Program profilaktyczny dla klas drugich gimnazjum

OD AUTORÓW
Prezentujemy Państwu drugie ogniwo programu: „Tworzymy siebie”, które
jest ścisłą kontynuacją pierwszej części noszącej tytuł: „Tworzymy grupę”.
Niniejszy program o nazwie: „Dobrze nam ze sobą” adresowany jest
do uczniów klas II gimnazjum i ich wychowawców. Jego założenia ukierunkowane
są na kształtowanie umiejętności zachowań asertywnych, radzenie sobie z agresją
i stresem oraz uświadomienie konsekwencji postępowania każdego człowieka.
Pozwoli to na rozwój samoświadomości młodych ludzi, oraz nabycie umiejętności
podejmowania właściwych decyzji. Staramy się w ciągu całego cyklu kształtować
umiejętność odreagowywania i radzenia sobie ze stresem poprzez różne formy
relaksacji.
Na zakończenie programu proponujemy zajęcia z zakresu: „Grzeczność
na co dzień” w celu rozwoju i modelowania zachowań prospołecznych.
Zapraszamy osoby zainteresowane realizacją programu do współpracy
z autorami. Jesteśmy otwarci na wszelkie uwagi i sugestie oraz żywotnie
zainteresowani
wymianą
doświadczeń
po
realizacji
programu.
Zachęcamy
do współpracy w myśl sentencji: „Najmniejszy czyn jest lepszy od największej
intencji.”
1
Program profilaktyczny dla klas drugich Gimnazjum.
Dobrze nam ze sobą
Cele programu:
Nabywanie przez uczniów umiejętności rozwiązywania sytuacji trudnych:
 kształtowanie umiejętności zachowań asertywnych,
 umiejętność radzenia sobie ze stresem,
 uświadamianie konsekwencji własnego postępowania i odpowiedzialności, za nie
 rodzenie sobie z własną agresją,
 rozwój samoświadomości uczniów (umiejętność doboru właściwego ubioru, „kolor włosów”),
 nabywanie przez uczniów umiejętności podejmowania właściwych decyzji (wyborów),
 rozwój podstawowych umiejętności społecznych (zwroty grzecznościowe, kultura osobista),
Autorzy programu:
Zespół autorski w składzie:
koordynator:
1. Joanna Zielińska - pedagog Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Wodzisławiu Śl.
2. Anita Górecka - pedagog szkolny Gimnazjum w Marklowicach.
członkowie:
1. Anna Płukis - pedagog szkolny Gimnazjum nr 4 w Wodzisławiu Śląskim,
2. Barbara Kowol - pedagog szkolny Gimnazjum nr 2 w Wodzisławiu Śląskim,
3. Ewelina Szpejcher - pedagog szkolny Gimnazjum w Rogowie,
4. Marek Kurasz - pedagog szkolny Gimnazjum w Czyżowicach,
5. Elżbieta Juraszek - pedagog szkolny Gimnazjum nr 1 w Radlinie,
6. Olga Przybyła – Kokot - pedagog szkolny Gimnazjum w Gorzycach,
7. Małgorzata Brzonkalik -Skowronek Gimnazjum w Pszowie,
8. Aleksandra Tokarska - Gimnazjum nr 3 w Wodzisławiu Śląskim,
Osoby współpracujące w realizacji programu:
dyrektor , dyrektor szkoły, chętni wychowawcy do realizacji programu
Czas realizacji programu:
wrzesień – maj danego roku szkolnego, 1x4 godziny lekcyjne oraz 9 x 2 godziny lekcyjne,
Adresat/adresaci programu:
uczniowie klasy II gimnazjum
2
Działania związane z przygotowaniem i realizacją programu:
Czynności przygotowawcze:
 zebranie chętnych pedagogów szkół gimnazjalnych gotowych do opracowania programu.
 ustalenie terminów spotkań i czasu potrzebnego do realizacji przedsięwzięcia (dziewięć
miesięcy)
 opracowanie 9 scenariuszy spotkań
 nawiązanie współpracy z metodykiem w celu recenzji przedsięwzięcia
 przedstawienie programu dyrektorom i radzie pedagogicznej szkół
 pozyskanie chętnych nauczycieli do realizacji programu w danym roku szkolnym
 przeprowadzenie zajęć w wyznaczonym terminie
 zebranie i analiza informacji zwrotnych od uczestników zajęć i wychowawców.
Realizacja zadania:
Lp.
1
2
3
Tytuł modułu
Planowany
termin realizacji
Liczba
godzin
Stosowane
metody pracy
„Rozminuj się”rozpracowujemy
agresję
wrzesień
danego roku
szkolnego
4x 45
min
metody
aktywne
„Rozminuj się”rozpracowujemy
agresję cz. II
październik
danego roku
szkolnego
2x 45
minut
Stres niejedno ma
imię
listopad
danego roku
szkolnego
grudzień
danego roku
szkolnego
2x 45
minut
5
Bez złości mamy
więcej radości
styczeń
danego roku
szkolnego
2x45
minut
6
„Zbij mojego
balona”- bądź
asertywny
Luty
danego roku
szkolnego
2x45
minut
7
„Zbij mojego
balona”- bądź
asertywny cz. II
marzec
danego roku
szkolnego
2x45
minut
metody
aktywne
8
Szczęście jest w nas
kwiecień danego
roku szkolnego
2x45
minut
metody
aktywne
4
Wyluzuj się –
sposoby relaksacji
2x 45
minut
ruch
kreatywny,
metody
aktywne
ruch
kreatywny,
metody
aktywne
ekspresja
twórcza
ekspresja
twórcza formy
plastyczne
ekspresja
twórcza,
metody
aktywne
metody
aktywne,
wykorzystanie
metafory
Koordynator
zadania
Joanna
Zielińska,
Anita
Górecka
Joanna
Zielińska,
Anita
Górecka
Joanna
Zielińska,
Anita
Górecka
Joanna
Zielińska,
Anita
Górecka
Joanna
Zielińska,
Anita
Górecka
Joanna
Zielińska,
Anita
Górecka
Joanna
Zielińska,
Anita
Górecka
Joanna
Zielińska,
Anita
Osoby/instytucje
współpracujące
zespół autorski
zespół autorski
zespół autorski
zespół autorski
zespół autorski
zespół autorski
zespół autorski
zespół autorski
3
Górecka
9
„Poczuj bluesa w
kaktusach” czyli
savoir vivre
maj
danego roku
szkolnego
2x45
minut
metody
aktywne
zespół
autorski
zespół autorski
Czynności związane z zakończeniem zadania :
 analiza ankiety,
 analiza informacji zwrotnych.
Oczekiwane rezultaty (efekty):
Nabycie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
Ewaluacja programu:
Na podstawie obserwacji w trakcie zajęć, analizy ankiet oraz informacji zwrotnych od uczestników
zajęć wprowadzenie do programu niezbędnych zmian.
4
Scenariusz zajęć nr 1
„Rozminuj się”- rozpracowujemy agresję
Materiały potrzebne do zajęć:
-
szpilki/agrafki
-
sznurek
-
dziurkacz
-
papier xero A-4, A-3, A-2 lub większy
-
nożyczki
-
taśma klejąca
-
szary papier
-
duże kartki białego papieru A-1
-
pisaki i kredki
-
gazety
-
karteczki z nastrojami (załącznik nr 1)
-
magnetofon/odtwarzacz CD
-
kasety z różnymi rodzajami muzyki
Ćwiczenie 1: Niedokończone zdania
Na podłodze rozłożone są arkusze szarego papieru z napisanymi niedokończonymi zdaniami:
-
Jestem tu, chociaż....
-
Mam nadzieję, że te zajęcia...
-
Obawiam się, że te zajęcia....
Zadaniem ucznia jest dokończenie zdań.
Cel ćwiczenia:
-
integracja grupy,
-
wzbudzanie atmosfery zaufania.
Ćwiczenie 2: Dłoń
Na rozłożonym arkuszu szarego papieru uczestnicy rysują swoje dłonie i wpisują do nich swoje
imię.
Cel ćwiczenia:
-
integracja grupy,
5
-
rozluźnienie uczestników.
Ćwiczenie 3: Noga
Na rozłożonym na podłodze arkuszu szarego papieru uczestnicy odrysowują swój but i tworzą z
niego dowolny rysunek.
Cel ćwiczenia:
-
integracja grupy,
-
rozwój ekspresji twórczej,
-
rozluźnienie uczestników.
Ćwiczenie 4: Wizytówka
Każdy uczestnik robi sobie wizytówkę nadając jej dowolny kształt. Na wizytówce pisze wyraźnie
swoje imię i rysuje to, co kojarzy mu się z wyciszeniem, spokojem, harmonią. Następnie przypina
wizytówkę agrafką do ubrania i podchodzi do 3-4 osób z grupy, by porozmawiać o swoich
skojarzeniach na wizytówce.
Cel ćwiczenia:
-
integracja grupy,
-
umiejętność wyrażania swoich emocji w formie plastycznej,
-
umiejętność nawiązania kontaktów.
Ćwiczenie 5: Asocjogram słowa agresja
Na podłodze leży arkusz papieru na którym został zrobiony rysunek:
Łzy
AGRESJA
Płacz
Zadaniem uczestników jest uzupełnić asocjogram o swoje skojarzenia. Arkusz ten jest następnie
zawieszany na ścianie i wisi tam przez cały czas zajęć.
Cel ćwiczenia:
-
rozluźnienie uczestników,
-
wprowadzenie do tematu,
-
rozwój myślenia twórczego.
6
Ćwiczenie 6: Przywitanie
Uczniowie siedzą w kręgu. Prowadzący wita wszystkich obecnych i wyjaśnia kim jest oraz jaki cel
mają organizowane zajęcia. Po przedstawieniu się prowadzący wita:

Wszystkich, którzy lubią lody

Wszystkich, którzy lubią chodzić do Mc Donalds’a

Wszystkich, którzy mają brata

itd.
osoby, które czują się powitane – machają rękami.
Cel ćwiczenia:
-
rozluźnienie uczestników
-
zacieśnienie więzi pomiędzy uczniami poprzez wspólne doświadczenia
Ćwiczenie 7: Kiedy jestem wściekły…
Uczniowie siedzą w kręgu. Każdy po kolei wypowiada swoje imię i pokazuje, co robi, kiedy jest
zły/poirytowany/wściekły/zdenerwowany.
Cel ćwiczenia:
-
uczeń potrafi dostrzec i wyrazić uczucia,
-
nawiązanie kontaktu z innymi,
-
zacieśnianie więzi pomiędzy uczniami poprzez wspólne doświadczenia.
Ćwiczenie 8: Cztery kąty
Pokazanie nastroju ciałem , mimiką, okrzykiem.
Dzielimy klasę na 4 podgrupy, każda grupa losuje nastrój (załącznik nr 1). Na hasło prowadzącego
każda grupa po kolei prezentuje swój nastrój. Inne grupy odgadują nastrój grupy pokazującej.
Następnie każda grupa umawia się, jaki przedstawi nastrój z wcześniej prezentowanych. Na hasło
prowadzącego grupy znowu przedstawiają (jednocześnie) nastrój, na jaki się zdecydowały. Zabawa
trwa do momentu, aż wszystkie grupy pokażą wszystkie nastroje.
Cel ćwiczenia:
-
odczuwanie i gromadzenie doświadczeń grupowych,
-
czerpanie radości z ruchu i zabawy,
-
przezwyciężanie uczucia lęku i strachu,
7
-
wzajemne komunikowanie się.
Ćwiczenie 9: Malowanie uczuć
Dzieci malują na kartce A-4 uczucia, jakie je ogarniają, gdy tracą panowanie nad sobą: wściekłość,
zdenerwowanie, strach, bezradność. Po skończeniu rysunku osoby chętne mogą przedstawić, co
narysowały.
W drugiej rundzie – zmieniamy ten rysunek na pozytywny – przez zamalowanie, domalowanie, itp.
Przykładowy temat: „WŚCIEKŁOŚĆ -SPOKÓJ”
Robimy galerię z rysunków.
Cel ćwiczenia:
-
uczeń potrafi dostrzec i wyrazić uczucia agresywne,
-
rozwijanie i stymulowanie zdolności kreatywnych uczniów.
Ćwiczenie 10: Złe spojrzenie
Przed rozpoczęciem zabawy uczestnicy siedzą w kole z zamkniętymi oczami. Prowadzący
wyznacza poprzez dotknięcie osobę o złym spojrzeniu. Następnie uczniowie otwierają oczy i
rozpoczynają grę. Dziecko ze „złym spojrzeniem” próbuje teraz „ustrzelić” pozostałych swoimi
oczami poprzez wpatrywanie się w nich, mruganie i tym podobne. Ten, kto poczuje się trafiony
mówi: „zostałem dotknięty” i siada poza obrębem koła – trafienie nie jest potwierdzane przez
dziecko ze „złym spojrzeniem”. Wszyscy obserwują uważnie wydarzenia oraz siebie nawzajem aby
odgadnąć, kto ma „złe spojrzenie”. Kto nie został trafiony i uważa, że rozpoznał „złowrogą osobę”
podnosi do góry jedną rękę i woła: „żądam nakazu zatrzymania dla.....”. bawimy się tak długo, aż
rzeczywiście zostanie rozpoznane dziecko ze „złym spojrzeniem”.
Cel ćwiczenia:
-
uczeń zna przyczyny złości i wściekłości,
-
refleksja nad tematem.
Ćwiczenie 11: Piramida agresji
Podział na kilkuosobowe grupy. Każda grupa otrzymuje arkusz szarego papieru, gdzie narysowana
jest „odwrócona piramida”. Zadaniem każdej z grup jest określenie jak największej ilości rzeczy
„podtrzymujących” agresję i „próbujących ją przewrócić”.
Przedstawiciel każdej z grup przedstawia na forum efekty pracy.
8
Złość
Miłość
Cel ćwiczenia:
-
uczeń potrafi współpracować w grupie,
-
uczeń zna przyczyny agresji,
-
wyrabianie pozytywnych sposobów postępowania i zachowania,
-
rozwijanie twórczego myślenia.
Ćwiczenie 12: Nadepnąć na odcisk
Dzieci dobierają się parami i chwytają za ręce. Pomiędzy nimi leży na podłodze kartka z gazety
„odcisk”. Każde dziecko próbuje teraz przeciągnąć swojego partnera na swoją stronę tak, aby
musiał on nadepnąć na „odcisk”, przy czym przeciwnik stawia opór.
Cel ćwiczenia:
-
czerpanie radości z ruchu i zabawy,
-
rozluźnienie uczniów.
Ćwiczenie 13: Kim jestem?
Każde dziecko otrzymuje 5 małych karteczek. Zapisuje na nich 5 różnych, krótkich odpowiedzi na
pytanie: KIM JESTEM?. Kiedy karteczki zostaną już zapisane sortować należy je w zależności od
ich znaczenia – na pierwszym miejscu ta cecha, która jest dla dziecka najważniejsza. Karteczki
przyklejamy na kartkę A3. Tę listę rankingową porównujemy z listami pozostałych osób oraz
omawiamy. Czy dzieci dowiedziały się czegoś nowego o sobie samych?
Cel ćwiczenia:
-
uczeń zna poczucie własnej wartości i silnej osobowości,
-
rozwijanie zaufania do siebie i innych.
9
Ćwiczenie 14: Okno uczuć
Podziel klasę na małe grupy (3 osoby). Na dużym arkuszu papieru (minimum A-2) rysuje okno z 4
szybami. Za pomocą kredek, przez 3 minuty, uczniowie wykonują zadania w ciszy, przy muzyce.
Zadanie 1: współpracujcie ze sobą tak, aby powstał obraz pełen harmonii (muzyka relaksacyjna)
Zadanie 2: walczcie ze sobą o miejsce na polu – każdy stara się zagarnąć jak najwięcej miejsca dla
siebie (muzyka „ostra, agresywna”)
Zadanie 3: zróbcie granice. Każdy maluje swoje pole (dla siebie) indywidualnie (muzyka spokojna)
Zadanie4: każdy ma swój pomysł i maluje go. Połączcie swoje pomysły w 1 obraz. (muzyka
spokojna)
Na zakończenie: omówienie uczuć i doświadczeń zdobytych podczas ćwiczenia.
Cel ćwiczenia:
-
zacieśnianie więzi pomiędzy uczniami poprzez wspólne doświadczenia,
-
okazywanie własnych uczuć.
Ćwiczenie 15: Budowanie z naszych ciał
Dzieci grupują się w zespoły, liczące 6-8 osób. Na sygnał prowadzącego wykonują różne zadania,
tworząc ze swoich ciał różne budowle, np.:

Zbudujcie robota

Zbudujcie mur, który ochroni was przed ciekawskimi

Zbudujcie dom, w którym można się schować

Zbudujcie pojazd, który będzie mógł się poruszać

Zbudujcie zwierzę, które przepędzi złość i agresję
Który zespół wykonał najlepiej określone zadania? Czy z tych budowli wynikają jakieś
konsekwencje, które uczestnicy wykorzystaliby w życiu codziennym? Czy dzieci mogą wspólnie
się bronić?
Cel ćwiczenia:
-
uczeń potrafi nawiązywać nieagresywne kontakty,
-
rozwijanie zaufania do siebie i innych.
10
Ćwiczenie 11: Podsumowanie
Uczniowie siadają w kręgu i odpowiadają na pytanie:
-
Co było ważne dla mnie na dzisiejszych zajęciach?
Cel ćwiczenia:
-
zebranie informacji zwrotnych
11
Załącznik nr 1
ZŁOŚĆ
RADOŚĆ
SMUTEK
STRACH
Scenariusz zajęć nr 2
„Rozminuj się”- rozpracowujemy agresję cz2
Materiały potrzebne do zajęć:

papier,

pisaki,

schemat (załącznik nr 1)
Ćwiczenie 1: Ćwiczenia - wprowadzające
Za pomocą kartki papieru pokaż, jak się teraz czujesz{ uczniowie zgniatają w dowolny sposób
papier}.
Każdy z uczestników przedstawia swoją pracę. Uczniowie krótko określają, nazywają swoje
uczucia prezentując pracę.
Cel ćwiczenia:
-
rozwój ekspresji twórczej
Ćwiczenie 2: „Wojna papierowa”
Uczestnik otrzymuje kartkę gazety, formuje z niej kulę symbolizującą złość. Grupę dzielimy na
dwa zespoły stojące naprzeciw siebie. Każda z grup przerzuca jak największą ilość kulek na stronę
przeciwnika .w ciągu 2 min. Po upływie wyznaczonego czasu liczymy przerzucone kulki
Cel ćwiczenia:
-
podniesienie poziomu energii
dobra zabawa
Ćwiczenie 3: Scenki
Prowadzący przedstawia propozycje sytuacji{scenek}, które mają być odegrane przez uczniów na
forum klasy
Scenka 1 – Chłopak wyśmiewa wygląd koleżanki, która jest otyła.
Scenka 2 – Wymuszanie pieniędzy od kolegów i grożeniem im.
Scenka 3 – Inscenizacja agresji fizycznej – popychanie, zabieranie rzeczy, rzucanie torbą,
straszenie.
Uczniowie wybierają jedną ze scenek i odgrywają ją .następnie dzielą się na trzy grupy.
Pierwsza grupa zastanawia się jak czuje się ofiara w danej przedstawianej sytuacji.
Uczestnicy werbalizują odczucia ofiary. Uwagi zapisują na kartce.
(np. złość, wściekłość, zniechęcenie, bezradność, chęć zemsty, strach, obawa szukanie pomocy,
chęć zmiany otoczenia, grupy, ucieczka)
Druga jak postrzegają agresora inni.
Uczestnicy werbalizują postawę agresora – jak jest postrzegany. Uwagi zapisują na kartce.
(np. nieprzystosowany, nie chce się z nim utrzymywać kontaktów, unika się go, mówi się o nim źle,
jest wulgarny, niebezpieczny, nikt nie chce się mu narazić)
Trzecia jaką krzywdę wyrządza sobie agresor.
Uczestnicy zastanawiają się jaką krzywdę wyrządza agresor sobie. Uwagi zapisują na kartce.
(np. jest nie lubiany, odrzucany, wzywa się jego rodziców, angażuje pedagoga, dyrekcję szkoły, jest
podejrzany, ma obniżone zachowanie)
Cel ćwiczenia: wieloaspektowe spojrzenie na sytuację agresora i ofiary
Ćwiczenie 4: Mini wykład – prezentacja schematu działania agresora. (załącznik nr 1)
Cel ćwiczenia: wieloaspektowe spojrzenie na sytuację agresora i ofiary
Ćwiczenie 5: Ćwiczenia na zakończenie – ekspresja twórcza
Uczniowie odpowiadają na pytania:

W jakim kolorze się teraz czujesz?

Który kolor jest najszybszy?
Cel ćwiczenia:
-
rozwój wyobraźni
-
dobra zabawa
Załącznik nr 1
AGRESOR
OFIARA
WYRZĄDZA KRZYWDĘ INNYM
WYRZĄDZA
KRZYWDĘ SOBIE
Ćwiczenie 6: Podsumowanie
Uczniowie siadają w kręgu i odpowiadają na pytanie:
-
Co było ważne dla mnie na dzisiejszych zajęciach?
Cel ćwiczenia:
-
zebranie informacji zwrotnych
DAJE ŚWIADECTWO
O SOBIE
Scenariusz zajęć nr 3
Stres niejedno ma imię.
Materiały potrzebne do zajęć:
-
Kartki ksero,
-
Kredki,
-
Tablica lub szary papier,
-
Kreda lub markery,
-
Arkusz szarego papieru z narysowaną postacią,
-
Dla każdego ucznia (załącznik nr 1)
Ćwiczenie 1:
Prowadzący informuje uczniów, że tematem dzisiejszych zajęć będzie radzenie sobie ze
stresem. Prosi, aby każdy z uczestników zajęć zastanowił się nad sytuacją w której towarzyszył mu
stres. Uczniowie podają przykładowe sytuacje wywołujące stres, a prowadzący zapisuje je na
tablicy. (Przykłady sytuacji wywołujących stres: klasówka, wystąpienia publiczne, wizyty u
lekarza, reakcje rodziców np. na spóźnienia, konflikt z rodzeństwem lub nauczycielem, kontakty z
rówieśnikami.)
Następnie prosi uczniów, aby przedstawili stres za pomocą rysunku.
Cel ćwiczenia:
-
pobudzenie kreatywności i wyobraźni uczniów,
-
refleksja nad sytuacjami powodującymi stres.
Ćwiczenie 2:
Uczniowie rysują postać człowieka, na której zaznaczają miejsca w których najbardziej
odczuwają stres .
Prowadzący na dużym arkuszu papieru zaznacza wskazane przez uczniów miejsca ,w których
odczuwają reakcje organizmu związane ze stresem.
Cel ćwiczenia:
-
uczniowie potrafią wskazać miejsca odczuwania stresu w swoim organizmie,
-
mają możliwość porównania towarzyszących im objawów z innymi osobami.
Ćwiczenie 3:
Prowadzący zadaje uczniom pytanie: Jak odreagowujecie stres?
Przykładowe odpowiedzi: drzemka, słuchanie muzyki, gra na komputerze, głębokie oddechy,
liczenie do 10, sport, zakupy, gra na instrumentach muzycznych, jedzenie/niejedzenie, rozmowa z
bliską osobą, rzucanie przedmiotami, dyskoteka, malowanie, pisanie, krzyk, płacz, porządkowanie,
zabawa ze zwierzątkami, obcowanie z naturą, gorąca kąpiel.
Wybrany uczeń zapisuje na tablicy wszystkie propozycje.
W sytuacji kiedy uczniowie podają propozycje odreagowania stresu nieadekwatne do swojego
wieku (sex, alkohol, papierosy) nie zapisujemy ich, ale także nie zaprzeczamy.
Cel ćwiczenia:
-
uświadomienie uczniom, że istnieją różne sposoby odreagowania stresu.
Ćwiczenie 4:
Prowadzący prosi chętnych uczniów do odegrania scenek.
Scenka nr 1.
Nauczyciel wywołuje ucznia z ławki do odpowiedzi. Uczeń boi się nauczyciela, a odpowiedzi ustne
są dla niego stresem.
Pytania do scenki: Co przeżywał uczeń? Jak może sobie poradzić w tej sytuacji?
Przykładowe propozycje: poprosić nauczyciela o odpytanie na przerwie, ponieważ przy całej grupie
bardzo się denerwuje, myśleć pozytywnie (samo spełniająca się przepowiednia „uczyłem się, więc
dam radę”), skupić się na odpowiedzi, a nie na opinii klasy.
Scenka nr 2.
Uczeń otrzymuje w szkole ocenę niedostateczną o której po powrocie do domu musi poinformować
rodziców. Wie że informacją tą zdenerwuje rodziców.
Pytania do scenki: Co przeżywało dziecko? Jak może sobie poradzić w tej sytuacji?
Przykładowe propozycje: 1) przyznanie się - nie uczyłem się - ale wiem, że zrobiłem źle i już
umówiłem się z nauczycielem na poprawę oceny, 2) w sytuacji kiedy się uczył i dostał ocenę
niedostateczną to powinien prosić o pomoc rodzica.
Scenka nr 3. Kozioł ofiarny.
W klasie jest „kozioł ofiarny”, który jest odrzucany i nieakceptowany przez większość uczniów. Na
korytarzu spotyka dwójkę kolegów, którzy nie chcą go wpuścić do toalety.
Pytania do scenki: Co może zrobić „kozioł…” w takiej sytuacji?, Proszę podać jak się czuje w
takiej sytuacji?, co przeszkadza grupie w zachowaniu tej osoby?
Cel ćwiczenia:
-
integracja i rozwój grupy,
-
ćwiczenie umiejętności wczuwania się w sytuację innych,
-
refleksja nad towarzyszącymi nam uczuciami,
-
szukanie konstruktywnych rozwiązań danego problem
Ćwiczenie 5: Podsumowanie
Uczniowie siadają w kręgu i odpowiadają na pytanie:
-
Co było ważne dla mnie na dzisiejszych zajęciach?
Cel ćwiczenia:
-
zebranie informacji zwrotnych
Scenariusz zajęć nr 4
Wyluzuj się – sposoby relaksacji
Materiały potrzebne do zajęć:
-
2 duże arkusze papieru
-
marker
-
papier A-4
-
małe karteczki
-
klej
-
zielona farba
-
świeczka
-
kaseta/płyta z muzyką relaksacyjną
-
magnetofon/odtwarzacz CD
Ćwiczenie 1: Rundka: Jak się dzisiaj czujesz?
Uczniowie siedzą w kręgu i odpowiadają na pytanie:” Jak się dzisiaj czujesz?”
Cel ćwiczenia:
- refleksja nad towarzyszącymi nam uczuciami.

Ćwiczenie 2:
Uczniowie dzielą kartkę papieru na 4 części. W każdej z części rysują:
Co lubisz w sobie?
Co lubisz w ludziach?
Autoportret
Zapisujemy motto
życiowe
Cel ćwiczenia:
-
rozluźnienie,
-
autorefleksja i rozwijanie wyobraźni uczniów.
Ćwiczenie 3: Dyskusja
Uczniowie zastanawiają się w jaki sposób ludzie mogą się relaksować. Wszystkie pomysły
zapisywane są na arkuszu szarego papieru i tworzą listę.
Nauczyciel podsumowuje dyskusję i podkreśla wagę i potrzebę relaksacji.
Cel ćwiczenia:
-
przygotowanie do tematu relaksacji

Ćwiczenie 4: Choinka
Każdy z uczniów rysuje swoją dłoń zieloną farbą, po czym „odbija ją” na dużym arkuszu papieru w
taki sposób, aby z odbitek dłoni uczniów powstał kształt choinki.
Cel ćwiczenia:
-
wyzwalanie radości i podniesienie energii uczniów

Ćwiczenie 5: Świeczka
Uczniowie siedzą w kole. Na środku ustawiona jest zapalona świeczka.
Nauczyciel prosi uczniów, aby na chwilę pomyśleli w milczeniu o swoich problemach,
niezałatwionych sprawach, zmartwieniach. Po chwili prosi uczniów, żeby spróbowali w myślach
wszystkie swoje troski „wrzucić” do ognia i wyobrazić sobie, jak czarodziejska moc płomieni
niszczy je.
Cel ćwiczenia:
-
pobudzenie do refleksji nad własnymi problemami

Ćwiczenie 6: Muzyka relaksacyjna
Po zakończeniu ćw. 5 prowadzący prosi, aby uczniowie przyjęli wygodne dla siebie pozycje i
zamknęli oczy. Włącza muzykę relaksacyjną. Uczniowie przypominają lub wyobrażają sobie jakąś
miłą chwilę i skupiają się na niej.
Cel ćwiczenia:
-
rozluźnienie i relaksacja
Ćwiczenie 7: „Czarodziejska torba”
Podczas, gdy muzyka relaksacyjna jest włączona nauczyciel opowiada / czyta spokojnym głosem
historię „Czarodziejska torba”
Opowieść o czarodziejskiej torbie
Wyobraź sobie, że jest piękny słoneczny dzień. Jesteś we wspaniałym nastroju, bo właśnie
wyjeżdżasz na wymarzoną od dawna wycieczkę. Trwają twoje przygotowania do wyjazdu. Pakujesz
plecak, walizkę lub torbę, wkładasz do nich ulubiony sweter, maskotkę może finkę - coś co jest dla
ciebie ważne i cenne.
Przychodzisz na wyznaczone miejsce zbiórki. Tam okazuje się, że na tą wycieczkę wybiera się
również twój najlepszy kolega bądź koleżanka. Jesteś z tego faktu bardzo zadowolona.
Jest gwarno, wesoło wszyscy mają doskonałe humory. Pokujecie swoje plecaki, torby i walizki do
pociągu, gdy nagle podbiega do ciebie nieznajomy chłopak i wkłada w ręce skórzaną, solidną torbę
mówiąc szybko, abyś zabrał torbę ze sobą, nikomu o niej nie mówił, a gdy dojedziesz do celu swej
podróży otworzył ją i zobaczył co w niej jest. Jesteś zaskoczony.
Odwracasz się aby zapytać nieznajomego o zawartość torby, ale on zniknął bez śladu.
Pomimo twoich obaw zabierasz torbę i kładziesz ją na górnej półce. W czasie podróży bawisz się
doskonale z towarzystwem w przedziale, zapominasz o dziwnym zdarzeniu.
Gdy docierasz na miejsce podróży zabierasz cały bagaż i kładziesz go w przydzielonym ci pokoju.
Podziwiasz okolicę: piękne lasy, jezioro. Jest wspaniale. Gdy wracasz wieczorem do swojego
pokoju przypominasz sobie o dziwnym porannym wydarzeniu. Postanawiasz otworzyć zagadkową
torbę. Odsuwasz zamek patrzysz, a tam jeszcze jeden, który trzeba otworzyć. Twoja ciekawość jest
coraz silniejsza. Otwierasz, patrzysz i własnym oczom nie wierzysz okazuje się, że to czarodziejska
torba w której możesz znaleźć wszystko o czym tylko zamarzysz. Popatrz, co widzisz w swojej
torbie?
Cel ćwiczenia:
-
rozbudzenie wyobraźni,
-
odkrycie własnych zasobów.

Ćwiczenie 8: Prezenty z torby
Po zakończeniu czytania historii uczniowie rysują lub piszą na małych kartkach co znalazły w
czarodziejskiej torbie?
Cel ćwiczenia:
-
rozwój ekspresji twórczej
-
pobudzenie wyobraźni
-
uświadomienie własnych potrzeb


Ćwiczenie 9: Życzenia dla wszystkich uczniów
Każdy z uczniów odpowiada na pytanie: „Co chciałbyś życzyć wszystkim uczniom?”
Cel ćwiczenia:
-
zacieśnienie więzi pomiędzy uczniami
-
wzbudzenie życzliwości dla innych
-
integracja grupy

Ćwiczenie 10: Podsumowanie
Uczniowie siadają w kręgu i odpowiadają na pytanie:
-
Co było ważne dla mnie na dzisiejszych zajęciach?
-
Co powodowało, że się odprężyłeś?
Cel ćwiczenia:
-
zebranie informacji zwrotnych
Scenariusz zajęć nr 5
Bez złości mamy więcej radości
Materiały potrzebne do zajęć:
-
narysowane słoneczko z promykami na dużym arkuszu papieru;
-
kredki;
-
papier A4;
-
arkusz szarego papieru lub tablica;
-
farby z mydła (załącznik nr 2);
-
tekst „Bez złości mamy więcej radości” (załącznik nr 1);
-
muzyka relaksacyjna.
Ćwiczenie 1: Jestem zły, gdy … – dyskusja „słoneczko”
Wszyscy uczniowie wypisują na małych karteczkach sytuacje, które wywołują u nich złość i
przyklejają je na promykach przygotowanego na zajęcia słońca (narysowane słońce na dużym
arkuszu papieru) w taki sposób, że te same sytuacje przyklejone są na tym samym promyku i
wpływają na jego długość.
Omówienie sytuacji, które nas złoszczą. Uświadomieni uczniom, że są sytuacje, które złoszczą
wiele osób, ale bywają też takie, które złoszczą tylko pojedyncze osoby.
Cel ćwiczenia:
-
zastanowienie się nad sytuacjami, które nas złoszczą
-
porównanie własnych odczuć z odczuciami innych
Ćwiczenie 2: Namaluj swoją złość.
Uczniowie mając do dyspozycji arkusz papieru i kolorowe kredki mają narysować swoją
złość. Spontanicznie, bez głębszego zastanawiania się.
Omówienie przez chętne osoby swoich rysunków, zwrócenie uwagi na charakterystyczne znaki (np.
kreski, dziury, mocne kontury, użycie ciemnych kolorów itp.).
Cel ćwiczenia:
-
rozładowanie napięcia
-
wyrażenie ekspresji twórczej
Ćwiczenie 3: Jak radzimy sobie ze złością?
Uczniowie wspólnie z nauczycielem tworzą listę sposobów radzenia sobie ze złością. Jedna
osoba zapisuje podawane przez uczniów przykłady na dużym arkuszu papieru lub na tablicy.
Nauczyciel przypomina uczniom, że podobną listę stworzyli już podczas zajęć o radzeniu sobie ze
stresem. Wówczas ustalili, że można odreagować: słuchając muzyki, grając na komputerze, głęboko
oddychając, licząc do 10, robiąc zakupy, grając na instrumencie, jedząc, rozmawiając z druga
osobą, rzucając przedmiotami, bawiąc się na dyskotece, malując, pisząc, płacząc, robiąc porządki,
krzycząc, bawiąc się ze zwierzętami, obcując z naturą, biorąc gorąca kąpiel.
Cel ćwiczenia:
-
przypomnienie sposobów radzenia sobie ze złością
Ćwiczenie 4: „Bez złości mamy więcej radości” - malowanie dziesięcioma palcami.
Nauczyciel proponuje uczniom jeden ze sposobów relaksacyjnych korzystając z muzyki
relaksacyjnej z zajęć grudniowych.
Uczniowie w wygodnej pozycji (jeżeli to możliwe to leżącej) słuchają tekstu czytanego przez
nauczyciela (załącznik nr 1) przy puszczonej muzyce relaksacyjnej. Po wysłuchaniu tekstu
uczniowie przelewają na papier swoje wrażenia. Do dyspozycji mają farby przygotowane z mydła i
pigmentu (załącznik nr 2).
Cel ćwiczenia:
-
odprężenie i zrelaksowanie się
-
poznanie nowego sposobu relaksacji
-
rozwijanie ekspresji twórczej
Ćwiczenie 11: Podsumowanie
Uczniowie siadają w kręgu i odpowiadają na pytanie:
-
Co było ważne dla mnie na dzisiejszych zajęciach?
Cel ćwiczenia:
-
zebranie informacji zwrotnych
Załącznik nr 1.
Bez złości mamy więcej radości
„Dzisiaj polecisz w podróż samolotem marzeń i odwiedzisz nieznaną ci planetę. Teraz wtulasz
się w miękkie obicie fotela, koncentrując się na odgłosach startującej maszyny... Warczenie
silników staje się coraz głośniejsze... Samolot odrywa się od podłoża... Opuszczasz ziemię... I już
dostrzegasz w oddali nowe planety...błyszczą one i migoczą na czarnym niebie... Ziemia pozostaje
daleko w tyle... coraz mniejsza i mniejsza... czujesz się lekki, gdzieś znikła siła ciężkości
przyciągająca cię do podłoża... Przekraczasz bez problemów granicę kosmosu... Postanawiasz
wylądować na następnej planecie, jesteś ciekawy, co się tam znajduje, co tam przeżyjesz, czy są
tam takie dzieci, jak ty...
Im bardziej zbliżasz się do tej planety, tym jest ona piękniejsza... przyciąga oczy jasnymi,
przyjaznymi kolorami. Są tam domy, okrągłe i ciepłe, pomiędzy nimi kolorowe kwiaty i zielone
krzewy... Wszystko jest takie spokojne i przyjazne... Twój samolot ląduje łagodnie... wysiadasz...
biegniesz po miękkim, ciepłym podłożu... Ostrożnie podchodzisz do jednego z domów... zaglądasz
przez okno... nikt cię nie zauważa... W domu tym jest jakaś klasa... Słyszysz właśnie jak jedno
dziecko mówi coś do drugiego, ale nie rozumiesz wypowiadanych przez nie słów... Musiało to być
coś nieprzyjemnego... a może dziecko, do którego skierowane były te słowa, po prostu ich nie
zrozumiało?... W każdym bądź razie widzisz, jak jest ono coraz bardziej rozwścieczone... oddycha
gwałtownie... ściska dłonie w pięści... Ale spójrz, co się teraz dzieje?... Dziecko to nagle zatrzymuje
się, zastyga w bezruchu. Zaczyna spokojnie oddychać, głęboko nabiera powietrza do płuc i
wydmuchuje je stopniowo, wdech, wydech, wdech, wydech, wdech, wydech... I zaczyna mówić,
najpierw bardzo cicho, potem coraz głośniej i pewniej: Bez złości mamy więcej radości, bez złości
mamy więcej radości, bez złości mamy więcej radości... A za każdym razem staje się coraz
spokojniejsze i bardziej przyjaźnie nastawione do innych, a i to drugie dziecko uspokaja się...
Widzisz, jak oboje się odprężają... zaczynają się uśmiechać, rozmawiają ze sobą, są spokojni i
uprzejmi dla siebie... wszystko jest w porządku...
Nikt nie widział cię zaglądającego przez okno... Pochylasz się i skradasz z powrotem w
stronę samolotu. Mówisz do siebie: to był naprawdę świetny pomysł: bez złości mamy więcej
radości. Zapamiętam to sobie. Powtarzasz sobie to zdanie wielokrotnie po cichu... i jeszcze kilka
razy... Wsiadasz w myślach do samolotu... lecisz z powrotem na ziemię... staje lecisz z powrotem
na ziemię... staje się ona coraz większa i piękniejsza... Jesteś znowu tutaj... Po cichu wypowiadasz
zapamiętane słowa: bez złości mamy więcej radości, bez złości mamy więcej radości, bez złości
mamy więcej radości, bez złości mamy więcej radości a i piękniejsza... Jesteś znowu tutaj... Po
cichu wypowiadasz zapamiętane słowa: bez złości mamy więcej radości, bez złości mamy więcej
radości, bez złości mamy więcej radości, bez złości....
Załącznik nr 2.
Przepis na farbę:
Dwie kostki szarego mydła ścieramy na tarce (lub kupujemy gotowe płatki mydlane) i
zalewamy w wiaderku ciepłą wodą nieco powyżej linii mydła, ręką staramy się rozgnieść powstałe
grudki. Pozostawiamy to na noc. Rano dolewamy wody, tak aby ciapka miała konsystencję
ciągnącej się masy (nie za rzadka). Dzielimy ją na kilka tacek (mogą być słoiki) i do każdej
dolewamy odrobinę pigmentu (pigment kupujemy w sklepie z farbami) w odpowiednim kolorze i
mieszamy ręką, aby powstał jednolity kolor. Tak przygotowanymi farbami najlepiej maluje się na
tapetach (na wewnętrznej stronie) lub innym grubym papierze (może być brystol lub karton). Do
malowania używamy własnych dłoni.
Powstałe prace muszą poleżeć w pozycji poziomej przez dwa – trzy dni, gdy wyschną można je
zawiesić.
Scenariusz zajęć nr 6 i 7
Bądźmy sobą
Materiały potrzebne do zajęć: balony dla każdego z uczniów, szary sznurek, kartki papieru z
wypisanymi zachowaniami potrzebne do ćw.3, plansza prawa asertywne ćw.4, ksero mapy
asertywności dla każdego z uczniów.
Ćwiczenie 1: „Przebij mój balon”
Prowadzący rozdaje uczniom balony. Uczniowie pompują je i przywiązują sznurkiem do nogi.
Następnie prowadzący wydaje polecenie aby uczniowie przebijali balony kolegom, starając się
jednocześnie nie dopuścić do utraty swojego.
Omówienie ćwiczenia:
Nauczyciel informuje uczniów, iż ćwiczenie służyło temu aby mogli wczuć się w rolę agresora i
ofiary. Balony były symbolem waszych praw.
Nauczyciel kieruje pytanie do uczniów:
Jak się czułeś jako agresor, ofiara? Czy było Ci łatwo bronić swój balon?
Cel ćwiczenia:
-
stworzenie sytuacji w której uczniowie mogą wejść w rolę ofiary i agresora.
-
podniesienie poziomu energii w grupie
-
autorefleksja
Ćwiczenie 2: Rozsypanka
Prowadzący dzieli klasę na grupy. Każda grupa otrzymuje kopertę z przykładami zachowań
agresywnych, uległych, asertywnych. Zadaniem uczniów jest przyporządkowanie pociętych kartek
do trzech grup zachowań: asertywnych, uległych, agresywnych.
Zachowania agresywne
Krzyk
Zamknij się !
Obrażanie
Ty idioto, Ty głupku!
Podniesienie głosu
Siadaj natychmiast!
Krytykowanie
Nigdy nic nie wiesz
Ocenianie
Jak możesz tego nie wiedzieć!
Narzucanie swojego zdania i woli
To musisz zrobić w ten sposób!
Podejmowanie decyzji za innych
Ja wiem co dla ciebie jest dobre
Zastraszanie
Jeśli tego nie zrobisz to zobaczysz!
Grożenie
Jak to komu powiesz, tomy się z Tobą policzymy
Zachowanie uległe
Milczenie
Skulona postawa ciała
Spuszczona głowa
Stanie z boku
Płacz
Ucieczka
Postawa kozła ofiarnego
Przepraszanie – przepraszam bardzo, bardzo cię przepraszam
Wzruszanie ramion
Zachowanie asertywne
Nie zgadzam się z Twoim zdaniem, nie jestem....
Mam inne zdanie na ten temat
W tym temacie całkowicie różnimy się poglądami
Teraz nie mogę Ci pomóc, ale jak będziesz chciał umówimy się w innym terminie
Tak to widzę
Takie jest moje zdanie
Dziękuję nie skorzystam
Nie chcę rozmawiać na ten temat
Chciałabym zostać sama/ sam
Podsumowanie ćwiczenia. Omówienie zachowań agresywnych, uległych, asertywnych.
Cel ćwiczenia:
-
przyjrzenie się różnym typom zachowania
-
rozwój procesu grupowego
Ćwiczenie 4: Prawa asertywne
Przedstawienie uczniom praw asertywnych.
TWOJE PRAWA ASERTYWNE
Jako człowiek masz prawo:
- Sam ustalać swoje cele i samodzielnie podejmować decyzje
- Być traktowany z szacunkiem
- Posiadać i wyrażać własne opinie i odczucia
- Odpowiadać „nie” na prośby
- Prosić o różne rzeczy
- Popełniać błędy
- Zachowywać się asertywnie
- Nie zachowywać się asertywnie
- Zmienić zdanie
- Zastanawiać się
Cel ćwiczenia:
zapoznanie uczniów z prawami asertywnymi
Ćwiczenie 5: Rozpoznajemy zachowania asertywne
Prowadzący czyta poniższe sytuację i reakcje na nie. Uczniowie w grupach mówią jaki to rodzaj
zachowania: agresywne {ag}, asertywne {as}, uległe {u}.
Sytuacje
1.Podczas lekcji kolega prosi cię, byś
pożyczył mu kartkę.
2. Ktoś ci przerywa kiedy mówisz.
3. Czekasz w kolejce, kiedy ktoś wpycha się
przed ciebie i zostaje obsłużony.
4. Mama prosi cię, byś jej pomógł, gdy ty
akurat odrabiasz lekcje.
5. Jeden z graczy twojej drużyny oskarża cię,
że nie wysiliłeś się zbytnio podczas
ostatniego meczu.
6. Kolega ma problem i prosi o radę.
Reakcje
1. Ty ciągle coś wyłudzasz! (ag)
2. Przepraszam, ale chciałbym skończyć
swoją wypowiedź (as)
3. Nie mówisz nic, tylko głośno wzdychasz
(u)
4. No dobrze, wprawdzie odrabiam właśnie
lekcje, ale.....(u)
5. Nie zgadzam się z Twoją opinią (as)
6. Skąd mam wiedzieć co robić?. To twoja
sprawa (ag)
7. Akurat kiedy jest nadawany twój ulubiony
program telewizyjny, twój brat chce oglądać
bajkę na innym kanale.
8. Miesiąc temu pożyczyłeś płytę koledze,
który miał ją zwrócić po 2 tygodniach.
9. Na przyjęciu ktoś częstuje cię koktajlem,
mówiąc, że nie zawiera alkoholu. Uważasz,
że to nieprawda
7. Dobrze, oglądaj co chcesz, ja mogę zająć
się czymś innym (u)
8. Przykro mi, że nie oddałeś jeszcze płyty.
Oczekuję, że jutro ją zwrócisz (as)
9. Spływaj! Nie tknę tego! (ag)
Cel ćwiczenia:
nabycie umiejętności rozpoznawania różnych zachowań
Ćwiczenie 6: Mapa asertywności - załącznik
Każdy uczeń otrzymuje mapę asertywności (zał.1) i zaznacza właściwe dla siebie odpowiedzi.
Uczniowie pracują indywidualnie. Nie omawiamy ćwiczenia na forum klasy. Każdy uczeń wyciąga
wnioski dla siebie. Uczniowie planują pracę nad zmianą jakiegoś zachowania.
Ćwiczenie 11: Podsumowanie
Uczniowie siadają w kręgu i odpowiadają na pytanie:
-
Co było ważne dla mnie na dzisiejszych zajęciach?
Cel ćwiczenia:
-
zebranie informacji zwrotnych
Załącznik nr 1
MAPA ASERTYWNOŚCI
Mapa asertywności pomoże Ci sprawdzić, w jakich sytuacjach korzystasz ze swojego prawa
do asertywnego zachowania, a w jakich masz z tym kłopot.
Skreśl odpowiedź „A” lub „B”, przyjmując, że pierwsza oznacza „Tak – raczej tak”, a druga
„Nie – raczej nie”.
Obrona swoich praw poza sferą osobistą







Czy zdarza Ci się kupić rzecz, na którą właściwie nie masz ochoty, tylko dlatego, że trudno ci
było odmówić sprzedawcy ?
A*
B
Czy wahasz się przed zwróceniem towaru do sklepu, nawet jeśli jest on wadliwy i
nieużyteczny?
A*
B
Jeżeli ktoś rozmawia głośno podczas filmu, sztuki czy koncertu – czy prosisz go, aby był cicho?
A
B*
Jeżeli ktoś potrąca lub stuka w Twoje krzesło w kinie lub w teatrze – czy prosisz tę osobę aby
przestała ?
A
B*
Jeżeli przeszkadza Ci, że ktoś pali papierosa blisko Ciebie – czy potrafisz to powiedzieć ?
A
B*
Jeżeli sprzedawca niesłusznie obsługuje kogoś bez kolejki – czy zwracasz głośno uwagę ?
A
B*
Jeżeli pracownik pizzerii – wbrew twoim intencjom – traktuje resztę jako napiwek – czy
upomnisz się o swoje pieniądze, nawet jeśli jest to nieduża suma ?
A
B*
Obrona swoich praw w kontaktach osobistych





Jeżeli ktoś zachowuje się wobec Ciebie w sposób niesprawiedliwy lub krzywdzący – czy
zwracasz na to uwagę ? A
B*
Jeżeli ktoś pożyczył od Ciebie pieniądze lub jakąś rzecz i zwleka z oddaniem – czy wspominasz
mu o tym ?
A
B*
Jeżeli ktoś prosi Cię o przysługę, której spełnienie wydaje Ci się trudne lub niewygodne – czy
odmawiasz ?
A
B*
Czy masz wrażenie, że inni ludzie mają tendencje do wykorzystywania Ciebie lub rządzenia
Tobą ?
A*
B
Czy często zdarza Ci się robić coś, na co nie masz ochoty, tylko dlatego, że nie potrafisz
przeciwstawić się otoczeniu ? A*
B
Inicjatywa i kontakty towarzyskie




Czy jesteś w stanie rozpocząć rozmowę z obcą osobą ?
A
B*
Czy często odczuwasz trudnościw podtrzymywaniu rozmowy towarzyskiej ? A*
B
Czy sprawia Ci trudność podtrzymywanie kontaktu wzrokowego z osobą, z którą rozmawiasz ?
A*
B
Czy swobodnie uczestniczysz w spotkaniu towarzyskim, na którym nie znasz nikogo oprócz
gospodarza ?
A
B*
Wyrażanie i przyjmowanie krytyki i pochwał




Gdy ktoś cię chwali – czy wiesz jak się zachować ?
A
B*
Czy zdarza ci się chwalić znajomych, przyjaciół, członków rodziny ?
A
B*
Gdy ktoś Cię krytykuje – czy wiesz, jak się zachować ?
A
B*
Czy masz trudności w krytykowaniu znajomych, przyjaciół, członków rodziny ? A* B
Wyrażanie próśb


Czy potrafisz zwrócić się do nieznajomej osoby z prośba o pomoc ? A
B*
Czy potrafisz prosić znajomych, przyjaciół, członków rodziny o przysługi lub pomoc ? A
B*
Wyrażanie uczuć






Czy potrafisz otwarcie i szczerze wyrażać ciepło i sympatię wobec kolegów ? A
B*
Czy potrafisz otwarcie i szczerze wyrażać niezadowolenie i złość wobec kolegów ? A B*
Czy potrafisz otwarcie i szczerze wyrażać ciepło i sympatię wobec koleżanek ? A
B*
Czy potrafisz otwarcie i szczerze wyrażać niezadowolenie i złość wobec koleżanek ? A B*
Czy często zdarza Ci się unikać pewnych ludzi lub sytuacji z obawy przed własnym
zakłopotaniem ?
A*
B
Czy zdarza ci się dzielić swoimi odczuciami z inną osobą ? A
B*
Wyrażanie opinii




Jeżeli rozmawiając z kimś, uświadomisz sobie, ze masz odmienne zdanie – czy zwykle
decydujesz się wyrazić swój pogląd ? A
B*
Czy często unikasz wypowiadania prawdziwej opinii na jakiś temat z obawy, aby twój
rozmówca nie nabrał o Tobie niekorzystnego wyobrażenia ?
A*
B
Czy często przeżywasz taką sytuację, że inni atakują Twoje zdanie, a Ty masz kłopot z jego
obroną ?
A*
B
Czy masz zwyczaj reagować niepokojem i napięciem, gdy Twój rozmówca ma odmienne zdanie
od Twojego ?
A*
B
Wystąpienia publiczne


Czy sprawia Ci trudność zabieranie głosu ( zadanie pytania, podzielenie się opinią ) w dużej
grupie ? A*
B
Czy odczuwasz trudności podczas wystąpień publicznych ( przemówienie, pogadanka ) wobec
szerszego forum ? A*
B
Kontakt z autorytetem


Jeżeli masz odmienne zdanie, niż ktoś, kto jest dla Ciebie autorytetem- czy otwarcie wyrażasz
swoje stanowisko ?
A
B*
Czy podczas kontaktu z osobą, która jest dla ciebie autorytetem, zdarza Ci się często
rezygnować ze swoich potrzeb, na korzyść potrzeb tej osoby ?
A* B
Naruszanie cudzego terytorium





Czy zdarza Ci się kończyć zdania za inne osoby ? A*
B
Czy masz zwyczaj używać krzyku jako sposobu zmuszania innych do zrobienia tego, czego Ty
chcesz ?
A*
B
Czy złoszcząc się masz zwyczaj używania wyzwisk i niecenzuralnych wyrazów ? A* B
Czy kontynuujesz prowadzenie sprzeczki, mimo że druga osoba od dłuższego czasu ma jej już
dosyć ?
A*
B
Czy masz zwyczaj podejmować decyzje za inne osoby ? A* B
Wróć teraz do tych punktów Mapy, przy których zakreśliłeś literę z „*”. Przypomnij sobie, o
jakich sytuacjach pomyślałeś, odpowiadając na pytanie. Spisz na kartce te sytuacje z którymi
masz kłopot, uwzględniając nie tylko okoliczności, ale przede wszystkim osoby, których
dotyczy trudność. Teraz zaplanuj zmianę.
Ćwiczenie 11: Podsumowanie
Uczniowie siadają w kręgu i odpowiadają na pytanie:
-
Co było ważne dla mnie na dzisiejszych zajęciach?
Cel ćwiczenia:
-
zebranie informacji zwrotnych
Scenariusz zajęć nr 8
Szczęście.
Materiały potrzebne do zajęć:
-
białe kartki A4,
-
karty z mapą szczęścia – zał.1 (dla każdego ucznia),
-
aforyzmy o szczęściu – zał. 2 (każdy na osobnej kartce),
-
dokończenia zdań – zał. 3 (dla każdej grupy)
Ćwiczenie 1: Moja szczęśliwa liczba
Uczniowie siedzą w kręgu. Każdy zapisuje na kartce swoją najszczęśliwszą liczbę i podnosi
wysoko do góry, aby wszyscy mogli ją zobaczyć, następnie uczniowie kolejno wymieniają swój
najszczęśliwszy kolor.
Cel ćwiczenia:
podniesienie poziomu energii w grupie
Ćwiczenie 2: Moje szczęśliwe miejsce
Uczniowie zastanawiają się, a następnie rysują miejsce, w którym czują się szczęśliwi.
Cel ćwiczenia:
autorefleksja
Ćwiczenie 3: Mapa skojarzeń
Uczniowie dostają karty z mapą szczęścia (załącznik nr 1) i wypełniają je indywidualnie, następnie
chętni przedstawiają swoje pisemne wypowiedzi na forum klasy.
Cel ćwiczenia:
autorefleksja
Ćwiczenie 4: Wzór matematyczny na szczęście,
Zadaniem uczniów jest ułożenie wzoru matematycznego, którego wynikiem jest szczęście.
Uczniowie w grupach podają propozycje symboli znanych im uczuć np.:
miłość -
dobry humor Następnie układają wzór matematyczny na szczęście używając proponowanych przez siebie
symboli. Informujemy uczniów, że szczęście może być sumą uczuć, różnicą, ilorazem lub
iloczynem. Następnie przedstawiciele grup przedstawiają i omawiają wzory na forum, tłumacząc
wymyślone symbole.
Ćwiczenie można podsumować stwierdzeniem, że szczęście dla każdego jest czymś innym.
Cel ćwiczenia:
uświadomienie sobie czym dla każdego ucznia jest szczęście?
Ćwiczenie 5: Aforyzmy o szczęściu
Aforyzmy o szczęściu (załącznik nr 2) napisane na kartkach A4 (jeden aforyzm na jednej kartce)
zawieszamy w różnych miejscach klasy. Uczniowie czytają aforyzmy, a następnie wybierają jeden
z nich. Chętni uzasadniają swój wybór.
Cel ćwiczenia:
refleksja nad tym czym dla mnie jest szczęście?
Ćwiczenie 6: Niedokończone zdania
Uczniowie dzielą się na grupy. Grupy otrzymują zdania: „Szczęściem dla mnie jest ...” (załącznik
nr 3). Każda grupa dodaje pięć swoich propozycji, następnie układają je według hierarchii ważności
dla danej grupy. Następnie przyklejają je na dużym arkuszu papieru i eksponują na forum klasy.
Cel ćwiczenia:
-
rozwój procesu grupowego
-
lepsze poznanie się uczniów
Ćwiczenie 11: Podsumowanie
Uczniowie siadają w kręgu i odpowiadają na pytanie:
-
Co było ważne dla mnie na dzisiejszych zajęciach?
Cel ćwiczenia:
-
zebranie informacji zwrotnych
Załącznik nr 1
Napisz, jaka żywa istota, jaka roślina, jaki kolor, owoc czy element natury kojarzy Ci się ze
szczęściem.
SZCZĘŚCIE
ŻYWA ISTOTA
ROŚLINA
KOLOR
OWOC
ELEMENT NATURY
Załącznik nr 2
AFORYZMY O SZCZĘŚCIU:
 Być zadowolonym z samego siebie – to największe szczęście.
 Pierwszym warunkiem szczęścia jest rozsądek.
 Sztuka życia – to cieszyć się małym szczęściem.
 Gdy szczęście wieje, serce się śmieje.
 Gdzie szczęście panuje, tam rozum szwankuje.
 Godzina szczęścia lepsza niż wiek pustego życia.
 Każdy jest swego szczęścia kowalem.
 Nie temu szczęście, gdzie dostatek, lecz gdzie praca, Bóg i statek.
 Szczęścia sznurkiem nie zwiążesz.
 Szczęście ludzi zmienia.
 Śmiałym szczęścia sprzyja.
 Ze szczęściem łatwiej się oswoić niż z nieszczęściem.
 Lepiej urodzić się szczęśliwym niż rozumnym.
 Szczęśliwi czasu nie liczą.
 Wesoło ten tańcuje, komu szczęście przyśpiewuje.
 Szczęście jest w nas, a nie koło nas.
 Szczęście to jedyna rzecz, która się mnoży, jeśli się ją dzieli.
 Ciesz się szczęściem innych, a życie samo się do ciebie uśmiechnie.
 Szczęściem jest nie uważać zwykłych zmartwień za katastrofy.
 Szczęśliwemu nawet w pochmurny dzień słońce świeci.
Załącznik nr 3
NIEDOKOŃCZONE ZDANIA:
Szczęściem dla mnie jest :
 żyję w kraju, w którym nie ma wojny,
 żyję w kraju, w którym mamy prawo do nauki,
 bo mam przyjaciela,
 bo mam rodzeństwo,
 bo nie mam problemów z nauką,
 bo jestem wysportowany,
 bo dostaję kieszonkowe,
 bo jestem zdrowy,
 bo szczęśliwie dotarłem do szkoły,
 bo nie palę, nie piję i nie używam środków
odurzających,
 bo ktoś mnie pochwalił i docenił,
 bo mogę pomagać innym,
 bo mam kochających rodziców.
Scenariusz nr 9
„Poczuj bluesa w kaktusach” czyli savoir vivre
Cel zajęć:
-
Poznanie elementów wchodzący w skład kultury osobistej.
-
Poznanie podstawowych zasad savoir vivire.
Materiały:
-
zastawa stołowa,
-
stroje na różne okazje
-
aparat telefoniczny
-
(załączniki nr 1 – 5)
Ćwiczenie 1: Wprowadzające
Nauczyciel przywiesza hasło „savoir vivre” lub zapisuje je na tablicy. Wspólnie z uczniami
podejmuje próbę zdefiniowania wyżej wymienionego określenia.
Cel ćwiczenia:
-
wprowadzenie uczniów w tematykę spotkania
-
wyjaśnienie uczniom pojęcia „savoir vivire”
Ćwiczenie 2: „Zostań ekspertem w …”
Klasę dzielimy na 5 grup. Wszystkie grupy mają czas na przygotowanie prezentacji (ok. 30 min.)
Wybieramy lidera grupy. Ważne jest by każda grupa zdążyła zaprezentować swoją prace.
Uczniowie dostają kartki z instrukcjami.
Grupa 1
„Telefon”
Przygotujcie scenkę rozmowy telefonicznej z babcią, rówieśnikiem, instytucjami pomocowymi.
Zwróćcie uwagę na: przedstawienie się, wyraźne artykułowanie słów, formy grzecznościowe, czas
rozmowy, w jakich godzinach się dzwoni.
Omówcie zasady rozmowy przez telefon komórkowy.
Zaprezentujcie przygotowane scenki.
Grupa 2
„Zawieranie znajomości.”
Przygotujcie scenkę przedstawiającą sytuację, kiedy poznajesz nową osobę: rówieśnika, osobę
publiczną, osobę dorosłą.
Zwróćcie uwagę na: kogo przedstawiamy komu, jak przedstawiać, kto komu podaje rękę, zwroty
grzecznościowe, formy powitania.
Zaprezentujcie przygotowane scenki.
Grupa 3
„Grzeczność przy stole”
Tę grupę informujemy wcześniej by mogła przynieść odpowiednie elementy zastawy stołowej.
Przygotujcie scenkę: nakrywania do stołu, kulturalnej rozmowy przy stole, prawidłowego
posługiwania się sztućcami.
Zwróćcie uwagę na: poprawne nakrycie stołu, kolejność podawania potraw, zaproszenie, tematy
rozmów, dobre maniery przy stole.
Zaprezentujcie przygotowane scenki.
Grupa 4
„Strój”
Tę grupę informujemy wcześniej by mogła przynieść odpowiednią odzież.
Przygotujcie pokaz strojów odpowiednich na każdą okoliczność.
Zwróćcie uwagę: jaki ubiór na jaką okazję.
Zaprezentujcie przygotowany pokaz mody z odpowiednim komentarzem.
Grupa 5
„Co nie wypada robić? ”
Przygotujcie scenkę: gdy przytrafi ci się gafa, ktoś się spóźnił, ktoś skłamał, ktoś jest nadmiernie
ciekawy, ktoś rozsiewa plotki, ktoś jest nachalny.
Zwróćcie uwagę: w jaki sposób przeprosić za swoja gafę (rozlanie napoju, gdy wypadnie łyżka
itp.), jak grzecznie zwrócić komuś uwagę, jak się usprawiedliwić za spóźnienie.
Wszystkie grupy kolejno prezentują swoje scenki,
Cel ćwiczenia:
-
przypomnienie elementów wchodzących w skład kultury osobistej
-
poznanie podstawowych zasad savoir vivru w różnych sytuacjach
-
rozbudzanie ekspresji twórczej
-
ćwiczenie umiejętności i organizacji pracy w grupach
Ćwiczenie 11: Podsumowanie
Uczniowie siadają w kręgu i odpowiadają na pytanie:
-
Co było ważne dla mnie na dzisiejszych zajęciach?
Cel ćwiczenia:
-
zebranie informacji zwrotnych
Załącznik nr 1
Załącznik nr 2
Załącznik nr 3
Załącznik nr 4
Załącznik nr 5