Uczeń z zaburzeniami psychicznymi na lekcji

Jak uczyć matematyki
ucznia z zaburzeniami
psychicznymi?
Danuta Czyżewska
I. Anoreksja, bulimia.
William Withney Gull w 1874 roku wprowadził pojęcie
anoreksji, opisując zespół wyniszczenia wynikający
z samogłodzenia się.
Sto lat później anoreksja stała się chorobą „naszych
czasów”, „modnym zaburzeniem” stanowiąc jednak
wyzwanie dla profesjonalistów.
Ci obecnie wycofują się z rozpatrywania tego
zaburzenia
w kategorii psychiatrii, przypisując mu kontekst
feministyczny. Uważa się, że zaburzenia odżywiania
się są odpowiedzią na wyzwania i sprzeczności
kultury,
na styl życia współczesnych kobiet, obsesyjne
skoncentrowanie się na wyglądzie.
W pracy z pacjentkami z anoreksją psychiczną
zauważa się ważne obszary:
trudność pacjentek w dostrzeganiu skali własnych problemów,
lęki pacjentek związane z dorosłością i podejmowaniem
nowych ról społecznych,
brak poczucia własnej wartości,
nieufność w relacjach,
tendencja do perfekcjonizmu.
Wskazania:
(co robić? Na co zwracać uwagę?)
mieć wzgląd na problem autonomii i bliskości w rodzinie i w szkole,
tworzyć przestrzeń na wyrażenie własnych uczuć,
„odbarczać” od poczucia winy i wstydu,
dostarczać emocjonalnego wsparcia,
utrzymywać współpracę z rodziną, kolegą, z osobami w klasie.
Osoby dotknięte anoreksją lub bulimią są:
• zaborcze na naukę,
• liczą się dla nich tylko najwyższe oceny.
• muszą być najlepsze,
Jak postępować?
(np. na lekcji matematyki)
•
zadawać taką partię materiału i taki jego rodzaj, by wiedziały, że jest tego więcej i dobry
w/g nich wybór, „wyróżnić je” wielością i odpowiednią „jakością” zadań.
•
Koniecznie sprawdzać wykonaną pracę, odnieść się do każdego szczegółu. Gdyż robią
dużo błędów, nie przyswajają łatwo materiału, dużo czasu potrzebują na utrwalanie,
„zapętlają” się ponieważ tak długo się uczą i zaraz tuż po lekcjach, że zachwiana jest
higiena pracy, praca bez przerwy jako ucieczka, chęć zapomnienia o jedzeniu. Zatem
miesza się materiał, ale najważniejsze jest to, by sobie nie odpuszczać, nawet kosztem
snu. Efekty są po jakimś czasie, ale doznają wielu porażek. Podczas tych „wyłączają
się”, obwiniają za swój stan, mówią, że są beznadziejne.
•
Stosować „motywatory” np. zaproponować jakąś funkcję, udział w konkursie - jako
wyróżnienie i zaufanie, pomoc komuś w nadrobieniu zaległości.
Zadania warsztatowe do schorzenia: anoreksja – bulimia.
1.
Przygotować zestawienie zadań w kontekście pracy dla pozostałych
uczniów np. praca domowa, praca na lekcji, tak by uczennice odniosły
wrażenie o oczekiwanym „dociążeniu”, a jednocześnie by mogły mu
sprostać.
2.
Podać „motywator” dla osób będących aktualnie w „dołku”, myślących
negatywnie o sobie.(np. spotkanie z kimś kto jest dla nich autorytetem).
3.
Podać przykład odwracający sytuację: „uczy się i uczy i nie ma efektów”,
co zaproponować wtedy?
(np. uporządkować materiał, wyodrębnić wspólnie ważne partie materiału,
zwrócić uwagę, by nie rozdrabniały się itp.)
Metody pracy dla grupy uczniów ze schorzeniem
anoreksja, bulimią:
Zadania pocięte,
Uczniowie otrzymują zestaw kart.
Znajdują się na nich informacje oraz pytania do nich.
Zadaniem uczniów jest dopasować pytania do informacji.
Metody pracy dla grupy uczniów ze schorzeniem
anoreksja, bulimią:
Karta dydaktyczna,
Karta zawiera zadania do wykonania, ale nie tylko.
Na karcie uczeń ma polecenia, różne informacje przydatne do
wykonania zadania np. przykłady, pytania pomocnicze,
wskazówki.
Metody pracy dla grupy uczniów ze schorzeniem
anoreksja, bulimią:
Technika 6-3-5 (w literaturze) - u mnie (2-3-2) lub (2-2-2),
Gdzie: 6 – liczba osób w grupie, 3 – to liczba rozwiązań, 5 – liczba rund.
Uczniowie otrzymują plansze podzielone na 18 pól
(6 liczba osób w grupie po 3 rozwiązania).
Grupy nanoszą swoje 3 (lub 2) propozycje rozwiązań.
Żaden pomysł nie może się powtórzyć.
II. Schizofrenie.
Schizofrenia jest często nieprawidłowo definiowana jako
„rozdwojenie osobowości”. Takie jest dosłowne tłumaczenie
słowa „schizofrenia”, które oznacza chorobę mózgu,
w znacznym stopniu wpływającą na procesy myślenia,
emocje i zachowanie.
Osoby ze schizofrenią cierpią z powodu:
• omamów (tj. halucynacje - spostrzeżenia powstające
bez bodźców zewnętrznych)
• złudzeń (tj. iluzji- odbieranie rzeczy innymi niż one są
w rzeczywistości),
• urojeń (poglądy lub sądy, fałszywe mocno
podtrzymywane przez chorego bez względu na
racjonalne argumenty),
• zaburzenia myślenia,
• lęk
Ważnym elementem choroby jest to, że pacjenci nie zdają
sobie z niej sprawy i tracą kontakt z rzeczywistością.
Chorzy mogą być:
• nadmiernie pobudzeni lub śpiący,
• śmiać się w smutnych sytuacjach,
• płakać w trakcie opowiadania żartu lub złościć się
bez przyczyny.
Objawy będące sygnałami schizofrenii:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Wycofanie i niechęć do spędzania czasu z rówieśnikami,
Utrata pamięci, np. zapomnienie o miejscach, w których położyło się różne rzeczy,
Zaburzenia percepcji: zmiana rozmiarów i kolorów obserwowanych przedmiotów,
Objawy paranoidalne: przekonanie, że wszyscy o tobie plotkują i robią różne rzeczy
za twoimi plecami,
Nadmierne zainteresowania religią, filozofią, okultyzmem, np. członkostwo w sektach,
Zaburzenia myślenia: niespójne, nielogiczne lub irracjonalne argumenty,
Trudności ze skupieniem uwagi, łatwe rozpraszanie się,
Depresja,
Agresja, rozdrażnienie, nieoczekiwana wrogość,
Brak napędu
Zaburzenia snu: częste budzenie się w nocy i podsypianie w ciągu dnia,
Lęk, drżenie rąk, drżenie głosu,
Brak apetytu lub żarłoczność,
Zaniedbanie higieny osobistej,
Kłopoty z dostosowaniem się,
Urojenia.
Opis przypadku:
• Opis przypadku: Uczeń wielokrotnie hospitalizowany, leczy się
psychiatrycznie od trzech lat. Miał problemy w kontaktach z
rówieśnikami, odrzucany przez rówieśników, ma bardzo złe
doświadczenia ze szkoły, wielokrotne przerwy w nauce, powtarzanie
klas. W wyniku poczynionych badań stwierdzono: zmienną
motywację, trudności z doprowadzeniem założonego celu do końca.
Silny lęk przed oceną, bardzo ważne jest dla niego aby pozytywnie
wypaść na tle grupy. Ma predyspozycje do nauk ścisłych, dobrze
rozwinięte myślenie matematyczno – logiczne. Obawia się języka
angielskiego – uważa, że jest słaby z tego przedmiotu. Bardzo
wrażliwy na ocenę! Ma tendencje do reakcji lękowych, tłumienia
emocji, mocno i długotrwale przeżywa porażki. Wyolbrzymia
sytuacje, często stawia sobie zbyt wygórowane i nierealistyczne
oczekiwania. Zaniżona samoocena.
• Uczeń jest wrażliwy na ocenę innych, drobne porażki i
niedociągnięcia potrafi wyolbrzymiać i silnie przeżywać, ma
skłonność do nadmiernego krytycyzmu – stąd pomocne podczas
oceniania jest wskazywanie jego mocnych stron i pozytywów
wykonanej pracy z jednoczesną informacją nad czym i jak
powinien pracować.
Wskazania
(co robić):
urealnianie celów i oczekiwań na miarę możliwości ucznia,
życzliwe motywowanie i wspieranie, docenianie starań i osiągnięć,
wskazywanie tego co już udało mu się osiągnąć
pomoc w pozytywnym zaistnieniu na tle grupy (powiedzieć na tle klasy),
umożliwienie lepszej integracji z klasą, wzmacnianie jego pewności
siebie podczas pracy w grupie, publicznych wystąpień i odpowiedzi przy
całej klasie,
oraz na lekcjach W – F (ważne).
Opis przypadku:
Uczeń ma rozpoznaną schizofrenię paranoidalną (urojenia).
Wielokrotnie hospitalizowany. Ma duże zaległości szkolne z powodu
częstych hospitalizacji i przerw w nauce. Uczeń nieśmiały, miał
problemy w kontakcie z rówieśnikami w szkole. Nadal okresowo
doznaje objawów chorobowych w postaci urojeń, lęku – może to się
dziać podczas nauki w szkole. DUŻE PROBLEMY Z
KONCENTRACJĄ UWAGI! WOLNE TEMPO PPRACY! SŁABA
ZMIENNA MOTYWACJA DO NAUKI.. Intelekt w normie na
poziomie przeciętnym.
•
•
•
•
•
•
•
Wymaga szczególnego wsparcia, cierpliwości.
Pomocne jasne, krótkie polecenia, dzielenie materiału na mniejsze
partie, a pracy na małe etapy. Może potrzebować stałych
wzmocnień i dodatkowych wskazówek.
Warto w miarę możliwości sprawdzać rozumienie i zapamiętanie
najważniejszych treści, pomocne krótkie, ale częste podsumowania.
Dla ucznia ważne jest stałe wsparcie, zachęcanie i wzmacnianie
jego prób aktywnego udziału w lekcji, docenianie inicjatywy i wysiłku.
Wskazywać jak i kiedy może poprawić negatywne oceny (z nim
ustalać w jego kalendarzu).
Dostosowanie i indywidualizacja wymagań do aktualnych możliwości
i stanu psychicznego ucznia . Jednak WAŻNE DLA UCZNIA aby w
systemie oceniania TRAKTOWAĆ GO NA RÓWNI Z INNYMI
UCZNIAMI!
Pomoc w pozytywnym zaistnieniu na tle grupy.
Opis przypadku:
• Uczennica ma rozpoznaną schizofrenię. Jest z rodziny dysfunkcyjnej
(m.in. alkoholizm matki), trudna sytuacja domowa. Jest dzieckiem
zaniedbanym, w szkole doświadczyła odrzucenia przez grupę –
nauczyciel ujawnił klasie, że leczy się psychiatrycznie (!).
Doświadczyła przemocy.
Co wynika z powyższego opisu?
Ma skłonność do fantazjowania, często kłamie – DLATEGO WSKAZANE
KAŻDORAZOWE SPRAWDZANIE I KONFRONTOWANIE INFORMACJI
OD UCZENNICY.
Duże trudności z koncentracją uwagi, prawdopodobne deficyty poznawcze tj.
trudności z właściwym rozumieniem i zapamiętywaniem przekazywanych treści.
Ma duże zaległości i braki z poprzednich klas.
Trudności z systematyczną organizacją nauki, zmienna motywacja.
UWAGA: MA cechy ADHD – nadruchliwość, impulsywność, skłonność do
nieprzemyślanych działań bez prawidłowej refleksji i oceny sytuacji. Nie
przewiduje konsekwencji swoich działań i decyzji – należy jej to wskazywać.
Łatwo ulega wpływom innych osób. Silne i zmienne reakcje emocjonalne.
Częste somatyzacje- prawdopodobnie celem uzyskania uwagi bądź uniknięcia
obowiązków.
Dobrze reaguje na pochwały, pozytywne wzmocnienia. Jest dzieckiem
wrażliwym. Ma uzdolnienia plastyczne.
Zalecenia:
•
•
•
•
•
•
•
•
Krótkie, stanowcze polecenia.
Powtarzanie w razie potrzeby dwa trzy razy poleceń.
Stanowcze i częste odwoływanie się do zasad związanych z nauką i pracą na
lekcji – przypominanie ich.
Dostrzeganie wysiłków, drobnych sukcesów, starań oraz poprawnych zachowań
– dobrze reaguje na pochwały i pozytywne wzmocnienia. Bardzo tego
potrzebuje.
Stwarzanie okazji aby mogła pozytywnie zaistnieć na tle klasy, pełnić ważną rolę
w wykonaniu powierzonego zadania itp.
W miarę możliwości ignorowanie zgłaszanych objawów somatycznych,
przekierowywanie uwagi, nie udzielanie zainteresowania kiedy uczennica
domaga się tego demonstrując swoje dolegliwości.
Jeśli dolegliwości stają się pretekstem do zwolnienia z lekcji – każdorazowe
wymaganie uzupełnienia zaległego materiału, pracy domowej – tak by mogła
doświadczyć, że taka strategia nie przynosi korzyści.
Możliwość rozkładania pracy, zadań na mniejsze etapy w przypadku trudności
z uwagą, koncentracją, systematyczną nauką. Stałe motywowanie.
Pomoc w planowaniu nauki.
Metody pracy z grupą uczniów ze schorzeniem
schizofrenia:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Dyktando matematyczne,
Nauczyciel dyktuje uczniom kolejne czynności, ci wykonują je na
bieżąco.
Następnie sprawdza to nauczyciel lub uczniowie kontrolują z folią
wyświetlaną na ekranie.
Mogą to być czynności prowadzące do znajdywania postaci
iloczynowej funkcji kwadratowej lub obrazu danego punktu w symetrii
osiowej itp.
Prawda, Fałsz. (tj. karta pracy).
Podane są twierdzenia, wzory, własności.
Uczeń klasyfikuje je według pól na planszy: PRAWDA, FAŁSZ, BRAK
WIEDZY, BRAK ODPOWIEDZI..
Karta dydaktyczna.
Kilkakrotne powtarzanie,
Wydłużony czas pracy.
III. Zaburzenia lękowo – depresyjne,
cechy zaburzeń osobowości.
Zaburzenia lękowe
należą do grupy zaburzeń nerwicowych, które mają
wpływ na zachowanie, myślenie, emocje i zdrowie
fizyczne. Spowodowane są czynnikami biologicznymi
jak i indywidualnymi warunkami osobowymi.
Zaburzeniom lękowym towarzyszy depresja, zaburzenia
apetytu lub uzależnienie.
Depresja
Charakterystyka depresji
u nastolatków:
• drażliwość
• wybuchy złości
• zachowania agresywne
Objawy depresji:
-
wahania nastroju,
kłopoty z koncentracją,
ogólne rozbicie psychiczne,
bóle i zawroty głowy,
nieokreślony lęk,
nawracające myśli o samobójstwie,
utrata radości życia,
brak nadziei na poprawę,
pustka emocjonalna,
kłopoty z podejmowaniem decyzji,
zaburzenia snu,
ogólne uczucie utraty sił.
Lęk jest podstawowym objawem
wielu chorób
np. depresji, nerwicy, psychozy,
schizofrenii.
Za przyczyny powstawania reakcji
lękowych uważa się:
rygor,
sztywność emocjonalną,
chłód,
niewspółmierność wymagań
Objawy lęku:
• uczucie nieokreślonego niepokoju
wewnętrznego,
• napady lękowe,
• oszołomienie,
• poczucie nierealności otoczenia,
• obawa utraty kontroli
MYŚLENIE CZARNO - BIAŁE
(dychotomiczne), czyli wszystko albo nic.
Dotknięty chorobą myśli skrajnościami, nie dostrzega
pośrednich rozwiązań. Największym zagrożeniem
takiego myślenia jest jego wpływ na samoocenę.
Wydaje się, że jeśli nie jestem ideałem, to mogę być
tylko całkowitym nieudacznikiem.
Ćwiczenie.
Zaproponuj zadanie, z rozwiązania którego uczeń wywnioskuje,
że może popełniać błędy i jednocześnie dużo udzielonych
odpowiedzi jest dobrych. Rozwiej mit myślenia czarno-białego.
Wybiórcza uwaga – skupianie się na negatywach
(to zniekształcenie nazywamy czarnymi okularami).
Uczeń dostrzega rzeczy, które poszły źle.
Ćwiczenie.
Zaproponuj uczniowi zadanie, które pozwoli mu przeżyć
pozytywne emocje, wywoła dobre samopoczucie.
Ćwiczenie (dla ucznia).
Wypisz np. pięć elementów rozwiązywanego zadania,
które uważasz za celne, z których jesteś zadowolony. )
CZYTANIE W MYŚLACH
widzisz sprawy negatywnie bez względu na to,
czy masz na to jakieś dowody czy nie.
Ten błąd rodzi poczucie, że wie się co myślą
wszyscy inni ludzie.
Ćwiczenie.
Pokaż, przytocz przykład z literatury ilustrujący „czytanie w
myślach”.
Nadużywanie stwierdzenia
„MUSZĘ” „POWINNAM”
Błąd ten związany jest z oczekiwaniami. Poprzeczka ustawiona
jest za wysoko, powstaje wrażenie, że nigdy jej nie przekroczymy.
Jesteśmy coraz bardziej świadomi naszych wad i rzeczy, których
nie zrobiliśmy.
Ćwiczenie.
Zaproponuj zadanie zgodne z możliwościami intelektualnymi
ucznia.
PERONALIZACJA
poczucie odpowiedzialności za wszystkie negatywne
wydarzenia, mimo, że nie mamy na nie żadnego wpływu.
Wszystko co idzie źle jest naszą zasługą.
Ćwiczenie
Zaproponuj zadanie, które uzmysłowi uczniowi stawianie
sobie nierealnych, idealnych celów . Zastanów się nad
kilkoma zadaniami, które czekają cię w najbliższym
tygodniu i uzupełnij tabele.
zadanie
za słabo
wykonane
dostatecznie
dobrze
zbyt
perfekcyjnie
PODWÓJNE STANDARDY
Opisujesz siebie lub swoje doświadczenia negatywnymi
epitetami.
Ćwiczenie
Jakich standardów wymagasz od siebie, i czy takich samych od
innych? Jeśli nie spróbuj znaleźć bardziej racjonalne standardy.
Moja lista przyjemności.
Zaburzenia adaptacyjne
Innym rodzajem zaburzeń są zaburzenia adaptacyjne.
Są one reakcją na ważne, ale negatywne wydarzenia
życiowe, takie jak: choroba, emigracja, utrata bliskiej
osoby.
Najważniejsze objawy zaburzeń adaptacyjnych są:
•
•
•
•
nastrój depresyjny,
lęk,
zamartwianie się,
poczucie bezradności często połączone z niepodejmowaniem
prób radzenia sobie z powstałymi trudnościami,
• ograniczona zdolność do wykonywania zwykłych codziennych
czynności,
• zanik motywacji.
Pomoc cierpiącym polega na:
• psychoterapii,
• wsparciu osób bliskich, bądź instytucji społecznych.
Opis przypadku:
• Stwierdzono u uczennicy mieszane zaburzenia lękowo –
depresyjne z napadami paniki.
Objawy:
•
•
•
•
•
•
•
zmienny nastrój z tendencją do obniżonego,
podwyższony poziom lęku (dotyczy oceny),
zaniżona samoocena,
panika, której towarzyszy duszność i podwyższone cinienie,
autoagresja,
senność i trudności w skupieniu,
trudno jej mówić o swoich potrzebach, informować o potrzebie pomocy.
Jak postępować?
•
•
•
•
•
pytać jeśli dzieje się coś niepokojącego,
wykazywać dużą czujność z uwagi na możliwość wystąpienia
podwyższonego ciśnienia i duszności,
proponować aktywność nie oceniać (np. zapisuj na tablicy, jako
ćwiczenie uczące),
chwalić nawet drobne postępy,
zachęcać.
Opis przypadku:
• Rozpoznano depresyjne zaburzenia zachowania.
Objawy:
• nieadekwatne zachowania do sytuacji,
• trudności w kontrolowaniu emocji,
• impulsywność (nadwrażliwość na krytykę),
• agresja (słowna) i autoagresja,
• wycofanie,
• deficyty poznawcze – wynikające z zaniedbania rodzinnego (brak wsparcia
w sensie terapii pedagogicznej),
• zaburzenia koncentracji szczególnie w chwilach pobudzenia.
Jak postępować?
Zachowanie:
•
•
reagować zdecydowanie, ale bez ataku,
jeśli jest wycofany, to okazać zainteresowanie, propozycja, ale bez nacisku
Deficyty:
• deficyty poznawcze – indywidualizacja, tłumaczenie pojęć,
upewnianie się czy to jest jasne,
• wzburzenie – pozwolić wrócić na oddział
(i tak zrobi swoje będąc wzburzony).
Metody pracy dla grupy osób z zaburzeniami zachowań
i zaburzeniami adaptacyjnymi.
(dać szansę by sam coś zrobił, by miał sukces)
•
•
•
•
•
Uczymy ucznia podczas pisania na tablicy z założeniem, że bez oceny.
Jedno odpada.
Metoda karty dydaktycznej .
Metoda mapy mentalnej (przed pracą klasową, na zakończenie działu).
Dyktando matematyczne.
Dziękuję za uwagę.
Danuta Czyżewska