
49
OD CZEGO ZALEŻY POZIOM Eij?
1. Natura pokrewieństwa dóbr (substytuty? dobra komplementarne?).
2. „Bliskość” pokrewieństwa.
50
Q 2
Q2
E PS 
P
P
51
OD CZEGO ZALEŻY POZIOM EPS?
1. Możliwośc zwiększania produkcji przez firmy (rola kosztu
krańcowego).
2. Możliwość wchodzenia na rynek nowych producentów.
3. Długość okresu pomiaru (np. dobra kapitałowe).