Jadłowstręt psychiczny, żarłoczność psychiczna, ortoreksja

Jadłowstręt psychiczny,
żarłoczność psychiczna,
ortoreksja
Anna Wiela-Hojeńska
Jadłowstręt psychiczny
łac. anorexia nervosa
· zespół psychosomatyczny charakteryzujący się
zmniejszeniem masy ciała i innymi
następstwami celowego nie przyjmowania
pokarmów
· przyczyny: genetyczne, neurobiologiczne,
Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej
Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
Czynniki ryzyka zachorowania na jadłowstręt
psychiczny
· płeć żeńska
· wiek młodzieńczy
· przynależność do zachodniej cywilizacji
· obciążający wywiad rodzinny – zaburzenia odżywiania,
depresja, zaburzenia lękowe
· nieprawidłowe relacje z rodzicami – słaby kontakt, nadmierne
wymagania, konflikty, molestowanie seksualne, krytyczne
komentarze na temat diety i wyglądu ze strony otoczenia,
presja zawodowa lub społeczna na szczupłą sylwetkę
· niska samoocena, perfekcjonizm, zaburzenia lękowe
· wcześniactwo, mała masa urodzeniowa
Obraz kliniczny jadłowstrętu psychicznego
zaburzenia żołądkowo-jelitowe
· wydłużony czas opróżniania żołądka
· zwolnienie motoryki jelit
· zaparcia
· wzdęcia
· poczucie pełności
psychologiczne
Obraz kliniczny jadłowstrętu psychicznego
nietolerancja zimna
skóra sucha, łuszcząca się, meszek (lanugo) na plecach,
przedramionach, twarzy, obrzęki
zaburzenia czynności układu krążenia
· zaburzenia rytmu (wydłużenie odstępu QT) ® zawroty głowy,
omdlenia
· bradykardia
· hipotensja
· niewydolność serca
Obraz kliniczny jadłowstrętu psychicznego
mięśnie
· osłabienie i zanik mięśni
· zwiększenie aktywności acetylocholinesterazy
w surowicy
układ rozrodczy
· brak miesiączki
· zmiany zanikowe pochwy
Obraz kliniczny jadłowstrętu psychicznego
Obraz kliniczny jadłowstrętu psychicznego
zmiany hematologiczne
układ nerwowy
· apatia
· osłabienie koncentracji
· depresja
· drażliwość
· niedokrwistość
· neutropenia
· małopłytkowość
zmniejszenie stężenia we krwi
· potasu, wapnia, magnezu, fosforanów,
glukozy, białka
Obraz kliniczny jadłowstrętu psychicznego
zmiany kostne
· bóle wskutek osteopenii i osteoporozy
zaburzenia hormonalne dotyczące czynności
podwzgórza i obwodowego metabolizmu
hormonów
Typy jadłowstrętu psychicznego
według Podręcznika Statystyki i Diagnostyki Zaburzeń Psychicznych
· ascetyczny – typ restrykcyjny lub
ograniczający (restricting type) – bez napadów
żarłoczności i bez dodatkowych metod
mających na celu pozbycie się pokarmu
· bulimiczny – żarłoczno-wydalający lub
przeczyszczający (purging type) – z napadami
żarłoczności i dodatkowymi metodami
„regulowania masy ciała”
Rozpoznanie jadłowstrętu psychicznego
kryteria według American Psychiatric Association
· dążenie do utrzymania masy ciała na dolnej
granicy lub poniżej masy należnej (zmniejszenie
masy ciała o 15% lub więcej)
· silny lęk przed przyrostem masy ciała lub
otyłością, nawet w sytuacji niedowagi
· zaburzenia postrzegania własnej masy ciała i
sylwetki
· u kobiet w okresie popokwitaniowym nie wystąpienie
przynajmniej 3 kolejnych cykli
Terapia jadłowstrętu psychicznego
zgodnie z hierarchią ważności
· zabezpieczenie przed stanami zagrażającymi życiu
(somatyczne powikłania, myśli i tendencje
samobójcze)
· unormowanie masy ciała
· terapia mniej zagrażających ostrych powikłań
somatycznych
· przekazanie informacji o prawidłowych zachowaniach
żywieniowych
· praca nad deficytami w zakresie regulacji
emocjonalnej, dysfunkcjonalnym myśleniem,
konfliktami w zakresie relacji z osobami drugimi
Jadłowstręt psychiczny - leczenie
Skojarzona terapia
psychiatryczna,
internistyczna, żywieniowa
Żarłoczność psychiczna
łac. bulimia nervosa
· zespół psychosomatyczny charakteryzujący się
regularnymi epizodami niekontrolowanego
spożywania dużych ilości pokarmów oraz
stosowaniem metod zwalczania skutków obżarstwa
Kryteria diagnostyczne żarłoczności psychicznej
· przeciwdziałanie skutkom przyjętego pokarmu, tj.
zwiększeniu masy ciała: wyzwalanie wymiotów,
nadużywanie środków przeczyszczających,
stosowanie środków zmniejszających łaknienie,
hormonów tarczycy, preparatów moczopędnych oraz
okresowych głodówek, nadmiernego wysiłku
fizycznego
· epizody żarłoczności i niewłaściwe zachowania
kompensujące występują >2 razy w tygodniu
przez 3 miesiące
· postrzeganie siebie samego jako zbyt grubego, z
natrętną obawą przed utyciem
· olanzepina (atypowy neuroleptyk) - próby
· fluoksetyna – łagodzi zaburzenia depresyjne,
zmniejsza lęk przed nadmiernym przytyciem,
zapobiega nawrotom choroby; nieskuteczna w
fazie niedoboru masy ciała – zmniejsza
łaknienie – inhibitor CYP2D6
· mianseryna, mirtazapina
· cyproheptadyna – lek zwiększający łaknienie i
powodujący przyrost masy ciała; działanie
przeciwhistaminowe i serotoninergiczne
Kryteria diagnostyczne żarłoczności psychicznej
· napady żarłoczności
1) zjadanie w określonym czasie (np. 2 h) ilości
pokarmu, która jest większa niż spożywana
przez innych ludzi w podobnym czasie i
okolicznościach;
2) uczucie braku kontroli nad nadmiernym
spożywaniem pokarmu podczas takiego
epizodu (niemożność zaprzestania jedzenia,
brak kontroli rodzaju i ilości pokarmu)
Kryteria diagnostyczne żarłoczności psychicznej
Typ z wymiotami lub biegunkami
prowokowanie wymiotów, nadużywanie leków
przeczyszczających, moczopędnych
Typ bez wymiotów i biegunek
głodzenie, nadmierny wysiłek fizyczny
Powikłania żarłoczności psychicznej
odwodnienie
zaburzenia równowagi elektrolitów:
Powikłania żarłoczności psychicznej
· uszkodzenia szkliwa zębów na skutek
częstego kontaktu z kwasem żołądkowym
· hipokaliemia, hipochloremia i
zasadowica metaboliczna w następstwie
wymiotów, hipomagnezemia i
hipofosfatemia w następstwie
nadużywania środków przeczyszczających
zaburzenia rytmu serca i osłabienie
mięśni
· ubytki spowodowane bulimią różnią się od
ubytków spowodowanych innymi
przyczynami - są uogólnione, a leczenie
stomatologiczne jest nieefektywne
Powikłania żarłoczności psychicznej
Żarłoczność psychiczna - powikłania
· obrzęk ślinianek podżuchwowych (jeden z
pierwszych pojawiających się objawów) i
przyusznych
· przewlekłe podrażnienie gardła
· rany na języku
· nieżyt żołądka
· przewlekłe zapalenie trzustki
· niewydolność nerek
· powstawanie charakterystycznych blizn i otarć
na palcach dłoni
· osłabienie ścian odbytnicy i wystąpienie hemoroidów nadużywanie środków przeczyszczających
· niedobór cynku - niedokrwistość, trudniejsze gojenie się ran,
obniżenie odporności, zaburzenia smaku i węchu, wypadanie
włosów
· zaburzenia cyklu miesiączkowego, aż do całkowitego zaniku
miesiączki
· ogólne odwodnienie organizmu - wysuszanie skóry i błon
śluzowych
· artralgia czyli bóle stawów bez występowania podłoża
zapalnego
· małe stężenie tryptofanu i serotoniny - wpływa na nastrój,
zaburzenia snu i potrzeb seksualnych, zachowania
impulsywne, apetyt
· niedożywienie i odwodnienie - obniżenie ciśnienia krwi (zawroty
głowy, zaburzenia widzenia, omdlenia, bóle głowy)
· niedobór żelaza i witaminy B12 - anemia
Żarłoczność psychiczna
· fluoksetyna, która poza działaniem
przeciwdepresyjnym zmniejsza łaknienie
· topiramat - lek przeciwpadaczkowy
Ortoreksja
Kryteria diagnozy (S. Bratman, D. Knight) – udzielenie twierdzącej odpowiedzi
na co najmniej 4 pytania:
· Czy poświęcasz ponad 3 h dziennie na myślenie o zdrowym odżywianiu?
· Czy planujesz posiłki dzień wcześniej?
· Czy ważniejsze jest dla Ciebie to, co jesz, niż przyjemność płynąca z
jedzenia?
· Czy wraz z poprawą jakości diety wystąpiło u Ciebie pogorszenie jakości
życia?
· Czy jesteś coraz bardziej surowy w stosunku do siebie?
· Czy jesteś w stanie poświęcić przyjemne doznania płynące z jedzenia, aby
jeść to, co uważasz za właściwe?
· Czy uważasz, że Twoja samoocena wzrasta, kiedy jesz zdrową żywność?
· Czy potępiasz ludzi, którzy nie odżywiają się zdrowo?
· Czy masz poczucie winy lub czujesz do siebie odrazę w przypadku
odstępstwa od diety?
· Czy Twój sposób odżywiania izoluje Cię od społeczeństwa?
· Czy kiedy jesz zgodnie z przekonaniami, masz poczucie całkowitej kontroli?
Ortoreksja
Kryteria diagnozy (L.M. Donini i wsp.)
· stwierdzenie cech osobowości obsesyjno-kompulsyjnej
· występowanie przesadnego przywiązania do zdrowego sposobu
odżywiania (ang. health fanatic eating habits)
· stały, nie przejściowy, charakter zaburzenia
· wykazanie, że zachowania związane z odżywianiem mają
negatywny wpływ na jakość życia
kwestionariusz ORTO-15:
15 pozycji opisujących nasilenie zachowań ortorektycznych
Wyjaśnienie pojęć
· neutropenia – znaczne zmniejszenie liczby
granulocytów obojętnochłonnych
· małopłytkowość (trombocytopenia) – niedobór
płytek krwi
· osteopenia – zmniejszenie mineralnej gęstości
kości
· osteoporoza – ubytek masy kostnej, osłabienie
struktury kości, podatność na złamania
Bradykardia
stan, w którym częstość akcji serca wynosi
poniżej 50 razy na minutę