RELACJE MIĘDZY ZJAWISKIEM AGRESJI I PRZEMOCY

RELACJE MIĘDZY ZJAWISKIEM AGRESJI I PRZEMOCY
Mówiąc o agresji nie sposób pominąć zjawiska przemocy. Czym zatem jest przemoc, a
czym agresja?
Agresja to zachowanie przybierające formę ataku skierowanego przeciw określonym
osobom lub rzeczom. Rodzajów agresji jest wiele, ale to agresja interpersonalna jest utożsamiana z
przemocą.
Definicję
agresji
interpersonalnej
podaje
Adam
Frączek:
agresja
jest
aktem zachowania interpersonalnego intencjonalnie organizowanego w celu przysposobienia
szkody jednostce lub grupie społecznej, jest umyślnym działaniem na szkodę jednostki lub
własności, którego nie da się społecznie usprawiedliwić. Zdaniem tegoż autora agresja
interpersonalna czy przemoc to „czynności intencjonalnie podejmowane przez ludzi, stanowiące
zagrożenie bądź powodujące szkody w fizycznym, psychicznym i społecznym dobrostanie innych
osób, wywołujące ból, cierpienie, destrukcję prowadzącą do utraty cenionych wartości”.
Analizując literaturę trudno jest znaleźć jedną, obowiązującą definicję przemocy.
Pojęcie przemocy utożsamiane jest z agresją fizyczną i zadawaniem fizycznego cierpienia innej
osobie.
W prakseologii przemoc rozumiana jest jako nacisk fizyczny (siła fizyczna) albo
zastosowanie bodźców (chemicznych, elektrycznych), które sprawiają, że podmiot działania jest
wtrącony w sytuację przez niego nie pożądaną i staje się przedmiotem czyjegoś działania.
Etycy definiują przemoc jako użycie siły związane z naruszeniem norm moralnych,
w stosunku do osoby lub grupy osób, najczęściej w celu wymuszenia określonych zachowań lub
postaw.
Psychologowie określają przemoc jako intencjonalne – negatywnie ocenione – użycie siły,
naruszające normy moralne i wtrącające jednostkę lub grupę w niepożądaną sytuację.
Wśród tak wielu definicji zjawiska przemocy najodpowiedniejszą wydaje się definicja K.
Pospiszyl,
która
nazywa
przemoc
„wszelkimi
nieprzypadkowymi
aktami
godzącymi
w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej, a także psychicznej szkody
osoby, wykraczającej poza społeczne zasady wzajemnej relacji.
Z wyżej wymienionych definicji wiadomo już co nazywamy agresją, a co przemocą. Relacje
między agresją i przemocą przedstawia poniżej zamieszczony schemat.
SCHEMAT RELACJI AGRESJA - PRZEMOC
AGRESJA
Rdzeń „gress” oznacza ruch, przedrostek „ag”
kierunek = aktywność, ruch .
Agresja oznacza posuwanie się naprzód. Może
to być zamierzenie przyjazne lub wrogie.
Agresja konstruktywna =
Agresja destruktywna =
rozwój, ruch do przodu, sięgnięcie po
coś, ruch akceptowany społecznie,
w celu zaspokojenia swoich potrzeb,
lub potrzeb grup ludzi, czasami
łamiąca normy społeczne. Rzadko ma
charakter przestępczy.
przemoc, zachowania godzące w
swobody jednostki nie zawsze mające
charakter przestępczy, na przykład
przemoc emocjonalna, instytucjonalna.
Powinna być zaliczana do zachowań
przestępczych.
Agresja konstruktywna
Agresja destruktywna
może prowadzić do przestępczości, będą to zachowania
niezgodne z istniejącym
aktualnie
prawem,
ale
zgodne
z oczekiwaniem społecznym, np. ratowanie życia
rodziny przez zabicie lub
okaleczenie przestępcy.
często jest zachowaniem
przestępczym – zachowania
niezgodne z istniejącymi
normami prawnymi, moralnymi, obyczajowymi, zwyczajowymi np. morderstwo,
gwałt.
Jak widać z wyżej przedstawionego rysunku, przemoc jest zachowaniem agresywnym i
jednocześnie destruktywnym w stosunku do innej osoby lub grupy osób.
Przemoc i agresja mają pewne właściwości wspólne:
1.
przemoc/agresja jest zawsze intencjonalna
2.
przemoc/agresja narusza prawa i dobra osobiste jednostki
3.
przemoc/agresja powoduje zawsze jakieś szkody
4.
przemoc/agresja lubi się powtarzać.
Istnieją też wspólne dla agresji i przemocy motywy:
- namowa kolegów
- chęć posiadania środków materialnych
- młodzieżowy „szpan”, chęć zaimponowania innym, zwrócenia na siebie uwagi
- chęć przebywania i realizowania się w grupach nieformalnych
- powielanie rodzinnych wzorów zachowań
- zemsta i chęć odwetu
- poczucie bezkarności za wcześniejszą działalność przestępczą
- poszukiwanie akceptacji, nie mogąc jej znaleźć w domu rodzinnym
- pragnienie władzy i dominowania.
Podsumowując, czynniki sprzyjające pogłębianiu się agresywności i przestępczości
u nieletnich odnoszą się do trzech środowisk, w których osoba nieletnia przebywa, czyli rodziny,
szkoły, grupy rówieśniczej. Chodzi o następujące czynniki:
1. kryzys w rodzinie, zachwianie się stabilności i wartości moralnych
2. rozluźnienie więzi rodzinnych
3. niewydolność wychowawcza
4. niekorzystne wzorce w rodzinie ( patologia, alkoholizm )
5. znęcanie się fizyczne i moralne
6. brak kontroli sposobu spędzania czasu wolnego od zajęć
7. brak poczucia bezpieczeństwa, oparcia w najbliższych osobach
8. ubożenie rodziny i koncentracja na zdobywaniu środków utrzymania
9. niepowodzenia szkolne, konflikty z nauczycielami
10. konflikty z rówieśnikami, rodzicami
11. brak zagospodarowania czasu wolnego dzieciom i młodzieży przez różne instytucje
12. brak miejsc do rozwijania zainteresowań, do spędzania czasu wolnego oraz brak
możliwości korzystania z nich uboższej młodzieży
13. zagrożenia wynikające z alkoholizmu, narkomanii, z funkcjonowania nieformalnych
grup młodzieżowych .
Przemoc i agresja – ujmując najogólniej – sprowadza się do zachowania człowieka, którego
intencją jest pośrednie lub bezpośrednie wyrządzenie szkody, sprawienie cierpienia, wykorzystanie
do czynów bezprawnych, narzucanie władzy, panowanie. To postępowanie czynne, spontaniczne
bądź z premedytacją, zagrażające drugiej osobie i czyniące jej krzywdę, szkodę, cierpienie moralne
lub fizyczne.
Jak widać przemoc/agresja jest zjawiskiem potężnym i niebezpiecznym, dlatego konieczne
jest zapobieganie tym zjawiskom, a gdy już mają one miejsce to należy bezzwłocznie im
przeciwdziałać.
Bibliografia:
1. Frączek A., Zumkley H.(red.): Socjalizacja a agresja. Warszawa 1993.
2. Kmiecik-Baran K.: Przemoc wobec dzieci…(w:) Przemoc dzieci i młodzieży pod red.
J. Papieża, A. Płukisa. Toruń 1998.
3. Muszyńska E.: Swoboda, przymus i przemoc. Poznań 1997.
4. Pospiszyl K.: Przemoc w rodzinie. Warszawa 1995.
5. Skorny Z.: Psychologiczna analiza agresywnego zachowania się. Warszawa 1968.
6. Szewczuk W. (red.): Encyklopedia psychologii. Warszawa 1998.
Opracowanie:
Borzucka Agnieszka, Gandziarowska Izabela.