Ekonomia rozwoju wykład 4 – Teorie rozwoju. Korzyści - E-SGH
advertisement
Ekonomia rozwoju wykład 4 – Teorie rozwoju. Korzyści skali, błędy koordynacji i wielość stanów równowagi. dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er Plan wykładu • Dlaczego teoria wzrostu nie wystarcza, a potrzeba innych mechanizmów wyjaśniających rozwój? • Teorie rozwoju gospodarczego: ▫ ▫ ▫ ▫ Model dwusektorowy Lewisa Modele zależności międzynarodowej Błędy koordynacji Model wielkiego pchnięcia Dlaczego teoria wzrostu nie wystarcza, a potrzeba ekonomii rozwoju • Kraje słabo rozwinięte różnią się zasadniczo od krajów wysokorozwiniętych ▫ Różnice występują również w obszarach nieobjętych klasyczną teorią wzrostu i niepoddających się jej formalizmowi • Tradycyjne teorie rozwoju nie przyniosły w Trzecim Świecie spodziewanych rezultatów ▫ Oparte były one na błędnych przesłankach i przenosiły często wprost uwarunkowania z krajów wysokorozwiniętych Przyczyny klęski podejścia interwencjonistycznego • Nieprawidłowe adresowanie pomocy • Rozwój struktur biurokratycznych (kleptokracja) • Zewnętrzny (i przez to nieakceptowany) charakter zmian • Skokowy (a nie stopniowy) charakter zmian • Brak ciągłości realizowanych programów pomocowych, co zaburza rozwój spójności kulturowej w krajach adresatach Mechanizmy blokujące rozwój • Niepełna informacja oraz efekty zewnętrzne i asymetria informacji • Problemy wynikające z korzyści skali • Zjawisko strategicznej komplementarności i wielopunktowych stanów równowagi • Błędy koordynacji Koncepcja Rostowa - przypomnienie • Gospodarka może znajdować się w pięciu stanach: ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ Społeczeństwo tradycyjne Powstanie warunków do startu gospodarczego Start gospodarczy Dojrzałość Masowa konsumpcja • Inny kierunek – modele rozwoju a nie modele wzrostu!!! Dwusektorowy model rozwoju gospodarczego – model Lewisa • Gospodarka niedorozwinięta – dwa sektory ▫ Tradycyjny sektor rolniczy charakteryzowany przez: nastawienie na przetrwanie nadmierną podaż siły roboczej zerową krańcową produktywność pracy ▫ Nowoczesny sektor przemysłowy • Rozwój jest determinowany przez tempo akumulacji kapitału w sektorze przemysłowym Model Lewisa – ilustracja graficzna Krytyka modelu Lewisa (1) • Tempo przepływu pracy z sektora tradycyjnego do nowoczesnego może nie być proporcjonalne do inwestycji kapitałowych ▫ wprowadzanie bardziej zaawansowanych technik kapitałochłonnych • Nadwyżka pracy w sektorze rolniczym i brak nadwyżki w sektorze przemysłowym? • Brak wzrostu płac w sektorze nowoczesnym w całym okresie transformacji. Krytyka modelu Lewisa (2) - moŜliwe implikacje wprowadzania technik kapitałochłonnych Analiza wzorców rozwoju i zmiany strukturalnej • Model Lewisa i koncepcja Rostowa zostały przetestowane empirycznie. • Hollis B. Chenery potwierdził badając różne kraje i analizując wzorce zmian (próba przekrojowoczasowa), że proces rozwoju obejmuje kilka kluczowych zmian: ▫ Przejście z produkcji rolnej do przemysłowej ▫ Stałą akumulację kapitału fizycznego i ludzkiego ▫ Zmianę preferencji konsumentów w kierunku dóbr przemysłowych i usług ▫ Wzrost roli i wielkości miast ▫ Wzrost liczby ludności przy jednoczesnym zmniejszaniu się przeciętnej liczebności rodziny Czynniki wpływające na zmianę • Krajowe: ▫ Zasoby surowców oraz wielkość kraju (powierzchnia i liczba ludności), ▫ Czynniki instytucjonalne (cele polityki rządowej) • Międzynarodowe: ▫ Dostęp do zewnętrznych źródeł kapitału ▫ Dostęp do technologii ▫ Możliwość prowadzenia wymiany handlowej z zagranicą Modele zaleŜności międzynarodowej • Czynniki wpływające na zmianę mogą przyspieszać rozwój ale mogą również doprowadzić do jego zahamowania. • Geneza (lata 70te) – brak wchodzenia przez kraje rozwijające się na ścieżkę rozwoju i przechodzenia kolejnych jego etapów. Rozwój: ▫ Modelu zależności neokolonialnych, ▫ Modelu fałszywego paradygmatu, ▫ Hipotezy rozwoju dualistycznego. Model zaleŜności neokolonialnych • Kraje rozwinięte w założeniu wykorzystują swoją lepszą sytuację i nie dbają o rozwój krajów biednych. • Tworzą się: centrum (kraje rozwinięte) i peryferia (kraje rozwijające się). • Kraje rozwijające się: nieliczna grupa uzyskująca duże dochody jest zainteresowana utrzymaniem status quo. • Kraje rozwinięte: organizacje zajmujące się handlem z krajami rozwijającymi się są zainteresowane utrzymaniem przewagi technologicznej (również dążenie do utrzymania status quo). Model fałszywego paradygmatu • Niedorozwój jest konsekwencją nieodpowiednich zaleceń ze strony międzynarodowych ekspertów a dotyczących prowadzenia polityki gospodarczej. • Zbyt wiele nacisku kładzie się na zwiększenie oszczędności i inwestycji. • Stosowane przez nich modele nie uwzględniają specyfiki instytucjonalnej kraju (rola plemion, kast, klas społecznych), występujących nierówności . Hipoteza rozwoju dualistycznego • Fakt: w wielu krajach istnieją (i pogłębiają się) różnice między krajami bogatymi i biednymi, a także w ramach krajów biednych – bogatą elitą i ubogą resztą. • Cztery założenia rozwoju dualistycznego: ▫ Różne warunki gospodarowania mogą występować i utrzymywać się w czasie (model Lewisa) ▫ Różnice te są chroniczne i nie ma dowodu, że będą zanikać w czasie ▫ Dowody empiryczne wskazują na wzrost różnic ▫ Powiązania między „oazami” bogactwa i biedy zdają się wskazywać na brak podnoszenia warunków życia biednej części, a raczej na jeszcze większą jej marginalizację w dostępie do owoców wzrostu. To moŜe warto wymusić zmiany, które doprowadzą do poprawy warunków dla biednych? – Kontrrewolucja neoklasyczna • Konsensus waszyngtoński ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ Dyscyplina fiskalna Eliminacja subsydiów rządowych Reforma podatków (pro-efektywnościowa) Uwolnienie stóp procentowych Utrzymywanie niskiej inflacji Jednolite kursy walutowe Zagwarantowanie praw własności Deregulacja gospodarki Liberalizacja handlu Prywatyzacja Likwidacja barier dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych Liberalizacja finansowa Niedorozwój, jako wynik błędów koordynacji • Skuteczny rozwój gospodarczy osiągany jest dzięki komplementarnemu rozwojowi kilku czynników – np. efekty zewnętrzne powodują, że dopiero jednoczesne decyzje inwestycyjne wielu firm przynoszą korzyść gospodarce. • Błędy koordynacji – brak zdolności do koordynacji decyzji przez członków społeczeństwa prowadzi do wyniku (równowagi), w której jest im gorzej niż w innej sytuacji, która także jest równowagą. • Przyczyny: ▫ niemożność koordynacji działań ▫ różnice oczekiwań ▫ dylematy z obszaru teorii gier – każdemu jest lepiej, jeśli pierwszy nie podejmuje działań Przykłady błędów koordynacji • Firmy do rozpoczęcia aktywności w specjalistycznym obszarze potrzebują specjalistów z tej dziedziny; brak specjalistów i kształcenia wynika z braku dostępnych miejsc pracy. • Specjalizacja rolnictwa (zwiększająca efektywność) – dochodzi do niej, gdy możliwy jest handel. Brak rozwiniętych rynków zbytu zniechęca do specjalizacji. • Inwestowanie w nowoczesne technologie – wymaga dużych nakładów, a jest nieopłacalne, gdy inni mogą łatwo skorzystać z owoców. Dopiero, gdy wytworzy się wyścig technologiczny jest to opłacalna decyzja z punktu widzenia każdej firmy. • Problem „wyboru miejsca spotkania” i „stłoczenia” – brak informacji może sprzyjać nadprodukcji w jednych obszarach i zbyt małej produkcji w innych. Wielopunktowe stany równowagi Stabilny punkt równowagi Stabilny punkt równowagi Niestabilny punkt równowagi Początek wzrostu – wielkie pchnięcie • Dlaczego pomimo zapewnienia podstawowych czynników wzrostu (kapitału, technologii) nie rozpoczynają się procesy rozwojowe: ▫ aby rozpocząć industrializację firma musi mieć gwarancję rynków zbytu – w gospodarce bez pieniądza nikt nie kupi nowoczesnego produktu, ▫ Nawet jeśli dostępna jest nowoczesna technologia, nikt jej nie użyje, bo nie ma rynków zbytu • Wydaje się, że potrzeba jest interwencji zewnętrznej do rozpoczęcia procesów rozwojowych. Wielkie pchnięcie – załoŜenia modelu • Jeden czynnik produkcji • Dwa sektory (nowoczesny i tradycyjny) • N (bardzo duże) dóbr, które mogą być wytwarzane w sektorze tradycyjnym i nowoczesnym • Technologia: w sektorze tradycyjnym każdy pracownik produkuje 1 jednostkę dobra w sektorze nowoczesnym więcej, ale występują w nim koszty stałe. • W sektorze tradycyjnym każdy zarabia 1, w sektorze nowoczesnym >1 • Konsumenci wydają tyle samo na każde z dwóch dóbr • Gospodarka jest zamknięta (brak wymiany z zagranicą) • W sektorze tradycyjnym występuje doskonała konkurencja, w sektorze nowoczesnym działa monopolista, który nie może podnieść ceny powyżej 1, gdyż zostałyby wyparty przez sektor tradycyjny Wielkie pchnięcie – ilustracja graficzna Inne sytuacje, kiedy wielkie pchnięcie moŜe być konieczne • • • • Efekty międzyokresowe Ułatwienie migracji wieś – miasto (urbanizacja) Efekty związane z infrastrukturą Efekty związane z wyszkoleniem Dlaczego problem wielkiego pchnięcia nie moŜe zostać rozwiązany przez pojawienie się „super-przedsiębiorcy”? • Dlaczego jeden z przedsiębiorców nie może zostać „super-przedsiębiorcą” na rynkach dla wszystkich N produktów? • Niedoskonałości rynku kapitałowego • Koszty agencji – trudności z nadzorem (pojawienie się negatywnych efektów skali, zakresu – economies of scope – przy gwałtownym wzroście skali działania na rynku) • Brak znajomości całego rynku przez jednego „super-przedsiębiorcę” Następny wykład 15.11.2010 http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er
