gra z Naturą

6. Indywidualne podejmowanie decyzji – sytuacja niepewności I (gra z Naturą)
Założenia modelu gry z Naturą. Kryteria wyboru strategii. Kryterium wyboru kryterium decyzyjnego (metakryterium). Zastosowani a modelu gry
z Naturą w zarządzaniu.
Uniwersalne dyrektywy postępowania w sytuacji niepewności:
1.
określ strukturę problemu, czyli odrzud fabułę i skup się na tym, co najistotniejsze, a więc na:

alternatywach działania,

konsekwencjach realizacji tych alternatyw przedstawiając je w postaci skwantyfikowanej.
1.
przedstaw strukturę problemu w formie macierzy decyzji (wypłat) bądź drzewa decyzji
2.
dokonaj wyboru stosując odpowiednie kryterium wyboru alternatywy
Przypadek XIX Jak pokonad rynek, czyli którą strategię wybrad ?
Przedsiębiorca musi podjąd decyzję o wyborze jednej z 3 możliwych strategii rozwoju swojej firmy kierując się motywem oczekiw anej opłacalności
każdej z nich. Uznając, że powodzenie na rynku zależy m.in. od akceptacji przez rynek szerokiej gamy swoich produktów zastanawia się, którą
ze strategii należy wybrad, a następnie wdrożyd. Wyniki badao preferencji konsumentów oraz analiza posiadanych możliwości tec hnologicznych
nie pozwalają podjąd jednoznacznej decyzji. Przyszłe skutki wyboru, którego musi dokonad tu i teraz, są niepewne, ponieważ każda ze strategii
przyniesie inne efekty, te zaś uzależnione są od przyszłej i niepewnej koniunktury rynkowej, czyli od możliwego ożywienia gos podarczym, nie dającej
się wykluczyd stagnacji, a nawet depresji. Przedsiębiorca funkcjonuje w warunkach niepewności tj. nie ma informacji o prawdopodobieostwach
wystąpienia w przyszłości wyróżnionych stanów koniunktury. Zdaje sobie sprawę, że jego powodzenie zależy nie tylko od dokonan ego samodzielnie
wyboru jednej z możliwych strategii, ale także od przyszłych, niekontrolowanych przezeo stanów koniunktury. Dokładne dane zawarte są w poniższej
tabeli.
Jak w tej sytuacji poradzid sobie z żywiołem rynkowym – swoistymi silami natury ?
Stany koniunktury (stany Natury):
SN 1
SN 2
SN 3
S1
700
400
100
S2
500
800
-100
S3
350
-100
900
Strategie:
Największe
b e z p i e c z e o s t w o (minimalna gwarantowana wypłata)
Stany koniunktury (Natury):
SN 1
SN 2
SN 3
Jeśli Natura jest
złośliwa, to wystąpi :
700
400
100
SN 3, czyli wypłata
100, skoro p(SN 3)=1
Strategie:
S1
S2
500
800
-100
SN 3, czyli wypłata 100, skoro p(SN 3)=1
S3
350
-100
900
SN 2, czyli wypłata
-100, skoro p(SN 2)=1
Maksymalna
„z d o b y c z”
Stany koniunktury (Natury):
Wartośd oczekiwana S i
przy współczynnikach :
pesymizmu 0,25
(=Natura złośliwa)
optymizmu 0,75
(( (=Natura sprzyjająca)
0,25 x 100 + 0,75 x 700
= WO SN 1
SN 1
SN 2
SN 3
S1
700
400
100
S2
500
800
-100
0,25 x (-100) + 0,75 x 800
= WO SN 2
S3
350
-100
900
0,25 x (-100) + 0,75 x 900
= WO SN 3
Strategie:
Minimalny zawód
wypłata zawód
Stany koniunktury (Natury):
to maksymalny
zawód
(rozczarowanie) dla
Si:
jeśli SN 1
jeśli SN 2
jeśli SN 3
S1
700
0
400
400
100
800
800
S2
500
200
800
0
-100
1000
1000
S3
350
350
-100
900
900
0
900
Strategie:
Brak
dostatecznej
racji
Stany koniunktury (Natury):
SN 1
SN 2
SN 3
S1
700
400
100
S2
500
800
-100
S3
350
-100
900
Strategie:
Jeśli każdy z n
stanów Natury
jest tak samo
prawdopodobny, to
dla S i:
1/3 x 700 +
+1/3 x 400 +
+1/3 x 100 =
= WO SN 1
1/3 x 500 +
+1/3 x 800 +
+1/3 x (-100) =
= WO SN 2
1/3 x 350 +
+1/3 x (-100)
+1/3 x 900 =
= WO SN 3
Kryteria wyboru strategii w grze z Naturą:
1. kryterium wyboru strategii typu „szukaj pewnego-w-niepewnym" (dominacja)
„... jeśli masz do wyboru kilka strategii, a wśród nich taką, która przy każdym stanie Natury daje wypłatę nie gorszą niż poz ostałe, wybierz tę
właśnie strategię, czyli strategię dominującą"
2. kryterium wyboru strategii typu „szukaj największego bezpieczeostwa (programowy pesymizm)
„...cokolwiek zamierzasz uczynid, licz się ze "złośliwością" Natury, a więc wybierz tę strategię, która przyniesie Ci najmni ejszą z możliwych strat
względnie maksymalny z minimalnych zysków, czyli minimaks względnie maksimin"
3. kryterium wyboru strategii typu „szukaj największej zdobyczy" (wyważony optymizm)
„...skoro ani pesymizm ani też hurra-optymizm nie dają się usprawiedliwid we wszystkich przypadkach, wybierz tę strategię, która pozwoli Ci
uzyskad jak największą „zdobycz", czyli maksymalną wartośd oczekiwaną"
4. kryterium wyboru strategii typu „dąż do uzyskania jak najmniejszego zawodu"
„... wybierz tę strategię, która przyniesie Ci na najmniejsze z możliwych rozczarowao, gdy Natura okaże się niepomyślna"
5. kryterium wyboru strategii typu „uznaj, że brak jest dostatecznej racji do przyjęcia jakiegokolwiek apriorycznego założenia"
„...jeżeli nie ma oczywistych powodów, żeby uważad, iż któryś ze stanów Natury, czyli zdarzenie z wyczerpującego zbioru nawzajem
wykluczających się zdarzeo, jest bardziej prawdopodobny niż inne, to wszystkie te stany powinny byd traktowane jako równie pr awdopodobne"
Przypadek XX Jak pokonad rynek, czyli którą strategię wybrad ? (c.d.)
Przedsiębiorca musi podjąd decyzję o wyborze jednej z 3 możliwych strategii rozwoju swojej firmy kierując się motywem oczekiw anej
opłacalności każdej z nich. Struktura problemu o nieznanej (i w tym momencie nieistotnej fabule) przedstawiona jest poniżej. Nie ma
możliwości zastosowania kryterium „pewnego-w-niepewnym”, kryterium „największego bezpieczeostwa" wskazuje na S 1, „największej
zdobyczy” - na S 2, „najmniejszego zawodu” - na S 3, natomiast „braku dostatecznej racji” – na S 4.
Którą z czterech strategii należy więc wybrad ?
Stany Natury:
SN 1
SN 2
SN 3
SN 4
Kryteria wyboru strategii typu:
Strategie:
S1
S2
S3
S4
minimax
„największe bezpieczeostwo"
max
„największa zdobycz"
Min
„najmniejszy zawód"
max
„brak dostatecznej racji"
7. Indywidualne podejmowanie decyzji – sytuacja niepewności II (gra z Partnerem)
Założenia modelu gry z Partnerem. Rodzaje stawek, reguł, gier. Kryteria wyboru strategii. Orientacje i nastawienia graczy: ko operacja,
indywidualizm, rywalizacja. Zastosowania modelu gry z Partnerem
w zarządzaniu.
Przypadek XXI Jak pracowad - którą strategię współpracy wybrad ?
W ramach formuły akordu zespołowego, jeszcze przed podjęciem współpracy, pracownicy A I B muszą podjąd decyzję o tym, w jakim tempie
będą pracowad (współpracowad ze sobą) – wolno (w) czy szybko (sz) ? Innymi słowy – jaki ma byd ich indywidualny wkład do wspólnego dzieła,
za które otrzymują wynagrodzenie łączne dzielone następnie na dwie takie same części – bez uwzględniania indywidualnego wkładu pracy
każdego z nich ?
Konsekwencje ich wyborów nie zależą jednak li tylko od ich samodzielnych decyzji, bowiem indywidualna wypłata każdego z nich w wysokości
połowy wynagrodzenia łącznego jest funkcją łącznego wkładu pracy. Każdy z nich musi zatem brad pod uwagę także decyzje swego partnera o
jego (jej) indywidualnym tempie pracy (wysiłku),w jakim będzie współpracował ze swym partnerem (inaczej – wysiłku, który włoży w łączny
efekt pracy). Współzależności między warunkami- pracy i płacy (wynagrodzenia łączne, wysokośd kosztów własnych oraz zyski jednostkowe
jako różnice między wynagrodzeniem jednostkowym a kosztem jednostkowym) przedstawiono poniżej.
Wa ru n k i p ra cy i p ła cy
decyzje o tempie pracy i
wkładzie indywidualnym partnerów:
wycena łączna
A
B
koszt jednostkowy
A+B
A
zysk jednostkowy
B
A
B
w (10)
w (10)
20
5
5
5
5
w (10)
s (30)
40
5
20
15
0
s (30)
w (10)
40
20
5
0
15
s (30)
s (30)
60
20
20
10
10
Jaką decyzję (praca wolna czy praca szybka) powinien podjąd każdy z decydentów kierując się wyłącznie własnym, egoistycznym interesem ?
Gra z Partnerem (gra strategiczna)
≠
Gra z Naturą
Gra strategiczna to sytuacja współzależności interesów kilku (co najmniej dwóch) decydentów, która polega na tym, że działa nia każdego
z decydentów wpływają na realizację jego interesów indywidualnych, ale także interesów pozostałych decydentów.
Cechy sytuacji decyzyjnej ujmowanej jako gra strategiczna:




skooczony zbiór graczy (bohaterów sytuacji)
dysponowanie przez każdego z graczy co najmniej dwiema strategiami działao (alternatywami)
zależnośd skutków działao gracza od jego własnych działao oraz działao pozostałych graczy
podejmowanie działao zgodnie z ustalonymi regułami
Cechy gracza:
pełna wiedza
Każdy gracz zna:
 zbiór strategii dostępnych zarówno jemu jak i pozostałym graczom
 wszystkie możliwe wyniki działao własnych i pozostałych graczy
świadomośd własnych i cudzych interesów
Każdy gracz ma preferencje porządkujące te wyniki i zna preferencje pozostałych graczy
rozsądek
Każdy gracz spośród dwóch różnych działao każdy gracz wybiera zawsze te, których wynik jest bardziej przezeo preferowany i to samo
zakłada o pozostałych graczach.
Wybór której z dostępnych strategii w poniższych siedmiu grach 2-osobowych (grach o sumie zerowej) każdemu z graczy dyktuje rozsądek ?
W grze o sumie zerowej suma wypłat przy każdym z wyborów graczy wynosi 0 (wypłata ze znakiem + dla jednego z graczy jest stratą, czyli
wypłatą ze znakiem - dla jego partnera, czytaj: przeciwnika). W poniższych macierzach, skoro wypłaty zapisano z punktu widzenia gracza A (+
albo -), wypłaty dla gracza B należy odczytywad jako wypłaty ze znakiem przeciwnym (- albo +).
Jakiego wyboru powinien dokonad każdy z racjonalnych graczy w podanych poniżej grach ?
a1
b1
b2
2
4
a2
-4
-2
b1
a1
a2
a3
a4
a5
6
4
12
10
12
b2
-2
6
6
4
6
b3
b4
-4
- 16
-4
- 10
-8
-2
0
2
-10
-6
b1
a1
a2
a3
6
2
-4
b2
b3
8
- 10
-4
4
-4
0
b1
a1
a2
a3
6
2
4
b2
-4
-8
0
b3
-6
10
2
b1
a1
a2
a3
a4
6
2
4
2
b2
-4
-8
0
0
b3
-6
10
2
4
b4
-2
-4
0
0
a1
a2
b1
b2
2
-4
-2
4
a lewa
a prawa
b lewa
-10
+10
b prawa
+10
-10
Kryteria wyboru strategii:
1.
kryterium wyboru strategii dominującej
"... jeśli masz do wyboru kilka strategii, a wśród nich taką, która przy każdej ze strategii dostępnych twemu partnerowi daj e wypłatę nie
gorszą niż pozostałe, wybierz tę właśnie strategię (strategię dominującą)"
2.
kryterium wyboru strategii bezpieczeostwa (minimaksowej / maksiminowej)
"...cokolwiek zamierzasz uczynid, licz się z tym, że twój partner "rozszyfruje" twój wybór, a więc wybierz tę strategię, która przyniesie Ci
najmniejszą
z możliwych strat względnie maksymalny z minimalnych zysków (strategię minimaksową /maksiminową) "
3.
kryterium wyboru strategii w równowadze
"...strategie bezpieczeostwa, od których żadnemu z graczy nie opłaca się odstąpid, są w równowadze"
4.
kryterium wyboru strategii mieszanej
"...gdy gra nie ma punktu siodłowego, czyli wtedy, gdy strategie bezpieczeostwa nie są w równowadze, wtedy wybór któregokolwi ek z
graczy nie może byd odgadnięty przez jego partnera. Jedyne zatem co można uczynid w tej sytuacji, to ‘mieszanie’ strategii"
5.
kryterium wyboru strategii optimum paretowskiego
"...taka strategię, która łącznie ze strategią partnera gwarantuje wszystkim graczom najlepszy z możliwych wyników"
Indywidualne nastawienia w grze z Partnerem

k ooper aty wne

i n d y w i d u a l i s t y c z n e (maksymalizacja wypłaty własnej)

rywalizacyj ne
KA
(maksymalizacja łącznych wypłat)
(maksymalizacja różnic między wypłatami)
KB
5/5
OB
-10 / 10
K - strategia kooperacji
OA
10 / -10
-5 / -5
O - strategia odstępstwa od kooperacji
Które ze strategii: KA, KB, OA, OB to strategie dominujące ?
Jakie są konsekwencje wyboru strategii dominujących przez obu graczy ?
Jakie są konsekwencje przewartościowania podanych wypłat uwzględniającego indywidualne nastawienia graczy ?
Jaki jest praktyczny sens gry strategicznej ?
za T.Tyszka, op.cit, i J.Grzelak, op.cit
Odpowiedzi na to pytanie dostarczają wyniki rozgrywek gier eksperymentalnych, w trakcie których ich uczestnikom podaje się ta ką oto
instrukcję postępowania: „masz do wyboru jedno spośród kilku działao. Twój przeciwnik również wybierze jedno z możliwych działao.
W zależności od tego, co wybierzesz możesz zyskad lub stracid określoną w przedstawionej tabeli sumę pieniędzy. To. co ty zys kujesz, twój
przeciwnik traci i odwrotnie...”, co pociąga za sobą wystąpienie antagonistycznego konfliktu interesów (gry o sumie zerowej) między badanymi.
W tego rodzaju grach pieniądze to jedyne dobro, o które każemy im się ubiegad, ponieważ;
 jest to jedyna uniwersalna wartośd ceniona przez ludzi (???),
 zapewniają wymiernośd stawek,
 istnieje podzielnośd na małe porcje.
Przyjmując więc, że każdy ceni sobie takie dobro jak pieniądze oraz że im więcej pieniędzy można wygrad, to tym lepiej, oznacza przyjęcie przez
graczy dwóch założeo:
1. pieniądze są wszystkim
2. więcej znaczy lepiej
I. GRY NEGOCJACYJNE I NIENEGOCJACYJNE, O SUMIE ZEROWEJ I NIEZEROWEJ
Wielokrotne rozegranie gier nienegocjacyjnych w warunkach laboratoryjnych przynoszą takie oto rezultaty:
W grach, w których nie ma działania najlepszego, czyli w grach bez punktu siodłowego, rekomendowana przez teoretyków jest strat egia
mieszana, ta z kolei – oznacza wykorzystanie mechanizmu losowego. Z kolei analiza rzeczywiście decyzji podejmowanych prowadzi do
wniosku, że ludzie zamiast wyborów losowych wolą jednak korzystad raczej z deterministycznych reguł postępowania.
Wiele wyborów ludzi objaśnia taka oto heurystyka (rozpoznawania-tego-co-znajome): „jeżeli wybrałeś pewną strategię i wygrałeś, to nadal
wybieraj tę strategię - jeżeli zaś poprzednio nie powiodło ci się przy zastosowaniu danej strategii, to teraz wybierz jakąś inną strategię...”.
Heurystyka ta jest zawodna. Może okazad się niebezpieczna w grze z inteligentnym przeciwnikiem, bowiem zdemaskowanie przez przeciwnika
tej zasady naraża stosującego ją gracza na ciągłą stratę. Osoby niedojrzałe bezbłędnie stosują mechanizm losowy (dzieci stosu jące mechanizm
losowy w grze nr 7 „Łapki”), dorośli – odrzucają ten mechanizm, co się wyraża w pogardliwym wyrażeniu : „to jest czyste wróżenie z fusów”,
a przecież wróżenie z fusów nie oznacza nic ponadto, jak wykorzystywanie mechanizmu losowego.
KONKLUZJE:
1. Jeżeli gra ma rozwiązanie minimaksowe, to ludzie po uzyskaniu pewnego doświadczenia rzeczywiście odnajdują swoje optymalne
strategie i konsekwentnie je stosują; zanim jednak zdobędą doświadczenie, popełniają błędy wynikające z jednostronnej analizy gry
polegające na tym, że nie przeprowadzają analizy z punktu widzenia przeciwnika…
2.
Jeżeli gra nie ma strategii czystej, to ludzie nie wykorzystują strategii mieszanych, co więcej - nawet unikają wyborów opartych na
losowaniu stosując proste zasady deterministyczne...
Użytecznośd tych konkluzji ograniczona tylko i wyłącznie do gier o sumie zerowej, a przecież większośd konfliktów, jakie przytrafiają się ludziom,
nie ma charakteru ściśle antagonistycznego.
Nawet w tak skrajnych sytuacjach jak walka zbrojna, przestrzega się pewnych konwencji wychodząc z założenia, że są one lepsze dla obu stron
(leżą we wspólnym interesie) niż ich odrzucenie. Podczas pierwszej wojny światowej, w której przecież po obu walczących stron ach
dominowała logika postępowania: „zabid jak najwięcej żołnierzy wrogiej strony”, szeregowi żołnierze przestrzegali niepisanej konwencji, która
zakazywała strzelad do będących w zasięgu ich wzroku żołnierzy strony przeciwnej, o ile ci ostatni nie prowadzili z nimi wymi any ognia. Inna
konwencja, podobnie jak powyższa równie surowo tępiona przez oficerów (i generałów przebywających daleko od linii frontu), nakazywała
powstrzymywad się od wymiany ognia np. w sytuacji, gdy gwałtownemu pogorszeniu uległa pogoda.
II. PROBLEMY Z KOMUNIKACJĄ („DOGADYWANIA SIĘ”)
Nie każda gra jest ściśle antagonistyczna, a więc wyklucza negocjacje. Są i takie sytuacje, gdy pomimo braku konfliktu interesów, negocjacje nie
wchodzą w grę, a to z banalnego powodu, jakim jest brak możliwości komunikacji. Np. dwaj znajomi, którzy pragną się spotkad w ybiorą się
równocześnie w odwiedziny do siebie i w rezultacie wcale się nie spotkają. Ewentualnie pragnąc się dodzwonid, równocześnie po dnoszą
słuchawkę.
Rozróżnienie między negocjacyjną a nienegocjacyjną formą gry nie ma żadnego zastosowania do wieloosobowych gier o sumie zerowej).
W tych grach przeciwnicy nie mając żadnych wspólnych interesów nie mają o co negocjowad !
KONKLUZJA:
Skoro tak, to pragnąc skłonid dwóch antagonistów do podjęcia negocjacji, muszę stworzyd (bądź uzmysłowid im) wspólne interesy.
Proszę zauważyd, że nie wszyscy uczestniczący w grze „Rozdawanie” – pomimo możliwości kontaktowania się w swojej grupie (a takiej
możliwości nie ma przecież w „Dylemacie więźnia”) - dostrzegli wspólnotę interesów. Przecież bez sensu jest ubieganie się o zdobycie
pięciozłotówek, z których każda jest warta 5 zł, poprzez oferowanie stawek wyższych niż 5 zł! Oferując znacznie mniej np. po 1 zł można było
zyskad – zgodnie z podanymi regułami - po 20 zł, a to dzięki wynegocjowaniu wspólnie realizowanej strategii. Wystarczyło bowiem umówid się,
że maksymalna stawka wynosi 1 zł, czyli więcej od stawki 0 zł, dzięki czemu „rozdający” będzie mógł przekazad 5 zł osobie of erującej wyższą
stawkę, bowiem 1 zł > 0 zł.
Czy w grze „Rozdawanie” kwota 0 zł też była dopuszczalną stawką, skoro zgodnie z regułą nr 5 nie obowiązywały jakiekolwiek ogranicz enia
w wysokości stawek oferowanych „rozdającemu” przez „biorców”?
III. PROBLEMY Z KRYTERIAMI WYBORU STRATEGII
W rozmaitych kryteriach wyboru strategii z Partnerem wyrażone są różne wizje racjonalności (identyczne trudności z wyborem kryteriu m w
sytuacji Gry z Naturą). Kryteria te, a więc i wizje racjonalności są częstokrod nie do pogodzenia. Strategia maksymalizacji b ezpieczeostwa nie
musi prowadzid do wyniku optymalnego (przykładem "dylemat więźnia”) albo do wyniku równowagi (przykładem "gra chojraków” ). Z kolei
strategie w równowadze nie zapewniają wyniku optymalnego w sensie Pareto („dylemat więźnia” i "gra chojraków"). Które z tych
konkurencyjnych kryteriów są przez ludzi preferowane? Czy w takich grach jak "dylemat więźnia" ludzie wybierają bezpieczną i dominującą
strategię odstępstwa od współpracy (strategia zdrady partnera przejawiająca się w „przyznaniu się”) cz y zdominowaną ale prowadzącą do
wyniku optymalnego w sensie Pareto strategię kooperacji (strategia współpracy z partnerem przejawiająca się w „nie przyznawa niu się”) ?
REZULTATY BADAŃ:
Kiedy idea osiągnięcia dobra wspólnego (czyli maksymalizacja wypłat łącznych) ma szansę realizacji ? Zdziwienie, które budzi brak porozumienia
w takich sytuacjach jak np. gra „Rozdawanie” jest wynikiem tego, że postronni obserwatorzy biorą pod uwagę jedynie tak zwane rzeczowe
dobra wchodzące w grę w danym sporze. Niektórzy po prostu chcieli kolekcjonowad 5-złotówki bez względu na ich wartośd…
Przecież tak bywa np. w procesie sądowym, gdy jedna ze stron ma zwykle na uwadze takie dobra jako odniesienie zwycięstwa, dow iedzenie
słuszności swoich roszczeo czyli dobra natury symbolicznej. Można to skomentowad w ten sposób, że wypłaty symboliczne mogą odgrywad
równie doniosłą rolę, jak wypłaty rzeczowe, natomiast ze względu na trudnośd w dzieleniu się nimi (trudno zachowad prestiż cz y honor w
połowie, a drugą połowę zostawid partnerowi) czynią one konflikty bardziej a n t a g o n i s t y c z n y m i niż dobra wymierne. Czyżby
pieniactwo nie było specyficznie polską cechą ?!
Dobitnym przykładem zjawiska, które polega na tym, że im mniejsza jest nominalna wartośd przedmiotu gry, tym bardziej ta gra jest zacięta,
jest przebieg właśnie przebieg ww. gry, kiedy to stawki za kolejne pięciozłotówki przekraczały 5 zł. Ale trzeba dodad, że - jak to wynika z analizy
pisemnych zapisów przebiegu tej gry - w „Rozdawaniu” w kolejnych rundach gra stawała się mniej zacięta. To naprowadza nas na kolejny trop.
Co się mianowicie dzieje w trakcie gier, gdy gry są wielokrotnie powtarzane ?
W "dylemacie więźnia”, gdy jest rozgrywany jednorazowo, nie ma szans na uzyskanie wyniku optymalnego w sensie Pareto (wyboru strategii
współpracy z drugim więźniem czyli „nie przyznad się”). Za pierwszym razem gracze wybierają strategię „przyznad się” kierują c się kryterium
dominacji, czyli
nie zachowują się jak wytrawni stratedzy, lecz jak dominatorzy, tak samo jak większośd z nas w codziennym życiu.
Przy wielokrotnym powtarzaniu, gracze ryzykują odstępstwo od strategii dominacji zachęcając się do wzajemnej kooperacji i w o statecznym
rachunku, mimo chwilowej straty, zyskują więcej niż tracą.
A oto kolejne konkluzje:
1. zarówno w grach dwuosobowych jak i przy większej ilości graczy, ludzie w zdecydowanej większości kierują się zasadą domi nacji również
i wtedy, gdy strategia dominująca jest niekooperacyjna ("dylemat więźnia")
2. znaczny procent ludzi osób preferuje strategie bezpieczeostwa nawet wtedy, gdy zgodna współpraca prowadzi do najlepszego dla wszystkich
wyniku. Powodem jest z jednej strony - niewiara w kooperację innych, z drugiej - rywalizacyjne nastawienie części osób...
Oczywiste jest również, że różne typy gier stwarzają z racji struktury wypłat bardzo różne rodzaje presji d o albo p r z e c i w kooperacji.
Jeżeli gra „sprzymierzeocy mimo woli” skłania jednoznacznie do kooperacji, to "gra chojraków" nakazuje kooperowad tylko ze wz ględu na
własne bezpieczeostwo stwarzając też równocześnie do odstępstwa pozwalającego wykorzystad kooperację partnera (proszę sprawdzid macierz wypłat nie ma punktu siodłowego).
Wreszcie w "dylemacie więźnia" pokusa wykorzystania /zdrady/ partnera jak i troska o własne bezpieczeostwo skłaniają do wyborów
niekooperacyjnych.
Przy powtarzaniu „gry chojraków" istnieje dodatkowy powód odstępowania od kooperacji - jest to poczucie bezkarności odstępstwa. Struktura
tej gry polega na tym, że możliwy ze strony partnera odwet jest bardzo mało prawdopodobny, gdyż kosztuje go więcej niż pogodzenie z byciem
„wykorzystywanym”. Sytuacja w „dylemacie więźnia” jest odwrotna. Odwet jest mniej dotkliwy, niż pogodzenie się z wykorzystywaniem
(eksploatacją).
Czy w realnych grach między ludźmi jedynie istotny jest tylko s t r a t e g i c z n y s e n s g r y ? Czy zachowanie się ludzi pozostaje bez
zmian niezależnie od tego, o jakie stawki toczy się gra - o wysokie czy niskie?
Wystarczy wspomnied, że zmiana jednego z czynników strategicznych (podwojenie wynagrodzeo w macierzy wypłat) w grze „akord zespołowy
powoduje, że gra ta przekształca się w grę bezkonfliktową. A przecież pod względem strategicznym jest to gra "dylemat więźnia", ten z kolei
odpowiada grze „bunt przeciwko tyranowi”…
Dodad należy, że w trakcie powtarzania rozgrywek, zachowanie jednego gracza wpływa na postępowanie jego partnera i zachęca do
współdziałania (gra „Rozdawanie”).
Współdziałanie prowadzi do charakterystycznych zmian w zachowaniu graczy w miarę trwania rozgrywek i kolejnych powtórek (iteracji) gry. Na
początku rozgrywek (powtarzania gry) odnotowuje się dużo jednostronnych wyborów kooperacyjnych. W miarę kontynuowania tj. powtórzeo
gry, liczba takich wyborów maleje i są one w dużym stopniu zastępowane wyborami niekooperacyjnymi:
odstępstwu od kooperacji (strategia Defect, czyli zdrada) ze strony gracza A, towarzyszy również odstępstwo od kooperacji (Cooperation)
gracza B, czyli strategia D.
Niekiedy, w kolejnym okresie gry częśd graczy przechodzi na dwustronną kooperację (CC), podczas gdy inni kooczą jako para DD. Jest to
zjawisko upodabniania się graczy. Zatem indywidualne cechy pojedynczego gracza nie przesądzają o ostatecznym rezultacie i o poziomie
kooperacji.
KONKLUZJA:
Gracz o najlepszej woli kooperacji zrezygnuje z prób kooperacji, jeżeli jego partner nie wykaże żadnej woli do kooperacji…
Skutki wprowadzenia możliwości porozumiewania się i komunikacji (w klasycznym „dylemacie więźnia” takiej możliwości nie ma, a le istnieje w
grze „Rozdawanie”). Wiadomo, że to kształt macierzy wypłat przesądza o tym, ilu graczy „zmówi się”, i jak duża strata wiąże się z
ewentualnym fiaskiem w zawarciu „zmowy”. W realnej, tzw. życiowej sytuacji nie zawsze taka macierz jest z góry narzucona. M ożna wyniki tej
macierzy konstruowad i temu właśnie służy komunikacja i porozumiewanie się – tak było nie tylko w sytuacji wirtualnej („Rozdawanie”), tak
też bywa w rzeczywistych sytuacjach.
IV. WPŁYW CZYNNIKÓW POZA-STRATEGICZNYCH
W wielu badaniach stwierdzono występowanie (niepoprawnej politycznie) tendencji, która przejawiła się w wyższym poziomie koo peracji
wśród graczy mężczyzn, niż kobiet. W początkowych rozgrywkach poziom kooperacji w obu rodzajach par (kobieta -kobieta; mężczyznamężczyzna) był zbliżony. W dalszych rozgrywkach kobiety chętniej niż mężczyźni stosowały odwet za odstępstwo partnera, a takż e rzadziej niż
mężczyźni odpowiadały kooperatywnie na kooperację.
Zgodnie z kolejną z obserwacji (mającą jak powyższa charakter raczej przypuszczenia niż stwierdzenia), osoby skłonne do kooperacji to zarazem
osoby oczekujące różnych zachowao ze strony swoich partnerów i łatwo przystosowujące się do tych zachowao. Natomiast osoby o
skłonnościach niekooperacyjnych wykazują małą plastycznośd i postrzegają innych jako podobnych do siebie. Graficzna interpretacja tej
zależności to tzw. hipoteza trójkąta (trójkąt to obszar zakreskowany przedstawiający percepcję innych ludzi przez gracza)
I n n i ludzie postrzegani przez gracza jako:
kooperujący
niekooperujący
kooperacyjne
Własne nastawienie
gracza:
niekooperacyjne
Jak zatem można skłonid partnera do kooperacji, skoro poziom osiąganej kooperacji zależy od współdziałania ?
Poziom ten można podwyższyd stosując odpowiednią zasadę wobec partnera gry. Wiadomo, że różni ludzie wyznają rozmaite zasady - od „nie
przeciwstawianiu się złu” do zasady odwetu, czyli „wet za wet” (biblijna wersja to „oko za oko”).
KONKLUZJE:
Jeżeli chcesz sprowokowad partnera do kooperacji, zacznij kooperowad, ale w miarę...
Oznacza to taką oto rekomendację: „nie unikaj wyborów rywalizacyjnych, ale stosuj je rzadko”.
Niezwykle istotne są w tym przypadku pierwsze doświadczenia graczy w trakcie gry. Stwierdzono, że gracze cechują się tendencją do
upodobniania swych wyborów strategii.
W trakcie powtarzalnych rozgrywek wielokrotnie wybierają te same strategie. Gracze, którzy w pierwszych posunięciach zgodnie wybrali
strategie kooperacyjne, częściej kooczą całą grę zgodną kooperacją (powodzenie heurystyki „rozpoznawania-tego-co-znajome”)...
Najbardziej pobudzającą gracza do kooperacji jest reguła „wet za wet” (w potocznej wersji: „jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie”)
Należy zatem rekomendowad wybór takiej strategii, która polega na kopiowaniu przez gracza wyborów swego partnera , ale nie można
wykluczyd możliwości negatywnych skutków dla obydwu poprzez wzajemne kopiowanie swych zachowao rywalizacyjnych jak np. czyli
wyniszczająca walka polegająca na obniżaniu cen przez konkurujące ze sobą p rzedsiębiorstwa. Może więc należy kreowad możliwośd
przekonania się, że kooperacja może byd satysfakcjonująca dla obydwu pod (ale niekoniecznie dla konsumenta…) ?
Bezwarunkowa, stała kooperacja partnera rzadziej „prowokuje” odpowiedź kooperacyjną, niż tylko wysoki poziom kooperacji !!!