Materiały szkoleniowe w ramach programu profilaktycznego "Szkoła

„JESTEM”
Program profilaktyczno-edukacyjny dla
młodzieży
Grażyna Poraj, Magdalena Poraj
Instytut Psychologii
Uniwersytet Łódzki
ŁÓDŹ 2005

Poczucie własnej wartości odgrywa w życiu każdego człowieka
szczególną rolę. Determinuje wiele zachowań, styl funkcjonowania w
relacjach z innymi, decyduje o samopoczuciu i stopniu akceptacji siebie.
Gdy jest właściwe, otwiera człowiekowi perspektywę rozwoju i, w efekcie,
pozwala na satysfakcjonujące życie. Kiedy jest zbyt niskie, może
przyczyniać się do powstawania różnorodnych zaburzeń, konfliktów z
innymi ludźmi, uwalniania negatywnych emocji, poczucia winy czy
osamotnienia. To prosta droga do wszelkich uzależnień.
 Celem programu profilaktyczno-edukacyjnego JESTEM jest
uporządkowanie wiedzy o sobie. Uczestnicy mają okazję do pogłębiania
świadomości wizerunku własnej osoby w oczach swoich oraz innych
osób. Program daje im szansę na odszukanie w sobie jak najwięcej
pozytywnych cech i mocnych stron. Pozwala na utrwalanie pozytywnego
obrazu siebie, a jednocześnie pomaga w rozwijaniu umiejętności
wykorzystywania mocnych stron do realizacji różnorodnych celów. Wiara
w siebie daje poczucie bezpieczeństwa, wzmacnia wewnętrznie, pozwala
na niezależność i czyni ludzi odpornymi na złe wpływy z zewnątrz.
 Program adresowany jest do młodzieży szkolnej. Może być pomocny w
pracy wychowawczej i profilaktycznej pedagogów, którzy cieszą się
zaufaniem uczniów.
 Ćwiczenie 1
 „Wszyscy Ci, którzy…”
 (Zabawa integracyjna, źródło: J. Rojewska, Grupa bawi się i pracuje. Część
II., Wałbrzych, 2000: Oficyna Wydawnicza UZUS)
 Celem ćwiczenia jest integracja uczestników zajęć i zbudowanie klimatu
współpracy w grupie.
 Materiały:
krzesła – o jedno mniej niż uczestników.
 Przebieg ćwiczenia:
Wszyscy siedzą w kręgu, a jedna osoba (np. ochotnik) stoi w środku,
ponieważ nie ma swojego krzesła (wcześniej odejmujemy jedno krzesło).
Prowadzący podaje komendę, na którą niektóre osoby muszą wstać i
szybko zamienić się miejscami. Np. „A teraz zamieniają się miejscami
wszyscy ci, którzy mają niebieskie oczy”. Na tę komendę wstają i biegną do
innych krzeseł wszystkie osoby, które mają niebieskie oczy. Osoba podająca
komendę stara się znaleźć krzesło dla siebie.
Osoba, której nie uda się usiąść na krześle, pozostaje w środku kręgu i
podaje kolejną komendę. Osoby zamieniają się miejscami itd.
 Ćwiczenie 2
 Zabawa integracyjna: BINGO
 Celem ćwiczenia jest integracja uczestników zajęć i
zbudowanie klimatu współpracy w grupie.
 Materiały:
 arkusze BINGO (załącznik nr 1), mazaki
 Przebieg ćwiczenia:
 Prowadzący rozdaje uczniom arkusze BINGO
 Zadaniem uczestników jest wypełnienie
poszczególnych chmurek imionami członków grupy
(za ich zgodą), do których odnoszą się zawarte w nich
informacje (po jednej osobie w chmurce).
 Zadanie jest na czas, osoba, która skończy jako
pierwsza krzyczy BINGO
 Uwaga: Jedną osobę można wpisać maksymalnie do
2 chmurek
Osoba,
która ma
dobre
oceny
Osoba, która
dobrze tańczy
Osoba o
długich włosach
Osoba, która
jest sprawna
fizycznie
Osoba, która
lubi kino
Osoba, która
mieszka za
miastem
Osoba,
która zna
angielski, itd.
Osoba, która
nosi okulary
Osoba, która
dużo czyta
Osoba, która
lubi lody
Osoba,
która lubi
pizzę
Osoba, która
często się
uśmiecha
 Ćwiczenie 3
 Moja klasa
 Celem ćwiczenia jest analiza grupy pod względem
ujawnianych cech osobowych, ważnych z punktu widzenia
funkcjonowania w grupie rówieśniczej.
 Materiały:
 arkusze MOJA KLASA ( załącznik nr 2 ), mazaki
 Przebieg ćwiczenia:
 Uczestnicy wypełniają przygotowane wcześniej arkusze. W
poszczególne pola okręgu wpisują imiona różnych osób z
klasy, którym mogą przyporządkować podane cechy
(maksymalnie po 3 w każdej części koła).
 Na dużym arkuszu (tablicy) porządkują zebrany materiał,
przyporządkowując konkretne osoby do podanych w
diagramie cech w polach koła.
 Grupa, pod kierunkiem prowadzącego, analizuje, które z
cech sprzyjają, a które utrudniają funkcjonowanie w grupie.
uczynny
skromny
przebojowy
bezkompromisowy
skryty
ugodowy
narzucający
swoją wolę
nieśmiały
zdecydowany
uległy
silny
pogodny
 Ćwiczenie 4
 Jak widzę siebie? Jak widzą mnie inni?
 Celem ćwiczenia jest ułatwienie samopoznania pod kątem
cech i zachowań określających poczucie własnej wartości.
 Materiały:
arkusz Skali Poczucia Własnej Wartości (SES) (załącznik nr 3), mazaki,
materiały na temat autoprezentacji (załącznik nr 4)
 Przebieg ćwiczenia:
 Prowadzący rozdaje grupie arkusze Skali Poczucia Własnej Wartości
Rosenberga. Uczestnicy wypełniają skalę, a następnie obliczają wyniki na
podstawie klucza podanego przez prowadzącego. SPWW określa poziom
poczucia własnej wartości (niski, przeciętny lub wysoki).
 Kolejnym krokiem jest dyskusja na temat indywidualnych wyników
uczestników zajęć:
- Czy są zgodne z dotychczasową wiedzą o sobie?
- Jakie konsekwencje dla funkcjonowania w grupie i własnego rozwoju mają:
samoocena wysoka, przeciętna, niska?
- Co wpływa na samoocenę?
- Jak budować własną samoocenę?
 Na tle wiedzy uczestnikami sobie prowadzący omawia z uczestnikami
zjawisko autoprezentacji oraz czynniki, jakie ją tworzą (załącznik nr 4)
 Skala Poczucia Własnej Wartości (SES) M. Rosenberga; adaptacja Z.
Juczyński, 1997











Ogólnie mówiąc jestem z siebie zadowolony………… ZT
Czasami myślę, że jestem całkiem do niczego……….ZT
Jestem przekonany, że mam kilka atutów…………….ZT
Potrafię robić różne rzeczy tak dobrze,
jak większość innych ludzi……………………………. ZT
Mam poczucie, że nie mam, z czego być dumnym… ZT
Czasami wyraźnie czuję, że jestem niepotrzebny……ZT
Mam poczucie, że jestem wartościową osobą,
przynajmniej na równi z innymi………………………. ZT
Chciałbym mieć więcej poważania dla siebie…………ZT
Ogólnie ujmując, jestem skłonny uważać
siebie za pechowca…………………………………….. ZT
Staram się pozytywnie patrzeć na siebie
…………ZT
T
T
T
N ZN
N ZN
N ZN
T
T
T
N ZN
N ZN
N ZN
T
T
N ZN
N ZN
T
T
N ZN
N ZN

ZT – zdecydowanie tak










T – tak
N – nie
ZN – zdecydowanie nie
Klucz:
Punktacja: ZT – 1 pkt.; T – 2 pkt.; N – 3 pkt.; ZN – 4 pkt.
W pytaniach: 2, 5, 6, 8, i 9 występuje odwrócona punktacja (ZT – 4 pkt.; T – 3 pkt.; N – 2 pkt., ZN – 1 pkt.).
Normy:
10 – 19 – wyniki wysokie
20 – 25 – wyniki przeciętne
26 – 40 – wyniki niskie
 AUTOPREZENTACJA A SAMOOCENA
 Żyjąc wśród ludzi bardzo często doświadczamy sytuacji, w
których musimy zaprezentować samych siebie. W zależności
od sytuacji staramy się eksponować te cechy, które są istotne
dla pełnionych ról, np. w roli ucznia chcemy być postrzegani
jako sumienni, obowiązkowi, pracowici, grzeczni, punktualni,
etc. Niezależnie jednak od tego, jaką pełnimy rolę, cały czas
jesteśmy sobą.
 Sztuka autoprezentacji polega na takim przedstawieniu siebie,
jakiego oczekują od nas inni ludzie, czyli na ekspozycji takich
cech, aspektów własnej osoby, które są pożądane w określonej
sytuacji.
Pozytywna autoprezentacja zależy od wielu czynników, takich
jak:
 otwartość,
 życzliwość w stosunku do ludzi,
 kreatywność,
 wiedza i doświadczenie,
 ale ważne jest także pierwsze wrażenie, które powstaje w
pierwszej minucie (niektórzy mówią nawet o pierwszych 11
sekundach) spotkania.
Na naszą atrakcyjność, a co za tym idzie na jakość pierwszego wrażenia
maja wpływ zachowania niewerbalne, czyli tzw. mowa ciała. Jak pokazują
badania, słowa używane w codziennych kontaktach stanowią zaledwie
30% informacji płynącej z naszej strony, zaś komunikacja niewerbalna
to 70 %.
Składają się na nią:
gesty,
mimika,
postawa ciała,
ton głosu,
kontakt wzrokowy
ubiór, wygląd zewnętrzny – jest komunikatem o Twoim stosunku do siebie
i do ludzi, z którymi się spotykasz,
odległość od rozmówcy – dystans przestrzenny.
 Ćwiczenie 5
 Moje terytorium,
czyli jak chronić się przed ingerencją innych ludzi
 Celem ćwiczenia jest uświadomienie uczestnikom jak duży
wpływ na ich życie mają oni sami oraz jak duży wpływ mają
osoby z ich otoczenia, a także jak chronić się przed
niekorzystną ingerencją innych osób.
 Materiały:
 Arkusze MOJE TERYTORIUM (załącznik 5), mazaki, arkusze
papieru,
 Przebieg ćwiczenia:
 Burza mózgów na temat „terytorium psychologicznego
człowieka”.
 Uczestnicy wypełniają według instrukcji załącznik nr 5.
 Dyskusja z grupą uwzględniająca następujące zagadnienia:
 - Dlaczego ludzie przekraczają terytorium innych? (ustalamy
listę przyczyn)
 - Kto najczęściej przekracza granice terytorium
psychologicznego innych?
 - Jak się przed tym skutecznie bronić?
Inni wywierają
na mnie wpływ
w zakresie:
– Chciałbym
wpływać na
innych w zakresie
Chcę
zachować
dla siebie:
Dlaczego ludzie przekraczają terytorium innych?
Ustalamy listę przyczyn.
Kto najczęściej to robi? Jak się przed tym bronić?




















ARKUSZ EWALUACYJNY
Proszę oceń zajęcia, w których uczestniczyłeś przez ustosunkowanie się do podanych niżej
twierdzeń. Zaznacz swoją odpowiedź na 5-stopniowej skali, zakreślając kółkiem cyfrę, która
oddaje stopień zgodności z danym stwierdzeniem:
1 – „całkiem się nie zgadzam”
2 – „raczej się nie zgadzam”
3 – „nie mam zdania”
4 – „zgadzam się w większości”
5 – „zgadzam się w pełni”
Byłem zainteresowany/a tematem zajęć…………………………………………...1 2 3 4 5
Spędziłam/spędziłem miło czas……………………………………………………..1 2 3 4 5
Odpowiadała mi atmosfera panująca w trakcie zajęć……………………………..1 2 3 4 5
Będę potrafił/a skorzystać z podanej wiedzy……………………………………… 1 2 3 4 5
Prowadzący byli dobrze przygotowani do zajęć…………………………………...1 2 3 4 5
Zajęcia poprawią moje kontakty z kolegami………………………………………..1 2 3 4 5
Dowiedziałem się czegoś nowego o sobie…………………………………………1 2 3 4 5
Czuję, że nie zmarnowałem tu czasu……………………………………………….1 2 3 4 5
Które ćwiczenie najbardziej ci się podobało? Dlaczego?
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………….......
Które ćwiczenie sprawiło Ci największą trudność?
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………….