Rozwój człowieka

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ BEZ
TAJEMNIC
Temat: Rozwój człowieka
Jakie potrzeby ma człowiek
Każdy człowiek ma potrzeby, jeden z filozofów powiedział: „najpierw trzeba żyć,
potem można filozofować”.
Oznacza to, że pierwszą potrzebą każdego człowieka jest życie.
Młody człowiek jeszcze nie wie co może go spotkać w życiu. Jedne jest pewne, że
życie każdego z nas zależy od nas samych.
„Musisz być kowalem swego losu”
Być kowalem losu oznacza wiedzieć czego się chce, co
się w życiu chce osiągnąć i dążyć do realizacji
wybranych celów, a nie czekać na „mannę z nieba”.
Jakie potrzeby ma człowiek
Każdy człowiek codziennie zaspokaja szereg potrzeb: oddycha, je, pije, ubiera się,
myje się, śpi itd.
O tych podstawowych potrzebach nie myśli się, one utrzymują człowieka przy
życiu. Człowiek ma też wiele innych potrzeb np. wyjechać na Karaiby, mieć
samochód lub cieszyć się uznaniem ludzi, być podziwianym, akceptowanym,
bezpiecznym, wolnym, niezależnym, samodzielnym, mieć przyjaciół, sprawować
ważną funkcję, realizować się, rozwijać się pod każdym względem.
To wszystko są potrzeby.
Wszystkie potrzeby, niezależnie od rodzaju oraz miejsca w hierarchii posiadają trzy
cechy:
• różnorodność,
• nieograniczoność,
• zmienność w czasie i przestrzeni.
Jakie potrzeby ma człowiek
Potrzeba to stan (lub proces, czyli odczucie ciągłe) braku czegoś. Poczucie braku
czegoś uruchamia motywację do działania zmierzającego do wypełnienia
występującej luki.
W psychologii stan braku czegoś nazywa się napięciem, a proces wypełniania tego
braku, czyli zaspokajania istniejącej potrzeby – procesem regulacji.
Szczegółowe potrzeby można łączyć w grupy potrzeb i ustawić je w określonej
hierarchii. Jedną z takich koncepcji jest piramida potrzeb Maslowa.
Można potrzeby pogrupować w inny sposób, które można wyrazić trzema
słowami:
BYĆ – MIEĆ – KOCHAĆ
Wszystkie potrzeby
zapewniające godne
życie
Wszystkie potrzeby
związane z chęcią
posiadania i
użytkowania dóbr
Wszystkie potrzeby
dotyczące relacji
między ludźmi
Hierarchia potrzeb
potrzeby
wyższego rzędu
potrzeby
niższego rzędu
Model Abrahama Maslowa
Hierarchia potrzeb
Transcendencja czyli najwyższy poziom, potwierdzanie istnienia istot wyższych potrzeby duchowe.
Samorealizacja czyli potrzeba posiadania celów, potrzeba spełnienia swojego
potencjału - potrzeby samoaktualizacji - wyrażają się w dążeniu człowieka do rozwoju
możliwości.
Potrzeby estetyczne czyli potrzeba harmonii i piękna.
Potrzeby poznawcze czyli potrzeby wiedzy, rozumienia, nowości.
Szacunek czyli potrzeby zaufania do siebie, poczucie własnej wartości, kompetencji,
poważania - potrzeby uznania (szacunku) i prestiżu we własnych oczach i w oczach
innych ludzi.
Hierarchia potrzeb
Przynależność (potrzeby więzi, afiliacji, miłości i bycia kochanym) występują w
usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, eliminacji i obcości, tendencji do
nawiązywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu grupy, w dążeniach
do tworzenia gangów.
Afiliacja (łac. affilatio – usynowienie, włączenie do rodziny) – zachowanie polegające
na nawiązaniu i podtrzymaniu pozytywnych kontaktów i współpracy przez jednostkę
lub grupę, organizację z innymi grupami i organizacjami.
Bezpieczeństwo (zależności, opieki i oparcia, protekcji, potrzeba wygody, spokoju,
wolności od strachu) pobudzają do działania, zapewniając nienaruszalność, ujawniają
się gdy dotychczasowe nawyki okazują się mało przydatne.
Potrzeby fizjologiczne (najniższy poziom, jedzenie, woda, tlen, potrzeby seksualne,
brak napięcia) gdy nie są zaspokojone, dominują nad wszystkimi innymi potrzebami,
wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka.
Zmiana potrzeb
Nasilenie potrzeb i sposób ich zaspokajania różni się u poszczególnych osób oraz może
zmienić się z wiekiem.
Potrzeby wyższego rzędu pojawiają się stopniowo wraz z rozwojem człowieka.
Indywidualizacji podlega również sama hierarchia potrzeb.
Hierarchia potrzeb może być uzależniona od typu osobowości, np. ludzie o
temperamencie choleryka będą mieli szczególnie rozbudowaną potrzebę dominacji,
która zrekompensuje im niezaspokojone potrzeby samorealizacji.
Czynniki wpływające na zmianę hierarchii potrzeb:
• osobowość, charakter,
• wiek,
• aktualny stopień zaspokojenia potrzeb,
• sytuacja rodzinna oraz zawodowa.
Motywy aktywności człowieka
Przez motywy należy rozumieć czynniki wewnętrzne (uczucia, poglądy, dążenia), które
pobudzają człowieka do działania i nadają kierunek jego aktywności.
Podstawą klasyfikacji motywów są potrzeby człowieka. Wyróżnia się zatem motywy
związane z potrzebami fizjologicznymi, bezpieczeństwa, społecznymi, uznania i
samorealizacji.
Ze względu na charakter motywów wyróżnia się motywy osobiste, które determinują
działania prowadzące do uzyskania wyłącznie własnych korzyści. Jeżeli natomiast w
swoim działaniu człowiek kieruje się dobrem ogółu, opiniami i sądami innych, można
mówić o motywach społecznych.
Motywy, które pobudzają do działania, nazywa się zwykle impulsami.
Czynniki wpływające na motywy działalności człowieka:
 uczucia,
 poglądy,
 dążenia.
Osobowość i jej rozwój
Osobowość człowieka oznacza całość zintegrowanych procesów psychicznych człowieka,
które ujawniają się w działaniu, ukierunkowanym na realizację określonych celów.
Do najważniejszych cech osobowości zalicza się temperament, czyli zespół względnie
stałych właściwości psychologicznych człowieka.
Osobowość i jej rozwój
Pierwsza koncepcja temperamentu stała się podstawą
pierwszej typologii osobowości.
Grecki lekarz Hipokrates (ok. 460 – 377 r. p.n.e.) sprowadził
naturę człowieka do odpowiednich proporcji czterech
płynów ustrojowych (krew, flegma, żółć żółta i czarna).
Odmienną koncepcję
temperamentu (konstytualną)
przedstawił w 1921 roku
niemiecki psychiatra i psycholog
Ernst Kretschmer (1888 – 1964).
Ernst Kretschmer
Popiersie Hipokratesa
autorstwa Rubensa
Przypisał on ludziom o danej budowie ciała określone
cechy psychiczne wyróżniając typy:
• asteniczny (wątły, nieśmiały i drażliwy),
• pykniczny (otyły i niski, towarzyski o zmiennych
nastrojach,
• atletyczny (muskularny, opanowany i nieufny).
Osobowość i jej rozwój
Odmienną koncepcję psychologiczną przedstawił
szwajcarski psycholog Carl Gustaw Jung (1875 –
1961).
Wyróżnił on dwa przeciwstawne typy:
• nieśmiałego i zamkniętego w sobie introwertyka
oraz,
• towarzyskiego i otwartego ekstrawertyka.
Należy pamiętać!
- że rodzaj temperamentu nie ma wpływu na
wartość człowieka ani na jego przedsiębiorczość
oraz, że każdy z nas łączy w sobie cechy różnych
wymienionych typów osobowości.
Carl Gustav Jung w 1910 roku
Równie ważne jak temperament są dla działania człowieka cechy instrumentalne
osobowości. Należą do nich umiejętności umysłowe i praktyczne, które warunkują
skuteczność rozwiązywania zadań.
Teoria stosunków interpersonalnych
Okres
Najważniejsze procesy
Niemowlęctwo
Dostrzeżenie granic i autonomiczności cielesnej
Wczesne dzieciństwo
Dostrzeżenie wymagań kultury, konfrontacja
własnych popędów z oczekiwaniami
Późne dzieciństwo
Próba rezygnacji z popędów na rzecz solidarności z
grupą, odkrycie współzawodnictwa
Przedpokwitania (9-12 lat)
Zdolność do intymnych związków, poczucie wartości
drugiego człowieka
Pokwitania
Manifestacja problemów seksualnych, na koniec
umiejętność tworzenia trwałych związków
Dojrzałość
Absolutne uspołecznienie, odpowiedzialne
wypełnienie ról społecznych.
Ocena mocnych i słabych stron własnej osobowości
Aby dobrze poznać samego siebie, należy:
• wystrzegać się wszelkich uogólnień; jeden wybuch złości nie powinien prowadzić do
wniosku, że ma się temperament choleryka; uogólnienia można formułować jedynie
na podstawie wielu obserwacji i różnorodnych danych,
• skonfrontować zebrane dane oraz wyniki ich analizy z opiniami innych ludzi, aby
uniknąć subiektywnej oceny. W razie pojawienia się pewnych rozbieżności trzeba się
zastanowić nad ich przyczyną,
• pamiętać, że poznawanie siebie nie może być wyłącznie jednorazowym
przedsięwzięciem, należy obserwować swoje zachowanie systematycznie i przez
dłuższy czas.
Postawy sprzyjające przedsiębiorczości
W ujęciu psychologicznym przez postawę należy rozumieć pewne określone, stale
powtarzające się schematy, według których jednostka czuje, myśli i działa. Na postawy
składają się:
• emocje,
• myśli oraz,
• predyspozycje do działania.
W kontaktach z innymi ludźmi, nie należy być ani nadmiernie uległym, ani agresywnym.
Powodzenie zapewnia postawa pośrednia, zwana asertywną.
Jednym z warunków zachowań asertywnych jest samoakceptacja, czyli:
• lubię i szanuję siebie,
• wierzę we własne możliwości,
• jestem świadoma swoich wad i pracuję nad nimi,
• chcę się rozwijać i doskonalić.
Przedsiębiorczość to zdolność do tego, żeby być przedsiębiorczym, posiadanie ducha
inicjatywy, obrotność, rzetelność, zaradność.
Cechy osób uległych, asertywnych i agresywnych
Osoby uległe
Osoby asertywne
Osoby agresywne
mają zaniżoną samoocenę
oceniają siebie obiektywnie
zazwyczaj mają zawyżoną
samoocenę
odzywają się bardzo rzadko
często się odzywają
odzywają się zbyt często
nie potrafią wyrazić swoich
uczuć
wyrażają swoje uczucia w
sposób otwarty
najczęściej w sposób otwarty
wyrażają jedynie uczucia
negatywne
nie potrafią powiedzieć „nie” potrafią odmówić i uzasadnić odmawiają w sposób
swoją odmowę
kategoryczny, często
niegrzeczny
godzą się na zależność od
innych
akceptują swoją autonomię
chcą dominować nad innymi
są nieśmiałe i skryte, unikają
kontaktów z innymi ludźmi
są śmiałe i otwarte, potrafią narzucają się otoczeniu,
uszanować odrębność innych gardzą innymi
Zachowania się człowieka w sytuacjach trudnych
Frustracja jest przykrym stanem emocjonalnym, wywołanym pojawieniem się
przeszkody w dążeniu do zaspokojenia jakiejś potrzeby lub osiągnięcia określonego
celu.
Przyczyny frustracji:
• przeszkody wewnętrzne natury fizycznej lub umysłowej,
• charakter zewnętrzny, np. brak odpowiednich instrumentów czy narzędzi,
• konflikt motywacyjny.
Frustracje wyzwalają nieświadome mechanizmy obronne, takie jak:
• represja (wyparcie) – usunięcie z pamięci wydarzeń związanych z frustracją,
• racjonalizacja – pozornie racjonalne uzasadnienie własnych działań,
• fantazjowanie – wyobrażenie sobie momentu osiągnięcia celu,
• rezygnacja,
• substytucja – poszukiwanie form zastępczych,
Zachowania się człowieka w sytuacjach trudnych
Stres jest stanem ogólnej mobilizacji sił fizycznych (podwyższony poziom adrenaliny,
przyśpieszone tętno i oddech) i psychicznych (natężenie uwagi) jako reakcji na
bodziec (stresor).
Stres objawia się pozytywnymi lub negatywnymi zmianami w zachowaniu człowieka.
W wielu wypadkach działa mobilizująco.
Najliczniejszą grupę źródeł stresów stanowią stresory społeczne.
Umiejętność pokonywania stresu i frustracji jest bardzo ważne. Do skutecznych
technik antystresowych należą:
1. Zmiana formy aktywności (np. zmiana pracy umysłowej na fizyczną),
2. Słuchanie ulubionej muzyki, najlepiej cichej i spokojnej,
3. Odpowiednie zaplanowanie działań,
4. Dotlenienie organizmu,
5. Aromaterapia,
6. Hydroterapia.
Zachowania się człowieka w sytuacjach trudnych
7. Śmiech. Zabawna książka, komedia, wesołe towarzystwo,
8. Odpowiednia dieta. Węglowodany ułatwiają uwalnianie się w organizmie
serotoniny działającej kojąco na układ nerwowy,
9. Sen. Silny stres może powodować bezsenność, co pogłębia zły stan psychiczny
człowieka.
10. Techniki relaksacji – joga, medytacja i inne,
11. Ziołolecznictwo. Odpowiednie zioła: szałwia, dziurawiec, a zwłaszcza melisa
skutecznie przeciwdziałają skutkom stresu.
Należy wystrzegać się takich sposobów na zwalczanie stresu, jak:
• papierosy,
• alkohol,
• narkotyki.
Literatura
1. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Operon 2009,
2. Sobiecki R.: Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach. Difin
2004,
3. Strona internetowa: www. wikipedia.org.pl