Najkrótsza historia drugiej wojny światowej

Najkrótsza historia drugiej wojny światowej
Lokarneńskie traktaty, z inicjatywy Fr w szwajcarskim mieście Locarno w 1925. E. Vanderwelde (Belgia), A. Briand (Francja),
G. Stressemann (Niemcy), J.A. Chamberlain (W Br), B. Mussolini (Włochy) oraz E. Beneš (Czechosł) i A. Skrzyński (Polska).
Końcowe porozumienia konferencji podpisano 1 XII 1925 w Londynie. Ich częścią zasadniczą był tzw. pakt reński, w którym Belgia,
Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy gwarantowały nienaruszalność granicy niemiecko-francuskiej i niemiecko-belgijskiej.
Drogę rozstrzygania ewentualnych sporów między Niemcami a Belgią i Francją regulowały dwustronne umowy arbitrażowe.
Pakt pomijał całkowicie kwestię zachodnich granic Polski i Czechosłowacji, dotyczyły ich jedynie traktaty arbitrażowe,
zobowiązujące strony do pokojowego rozwiązywania sporów. Traktaty gwarancyjne Francji z Polską i Czechosłowacją, mające
charakter umów dwustronnych, były marginesem rozmów w Locarno, niewłączonym do oficjalnych dokumentów konferencji.
Traktaty lokarneńskie były podważeniem postanowień traktatu wersalskiego i stanowiły wielki sukces polityczny Niemiec,
podkreślony obietnicą mocarstw rychłego przyjęcia ich do Ligi Narodów.
1. Pakt reński – gwarancja między Belgią, Francją,W. Bryt, Włochami a Niemcami
2. umowy arbitrażowe Belg-niem, fr-niem, pol-niem, czech-niem
3. traktat wzajemnej gwarancji fr-pol, fr0czech
Różnicowały granice Niemiec: na zachodzie otrzymały bryt-włoskie gwarancje, nie otrzymały ich granice wsch z Polską i Czechosł.
Polityka traktatów kierowała ekspansję Niemiec na Wschód. Inspirowały utworzenie bloku antyradzieckiego.
Zapoczątkowały okres ustępstw mocarstw w stosunku do poczynań Niemiec i ułatwiła im przystąpienie do LN 1926.
1936 – Niemcy jednostronnie wypowiedziały pakt reński.
1932 lipiec – polsko-radziecki pakt o nieagresji.
Polsko-radziecki pakt o nieagresji, podpisany po długotrwałych rozmowach 25 VII 1932 w Moskwie, ratyfikowany w listopadzie.
W zawartym pakcie obie strony wyrzekały się wojny jako narzędzia polityki międzynarodowej, uznały podpisane przez każdą ze
stron zobowiązania międzynarodowe, w przypadku zaatakowania jednej ze stron zobowiązały się nie udzielać agresorowi żadnej
pośredniej i bezpośredniej pomocy.
Pakt podpisano na 3 lata, 9 V 1934 przedłużono o 10 lat. Postanowienia paktu złamał ZSRR, dokonując 17 IX 1939 agresji na Polskę.
Polska krajem satelickim Francji. 1933 luty – JP zaproponował Francji zapobiegawczą wyprawę na Niemcy.
1932 wizyta okrętu bryt Campbell. Rozkaz ostrzelania gmachów urzędowych w Gdańsku w razie przeszkód. Wicher.
Reichswehra – niemiecka armia zawodowa utw 1919 na podst traktatu wersalskiego ograniczona do 100 tyś, pozbawiona ciężkiego
sprzętu i broni pancernej, lotnictwa i okrętów podwodnych.
1935 Hitler wprowadził powszechną służbę wojskową, a Reichswehra została zastąpiona przez Wehrmacht.
Hitler upatrywany jako mąż opatrznościowy przez Niemców.
Pakt czterech 1933 marzec - właściwie Pakt Porozumienia i Współpracy, próba porozumienia międzynarodowego podjęta w 1932
z inicjatywy BM, który po dojściu AH do władzy, obawiając się ekspansjonizmu niem, zaproponował zawarcie 10-letniego układu
pomiędzy Fr, Niemcami, W Bryt i Włochami, w którym pragnął zagwarantować Włochom rolę arbitra w sporach międzynarodowych.
Propozycja obejmowała rewizję traktatów pokojowych zawartych po I w św, równouprawnienie w zbrojeniach i pokojową
współpracę w rozwiązywaniu konfliktów kolonialnych. Pakt czterech miał funkcjonować niezależnie od LN. Nie został ratyfikowany
przez III Rzeszę i Fr. Przestał mieć jakiekolwiek znaczenie wówczas, gdy Niemcy wystąpiły w październiku 1933 z LN.
Reakcja Polski b. ostra, ambasador polski ultimatum w Berlinie przed Hitlerem: wojna, albo rezygnacja z żądań pod adresem Polski.
1933 październik – Niemcy występują z LN. Propaganda antypolska i znów ostra odpowiedź, Hitler proponuje przymierze.
1934 styczeń – pakt o nieagresji pol-niem. Źle odebrany na Zachodzie, uważano, że wymierzony przeciw krajom zach. Zwłaszcza, że
Polska nie chciała przystąpić do tzw paktu wschodniego.
Pakt wschodni, sojusz wojskowy w E Wsch, skierowany przeciw Niemcom, zaproponowany przez min spr zagr Fr L. Barthou 1934.
Zamierzał on powstrzymać agresywność A. Hitlera, z udziałem m.in. Pol, Niem i ZSRR. Pakt wschodni miał gwarantować trwałość
granic w E Śrd-Wsch i w efekcie uzupełniać pakt reński (lokarneński traktaty). Francja nie byłaby stroną paktu, lecz podpisałaby
układ dwustronny z ZSRR. Po zabiegach W Bryt i za cenę poparcia przez nią paktu do układu miały przystąpić Niemcy. Projekt
został entuzjastycznie przyjęty w ZSRR, ale spotkał się ze sprzeciwem III Rzeszy, a także Polski, która domagała się zawarcia takiego
paktu, który stanowiłby system zbiorowego bezpieczeństwa w Europie Środkowo-Wschodniej.
W wyniku niemieckich zbrojeń i ich agresywnej polityki doszło do podpisania w Moskwie w 1935 jedynie układu radzieckofrancuskiego o pomocy wzajemnej oraz w tym samym roku paktu radziecko-czechosłowackiego.
1934 – zamordowanie kanclerza Austrii Dollfussa – sprzeciwiającego się włączeniu Austrii do Rzeszy. Tylko Mussolini wystąpił
przeciwko projektowi włączenia Austrii wysyłając wojska na granicę. Fr i Anglia bierne.
1935 – wykorzystując bierność Anglii i Fr ogłosił przywrócenie powszechnej służby wojskowej.
1936 – wysłał wojska do Nadrenii. (zgodnie z traktatem wersalskim nie mogli trzymać tam wojska). Rząd polski gotowy był wypełnić
postanowienia sojusznicze. Francuzi oddali jedynie sprawę do LN, gdzie sprawa utonęła. Polska uzyskała pożyczki na dozbrojenie od
Fr. JP zm w V 1935 pozostawił politykę balansu między Niem i ZSRR, i oglądanie się na Londyn, ale ten był proniemiecki.
12 marca 1938 – przyłączenie Austrii. Włosi tym razem nie reagowali. Anglia i Fr tylko noty dyplomatyczne. Depesza Adolfa do
Mussoliniego: „Mussolini, nigdy tego panu nie zapomnę”. Kokietowano Polskę wspólną wyprawą na ZSRR.
1938 akcja w Sudetach.
Monachijska konferencja 1938, konferencja odbyta w dniach 29-30 września 1938 w Monachium z udziałem szefów rządów
Niemiec (A. Hitler), Włoch (B. Mussolini), Francji (E. Daladier) i W. Brytanii (A. N. Chamberlain).
Z inicjatywy B.M działającego na prośbę premiera bryt, który za wszelką cenę chciał uniknąć wojny. Była szczytowym punktem
ustępstw polityki fr-bryt wobec Niemiec, zwanej "appeasement" (z angielskiego - "uspokojenie", "ugłaskanie").
Eskalacja żądań niemieckich zmusiła Czechosłowację, mimo początkowych ustępstw z jej strony, do wyrażenia 24 września 1938
sprzeciwu wobec nowych żądań dotyczących cesji Sudetów na rzecz Niemiec, a także ustępstw terytorialnych na rzecz Polski i
Węgier. Bez udziału Czechosłowacji podpisano 30 września 1938 układ. Upoważnił on Niemcy do zaboru Sudetów.
Tereny te zajmowały powierzchnię 39 tys. km2 (1/5 terytorium) i zamieszkane były przez 3 mln 300 tys. ludzi, w większości
Niemców sudeckich, w tym także przez 800 tys. Czechów. Rząd Czechosłowacji musiał także zwolnić ze służby w wojsku i policji
Niemców sudeckich oraz zwolnić z więzień tych Niemców sudeckich, którzy odbywali kary za przestępstwa polityczne.
W zamian za to W Bryt i Fr zagwarantowały nowe granice czechosłowackie. Polska inkorporowała Zaolzie.
Niemcy zajmując Sudety uzyskały dobrze umocnione tereny, a także wielkie zakłady przemysłowe, w tym zakłady wojskowe Škoda
o zdolności produkcyjnej równej ówczesnemu przemysłowi zbrojeniowemu Anglii.
2 XI 1938 - I arbitraż wiedeński - Węgrzy zajęli południową Słowację i Ruś Zakarpacką.
30 VIII 1940 – II arbitraż wiedeński – rozstrzygnięto spór
- węg-rum - Węgry uzyskały Siedmiogród
- bułg-rum – Bułgaria odebrała płd Dobrudżę.
Hitler liczył, że po zajęciu Zaolzia Polska utraci zaufanie na Zachodzie – otwarte wystąpienie Ribbentropa o korytarz i włączenie
Gdańska do Rzeszy. Józef Beck trzymający się konsekwentnie polityki balansu i wystąpił zdecydowanie wobec Niemiec..
1938 grudzień – fr-niem pakt o nieagresji – miał uśpić czujność Francji.
Józef Beck był na Riwierze francuskiej zaproszony przez min spr zagr Fr Bonnet. Wracał przez Niemcy, Hitler żądania Gdańska,
eksterytorialnej autostrady i oferta wyprawy na Moskwę. Próba włączenia Polski do paktu antykomiternowskiego.
Antykominternowski pakt, układ dotyczący walki ze zorganizowaną działalnością Międzynarodówki Komunistycznej, zawarty
1936 pomiędzy Niemcami a Japonią. 1937-1941 Włochy i Hiszpania oraz państwa satelickie Niemiec. Wymierzony również w
mocarstwa zachodnie. Faktycznym celem zbliżenia się Japonii i Włoch do Niemiec była walka o światową hegemonię.
AH oferował Polsce Ukrainę, chciał najpierw zaatakować Fr a potem ZSRR z Polską. W I 1939 Ribbentrop chciał namówić Polskę do
neutralności wobec niem ataku na Fr i przygotowań w wyprawie na ZSRR. Odmowa przyczyną wznowienia antypolskiej propagandy.
W Polsce tradycyjna koncepcja trzymania linii obrony opierającej się na piechocie i kawalerii zgodnie z wytycznymi JP.
Dotychczas polityka obronna nastawiona gł na linii wschodniej przeciw ZSRR (długo zakładano militarną słabość Niemców), od
czasu zajęcia Sudetów, następca JP Rydz-Śmigły reorientacja planów.
Pierwsze militarne zwycięstwo Niem i Włoch w wojnie domowej w Hiszpanii 1936-1939. Upadek republiki wspomaganej tylko przez
ZSRR, rebeliantów wspomagał Mussolini i Hitler. Państwa Zachodu neutralne. Poligon dla Niemców.
15 III 1939 Niemcy w Pradze. Z Czech i Moraw utw Protektorat Rzeszy. Czesi poddali się bez wystrzału. Niemcy uzyskali sprzęt.
Polska uzyskała 2 wioski Spisz i Orawa. Poparli Węgrów, którzy uzyskali cz Ukrainy Zakarpackiej – utw granicę pol-węg.
22 III Niemcy zagarnęli Kłajpedę Litwinom, potem wymusili układ podporządkowujący im gospodarkę.
W kwietniu rozmowy pol-bryt na temat sojuszu obronnego.
7 kwietnia Mussolini atakuje Albanię. (1935, wcześniej zdobył po 8-miesiącach bosonodzy Abisynię). Polska (min Beck, pierwsza
odrzuciła sankcje gospodarcze wobec Włoch, Polska uznała zabór Austrii i utw marionetkowego państwa słowackiego, zagarnęła
Zaolzie, popierała Franco – nielubiany, nieobliczalny w Paryżu: Mefistofeles polityki europ, ostatecznie powiedział Niemcom – nie!).
28 kwietnia - po furii Hitlera na wieści o układach pol-bryt, Hitler zrywa pol-niem pakt o nieagresji i bryt-niem układ morski.
Równocześnie po raz pierwszy wysunął publicznie żądania wobec Polski. Odpowiedź Becka w radio – Polska od Bałtyku odepchnąć
się nie da. My w Polsce nie znamy, co to jest pokój za wszelką cenę. – Przekreślenie polityki balansu. Zjednanie opinii i ludności.
Rozpoczęła się cicha mobilizacja sił pol, najpierw rezerwistów.
11 kwietnia Hitler podpisał plan Fall Weiss – plan ataku bez wypowiedzenia wojny.
Fall Weiss (j. nie wariant biały), kryptonim planu wojny przeciwko Polsce. Zakładał niespodziewane, bez wypowiedzenia wojny,
uderzenie głównych sił Wehrmachtu i szybkie pokonanie wojska pol, co miało uchronić Niemcy przed prowadzeniem wojny na 2
frontach. Od południa siły niemieckie miały uderzyć z terenu Słowacji, na północy, jak najszybciej nawiązać łączność między
Pomorzem i Prusami Wsch. Termin ukończenia przygotowań Fall Weiss wyznaczony na 1 IX 1939.
Zdecydowanie Brytyjczyków obudziło Francję. Podpisano protokół, wypowiedzenie wojny w 3 dniu, w 15 ofensywa.
Przyznano nam chude pożyczki na dozbrojenie. Panował dziwny optymizm w Polsce. Wiara w sojusze.
Polacy w okresie 1934-1939 wydali 1.300 mlr $ naciągając budżet, gdy Niemcy wydali ich 40 mlr.
W czerwcu rząd polski uciekł się do pożyczki wew. Przyniosła ok. 400 ml zł, starczyłoby na zakup ok. 1000 myśliwców.
Rząd bryt i fr prowadzili rozmowy w Moskwie, ale ta uzależniała pomoc od Polski, która miała udzielić przemarsz wojsk przez kraj.
Beck stanowczo odmówił.
23 sierpnia ZSRR pakt z Niemcami o nieagresji.
Pakt Ribbentrop-Mołotow, niemiecko-radziecki układ zawarty 23 VIII 1939 w Moskwie, podpisany przez ministrów spraw
zagranicznych obu państw (Niemiec - J. von Ribbentropa i ZSRR - W.M. Mołotowa).
Składał się z dwóch części:
Jawny: oba państwa zobowiązały się do powstrzymywania się od działań agresywnych, zachowania neutralności, gdyby druga strona
"stała się przedmiotem działań wojennych ze strony trzeciego państwa".
Tajny: dodatkowy protokół podejmował kwestię "rozgraniczenia obustronnych stref interesów w Europie Wschodniej".
Strefa wpływów III Rzeszy obejmowała Litwę (z Wileńszczyzną), część Polski na zachodzie od linii rzek: Narew, Wisła, San,
większość obszaru Rumunii. Strefa wpływów ZSRR obejmowała państwa bałtyckie (Estonię i Łotwę), zach cz Polski i Besarabię.
Po agresji obu państw na Polskę (1 września Niemiec, 17 września ZSRR) zawarto 28 września układ o "granicy przyjaźni" (tzw.
czwarty rozbiór Polski), w którym dokonano zmiany rozgraniczenia stref wpływów - do strefy radzieckiej włączono Litwę, natomiast
do niemieckiej tereny między Wisłą a Bugiem. Ustalono przesiedlenie Niemców ze strefy radzieckiej oraz Białorusinów i Ukraińców
ze strefy niemieckiej.
Zobowiązano się wzajemnie do współpracy w zwalczaniu polskich dążeń niepodległościowych. Pakt miał obowiązywać, do 1949,
lecz został zerwany przez III Rzeszę 22 VI 1941 napaścią na ZSRR.
Hitler wydał rozkaz ataku na Polskę 26 VIII, przewidywał dymisję rządów zachodnich i chaos polityczny w E. Wzywał do
bezwzględności do zabijania kobiet i dzieci. Gauleiter Forster od dawna miał przygotowany obóz w Stuthoffie.
25 sierpnia w Londynie pakt polsko-bryt, w Berlinie dezorientacja. Min spr zagr Halifax do końca liczył na ustępstwa Polaków.
Po stronie Hitlera działał bryt ambasador w Berlinie Henderson.
29 VIII ogłoszono w Polsce powszechną mobilizację. Zaraz odwołano by nie prowokować Niemców. Ambasador polski w Berlinie
Lipski 31 sierpnia chciał podjąć jeszcze pol-niem rozmowy. Ribbentrop zapytał czy ma pełnomocnictwa, nie miał.
Sfingowany napad w Gliwicach na radiostację niemiecką. Polacy wyprowadzili flotę z Bałtyku: 3 niszczyciele: Burza, Grom i
Błyskawica (Wicher poszedł na dno na Bałtyku), 6 okrętów podwod.
Felicjan Sławoj-Składkowski – ostatni premier w Polsce.
Edward Rydz-Śmigły – mrszł, Naczelny Wódz.
Ignacy Mościki – prezydent RP.
Przewaga sił gł techniczna, siły polskie ok. 1100 tyś, Niemców ok. 1600 tys.
Niemcy 2 armie Północ gen von Bock, Południe gen von Rundstedta. Dow naczelnym był feldm Walter von Brauchitsch.
Polacy: Armia Narew, Modlin, Pomorze, Poznań, Łódź, Kraków – najsilniejsza, Karpaty, obwodowa armia Prusy (dowództwo
porzucił gen Stefan Dąb-Biernacki zdegradowany później do szeregowca, oświadczył, że w bałaganie nie chce narażać swej sławy).
Kalkulowano od razu gł obronę na linii Wisła-Dunajec, ale obawiano się, że Niemcy dojdą do tej linii i ogłoszą światu, że swój cel
osiągnęli. Społeczeństwo niemieckie było raczej nieprzychylne wojnie, obawiano się interwencji Zachodu.
Pokojowa inicjatywa Mussoliniego.
3 IX premier Chamberlain ogłosił stan wojny z Niemcami. Kilka godzin później wojnę wypowiedziała Francja.
Hitler wierzył w odosobnienie Polski i rozprawy z nią niejako na marginesie.
Dowódca twierdzy Modlin potem W-wy Juliusz Rommel, dow twierdzy Modlin Wiktor Thommee.
20 IX - najkrwawsza bitwa pod Bzurą, gen Tadeusz Kutrzeba.
Bierność Fr i Anglii, Jodl oświadczył, że gdyby wojska wkroczyły, jeszcze w tym roku upadłby hitleryzm w Niemczech.
17 IX – wkraczają Rosjanie.
W nocy z 17/18 kraj opuszczają władze polskie przez granicę rumuńską (6 IX ogłosiła neutralność). Zgodnie z prawem kraju nie
mógł opuścić naczelny wódz, Rydz- Śmigły zapomniał o tym. Pułapka rumuńska – bojówka prohitlerowska zamordowała premiera
Calinescu, przyjaciela Polski. Unieruchomiono kierownictwo polskie.
Droit de passage – prawo tranzytu, przez Rumunię.
Droit de residence – prawo pobytu i funkcjonowania.
28 IX kapitulacja W-wy. 2 X Hel.
Beck nie lubiany na Zachodzie, a Rydz-Śmigły popełnił polityczne samobójstwo opuszczając walczące jeszcze oddziały. Opuszczając
kraj stawał się automatycznie internowany.
Rząd Składkowskiego – piłsudczyk, postrzegany rządem klęski.
Rząd polski uziemiony, ministrowie rozlokowani w różnych częściach Rumunii. Państwo może istnieć bez terytorium, ale nie bez
rządu.
Konstytucja kwietniowa 1935 dawała prawo mianowania następcy prezydentowi Mościckiemu, był nim mrszł Rydz-Śmigły, w
chwili, gdy był internowany – mianował Władysława Raczkiewicza.
Jedyną osobą akceptowaną przez Francuzów Władysław Sikorki. Zostaje dowódcą sił zbrojnych formowanych we Francji.
30 IX nowy prezydent powierzył Sikorskiemu utw gabinetu.
Niemcy zastosowali w Polsce blitzkrieg – wojna błyskawiczna – natychmiastowy atak bez wypowiedzenia wojny (co jest zabronione
przez prawo międzynarodowe) i natarcie klinów wojsk pancernych wspieranych przez lotnictwo i desant. Zawiodła po wyrównaniu
sił i wygaśnięciu czynnika zaskoczenia.
Zachód zastosował sitzkrieg – bierność i bezczynność, fr ofensywa w 15 dniu ograniczyła się do wyrównania niebronionego odcinka
na gł ok. 25 km w głąb Niemiec.
6 X 1939 – mowa Hitlera, wypowiadał się o Polsce jako błąd traktatu wersalskiego i że nie warto się o nią bić na Zachodzie. Hitler
dawał do zrozumienia, że nie interesuje go Zachód, gdy od dowódców wymagał gotowość do wojny na 12 XI. Niemcy wykorzystali
im darowany czas na reorganizacje i wzmocnienia armii.
Z ziem pozostawionych utw GG Hans Frank jako gg.
Na zach wielu zabiegało o pokój kosztem Polski. Trwała tzw „dziwna wojna”. Niemcy nazywali sitzkrieg.
W wyniku traktatu Ribb-Moł (Finlandia w radzieckiej strefie wpływów) 30 XI 1939 wybuchła wojna fińsko-radziecka. Finowie
dzielnie się bronili, utracili 10% terytorium, wojna wykazała słabość A. Czerwonej, straty radz ok. 200 tyś, a straty fińskie ok. 25 tyś.
Państwo polskie ignorowane przez aliantów. Sikorski organizuje armię polską we Fr i podziemie w Polsce. Przydzielone były
placówki ambasadorów przy rządzie polskim. 3 maja gotowa polska dywizja Grenadierów.
Narwik
9 IV 1940 inwazja Niemców w Norwegii. Atak ORP Orzeł na statek pod obcą banderą transportujący żołnierzy. Norwegowie zatopili
pancernik Blucher. Desant wypuszczany we wzorowych odstępach, aby atak na porty wybrzeża przeprowadzić jednocześnie.
Bez wystrzału zajęto Danię.
Reakcja aliantów szybka, ale nieskuteczna. Już 10 IV atak na Narwik – port, który nie zamarza, ruda żelaza. Obok wojsk fr, bryt i
legii cudzoziemskiej walczyła polska brygada Strzelców Podhalańskich. Podhalańskich fiordzie zatopiony został Grom.
Miasto i pobliskie tereny były miejscem walk prowadzonych przez wojska ang-fr z wojskami niem od 9 kwietnia do 8 czerwca 1940.
9 IV w rejonie Narwiku wylądował niem 139. pułk strzelców górskich pod dowództwem generała E. Dietla, zajął miasto i port nie
napotykając żadnego oporu. 10 IV eskadra okrętów bryt zaatakowała okręty niem niszcząc 2 niszczyciele i 7 statków transportowych
przy stracie 2 okrętów. Do ponownej bitwy doszło 13 kwietnia, w jej wyniku zatopionych zostało 8 niemieckich niszczycieli.
Od 21 kwietnia do 12 maja służbę patrolową w rejonie Narwiku prowadziły polskie niszczyciele: Burza, i Grom (Grom zatonął 4
maja trafiony bombą lotniczą). Od 15 kwietnia w okolice Narwiku zaczęły przybywać oddziały ang-fr korpusu ekspedycyjnego.
Wchodząca w skład korpusu polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich dowodzona przez generała Z. Szyszko-Bohusza
wylądowała 8 maja na wyspie Hinnoy. 27-28 maja żołnierze polscy wzięli udział w natarciu na Narwik, zdobywając miejscowości
Ankenes i Beisfjord. Miasto Narwik zdobyła Legia C. wraz z batalionem norweskim – sprowadzonym na tę okazję. W związku z
sytuacją na froncie fr-niem siły bryt-fr-pol opuściły Narwik 8 czerwca. Weszły ponownie oddziały generała Dietla.
Opuszczenie kraju pozwoliło na rozbudowanie baz morskich i lotniczych.
Brygada Strzelców Podhalańskich rozbita w kampanii fr-niem w Bretanii.
Politycznym skutkiem kampanii był upadek rządu Chamberlaina. Powołano rząd Churchilla 10 V 1940, znany jako przeciwnik
polityki ustępliwości wobec Niemiec i polityki monachijskiej.
Gustaw Gamelin – negocjator i autor umów wojskowych z Polską: 1936 sojusz wojskowy, 1939 konwencji wojskowej, po klęsce
Polski warunków stworzenia pol sił zbrojnych we Fr. Naczelny wódz, odwołany po klęsce Fr, w obozie koncentr. Buchenwald.
Miał do dyspozycji 5 ml armię, ale stanowisko dowodzenia pozbawione było radiostacji!!!
Nie przyjął raportu i sugestii gen Sikorskiego. Liczono na linię Maginota.
Fall Gelb (z niemi wariant żółty), kryptonim planu ataku w E Zach, zakładający uderzenie głównych sił na płn skrzydło frontu zach
rozbicie większości wojsk fr i opanowanie dużego obszaru (Holandia, Belgia, północna Francja), który mógłby stanowić dogodną
bazę do prowadzenia wojny z W Bryt, z powietrza i na morzu. Przewidywany do realizacji na 12 XI 1939, podjęty 10 maja 1940.
10 maja Niemcy zajmują Belgię, Holandię i Luksemburg okrążając linię Maginota wdzierają się do serca Fr.
Niemcy przepołowili siły francuskie.
18 maja 1940 odwołano naczelnego wodza Gamelina, zastąpiono gen Weygand. Upada także rząd Daladiera, premierem Paul
Reynaud. Prezydent Albert Lebrun 1932-1940.
Ewakuacja przez Dunkierkę w ciągu tygodnia 340 tyś łódkami, motorówkami. Do dziś niewiadomo, dlaczego Hitler zatrzymał
ofensywę czołgów pod Dunkierką.
De Gaulle przemawiał za zerwaniem ze starą strategią ciągłości linii frontu, na rzecz manewrowania, pogląd taki jak Sikorskiego.
Wódz naczelny Weygand z mrszł Petain Churchillowi, że ostatnie linie obrony zostały przełamane, Francja światowe mocarstwo
mogła się bić na przetrwanie, ale generalicja nie chciała. Churchill zażądał stanowczo floty fr.
16 VI prezydent Albert Lebrun powierzył rząd mrsz Filipowi Petain. Ten 22 VI 1940 podpisał rozejm. Po kapitulacji stanął na czele
marionetkowego rządu w Vichy. Uległy III Rzeszy, po wkroczeniu na terytorium Francji w listopadzie 1942 zdobył się jedynie na
oficjalny protest, nie podając się do dymisji.
Niemcy przechwycili wyposażenie 55 dywizji, mocarstwo światowe poddało się, do niewoli 2 ml żołnierzy.
Różnice: w Polsce kampania 35 dni, walczyło 39 dywizji, zawieszenia nigdy nie podpisano, nie nastąpiła kapitulacja państwa, walkę
w podziemiu podjęto natychmiast. We Francji 108 dywizji, 10 brytyjskich, 22 belgijskie, 10 holenderskich, 2 polskie, kampania
trwała 37 dni, państwo skapitulowało.
Tylko gen de Gaulle zapowiedział dalszą walkę Francji, został zresztą za aprobatą gen Weyganda skazany zaocznie na k.śm.
We Francji walczyły polskie: 1 Dywizja Grenadierów i 2 Dywizja Strzelców Pieszych, Brygada Kawalerii Pancernej. Z Brygady
Podhalańskiej ocalał 1 oddział.
Rząd Sikorskiego ewakuował się do W Brytanii dopiero po ogłoszeniu kapitulacji rządu Francji.
Ewakuowano ok. 28 tyś polskich żołnierzy gł tyłowych, ale niemal cały personel lotniczy. Z całej Europy w tym z Fr łącznie tylko ok.
8 tys. De Gauelle miał tylko kilkuset fr żołnierzy. Na wyspach dopiero budował swój wizerunek.
19 VII Hitler wygłosił ofertę pokojową na warunkach utrzymania zdobyczy w Europie. Churchill ignorował zabiegi.
Lew Morski – plan inwazji 25 dywizji na Wyspy Bryt. Problem przełamania lotnictwa, które mogłoby atakować wtedy flotę bryt.
Bitwa o Anglię – 3 m-czne walki w powietrzu od poł lipca – 15 IX przełom – ostatnia wielka wyprawa niem 27 IX 1940.
Dowódca sił lotniczych niemieckich Goring. Niemcy ok. 1600 maszyn w tym 700 myśliwców. Anglicy: Rogal Air Force RAF,
Królewskie Siły Powietrzne ok. 500 maszyn. Hugh Dowding – wcześniej sprzeciwił się wysłaniu lotnictwa podczas kampanii we
Francji. I tak straty we Fr wynosiły ok. 250 maszyn. Razem dysponował 42 dywizjonami oraz 2 kanadyjskie, 2 polskie 302 i 303 oraz
jeden czechosłowacki 310. Dowding prowadził bitwę szarpaną, nie dopuszczał do strat, wielka rola radaru.
15 września dzień przełomowy, Niemcy wysłali 500 maszyn, piloci wiele razy startowali w ciągu dnia – tym nadrabiając straty,
mechanicy pracowali w czasie bombardowań. Polacy zestrzelili 23 maszyny! Tego dnia Brytyjczycy zbombardowali barki we Fr,
udział pol dywizjonu bombowego 300. Jeszcze 27 IX Niemcy wysłali 850 maszyn, ale wielkie straty własne, nie przełamali obrony.
Straty bryt 915 maszyn, straty niem 1773 – przewaga 2:1 dla Bryt. Polacy zestrzelili 203 pewne trafienia, zadali 13% strat. Drugie
tyle Polaków, walczyło w dywizjonach bryt – a więc dodatkowo 2 dywizjony. Stosunek strat 9:1, w innych jednostkach 3:1.
Operację desantu przełożono na wiosnę. Niemcy musieli zachować siły do inwazji na ZSRR.
Potem Niemcy atakowali tylko w nocy.
Churchill: „Nigdy tak wielu nie zawdzięczało aż tyle, tak nielicznym”.
1940 – ZSRR latem włącza w ramach republik Litwę, Łotwę, Estonię i Mołdawię.
Hitleryzacja Rumunii, którą zmuszono do przystąpienia Paktu trzech = Oś Berlin-Rzym-Tokio.
Oś Berlin-Rzym-Tokio, nazwa przyjęta na określenie sojuszu łączącego faszystowskie Niemcy, Włochy i Japonię.
Podstawą zawiązania sojuszu był podpisany 25 X 1936 w Berlinie układ między III Rzeszą a Włochami, który popierał generała B.
Franco i deklarował pomoc obu krajów dla hiszpańskich nacjonalistów.
W zamian za uznanie aneksji Etiopii Włosi zgodzili się poprzeć starania Niemiec o odzyskanie kolonii. Wówczas też ustalono
wspólną politykę walki z propagandą komunistyczną. Przedłużeniem porozumienia był pakt antykominternowski, zawarty w tym
samym roku między III Rzeszą a Japonią (walka z działalnością Międzynarodówki komunistycznej).
W 1937 przyłączyły się Włochy. 22 V 1939 podpisano w Berlinie formalny sojusz polit-wojs Włoch i Niemiec, nazywany także
paktem stalowym lub traktatem berlińskim. Pakt potwierdzał przyjaźń, gwarantował nienaruszalność wzajemnych granic i
integralność terytorialną obu państw oraz mówił o wzajemnej pomocy na wypadek zagrożenia interesów jednej ze stron.
Już w poł. 1939 Niemcy podjęły starania o wciągnięcie do niem-wł układu wojskowego również Japonii. Ostatecznie 27 IX 1940 w
Berlinie Niemcy, Włochy i Japonia zawarły trójstronny pakt wojskowy, zwany paktem berlińskim. Przynosił on podział stref
wpływów między państwami-sygnatariuszami: Europa przypadła Niemcom i Włochom, Azja Wschodnia Japończykom.
Każda z umawiających się stron zobowiązywała się do udzielenia pozostałym pomocy polit, ekonom i wojs. W okresie II wojny św
terminu "państwa osi" używano także w odniesieniu do sojuszników, tj. do Bułgarii, Rumunii, Słowacji i Węgier.
Międzynarodówka komunistyczna – 1919-1943 w Moskwie z inicjatywy Lenina i Trockiego w celu przygotowania rewolucji
światowej. Uchwały podjęte były obowiązujące dla wszystkich partii członkowskich. Koncepcja frontów ludowych – do walki z
faszyzmem.
W czasie wojny domowej 1936-1939 w Hiszpanii Komintern organizował pomoc dla republikanów. Po pakcie Ribbentrop-Mołotow
oskarżał Anglię i Fr o prowadzenie agresywnej polityki wobec Hitlera. Rozwiązany 1943.
Na Bliskim Wschodzie Bryt podjęli kampanię rozpoczęli w fatalnych warunkach. Włosi zagrażali komunikacji na M. Śródziemnym i
Czerwonym. Przewaga włoska 4:1, ok. 200 tyś, taka sama przewaga w powietrzu.
Anglicy zastosowali strategię propagandy: 1 żołnierz miał udawać 12, 1 czołg całą baterię. Włosi dali się nabrać. Mimo że Włosi
wypowiedzieli wojnę Anglii, zostali zaskoczeni przez Brytyjczyków. Włosi nie wkładali serca do walki. Panika.
Najważniejszy w kampanii był Egipt.
Archibald Wavell – naczelny dow wojsk bryt na Bliskim Wschodzie.
28 X Mussolini napadł na Grecję, chciał skompensować kompleks sukcesów niem na Bałkanach. Grecy odparli atak i zaczęli
uwalniać Albanię. Greków wspomagała W Bryt, Wavell wysłał ok. 50 tyś ludzi.
22 I 1941 Brytyjczycy zdobyli Tobruk, miasto w Libii – Cyrenajka. Przez wiele lat umacniane przez Włochów stracili w 2 dni.
Odbijają Abisynię. Włoska Afryka Wsch zdobyta w 4 m-ce. Zniszczono 220 tyś armię, przejęto 400 czołgów 1200 dział, 1ml km2.
25 III 1941 Jugosławia wchodzi orbitę Paktu Trzech, zaraz po Rumunii, Bułgarii i Węgrzech, ale już 27 III 1941 oficerski zamach
stanu w Belgradzie, usunięto regenta ks Pawła i anulowano układy z państwami faszystowskimi – oznaczało to wojnę.
Niemcy zaatakowali 6 IV 1941, feldmrsz List. 13 zajęcie Belgradu, Chorwacja wytworzyła szybko swoją polit odrębność. Utw
marionetkowy rząd. Rozbiór Jugosławii pomiędzy Niemców, Włochów, Węgrów i Bułgarów, odrębność tylko Chorwacja.
Kampania trwała 9 dni. Likwidacja oporu Jugosławii jednocześnie z likwidacją oporu w Grecji.
Grecy nie chcieli prowokować Niemców, ale ci nie mogli patrzeć na ich kompromitację. Pod koń kwietnia 1941 upadek Grecji, część
wojska króla Jerzego II ewakuowali Brytyjczycy na Kretę, ale tą Niemcy opanowali – jedyny atak powietrzno-desantowy Niemców.
Zaważyła doskonała strategia rozpoznania i łączność. Dowódcy mogli wzywać samoloty. 1 VI ewakuacja wyspy.
22 VI 1941 najazd na ZSRR – kryptonim Barbarossa. Zakładano szybki popis wojny błyskawicznej.
- wsunięcie głębokich klinów pancernych
- niedopuszczenie do wycofania się sił radzieckich
- osiągnięcie linii, z której lotnictwo nie będzie mogło atakować Rzeszy.
Atak 152 dywizji, w tym 19 pancernych, razem 3 300 tys ludzi. Sojusznicze dywizje fińskie, rumuńskie, węgierskie.
48 tyś dział, 3300 czołgów, 5000 samolotów – największa potęga, jaką wystawiono przeciw jakiemuś państwu w dziejach.
3 armie:
1. Armia Północ – republiki nadbałtyckie
2. Armia Środek – przez Białoruś, Smoleńsk do Moskwy
3. Armia Południe – na Odessę i Kijów
Wielka czystka 1935-1938, jeżowszczyzna – szczytowy okres terroru stalinowskiego wymierzony przez NKWD w osoby
politycznie niepewne. Członkowie rodzin mogli być zsyłani do łagrów, a dzieciom pow 12 lat wymierzano k.śm. Zlikwidowano 3 z 5
marszałków, 13 z 19 dowódców armii oraz kilka tyś oficerów. Aresztowano ok. 7 ml zamordowano 1-1,7 ml.
Teza Stalina, wg której w miarę budowy socjalizmu na sile przybiera walka klasowa.
Najazd był zaskoczeniem dla Stalina
Atak na ZSRR wyzyskał propagandowo do swych celów Churchill. Opór wojsk radz odsuwał zagrożenie Anglii.
24 VI prezydent USA Roosvelt zadeklarował pomoc dla najechanego państwa.
30 VI 1941 – utw w Moskwie Komitet Obrony ze Stalinem na czele. Powierzono dowództwo w 3 kierunkach 3 marszałkom:
Woroszyłow, Timoszenko, Budionny.
W ciągu 3 tygodni Niemcy zdobyli republik nadbałtyckie, Białoruś, Ukrainę, Mołdawię i wdzierali się w głąb Rosji.
16 lipca zdobyli Smoleńsk, rozpoczęli bombardowanie Moskwy. Stanowisko dowodzenia w metrze moskiewskim.
Dowództwo sowieckie uczyło się nowej taktyki na stratach własnych.
Ofensywa zatrzymana pod Leningradem – Sankt Petersburg. Jeden z 3 gł celów (Moskwa, Leningrad, Kijów). Nie udało się zdobyć
miasta z marszu i przystąpiono do blokady. W okrążeniu ok. 250 tyś żołnierzy sowieckich, rozkaz Stalina obrony za wszelką cenę.
Droga zaopatrzenia przez j. Ładoga. Ewakuowano ok. 450 tyś ludności. Klęska pod Stalingradem 18 I 1843 uzyskano korytarz 10 km,
ostateczne odrzucenie Niemców w I 1944. Oblężenie trwało 900 dni, pochłonęło 1 ml ofiar w tym 650 tys z głodu. Obrona ze
względu na ideologię.
Niemcy pod koń lipca 1941 zdobyli Kijów przy stratach własnych 100 tyś. w październiku 1941 pada Odessa zajęta przez Rumunów.
Utworzono linię obrony na przedpolach Moskwy. Wojska niem 100 km od Moskwy.
Z ziem ZSRR ewakuacja w głąb Rosji inwentarza, ludności, fabryk.
18 lipca 1941 układ czechosłowacko-radziecki.
30 lipca 1941 wznowienie stosunków dyplomatycznych pol-radz. Miała powstać samodzielna armia polska. Oraz układy ZSRR z
innym krajami. Najważniejszy 12 lipca z W Bryt.
14 sierpnia 1941 na pokładzie bryt pancernika Prince of Wales Churchill i Roosevelt podpisali deklarację tzw Kartę Atlantycką.
Karta Atlantycka 14 VIII 1941 – określała cele wojenne mocarstw:
- oba państwa nie będą dążyć do nowych podbojów terytorialnych
- respektowanie praw każdego narodu do suwerenności
- współpraca z innymi państwami na równych prawach
- rozbrojenie państw agresorów, zniszczenie hitleryzmu
- nieużywanie siły w stosunkach międzynarodowych
- wolność żeglugi na otwartych morzach
24 IX 1941 na konferencji w Londynie podpisało 9 państw europ min Polska i ZSRR, zasady stały się podstawą Deklaracji Narodów
Zjednoczonych. Podpisana przez 26 państw 1 stycznia 1941 w Waszyngtonie przyczyniła się do powstania ONZ.
1941 pod koń roku ZSRR i ZSRR Bryt zajęły Persję, król i rząd, który oglądał się na Niemcy zastąpiono nowym. Nowym ces został
młody Mohammed Reza Pahlawi.
7 XI 1941 parada wojskowa w Moskwie? Wojska od razu wysłane na front.
Niemcy zbliżyli się do 27 km od Moskwy, ale był to ich kres. Ofensywa na Moskwę została zatrzymana.
4 XII 1941 Sikorski w Moskwie.
19 XII 1941 – Hitler przejął naczelne dowództwo sił lądowych.
Afryka
Niemcy posłali na pomoc Włochom Niemiecki Korpus Afrykański – Deutsche Afryka Korps, gen Erwin Romml.
Niemcy zaatakowali twierdzę Tobruk 9 maja 1941. Anglicy wycofują się w stronę Egiptu, Romml ich ściga, ale twierdza Tobruk była
strategicznym miejscem, okrążona odparła ataki. Wsparta przez polską Samodzielną Brygada Strzelców Karpackich. W twierdzy
Polacy walczyli z Australijczykami. Brygadę w drodze do Moskwy odwiedził Sikorski w XI 1941.
Umowa o wodę – wieczorem krótkie zawieszenie broni, pocisk świetlny kończył idyllę – wojna zaczynała się na nowo.
18 XI 1941 z Egiptu ruszyła ofensywa bryt. Rommel odparł atak, ale rozciągnął siły między Tobrukiem a Egiptem i został
przedzielony przez dywizję nowozelandzką. Niemcy uratowali sytuację, ale ponieśli straty.
20 VI 1942 Rommel zdobył Tobruk. Polaków i Australijczyków już nie było zostali wycofani do Palestyny.
Niemcy stanęli pod El-Alamein kilkadziesiąt km od Aleksandrii.
Japonia
Od 1937 prowadzili podbój Chin. Zajęli najpierw posiadłości fr w Indochinach, Kambodża, Laos i Wietnam. Anglicy, Holendrzy i
USA wymówiły Japonii traktaty handlowe (Indonezją zarządzali Holendrzy), co oznaczać miało blokadę ekonom.
Rząd gen Tojo postanowił przerwać ją siłą, 20 X 1941 wystosował do USA notę prowokacyjną zawierającą postulaty nie do
przyjęcia, żądał zakończenia blokady i niewspomagania Chin. W Stanach tendencje izolacjonizmu.
7 XII 1941 Japończycy uderzyli na Hawaje – Perl Harbor. Pancernik Arizona 1200 zabitych – płonął 2 dni, Oklahoma do góry dnem.
Znajdowała się tu niemal cała flota Pacyfiku – Ocean Spokojny. Nowe stanowisko dow floty Pacyfiku Chester William Nimitz.
Równocześnie Japońce przystąpiły do podboju Filipin do 5 V 1942 całe Filipiny pod kontrolą Japońców.
Zdobyli Hongkong i posiadłości bryt, zatopili flotę bryt. Padła twierdza w Singapurze II 1942, 70 tyś do niewoli.
Holendrzy pobici tracą Jawę, Borneo, Celebes.
Herold Rupert Alexander – dow ang w Birmie i na Bliskim Wschodzie.
Ekspansja japońska w kierunku Australii.
18 kwietnia 1842 16 bombowców zbombardowało Tokio.
Wyprawa floty w kierunku Australii, ale Amerykanie złamali szyfr i wysłali swą flotę – doszło do bitwy na M. Koralowym, ale tylko
lotniczej, Amerykanie wyczerpali przeciwnika, ofensywa jap została powstrzymana. Był to kres ofensywy jap w tym kierunku.
Zima zatrzymała Niemców w okopach zamiast w garnizonach Moskwy. Hitlerowcy rozpętali masowe morderstwa, szalało gestapo.
Wojna partyzancka.
Hitler 19 XII 1941 objąwszy sam naczelne dow. zawiesił generałów: von Rundstedta, von Bocka, Lista, Guderiana, von Kleista.
Hitler zdawał sobie sprawę z oporu Moskwy, więc postanowił rozbić Rosję ekonomicznie, armie skierował na Krym, Kaukaz.
W maju 1942 Niemcy zdobyli Charków, Zagłębie Donieckie.
Grupa Armii B parła na Stalingrad. Tam członkiem Rady Wojennej Nikita Chruszczow.
Niemcy dotarli do Wołgi i to był ich kres.
1942 rok:
Niemcy powstrzymani pod Moskwą, ale parli ku Wołdze i na Kaukaz.
W Afryce odrzucili atak angielski pod Aleksandrię.
W Azji Japończycy zagrażali Indiom i Australii.
Od I 1942 u-boty zatapiały statki USA u wschodnich wybrzeży. Niemcy zatopili w ciągu 2 m-cy flotę o tonażu 1 ml ton.
Udało się zatopić pancernik Bismarck, udział polski niszczyciel Piorun. Ale bliźniak pancernik Tirpitz zagrażał konwojom do
Murmańska i Archangielska.
18/19 sierpnia 1942 desant rozpoznawczy pod Dieppe u wybrzeży Francji, odparty przez Niemców.
Konwój PQ 17 – największa klęska z 39 okrętów dopłynęło tylko 9 do Murmańska.
Ważnym okazały się złoża ropy naftowej w Iranie. Anglików interesowały formowane oddziały jednostek polskich w ZSRR.
Na mocy porozumienia z 30 lipca 1941, ustalono stan na 96 tyś. Kontrowersje wobec żywności, przewidziano tylko rację dla 44 tys.
W kwietniu 1942 wojska polskie wyszły z ZSRR do Iranu i stąd do Palestyny, rozdzielona na 2 raty, druga z końcem lata.
Armii użyto do obrony złóż naftowych w Iraku.
31 VIII Rommel uderzył na El-Alamein pozycje bryt., bliskie Aleksandrii. Egipt ważnym ośrodkiem, zaplecze materiałowe,
pozwoliłoby to opanować szlaki, Kanał Sueski i zmusić Turcję do opowiedzenia się po stronie Sprzymierzonych.
Dowództwo na Bliskim Wsch sprawował Harold Alexander, który świeżo przybył z Birmy, natomiast armią pustynną Bernard
Monggomery.
Atak Rommla odparty, straty po obu stronach, jednak siły aliantów były uzupełniane, Rommla nie.
Nie udało się zdobyć Niemcom Malty mimo 2000 bombardowań – wyspa przecinała szlaki komunikacyjne między Europą a Afryką.
Nie wiodło się flocie włoskiej na M. Śródziemnym, radar.
Operowały tu polskie okręty podwodne Sokół i Dzik (straszliwe bliźniaki), oraz niszczyciele Piorun i Garland.
Rommel wiedział, że nie może polegać na włoskiej pomocy. Jeszcze w 1937 Włochy były pierwszą potęgą lotnicza świata, potem ich
samoloty to stare gruchoty. Anglicy uzyskali przewagę w lotnictwie w Afryce. Atakowano bazy zaopatrzenia we Włoszech.
23 X 1942 – Montgomery zaatakował pozycje niem-wł pod El-Alamein. Zastosowano polski wynalazek detektor do wykrywania min.
Montgomery, gdy zaczęła się bitwa poszedł spać. Podczas ataku brak Rommla był w Rzeszy. Dowodził von Stumme, który zm na
atak serca. Wrócił Rommel, ale Anglicy przewaga w lotnictwie, Niemcy zmuszeni do odwrotu na Zachód. Straty 60 tyś, 500 czołgów.
Brytyjczycy ok. 13,5 tys żołnierzy, 400 czołgów. W XII odziały bryt znów odbiły w Tobruku.
12 IX 1942 Niemcy pod Stalingradem – Wołgograd, wielki ośrodek przemysłowy. Atak 6 armii von Paulusa. Rosjanie utrzymali
prom na rzece. Frontem donieckim dow Konstanty Rokossowski późniejszy marszałek ZSRR i Polski.
Stalingradzka bitwa, bitwa nad Wołgą (17 VII 1942-2 II 1943), jedna z decydujących operacji strategicznych II w św.
Zapoczątkowana ofensywą niemieckiej Grupy Armii A w kierunku Kaukazu i Grupy Armii B w kierunku Stalingradu (Wołgograd),
która nie przyniosła ostatecznych rozstrzygnięć z powodu zaciętej obrony linii Wołgi przez 62 armię radziecką. Kontrofensywa
radziecka (19 XI 1942 - 2 II 1943), koordynowana przez marszałka G.K. Żukowa, doprowadziła do okrążenia i kapitulacji 6 armii
niem marszałka F. von Paulusa. Do niewoli dostało się 97 tys. żołnierzy.
Fabryki za Wołgą i Uralem osiągały pełną moc produkcyjną. Siły sowieckie - dysproporcje wyrównane zostały pod Stalingradem.
Siły sowieckie zacisnęły kleszcze wokół armii niem, jednostki rumun. i chorw. Von Paulus otrzymał rozkaz Hitlera obrony okrężnej.
Niemcy utw armię Don m.in. z resztek armii rumun i wł, dow feldmrsz von Manstein. Dotarł na 40 km od Stalingradu, wyszły mu
naprzeciw wojska von Paulusa, ale nie wydarły się z kotła, rozpoczęła się agonia.
31 I 1943 awans Paulusa na feldmrsz – zachęta do samobójstwa. Przegrana pod Stalingradem wywołała wielki rezonans.
Afryka
De Gaulle podporządkował sobie Afrykę Zachodnią i Równikową, ale nie Północną: Maroko, Tunis, Algier – najważniejszy port i
twierdza Dakar. Ważne było przejęcie floty fr.
Operacja Katapult – miała na celu przejęcie, unieruchomienie lub zniszczenie floty fr. Już w 1940 flota bryt zatopiła 3 niszczyciele
fr pod Gibraltarem.
Churchill opracował plan z de Gaulle’m przejęcia floty i kolonii spod rządu Petaina. Wyprawa nie udała się. Dla de Gauelle’a była to
porażka polityczna. Odtąd Brytyjczycy nie brali pod uwagę pomocy fr. Bez wiedzy generała wylądowali w Maroko i Algierii.
Przyczynił się do tego Roosevelt, który wprost nienawidził de Gaulle’a. Była to też okazja do wyeliminowania wpływów fr.
Armią amer dow gen George Patton. Desant w chwili odwrotu Rommela spod El-Alamein. Całością dowodził Dwight Eisenhower.
Cały czas starano przeciągnąć siły fr na swoją stronę. W Tulonie marynarze wysadzili swoją flotę w powietrze 3 pancerniki, 17
niszczycieli, 16 okrętów podwodnych i 70 innych jednostek. De Gaulle: bezsensowne samobójstwo.
Wojska Rommla zaciskane z obu stron, próbował jeszcze się szarpać, na zach zaatakował Amerykanów, a zaraz potem na wsch
Anglików, ale odparty. Umocnił się u wybrzeży Tunisu. 9 marca 1943 Hitler wycofał go do Rzeszy aby uchronić jego sławę, a klęskę
przypisać komu innemu.
Ataki wspierane przez tzw Cyrk Skalskiego – mjr Skalski dow Polskiego Zespołu Bojowego: 15 pilotów.
12 V 1943 kapitulacja Niemców, do niewoli ok. 250 tyś.
Midway – j. ang „połowa drogi”. Droga do większej wyspy Oahu, strategiczna, Australia zostałaby izolowana.
W 1903 prezydent T. Roosevelt poddał Midway pod kontrolę Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych.
W czasie II wojny światowej w grudniu 1941 Japończycy usiłowali opanować Midway 3-5 czerwca 1942 rozegrała się w pobliżu
Midway bitwa morska zakończona klęską Japończyków.
Obie strony zgromadziły wielką flotę, przewaga japończyków, ale o wszystkim miały zadecydować samoloty. Nie doszło do starć
floty, bitwę rozstrzygnęły samoloty, przy małym udziale łodzi podwodnych. Japońce stracili 4 lotniskowce i 250 samolotów, amer 1
lotniskowiec i 150 samolotów. Na miejsce zatopionego Yorktown budowali 10 lotniskowców, gdy Japońce nie mieli nic w odwodzie.
Przełomowa bitwa, odtąd Japońce w odwrocie.
11 X 1942 walki o Guadalcanal – ważne lotnisko. Duże straty amer. Rajd jap niszczycieli.
W marcu 1943 strącili bombowiec, w którym zginął adm Yamamoto dow spod Midway.
ZSRR
2 II 1943 zlikwidowano kocioł stalingradzki, Armia Czerwona przejmowała inicjatywę na frontach.
12 I 1943 przerwano blokadę i okrążenie pod Leningradem. Spod Moskwy wyparto siły niem.
Na wiosnę utw się Łuk Kurski, ok. 200 km między 2 miastami, coś na kształt prostokąta. Niemcy powzięli plan ataku Cytadela.
Operacja Cytadela
Na skutek bitwy stalingradzkiej w rejonie Kurska powstało wybrzuszenie w linii frontu o długości ok. 200 km i szerokości ok. 150
km. Wg planu niem celem miała być likwidacja "łuku kurskiego". Sowieci byli poinformowani o uderzeniu niem i przygotowali 8
pasów obrony o głębokości 300 km i zgromadzili siły do przeciwuderzenia. O tych siłach Niemcy nie wiedzieli, co przyczyniło się do
ich klęski. Hitler gromadził nowe czołgi Pantery i Tygrysy oraz działa 88 mm. Miano z 2 stron wbić się 2 klinami.
Po ataku zostali oni powstrzymani wdzierając się tylko na 9-30 km w głąb pozycji sowieckich.
W rejonie wsi Prochorowka doszło w dniach 5-16 VII do największej bitwy pancernej II woj św, w której uczestniczyło 1200
czołgów. Bitwa kurska zakończyła się klęską Niemiec, jak też i działania na innych kierunkach natarcia. W wyniku bitwy doszło do
zagłady niemieckich sił pancernych, a Wehrmacht utracił ostatecznie inicjatywę strategiczną na froncie wschodnim.
Hitler przeprowadził czystkę w dowództwie.
Operacja sowiecka Wódz Rumiancew – operacja, której nie było na papierze, chodziło o połączenie się 3 frontów: Woroneskiego,
Stepowego i Południowo-Zachodniego w celu rozbicia Niemców w rejonie Białogrodu i Charkowa.
Do tej pory Sowieci 3 bitwy strategiczne:
1. Moskwa, 700 tyś – przewaga Niemców
2. Wołga, Stalingrad 1 ml – siły wyrównane
3. Kursk, 2 ml – dwukrotna przewaga sowiecka
Bitwa pod Kurskiem 50 dni, Niemcy stracili 500 tys., 3000 czołgów, 3000 samolotów. Sowieci przejęli inicjatywę strategiczną.
W 1943 ZSRR produkował 3000 samolotów i 2000 czołgów m-cznie.
25 IX 1943 odbito Smoleńsk. 11 XI Kijów.
Po wyjściu armii polskiej na podstawie porozumienia z 30 lipca 1941 stosunki z Sikorski pogorszyły się z dnia na dzień.
Kontrowersją granice wschodnie Polski.
25 kwietnia 1943 – komunikat Gebbelsa o zbrodni katyńskiej – rząd polski przerwał stosunki dypl z rządem ZSRR.
Grupa polskich komunistów skupiona wokół Wandy Wasilewskiej i Alfreda Lampe od I 1943 utw Związek Patriotów Polskich –
zwróciła się do Stalina o sformowanie dywizji polskiej.
4/5 lipca 1943 zginął Sikorski, wracał z inspekcji z Iraku.
1 Dywizja Piechoty im T. Kościuszki. Pułk czołgów, eskadra lotnicza, batalion kobiet. Zaprzysiężenie 15 lipca 1943 w rocznicę
Grunwaldu. Gen Zygmunt Berling. Włączona do Armii Frontu Zachodniego.
We wrześniu powstają: 2 Dywizja Piechoty im H. Dąbrowskiego, 1 Brygada Artylerii im Bema, 1 Brygada Pancerna im Boh
Westerplatte, 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Warszawa. 7 X Dywizja otrzymała rozkaz przełamać obronę pod Lenino. Straty 25%.
Przemianowano fronty na Ukraiński, Białoruski, Nadbałtycki.
Europa Zach. Różne koncepcje:
Churchill – uderzenie od Afryki na Bałkany skąd spodziewał się poparcia ruchów partyzanckich, wytrącenia z wojny Bułgarii,
Węgier i Rumunii, dotarcie przed Rosjanami do Wisły, zdopingowania Turcji do wojny.
Amerykanie – atak bezpośrednio w Wysp do Francji. Popierał ich Stalin.
Konferencja w Casablance, Maroko 14 - 24 styczeń 1943, spotkanie Churchilla, F.D. Roosevelta oraz przedstawicieli sztabów, szef
sztabu USA Georgie Marshall. Bez ZSRR. Omawiano politykę i strategię wojennej na 1943 rok.
- przeprowadzenie latem inwazji na Sycylię, priorytet na Płw Apeniński – Włochy
- przesunięcie terminu utworzenia II frontu w Europie na 1944
- wzmożenie bombardowań Niemiec i walk z niem łodziami podwodnymi
- doprowadzenie do bezwarunkowej kapitulacji państw Osi
- stosunek do fr ruchu oporu i gen de Geaulle
Zadecydowano o walce z państwami Osi aż do osiągnięcia bezwarunkowej kapitulacji Niemiec Włoch i Japonii. Ustalono też
priorytet inwazji na Płw Apeniński – Włochy. Potwierdzona w maju na konferencji waszyngtońskiej o inwazji gł w rejon Francji.
Moskiewskie konferencje
1941 – o dostawie ZSRR z W Bryt i USA broni, sprzętu, samolotów i żywności w zamian za surowce z ZSRR
1943, 19-30 X - spotkanie ministrów spr zagr ZSRR (W. Mołotow), USA (C. Hull) i W Bryt (A. Eden), uchwalono tam 4 deklaracje:
1. utw organizacji powszechnego bezpieczeństwa z udziałem Chin, koordynacji działań wojennych
2. w sprawie Włoch – likwidacja faszyzmu i ustanowienie demokratycznych rządów
3. w sprawie Austrii - odbudowa niepodległego państwa, a anschluss uznano za nielegalny
4. odpowiedzialność zbrodniarzy wojennych, sądzenie ich zgodnie z prawem danego państwa
1945 16-26 XII – z udziałem min spr zagr ZSRR, USA i W Bryt w sprawie powojennej organizacji Europy i Dalekiego Wschodu,
poświęcona m.in. przygotowaniu traktatów pokojowych z Włochami, Rumunią, Bułgarią, Węgrami i Finlandią.
Utw Komisji Dalekiego Wschodu i Rady Sojuszniczej dla Japonii.
Teherańska konferencja 1943, 28 XI – 1 XII, pierwsze spotkanie przywódców 3 mocarstw walczących w czasie II wojny światowej
z III Rzeszą, tzw. Wielkiej Trójki: F.D. Roosevelta (USA), W.L. Churchilla (Wielka Brytania) i J.W. Stalina (ZSRR). Spotkanie
zostało przygotowane na konferencji moskiewskiej (19-30 października 1943) przez ministrów spr zagr., ustalono:
- plan otwarcia drugiego frontu w maju 1944 w Normandii.
- 3 mocarstwa wyraziły poparcie dla utrzymania całkowitej niezawisłości i integralności terytorialnej Iranu.
- Uzgodniono zasięg radzieckiej strefy wpływów w Europie (granica Polski wzdłuż tzw. linii Curzona, zachodnia zaś na Odrze).
- Podjęto decyzję o zorganizowaniu pomocy dla partyzantów w Jugosławii.
- Wielka Trójka wyraziła również potrzebę powołania do życia międzynarodowej organizacji pokojowej - późniejszej ONZ, której
celem byłoby dążenie do powojennej współpracy wszystkich krajów.
Kairska Konferencja 1943 - spotkanie prezydenta E.D. Roossevelta i premiera W. Churchilla pod kryptonimem Sextant. 2 etapy:
1. 22-26 listopada - spotkanie z szefem Chin Czang Kaj-Szekiem, omówiono plany powojennego porządku na D. Wschodzie i
przygotowano deklarację w sprawie Japonii, którą ogłoszono podczas konferencji teherańskiej Postanowiono po wojnie
pozbawić Japonię wszystkich zagarniętych wysp i obszarów w Azji. Korea powinna uzyskać niepodległość.
2. 2-6 grudnia – spotkanie z prezydentem Turcji. I. Inonu, starano się namówić go do przystąpienia do wojny po stronie
aliantów. Pomimo deklaracji lojalności ze strony Turcji wobec koalicji porozumienie nie zostało osiągnięte.
Ustalono zasady dowodzenia podczas operacji Overlord – w Normandii, mianowano D. Eisenhowera.
Jałtańska konferencja, zwana krymską 1945 4-11 luty, Stalin, Roosevelt, Churchill.
- omówiono sprawy i problemy końcowej fazy działań wojennych przeciw Niemcom
- decyzje w sprawie granic, reparacji, demilitaryzacji, demokracji i podziału Niemiec na 4 strefy okupacyjne
- ustalono podział stref wpływów w Europie
- ZSRR zobowiązywał się do przystąpienia do wojny przeciw Japonii w 2-3 m-ce po zakończeniu wojny w Europie w zamian za
koncesje na Dalekim Wschodzie, Wyspy Kurylskie, okupacja Korei
- zwołanie konferencji założycielskiej ONZ na 25 IV 1945 w San Francisco z udziałem radzieckich republik Ukrainy i Białorusi
- w sprawie Jugosławii powołanie wspólnego rządu, na emigracji i popieranego przez ZSRR J. Tito.
- sprawa polska – Polska w strefie wpływów ZSRR, decyzje o reorganizacji Rządu Tymczasowego, granic wsch-linia Curzona, co
oznaczało straty ½ ziem przedwojennych – przeciw postanowieniom protestował rząd RP na uchodźstwie oraz władze państwa
podziemnego, które jednocześnie deklarowały chęć ułożenia stosunków z ZSRR i udziału w powołaniu rządu jedności narodowej.
Decyzje konferencji jałtańskiej doprowadziły do podziału Europy na wolny świat i sowiecką strefę wpływów do 1989.
Poczdamska konferencja 17VII-2VIII 1945, Truman, Churchill, Stalin.
- likwidacja skutków II woj. św
- uzgodniała podział Berlina na 4 sektory okupacyjne
- określono cele okupacji tzw 4 D: demilitaryzacja, denazyfikacja (oczyszczenie Niemiec z ideologii hitlerowskiej), demokratyzacji,
dekartelizacji
- ustalono ukaranie zbrodniarzy
- przyjęto radziecki program granic wschodnich dla Polski, decyzje wysiedlenia Niemców z Polski, Czechosłowacji i Węgier
- uzgodniono sprawę reparacji i odszkodowań wojennych od Niemiec, na wniosek Stalina Polskę wyłączono z bezpośredniego
udziału w spłatach, później ZSRR miał przyznać Polsce 15% swojej części odszkodowań
- postanowienia konferencji stały się podstawą powojennego układu sił na kontynencie i podziału Europy na 2 bloki
10 VII 1943 – inwazja na Sycylię. Zdobyta w 5 tygodnii. Dow Herold Alexander zdobywca Tunezji.
Na kontynencie rozsypała się dyktatura Mussoliniego, błagał o pomoc Niemców, ale nie otrzymał.
Władzę przejął marszałek Pietro Badoglio w imieniu króla W E III. Nowy szef we wrześniu podjął pertraktacje z aliantami i podpisał
tajny układ kapitulacji. Armię poddał gen Castellano do ostatniej chwili, gdy wylądują alianci, aby opóźnić interwencję Niemców.
Niemcy spodziewali się inwazji w Bałkanach, gdzie się umacniali, ale w Italii przygotowali 8 dywizji gen Albert Kesselring.
Kapitulacja zaskoczyła samych Włochów, gł żołnierzy. Wielu Niemcy wymordowali w obozach. Okupujący Grecję zostali
wystrzelani w euforii, zamiast walczyć przeciwko Niemcom poddali się. Wzięli ich za zdrajców.
1 X Amerykanie zdobyli Neapol.
Niemcy odbili Mussoliniego. Wolne tempo ofensywy, niesprzyjające warunki, zaciekłość obrony niem. Błotnista zima. Front włoski
miał tylko odwracać uwagę od planowanej inwazji we Fr.
Za Keseserlingiem na północy operował Romml. Brak koordynacji obu dowódców. Potem Rommel odsunięty do Fr.
W 1944 rozegrała się bitwa o Monte Cassino, zwana też bitwą o Rzym. W dniach 17-25 stycznia, 15-18 lutego, 15-25 marca
Niemcy odparli trzy ataki wojsk alianckich. W czasie walk nie zdobyto ani ufortyfikowanych wzgórz, ani znajdującego się u ich
podnóża miasta Cassino. Biorące udział w atakach na pozycje niemieckie oddziały amerykańskie, angielskie, hinduskie i
nowozelandzkie straciły łącznie 54 tys. żołnierzy.
Po nieudanym 3 natarciu gen Leese zwrócił się do Władysława Andersa z propozycją zdobycia wzgórza. Anders bez konsultacji z
naczelnym wodzem, ku zaskoczeniu Brytyjczyków podjął się zadania. 48 tyś Polaków. Wzgórza bronił elitarna 1 Dywizja
Spadochronowa. Pierwszy atak odparty, ale umożliwił przełamanie obrony niem przez Brytyjczyków. 18 maja Polacy wkroczyli do
klasztoru benedyktynów. Wraz ze zdobyciem Monte Cassino linia Gustawa została przełamana. 1000 zabitych, 3000 rannych.
Bitwa o Rzym – bitwa pod Monte Cassino kosztowała aliantów 120 tys ludzi.
Ofensywa Armii Czerwonej w styczniu 1944. Front Ukraiński dow Mikołaj Watutin zabity w zasadzce przez ukraińskich
nacjonalistów. Zastąpił go Gieorgij Żukow.
W kwietniu 3 front ukraiński odbił Odessę i wkroczył do Rumunii. 9 maja 1944 sowieci zdobywają Płw Krymski Sewastopol.
Kontrowersje: Rosjanie bronili 250 dni, odbili w 4 dni.
Propozycja zaprzestania walk złożona przez sowietów rządowi rumuńskiemu z gwarancją nieingerencji w ustrój, odrzucona przez
dyktatora Antonescu.
Ion Antonescu – 1882-1946, przeciwny represjom wobec Żelaznej Gwardii 1938, po niekorzystnym arbitrażu wiedeńskim 1940 i
zajęciu przez ZSRR Besarabii mianowany premierem. Zawiesił konstytucję i zmusił króla do abdykacji na rzecz syna Michała.
Rządził przy pomocy Żelaznej Gwardii, ale po nieudanej próbie puczu I 1941 zdelegalizował ją i przejął pełnię władzy – tytuł wodza.
1940 – podpisał układ o przystąpieniu Rumunii do Osi Berlin-Rzym-Tokio, a w VI 1941 jako sojusznik Niemiec wypowiedział wojnę
ZSRR. 1944 aresztowany i stracony.
Żelazna Gwardia, rumuńska org terrorystyczna, nacjonalistyczna - kontakty z NSDAP i faszystami włoskimi. Nosili zielone koszule.
1938 zdelegalizowani przez króla Karola II, przywódcy zamordowani. Po abdykacji Karola II członkowie Żelaznej Gwardii weszli w
skład rządu I. Antonescu. 1941 partia rozwiązana a członkowie internowani w III Rzesz.
1 Frontem Białoruskim dow Konstanty Rokossowski. Miał za zadanie w kampanii letnie oswobodzić Białoruś i Ukrainę oraz
wkroczyć do Polski. Front Białoruski wkroczył do Mińska, 7/8 lipca Wilno przy udziale polskiej AK.
20 czerwca wojska Frontu Leningradzkiego zdobyły miasto Wyborg, Finlandia odpadła jako kraj satelicki od Niemiec. Utraciła 10%
terytorium i zmuszona płacić wysokie reparacje.
Front Ukraiński Żukowa 22 lipca zdobywa Lwów następnie dotarł do Wisły. 20 lipca pierwsze oddziały polskie wkraczają do kraju.
Po zdobyciu Chełma 22 lipca ogłoszono Manifest PKWN powołanego przez Krajową Radę Narodową 31XII / 1 I 1944 w W-wie.
PKWN od razu zaczęła sprawować władze jako rząd RP. Wydał dekret w Lublinie o połączeniu armii polskiej z AL i utw Wojska
Polskiego. Dow naczelnym został Michał Rola-Żymierski, Berling pozostał dow 1 Armii. Siły w lipcu 1944 ponad 100 tyś armia,
180 czołgów. Dywizje polskie formowano na etatach i wyposażeniu gwardyjskim. Problem kadry – brak oficerów, wielu Rosjan.
9-16 VIII 1944 bitwa pod Studzienkami – z udziałem 1 Bryg Panc im Boh. Westerplatte. Bitwa miała znaczenie dla utrzymania
przyczółka po lewej stronie Wisły. Polacy zniszczyli 40 czołgów.
1 sierpnia 1944 wybuchło powstanie warszawskie na rozkaz Komendy Głównej AK. Cel uprzedzenie wojsk sowieckich, opanowanie
stolicy i podporządkowanie rządowi w Londynie. (1 dow ZWZ Stefan „Grot” Rowecki, rozbudował AK, doprowadził do scalenia
większości org wojskowych, aresztowany w wyniku zdrady 1943, zamordowany z rozkazu Himmlera po wybuchu powst warsz).
Dow Tadeusz „Bór” Komorowski. Siłami niem dow gen SS Eric Bach-Zelewski (jedyny zbrodniarz, który dokonał po wojnie
samopotępienia).
Za próbę przyjścia z pomocą powstaniu gen Zygmunt Berling zdjęty przez dow sowieckie.
Rozpoczęło ok. 50 tyś żołnierzy, 800 BCH i 500 AL. Sowieci odmówili zgody na lądowanie samolotów alianckich. Zatrzymali
ofensywę 10 IX 1944. 16-21 IX przeprowadzono desant żołnierzy 2 i 3 dywizji piechoty 1 Armii Wojska Polskiego, zajęte przyczółki
nie zdołały się utrzymać. Brak wsparcia artylerii. Poległo 3 tyś żołnierzy.
3-5 X kapitulacja. 180 tyś zabitych w niewoli Bór Komorowski. Ewakuowaną ludność skierowano gł obozów pracy. Niemcy pod
naciskiem mocarstw uznali żołnierzy za regularnych i przyznali im prawa kombatanckie.
(10 IV 1943 – wybuch żydowskiego powstania w getcie warszawskim).
Polacy każdego dnia wojny tracili 3 000 obywateli.
Duża rola partyzantki w europie, gł w Polsce, ZSRR i Jugosławii – Brozo-Tito sprawował kontrolę nad ½ kraju, w Grecji partyzanci
sprawowali kontrolę nad 2/3 terytorium. W Norwegii unieruchomili zakłady produkujące ciężką wodę.
W Rumunii Iona Antonescu, Rumunia poddała się, przepadła rum nafta i pszenica, 25 VIII wypowiedziała wojnę Niemcom. W
Bułgarii 9 IX wybuchło antyfaszystowskie powstanie, gdy Armia Czerwona forsowała Dunaj. Nowy rząd wypowiedział wojnę
Niemcom i Węgrom. Bułgarzy wystawili 200 tyś armię przeciw Węgrom i Niemcom w Jugosławii. 3 Front Ukraiński, razem z
Bułgarami i jednostkami jugosłowiańskimi 20 X zdobyli Belgrad. Niemiecka grupa operacyjna Serbia została rozbita. Rumunia i
Bułgaria odtąd wspomagała front wsch. Z Węgrami nie poszło tak łatwo.
Węgry – od III wzmocnione siłami niem i gestapo. Były bramą do Austrii. Rząd wysłał tajną misję do Londynu, ale ci kazali zwrócić
się do Moskwy. W obliczu klęski Węgrzy poddają się, ale Niemcy mocno osadzeni w Budapeszcie.
Miklos Horthy, regent Węgier 1920-1944, adiutant Franciszka Józefa. Odmówił przekazania władzy Karolowi. 1938-1940 udało mi
się odzyskać część terytoriów – arbitraże wiedeńskie. Pod naciskiem Niemiec wypowiedział wojnę ZSRR, w obliczu klęski próbował
zawrzeć rozejm z aliantami, ostra reakcja Niemiec – został uwięziony i zrzekł się władzy. Zm 1957 w Portugalii.
Armia węg jako jedyna stała u boku Niemiec. W XII Budapeszt w okrążeniu. W II Buda i Peszt zdobyte. Węgry po stronie ZSRR.
Odpadły armie Fińska, Rumuńska, Bułgarska i Węgierska. Skrócenie frontów pozwoliło umocnić się Niemcom na Wiśle.
Hitler w desperacji powołał oddziały volkssturmu.
Volkssturm, oddziały obrony terytorialnej utw 25 września 1944. W skład mężczyźni od 16. do 60. roku życia, nie służący w
Wehrmachcie, zdolni do noszenia broni. Oddziały Volkssturmu były organizowane przez lokalne komórki NSDAP, liczyły ok. 4-5
mln osób. Miały niską wartość bojową i dlatego nie odegrały większej roli.
6 czerwca 1944 lądowanie w Normandii – otwarcie II frontu w Europie.
Od 1942 działał tzw Połączony Komitet Szefów Sztabów.
Wcześniej w Casablance Churchill chciał uderzyć przez Bałkany (podbrzusze Europy) i wejść do E. Środkowej, do Polski i
Czechosłowacji i utrzymanie tych krajów w orbicie polityki brytyjskiej. Amerykanie nie zamierzali angażować się na Bałkanach.
Osiągnięto kompromis – uderzenie na Włochy, tzw III front.
Amerykańską dyrektywą było pokonać groźniejszego przeciwnika Niemcy a dopiero potem Japonię. Atak przez Fr uznali za
najprostszy i najskuteczniejszy. Roosvelt miał całkowite poparcie Stalina.
Theodore Roosevelt 1901-1909, republikanin. Gubernator stanu Nowy York. Utw Partię Postępu. 1906 Nobel za rozmowy pokojowe
m Japonią a Rosją 1905. Rzecznik dominacji USA w obu Amerykach. Uzależnił Panamę 1903, Dominikanę, Nikaraguę i Honduras.
Franklin Delano Roosevelt 1933-1945, czterokrotnie wybierany na prezydenta, demokrata. Gubernator stanu Nowy York. Twórca
programu reform społecznych i socjalnych: ubezpieczeń dla bezdomnych, rent, płac minimalnych. 1933 nawiązał stosunki dypl. z
ZSRR. Jego polityka zagr uległości wobec ZSRR przedmiotem kontrowersji. Uczestnik konferencji międzynarodowych w:
Casablance, Kairze, Teheranie, Jałcie.
Overlord, kryptonim operacji sił morskich i powietrznych aliantów we Francji, trwającej od 6 czerwca do końca sierpnia 1944.
Zapoczątkowało ją lądowanie wojsk inwazyjnych i walki w Normandii (operacja Neptun).
Operacja rozpoczęła bitwę o Normandię i spowodowała powstanie drugiego frontu w Europie (obok rosyjskiego). W pierwszej fazie
Overlord wzięło udział 156 tys. żołnierzy wojsk lądowych, ok. 12 tys. okrętów (w tym 4126 statków i barek desantowych), ponad 10
tys. samolotów bojowych, 2300 transportowych, 2600 szybowców. 15 sierpnia sprzymierzeni wylądowali w rejonie Tulonu i Nicei
(operacja Dragoon).
W Overlord brała udział 1 Dywizja Pancerna generała S. Maczka, ponadto lekki krążownik "Dragon", niszczyciel "Błyskawica",
torpedowce "Krakowiak" i "Kujawiak", lotnictwo myśliwskie i bombowe.
Głównodowodzącym został gen Eisenhower, podlegał mu gen bryt Montgomery jako dowódca sił lądowych i jednocześnie dow 21
Grupy Armii. Siły lotnicze mrszł bryt Leigh-Mallory, a siły morskie adm bryt Ramsey.
Obrona niemiecka skupiała się za linią obrony zwaną Wałem Atlantyckim. Tylko jedna linia umocnień, brak drugiej, Niemcy mięli
duże zaufanie do tej linii jak Francuzi do Linii Maginota. Dow feldmrsz Rundstedt, ale od II 1944 fktycznie dowodził Rommel.
Atak poprzedzony bombardowaniami z powietrza – alianci królowali w powietrzu. Lotnictwo niem praktycznie wyeliminowano.
Największy opór pod miastem Caen – miasto zmiecione przez bombowce – kontrowersje.
Bitwa pod Falaise – udział polskiej 1 Dywizji Pancernej Stanisława Maczka zadała dotkliwe straty próbującym się wyrwać z
okrążenia Niemcom. Polacy zniszczyli 70 czołgów, 500 samochodów i 100 dział, do niewoli 5 tys.
Bombardowano jednocześnie niem miasta i szlaki komunikacyjne. Pomimo akcji niszczenia zakładów zbrojeniowych w lipcu 1944
Niemcy osiągnęły punkt szczytu w produkcji zbrojeniowej. Od tego czasu zaczęła narastać katastrofa przemysłowa, jesienią zaś
komunikacyjna w efekcie wyczerpywania się zasobów ludnościowych, odpadania satelickich państw.
Albert Speer – autor scenografii masowych imprez nazistowskich. Szef Organizacji Todta (obozy pracy). Dokonał reorganizacji
przemysłu Niemiec i krajów okupowanych dla potrzeb wojny. Współodpowiedzialny za wyzysk robotników i pracy przymusowej.
Utw frontu zach odcinały obwody i uzupełnienia na froncie wsch.
Rozrastające siły inwazyjne w Normandii, gdzie dow 12 Grupy Armii gen Omar Bradley, w skład weszła 3 armia gen Pattona.
Montgomery’emu wysuwało się naczelne dow sił lądowych.
Polska dywizja pancerna podporządkowana 1 armii kanadyjskiej.
Dowódca armii B Erwin Rommel został ranny, dow objął Hans Kluge, krótko po nim gen Model.
20 lipca zamach na Hitlera w kwaterze głównej pod Kętrzynem.
15 VIII wylądował fr Korpus Ekspedycyjny na Riwierze, zdobył Tulon i Marsylię, szybko rozrósł się do rozmiarów armii fr.
W sierpniu 1944 w Paryżu wybuchło powstanie, które uwolniło stolicę. Przyjechał de Gaulle, który był źle postrzegany przez Amer.
Bitwa o Normandię kosztowała Niem 230 tys. Najwięcej w kotle pod Falaise. AH kazał wycofać się do granic ze Szwajcarią.
Patton szedł jak burza, ale plany pokrzyżował mu Montgomery, który załatwił sobie pierwszeństwo dostaw paliwa.
Rywalizacja 2 generałów. Monty chciał zająć porty w Antwerpii, które miały skrócić drogi zaopatrzenia.
31 VIII zajęli Amiens, 3 IX Bruksela, 4 IX Antwerpia.
13 września Amerykanie z 1 armii wkroczyli na teren Niemiec.
Alianci zatrzymani na Linii Zygfryda – dł ok. 600 km, pas umocnień od Holandii do Szwajcarii, 2 pasy umocnień oraz twierdze:
Wesel, Kolonia, Koblencja i Moguncja. Głębokość linii 35-37 km. Fortyfikacje składały się z bunkrów żelbetowych, ok. 16 tys.
Obiektów, przełamana w III 1945.
Po 6 tyg szybkiego parcia na wschód, musieli czekać 2 m-ce na Linii Zygfryda, gdzie linię zaopatrzenia zastąpi krótsza z Antwerpii.
Montgomery forsował atak północny. Eisenhower zdecydował się jednak na ostrożniejszy – szeroki front, na całej linii.
Montgomery’emu udało się wymóc pierwszeństwo zaopatrzenia w operacji pow-desant na terytorium Holandii, która pozwoliłaby
uniknąć łamania Linii Zygfryda. Miał być wspierany przez armię Bradleya, co spowodowało zahamowanie armii Pattona, czego ten
nie mógł przeboleć.
17-26 IX 1944 operacja Market-Garden. Operacja powstrzymana pod Arnhem przez wojska niem Grupy B, 2 korpus pancerny SS,
dow gen Model. Udział 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen Sosabowskiego w 2 rzutach 18 i 21 IX. Wojska lądowe
spóźniły się w marszu, nie miały środków przeprawowych. Rozpoczął się odwrót. Straty 1 Dywizji Bryt 80%, Polacy 23%.
Międzyczasie bombardowano Antwerpię i Londyn pociskami V1 V2.
13 X zdobyto pierwsze niem miasto Akwizgran.
Dopiero 8 XI Patton uzupełniwszy zaopatrzenie mógł przekroczyć Mozelę, 22 XI zajął Metz.
Operacja Jesienna Mgła.
16 XII uderzył piorun – kontrofensywa niemiecka z Ardenów. Wykorzystali zachmurzenie, co nie narażało ich na ataki samolotów.
Ponad 1000 ciężkich czołgów. Dow felmrsz von Rundstedt. Liczyli na odbicie Antwerpii i dezorganizację. Alianci zaskoczeni.
Projekt Hitlera miał za zadanie dać czas na cudowną broń: pociski V1, V2 już były w użyciu, 120 tonowe czołgi, odrzutowce.
Niemcy rzucili nawet do akcji poprzebieranych w mundury aliantów żołnierzy. Psychoza zagrożenia.
Sytuację uratował Patton, który w porę skierował przeciwnatarcie. Ofensywa niem w Ardenach została powstrzymana. Alianci straty
odrabiali w ciągu kilku dni, gdy Niemcy potrzebowali miesięcy. Akcja opóźniła działania aliantów o kilka tygodni.
Niemiecka awantura w Ardenach niosła za sobą gebelsowską propagandę sukcesów militarnych w Niemczech, ale prawdopodobnie
dywizje przyczyniły by się do skuteczniejszej obrony na Linii Gustawa. Niemcy bez zaopatrzenia wracali na piechotę.
W Kwietniu zamknięto całą Armię B w kotle Zagłębia Ruhry. W niewoli 300 tys. Odtąd działania aliantów sprowadzały się tylko do
ścigania poszczególnych jednostek. 18 IV Patton dotarł do granic Czechosłowacji.
Churchill w liście do Roosevelta sugerował zdobycie Berlina, aby nie wzmacniać zbytnio pozycji Rosjan. Jednak Roosevelt i
Eisenhower uznali to za nierozsądne z punktu polit i wojskowego. Natomiast Montgomery parł jak najdalej na wschód przez północne
Niemcy by dopaść Berlin, ale nie zdążył.
12 stycznia rozpoczęła się sowiecka ofensywa na Wiśle.
1 Front Białoruski, mrsz Żukow
2 Front Białoruski, mrsz Rokossowski
3 Front Ukraiński mrsz Koniew
4 Front Ukraiński gen Pietrow
Całością dowodził Stalin, Żukow był jego zastępcą.
17 I wyzwolona została W-wa. Ofensywa wskutek przewagi szła po maśle.
Wrocław zamieniony w twierdzę, okrążony bronił się w nim fanatycznie do 15 V garnizon hitlerowski.
W II 1945 obrona Prus Wschodnich – junkierstwo, silna obrona Wał Pomorski przerwana przez Polaków. Hitler powierzył
dowództwo Himmlerowi, utw tzw Armię Wisła.
Polacy odbili Kołobrzeg zamieniony z rozkazu Hitlera w twierdzę w III 1945. Z wyzwolonego pasa Koszalin-Kołobrzeg rozeszły się
2 fronty: Rokossowski ruszył na wschód na Gdynię i Gdańsk, Żukow na zachód na Szczecin. Odbicie Gdyni i Gdańska siłami
Brygady Pancernej im Boh West. 19 marca Gdynia, 26 marca Gdańsk. Królewiec 9 kwietnia.
17 lutego 1945 sowieci wyparli Niemców z Budapesztu, ale już w marcu kontrofensywa w kierunku Balatonu – złoża ropy naftowej.
Atak odparty, a już w IV Wiedeń w okrążeniu, a 13 IV zdobyty w walkach ulicznych.
Od Odry obrona niem zacieśniała się. Decydujące starcie o Berlin, którego broniło ponad 1 ml żołnierzy, 10 000 dział, 1500 czołgów,
3300 samolotów. Berlin broniony był gł od wschodu. Perspektywa okupacji sowieckiej wprawiała Niemców w przerażenie.
Montgomery obliczał, że zdoła dopaść Berlin przed Rosjanami. O zamiarach wiedzieli Rosjanie. Stalin wezwał Koniewa i Żukowa,
opracowano plan, który w gruncie rzeczy stał się rywalizacją obu dowódców o to, kto ma zdobyć pierwszy Berlin.
Groza wyzwalanych obozów koncentracyjnych.
Alfred Jodl (gen, szef Sztabu Dowództwa Wechrmachtu, jeden z najbliższych doradców AH, uczestniczył w planowaniu wszystkich
napaści III Rzeszy, 7 V 1945 w Remis podpisał akt kapitulacji, zbrodniarz, odpowiedzialny za zbrodnicze metody Wehrmachtu,
stracony) przewidywał, że bitwa o Berlin miała się rozegrać na linii od Odry do Berlina, umacniano w tym celu każdą piędź ziemi.
22 IV Berlin był już otoczony przez obie armie sowieckie.
Wilhelm Keitel (feldmrsz, szef Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu, jeden z najbliższych doradców Hitlera, dopuszczał się zbrodni
wobec jeńców wojennych, stracony, podpisał 8 V 1945 w sowieckiej kwaterze akt kapitulacji).
Próbowano przerzucić wszystkie siły z zach do obrony na froncie wsch.
Hitler ściągał generałów Wenecka, Steinera, Schornera, ale nie przebiły zaciśniętego pierścienia wokół Berlina.
Udział w zdobywaniu Berlina 1 Dyw im T. Kościuszki. A dow 2 Armii gen K. Świerczewski powstrzymał czołgi gen Schornera.
We Włoszech Niemcy zatrzymali aliantów przed Bolonią na kilka miesięcy. Alexandrowi zabrano wcześniej wojska do desantu w
Normandii. Dopiero 9 IV 1945 ruszyła ofensywa. Udział Strzelców Karpackich, zastosowano po raz pierwszy Krokodyle – czołgi
wyposażone w miotacze ognia, ciskały płomienie do 120 m, wyposażone w oślepiające reflektory. Obok Polaków walczyli Hindusi,
Brazylijczycy. 21 IV Polacy wkroczyli do Bolonii. Siły niem kompletnie zdruzgotane.
29 IV 1945 Mussolini powieszony przez partyzantów w Mediolanie.
2 maja 1945 przedstawiciele frontu włoskiego podpisali kapitulację frontu włoskiego. W niewoli pomad 1 ml żołnierzy.
Już od jesieni 1944 Niemcy za pośrednictwem hr Bernadotte, z rodziny królewskiej w Szwecji próby poddania aliantom wyłącznie
zachodnim. Ostatnie spotkanie z Himmlerem 24 IV 1945. Chciał umożliwić poddanie Niemiec aliantom, ale wykluczał poddanie
sowietom.
23 IV Goring wypowiedział posłuszeństwo Hitlerowi i poinformował go, że rozpocznie pertraktacje z aliantami. Hitler wydał rozkaz
aresztowania, ale tkwiąc w bunkrze nie mógł być egzekwowany.
30 IV Hitler popełnił samobójstwo, zaraz potem Goebels z rodziną.
Następcą został na mocy testamentu adm Donitz (10 lat), który przebywał we Flensburgu, także chciał oddać się tylko aliantom.
Próbował prowadzić normalne rządy. Z kwatery we Flensburgu wydelegował Jodla, aby ten podpisał akt kapitulacji w Reims, ale
podpisał tylko wstępny akt kapitulacji i odesłano go do Berlina.
1 maja Bormann (szef kancelarii) podjął negocjacje z sowietami, aby zyskać na czasie. Zażądali bezwarunkowej kapitulacji Bormann
odmawia. Wznowiono ataki.
Kapitulacja:
Gieorgij Żukow, bryt mrszł lotnictwa Artur Tedder, ameryk gen sił powietrz Carl Spaatz i gen fr Gaston de Lattre de Tassigny.
Felmrsz Keitel, gen Stumpf i adm Friedeburg. Była godzina 00.43 9 maja.
Nie zaprzestał wojny tylko gen Schorner niedopuszczony do Berlina dow w Czechosłowacji. Grupa Armii Środek, ok. 900 tys.
5 maja wybuchło powstanie w Pradze.
W Kwietniu zm Roosevelt, zastąpił go Harry Truman 1945-1953 (odpowiedzialny za bombę atomową). Starał się ukrócić ekspansję
ZSRR na wschodzie. Razem z Churchillem próbowali podejść frontem do Pragi. Schorner próbował przebić się na zachód miażdżąc
po drodze zbuntowaną Pragę. Na pomoc powstańcom Polacy. Wojska niem 11 V zamknięte.
5 czerwca 1945 podpisano Deklarację o klęsce Niemiec, która mówiła, że rządy 4 państw obejmują władzę nad Niemcami.
Politycznym dopełnieniem była konferencja w Poczdamie.
Japonia
Już w 1933 Japońce zagarnęły Mandżurię od Chin. 1937 zagarnęli Pekin, Szanghaj, Tiencin, Nankin. 1937 Birmę – droga z Indii do
Chin.
Od listopada 1944 rozpoczęły się regularne naloty na jap miasta i ośrodki przemysłowe.
W czerwcu 1945 Amerykanie zbliżyli się do Filipin, które pozwoliły im rozgromić jap lotnictwo, co pozwoliło z kolei na pogrom ich
floty.
Od 1 IV (prima a aprilis) do VI 1945 desant na Okinawie. Największa bitwa morska. Desant 172 tys żołnierzy, 22 pancerników, 37
lotniskowców i kilkaset mniejszych jednostek. Wysłana z odsieczą jap flota została rozbita. Najpotężniejszy wówczas okręt Yamato
(64 tys ton, załoga 2 500 osób) zatopiony. Zginęli niemal wszyscy obrońcy wyspy 110 tys, straty amer 50 tys.
Udział kamikadze.
Okinawa stanowiła przedsmak tego co czekało żołnierzy amerykańskich na reszcie wysp. Natomiast najsilniejsze siły lądowe były w
Chinach, Mandżurii i Korei, tzw Armia Kwantuńska licząca ponad 1 ml. Gen Yamada.
Desant w rejonie Tokio przewidywano na wiosnę 1946, a desantu w Chinach w ogóle nie przewidywano.
Decyzją konferencji w Jałcie II 1945 ZSRR miał przystąpić do wojny przeciw Japonii w 2/3 m-ce od zakończenia wojny w Europie
oraz wypełnieniu warunków: zachowanie Mongolskiej Republiki Ludowej, zwrot Sachalinu, przywrócenie dzierżawy Portu Artura,
wspólną z Chinami eksploatację kolei wschodniochińskiej i południowomandżurskiej, przekazanie ZSRR Kurylów.
5 kwietnia ZSRR wypowiedział traktat o neutralności. Przysłano 1,5 ml żołnierzy, mrszł Wasilewski.
6 VIII – Hiroszima, zginęło 80 tys a 40 tys rannych.
9 VIII – Nagasaki 39 tys, 25 tys rannych.
9 VIII wojnę wypowiedziało ZSRR, a 10 VIII Mongolska RL.
14 sierpnia 1945 rząd jap zadecydował kapitulację i zawiadomił rządy mocarstw. Ale armia kwantuńska walk nie zaprzestała.
18 VIII desant sowiecki na Krylach.
19 VIII armia kwantuńska kapituluje. W sumie kampania dalekowschodnia trwała 23 dni. Chiny płn-wsch i Korea wyzwolone.
Głównodowodzący gen Douglas MacArthur, naczelny dow wszystkich sił alianckich na Dalekim Wschodzie.
2 IX 1945 wraz z adm Chester William Nimitzem (dow floty Pacyfiku) na pokładzie pancernika Missouri przyjęli kapitulację Japonii.
II woj. św pochłonęła 50 ml istnień.
KOALICJA ANTYFASZYSTOWSKA, polit.-wojsk. związek państw o różnych systemach społ.-polit. walczących w II wojnie świat.
przeciwko blokowi niem.-wł.-jap.; kształtowała się od wiosny 1939 (po napaści III Rzeszy na Polskę wypowiedziały wojnę
Niemcom: 3 IX W. Brytania i Francja, następnie państwa bryt. Wspólnoty Narodów), uległa powiększeniu w 2 poł. 1941 po ataku
niem. na ZSRR i jap. na USA; 12 VII 1941 zawarto układ bryt.-sowiecki o wzajemnej pomocy i wspólnych działaniach przeciwko
Niemcom, 18 VII — układ sowiecko-czechosł., 30 VII — układ pol.-sowiecki; ogłoszona 14 VIII 1941 przez rządy USA i W.
Brytanii tzw. Karta Atlantycka oraz konferencja moskiewska przedstawicieli rządów ZSRR, USA i W. Brytanii z 29 IX–1 X 1941,
a także sowiecko-amer. układ sojuszniczy stworzyły platformę współdziałania koalicji; 1 I 1942 podpisano Deklarację Narodów
Zjednoczonych. Główną rolę w koalicji antyfaszystowskiej odgrywały ZSRR, USA i W. Brytania; 14 I 1942 utworzono bryt.-amer.
Kom. Szefów Sztabu, porozumienie z dowództwem nacz. ZSRR utrzymywano przez aliancką misję wojsk. w Moskwie, a z Chinami
za pośrednictwem alianckiej rady wojsk. w Chongqing. Ustalono, że gł. akcja zostanie podjęta przeciw Rzeszy, w stosunku zaś do
Japonii w pierwszym okresie wojny zostaną przedsięwzięte działania ograniczające jej ekspansję; każde z sojuszniczych mocarstw
miało prowadzić walkę na jednym z gł. frontów. W walce z Niemcami szczególne znaczenie miało utworzenie tzw. drugiego frontu,
co nastąpiło dopiero VI 1944; USA i W. Brytania udzieliły znacznej pomocy ZSRR w ramach Lend-Lease (m.in. murmańskie
konwoje); VI 1941–VI 1944 gł. ciężar wojny z Niemcami ponosił ZSRR; sprawy wspólnego prowadzenia wojny oraz ułożenia
stosunków po wojnie państwa koalicji antyfaszystowskiej omawiały na kolejnych konferencjach swoich przywódców, m.in.: 14–24 I
1943 w Casablance (bez ZSRR), gdzie uzgodniono zasadę (przyjętą później przez ZSRR) bezwarunkowej kapitulacji Niemiec, Włoch
i Japonii; 19–30 X 1943 w Moskwie (moskiewskie konferencje); 22–26 XI 1943 w Kairze (bez ZSRR); ustalono m.in. dalszy
przebieg wojny przeciwko Japonii; 28 XI–1 XII 1943 w Teheranie; USA i W. Brytania zrezygnowały z projektowanej ofensywy na
Bałkanach, zobowiązały się utworzyć drugi front w Europie Zach. do 1 VI 1944 i wyraziły zgodę na przesunięcie granic ZSRR
kosztem Polski do tzw. linii Curzona; 4–11 II 1945 w Jałcie (jałtańska konferencja), gdzie m.in. zapowiedziano powołanie
Organizacji Narodów Zjednoczonych; 17 VI–2 VIII 1945 w Poczdamie ustalono zasady postępowania wobec pokonanych Niemiec,
podjęto ustalenia dotyczące spraw pol. i współpracy w dalszej wojnie z Japonią, ZSRR ogłosił przystąpienie do wojny z Japonią.
Próby przedłużenia współpracy koalicji antyfaszystowskiej po wojnie nie powiodły się, przyjęte w czasie wojny zasady postępowania
wobec pokonanych państw-agresorów realizowano tylko częściowo i przez krótki okres. W II 1947 zawarto traktaty pokojowe
z byłymi satelitami III Rzeszy, nie doszło do podpisania traktatu pokojowego z Niemcami; 1952 tylko mocarstwa zach. podpisały
traktat pokojowy z Japonią.