Informacje na temat rynku białoruskiego

WPHI Ambasady RP
w Mińsku
Mińsk, dnia 17.10.2016 r.
Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku
1.
ANALITYKA:
PKB Białorusi kurczy się, władze mówią o „stresowych i niesprzyjających” czynnikach
zewnętrznych
Przegląd realnego sektora gospodarki RB w okresie styczeń-sierpień 2016 roku
Na Białorusi trwa zmasowany kryzys gospodarczy. Przy tym władze niezmiennie działają
w starym formacie i zaprzeczają jego istnieniu: Prezydent wymaga ścisłego przestrzegania
prognozowanych wskaźników, rząd mówi o pogorszeniu warunków zewnętrznych i żywi
nadzieję na poprawę.
W zasadzie w okresie styczeń-sierpień 2016 r. w gospodarce RB nic się nie zmieniło: trochę
przyspieszyło tempo spadku PKB, ujemną dynamikę zachowują przemysł, inwestycje, realne
dochody ludności.
Tabela. Główne wskaźniki makroekonomiczne RB w 2016 r.
Rzeczywisty za styczeńsierpień 2016 r., mld
Styczeń- sierpień 2016
BYN (mld USD – wg
/Styczeń-sierpień 2015,
Wskaźnik
kursu średniego za
%
styczeń- sierpień 2016r.)
PKB
60,836 (30 mld USD)
Minus 3
Oficjalna prognoza 2016, %
Produkcja
przemysłowa
Inwestycje w środki
trwałe
Inflacja, %
51,528 (26 mld USD)
Minus 1,8
+0,3 (w tym + 0,2% po III
kwartałach)
Brak prognozy
10,890 (5,42 mld USD)
Minus 19,7
Brak prognozy
7,6
0,1*
12 (w tym nie więcej niż 9%
po III kwartałach)
minus 0,4-0,2% do PKB (w
tym + 0,5% po I półroczu)
+0,5 (w tym 0,1% po I
półroczu)
Saldo HZ towarami i 0,2 (64,3 mln USD)**
usługami, % PKB
Rzeczywiste pieniężne minus 7**
dochody ludności, % w
stosunku
do
odpowiedniego okresu
poprzedniego roku
* sierpień 2016 r.
** styczeń-lipiec 2016 r.
*** styczeń- lipiec 2015 r.
974,3 mln USD***
-
PKB NAMIERZA DNO
Drugi rok z rzędu notuje sie spadek produktu krajowego brutto Białorusi, pozbawionego
wsparcia finansowego z powodu przejścia do sztywnej polityki pieniężnej.
1
Według wstępnych danych Narodowego Komitetu Statystycznego Białorusi (Belstat), PKB kraju
w okresie styczeń-sierpień 2016 r. zmniejszył się o 3% w porównaniu z analogicznym okresem
ubiegłego roku do 60,836 mld BYN w cenach bieżących. W styczniu-lipcu 2016 roku spadek
wyniósł 2,7 %, w styczniu-czerwcu – 2,5%, chociaż według szacunków i prognoz władz wzrost
PKB w pierwszych trzech kwartałach powinien wynosić 0,2%.
Polityka negowania istnienia kryzysu w gospodarce doprowadziła do tego, że władze nadal
zrzucają negatywne wyniki pracy białoruskiej gospodarki na czynniki zewnętrzne. Premier
Białorusi Andrej Kobiakow wyróżnia trzy główne okresy rozwoju gospodarki: styczeń-luty to
okres stresujący (cena ropy –30 USD lub mniej, kurs dolara – 80 RUB); marzec-czerwiec to
okres wzrostu; lipiec-sierpień – okres negatywnego oddziaływania w związku ze zmniejszeniem
dostaw rosyjskiej ropy, a także z powodu niesprzyjających warunków dla rozwoju rolnictwa.
Negatywny wpływ ograniczeń dostaw ropy naftowej na PKB, białoruskie władze szacują na
poziomie 0,3%. W cenach porównywalnych produkcja przemysłowa zmniejszyła się w styczniusierpniu 2016 r o 1,8% do 51,528 mld BYN. W okresie styczeń-lipiec 2016 r. w przemyśle
odnotowano spadek w wysokości 2%, w styczniu-czerwcu – 1,6%, w stosunku do analogicznego
okresu w 2015 r.
SPADEK OBROTÓW HANDLOWYCH
Sztywna polityka walutowo-kredytowa oraz spadek dochodów ludności nadal negatywnie
wpływają na wielkość handlu wewnętrznego. Wolumen obrotu detalicznego zmniejszył się w
okresie styczeń-sierpień 2016 r o 2,9% do 23,715 mld BYR (minus 2,2% w styczniu-lipcu i
minus 1,6% w styczniu-czerwcu), natomiast hurtowego obrotu o 9,3% do 42,972 mld BYR
(odpowiednio minus 8,2% i 6,8%).
Negatywny wpływ handlu hurtowego i detalicznego na PKB wyniósł w styczniu-sierpniu 2016 r
minus 0,8% wobec minus 0,7% miesiąc wcześniej i minus 0,1% w okresie styczeń-sierpień
2015r.
Na Białorusi trwa zwiększenie udziału artykułów spożywczych w detalicznym obrocie
towarowym, co bezpośrednio świadczy o spadku dochodów ludności. W detalicznym obrocie
towarowym udział produktów spożywczych w okresie styczeń-sierpień 2016 r. wyniósł 51,8%,
produktów przemysłowych – 48,2%, podczas gdy w styczniu-sierpniu 2015 r. udział tych
towarów stanowił odpowiednio 50,8% i 49,2%.
Niepopularne działania władz w stosunku do przedsiębiorców handlujących na rynkach, a także
zwiększenie liczby sklepów dużych sieci handlowych doprowadziły do tego, że udział handlu
detalicznego zmniejszył się o 14,8% w styczniu-sierpniu 2016 r z 18,5% w styczniu-sierpniu
2015 r.
NA KONIEC SIERPNIA ODNOTOWANO DEFLACJĘ
Na Białorusi szósty miesiąc z rzędu odnotowano stałe spowolnienie (lub niezmienność)
miesięcznej inflacji.
Według oficjalnych statystyk, ceny konsumpcyjne na towary i usługi świadczone dla ludności, w
sierpniu 2016 roku spadły o 0,1% w porównaniu do lipca 2016 r. (+7,6% do grudnia 2015). W
tym ceny na artykuły spożywcze w sierpniu spadły o 0,5% (+5,3%). Inne artykuły przemysłowe
wzrosły w sierpniu 2016 roku o 0,3% (+6,5%). Natomiast taryfy na usługi płatne za miesiąc
praktycznie nie uległy zmianie (+15,2%).
Roczna inflacja w sierpniu 2016 roku wyniosła 11,8% (sierpień 2016 r. do sierpnia 2015 r)
wobec 12,2% w lipcu (w porównaniu z lipcem 2015 r.) i 12,1% w czerwcu 2016 r. (w
porównaniu z czerwcem 2015 r.).
2
Inflacja bazowa na Białorusi, z pominięciem cen na poszczególne towary i usługi bezpośrednio
regulowane przez państwo, a także na towary sezonowe, w sierpniu br. wyniosła 0,5% wobec
0,6% miesiąc wcześniej. W porównaniu z grudniem 2015 r. inflacja bazowa wyniosła 7,2%.
W najbliższych miesiącach można się spodziewać stosunkowo dobrej sytuacji dot. inflacji.
Pewne przyspieszenie rocznej inflacji może nastąpić dopiero w grudniu. Wraz z czynnikami
sezonowymi, pod koniec roku rząd Białorusi może zwiększyć taryfy na usługi komunalne dla
ludności.
Na 2017 r władzy mają zamiar obniżyć inflację konsumencką do 9%. Prawie taki sam wzrost
cen w przyszłym roku na Białorusi prognozują w Eurazjatyckim Banku Rozwoju – 8,7%. Na
tempo wzrostu cen w przyszłym roku będą wpływać miedzy innymi stawki podatku
akcyzowego, zwiększenie opłat za usługi komunalne dla ludności (wyjście na poziom 70%
zwrotu kosztów do końca 2017 r.), a także dynamika kursu białoruskiego rubla.
SALDO HANDLU ZAGRANICZNEGO SIĘ POPRAWIA
Według danych Narodowego banku Białorusi, dodatnie saldo handlu zagranicznego w lipcu
2016 roku wyniosło 218,5 mln USD wobec 128,5 mln USD na koniec poprzedniego miesiąca. W
okresie styczeń-lipiec 2016 r dodatnie saldo wyniosło 64,3 mln USD wobec 974,3 mln USD w
analogicznym okresie ubiegłego roku.
Według danych Narodowego Banku Białorusi całkowity wolumen handlu zagranicznego
towarami i usługami Białorusi w lipcu 2016 r. wyniósł 4,707 mld USD, co stanowi spadek w
porównaniu z czerwcem 2016 roku o 13,3%. Spadek do analogicznego okresu 2015 r. wyniósł
18,4%.
Główną przyczyną negatywnych zmian w handlu zagranicznym w lipcu jest ograniczenie przez
Rosję dostaw ropy naftowej dla Białorusi z powodu różnic w cenie na dostarczony rosyjski gaz i
powstałego zadłużenia.
Spadek wartości dostaw ropy naftowej na Białoruś w styczniu-lipcu 2016 roku wyniósł 1,053
mld USD do analogicznego okresu ubiegłego roku (2,654 mld USD, lub o 28,4%), spadek
wartości eksportu produktów ropopochodnych – 1,562 mld USD (do 2,766 mld USD, lub o
36,1%).
Aktualna sytuacja w handlu zagranicznym po raz kolejny potwierdza zależność Białorusi od
Rosji i brak realnych kroków białoruskich władz w kierunku dywersyfikacji zarówno eksportu,
jak i importu.
PROGNOZA: OPTYMIZM WŁADZ ROŚNIE
Prognozy władz w stosunku do poprawy sytuacji gospodarczej RB stały się bardziej
optymistyczne. Premier RB A. Kobiakow poinformował 26-go września br., że wzrost PKB w
2017 r. jest przewidywany na poziomie 1,7% (wcześniej mówił o 1,5%). Projekt budżetu na
przyszły rok przewiduje jednak wzrost PKB na poziomie 0,2%. Premier wyjaśnia to
„konserwatywnym” podejściem przy wyliczeniach (ropa 35 USD/baryłka, 1USD=75RUR,
niskie ceny nawozów potasowych, stagnacja rosyjskiej gospodarki).
Wg analityków PRIME-TASS nawet cyfry „konserwatywnego” scenariusza wydają się bardzo
optymistycznymi i mogłyby być osiągalne tylko pod warunkiem braku nowych (wewnętrznych i
zewnętrznych) negatywnych czynników. Obecnie jednak nie obserwuje się źródeł potencjalnego
wzrostu PKB w roku 2017.
3
2.
ANALITYKA
Aktywa problemowe banków rosną, MFW mówi o słabości
Przegląd rynku finansowego i systemu bankowego Białorusi
Białoruski rynek finansowy nadal odczuwa nieustanny wzrost aktywów problemowych w
bankach krajowych. Przy tym pozostałe wskaźniki polityki pieniężno-kredytowej wyglądają
dość optymistycznie (z uwzględnieniem trwającego w kraju kryzysu gospodarczego): kurs
białoruskiego rubla jest dość stabilny, na rynku walutowym występuje czysta sprzedaż walut
przez ludność i osoby prawne, rezerwy złotowo-walutowe rosną, odnotowano zwiększenie
liczby depozytów w walucie krajowej.
Tabela. Podstawowe wskaźniki działalności sektora finansowego Białorusi w roku 2016
Fakt na dzień 1
Oficjalna prognoza na
września 2016 r.
stycznia 2017 r.
Średni kurs dolara USD wobec rubla białoruskiego 2,0129 (średni kurs za 2,2719 (średnioroczny)
BYR, rubli za dolara
styczeń-sierpień 2016 r.)
Stopa redyskontowa, w % rocznie
18*
21-24
Inflacja, w % od początku roku
7,6
12
Międzynarodowe aktywa rezerwowe na
4,712
4,176-4,476
Białorusi w definicji SSRD MFW, mld USD
Przyrost masy pieniężnej od początku roku, %
1
16-20
Przyrost oczekiwań bankowych od gospodarki od
1,7
14-18
początku roku, %
* obniżona o 2 punkty procentowe od 17 sierpnia 2016 r.
1
AKTYWA PROBLEMOWE ROSNĄ DZIEWIĄTY MIESIĄC Z RZĘDU
Według NB RB, udział aktywów problemowych banków w aktywach narażonych na ryzyko
kredytowe, na dzień 1 września 2016 r. wyniósł 14,8% wobec 6,8% na dzień 1 stycznia br.
i 6,7% na dzień 1 września 2015 r. Przy tym w ujęciu nominalnym aktywa problemowe banków
od początku 2016 r. wzrosły już 2,2 krotnie do 6,013 mld BYN na dzień 1 września, podczas gdy
łączna wartość aktywów białoruskich banków, narażonych na ryzyko kredytowe, wzrosła w tym
samym okresie tylko o 0,6% do 40,744 mld BYN.
Wzrost ryzyka kredytowego ze względu na wzrost aktywów problemowych wymaga od banków
utworzenia specjalnej rezerwy na pokrycie ewentualnych strat w aktywach, narażonych na
ryzyko kredytowe, - co negatywnie wpływa na sytuację finansową banków.
Poważne problemy w przy zwrocie kredytów tworzą przedsiębiorstwa państwowej formy
własności, które w poprzednich latach aktywnie korzystały ze środków w ramach kredytowania
dyrektywnego. Tak więc, zadłużenie problemowe przedsiębiorstw państwowych w okresie
styczeń-sierpień 2016 r. wzrosło 2,41 krotnie do 0,715 mld BYN, podczas gdy zadłużenie
problemowe sektora prywatnego wzrosło 1,68 krotnie do 0,868 mld BYN.
ŚREDNIE OPROCENTOWANIE DEPOZYTÓW PONIŻEJ INFLACJI
Nadal prowadzona jest polityka obniżania stóp procentowych na zasoby rublowe. Według NB
RB w sierpniu średnia stopa wyniosła 11,1% rocznie, zbliżając się do poziomu rocznej inflacji
11,8% (sierpień 2016 do sierpnia 2015). Średnia stopa dla nowych terminowych depozytów
4
bankowych w rublach białoruskich dla osób fizycznych wyniosła 19% rocznie wobec 12,2% dla
depozytów na żądanie. Dla osób prawnych – 12,6% wobec 9,9% odpowiednio, zbliżając się do
poziomu rocznej inflacji (12,1% w czerwcu) wobec 17,8% miesiąc wcześniej i 29,4% rocznie w
styczniu 2016 r.
Koszt kredytów bankowych spada wolniej: średnie oprocentowanie nowych kredytów
bankowych (bez MBK, bez uwzględnienia kredytów preferencyjnych) w sierpniu br. wyniosło
23,5% rocznie wobec 24,7% miesiąc wcześniej i 33,5% rocznie w styczniu 2016 r.
Narodowy Bank RB pod presją lobby przemysłowego znacznie obniżył stopę redyskontową (a
wraz z nią pozostałe stopy na rynku). Od 17 sierpnia 2016 r. stawka ta została obniżona do 18%
rocznie. Całkowite obniżenie stawki w bieżącym roku wyniosło 7 p. p. mimo, że w pierwotnych
prognozach na bieżący rok przewidziano obniżenie stawki na 1-4 pkt i to tylko przy
sprzyjających warunkach, z których głównym było spowolnienie inflacji.
DEPOZYTY ROSNĄ, JEDNAK ZAINTERESOWANIE DŁUGOTERMINOWYMI
DEPOZYTAMI SPADA
Ostatnie miesiące bieżącego roku charakteryzują się wznowieniem wzrostu depozytów
rublowych ludności. Według NBRB, pozostałości środków na terminowych rachunkach
rublowych osób fizycznych na dzień 1 września 2016 r. wyniosły 2,661 mld BYR, co oznacza
wzrost w sierpniu o 2,5% (+1,8% od początku bieżącego roku). Biorąc pod uwagę fakt, że
średnia stawka dla nowych terminowych depozytów w sierpniu 2016 roku wyniosła 19% rocznie
(czyli około 1,5% miesięcznie), można mówić o tym, że depozyty rosną nie tylko ze względu na
kapitalizację odsetek, ale i z powodu napływu "żywych" pieniędzy.
Pozostałości środków osób fizycznych na rachunkach na żądanie, główną masę których tworzą
karty bankowe wynagrodzeniowe, na dzień 1 września wyniosły 1,305 mld BYR, co oznacza
spadek o 9%, a od początku roku – o 7,2%.
Wraz z tym, dane NBRB świadczą o spadku zainteresowania Białorusinów długoterminowymi
(powyżej jednego roku) depozytami. Udział długoterminowych depozytów w całości nowych
depozytów wyniósł 19,4% wobec 20,6% w lipcu i 26,4% w styczniu bieżącego roku.
Według NBRB, najbardziej popularne w sierpniu 2016 roku były depozyty w rublach
białoruskich na okres 1-3 miesięcy, które stanowią 34,3% całej ilości nowych depozytów
sierpniowych, podczas gdy w lipcu bieżącego roku wskaźnik ten wynosił 33,3%, w styczniu –
40,6%.
Walutowe depozyty na żądanie w sierpniu spadły o 0,1% do 415 mln USD na dzień 1 września
(minus 20,4% od początku roku). Natomiast terminowe depozyty walutowe osób fizycznych
spadły o 0,2% do 7,223 mld USD.
W ten sposób nadal można obserwować trwający brak zaufania ludności do waluty krajowej, o
czym świadczy wciąż bardzo wysoki poziom „dolaryzacji”.
LUDNOŚĆ ZWIĘKSZYŁA SPRZEDAŻ WALUT
Sytuacja na rynku walutowym kraju jest korzystna dla państwa. Według NB RB, w sierpniu
sprzedaż netto walut obcych we wszystkich segmentach rynku wewnętrznego wyniosła 261,2
mln USD wobec 427,6 mln USD miesiąc wcześniej. W sumie w okresie styczeń-sierpień 2016 r.
ludność, a także firmy rezydenci i nierezydenci sprzedali o 1,407 mld USD netto waluty obcej
więcej niż kupiły, okazując tym samym znaczne wsparcie rezerwom złotowo-walutowym kraju.
Największą wartość sprzedaży waluty obcej netto w sierpniu zapewniły osoby fizyczne. Według
regulatora, sprzedały one walutę obcą netto w formie gotówkowej i bezgotówkowej na kwotę
228 mln USD wobec 252,5 mln USD miesiąc wcześniej. W sumie od początku roku osoby
5
fizyczne sprzedały waluty obcej o 1,169 mld USD więcej, niż kupiły. W ten sposób ludność
w 2016 r. w dalszym ciągu wydaje swoje oszczędności walutowe w celu zapewnienia
dotychczasowego poziomu życia na tle spadku dochodów.
Zakup walut obcych netto przez osoby prawne (rezydentów) w sierpniu 2016 r. wyniosła 55,7
mln USD wobec sprzedaży netto w wysokości 140,89mln USD miesiąc wcześniej. Od początku
roku przedsiębiorstwa kupiły walutę obcą na kwotę 58,4 mln USD.
Narodowy Bank Białorusi od 1 września 2016 r. obniżył dla białoruskich przedsiębiorstweksporterów normę obowiązkowej odsprzedaży waluty obcej z 30% do 20% od kwoty
przychodów w walutach obcych.
Według danych NBRB łączna sprzedaż walut obcych netto przez osoby prawne w okresie
styczeń-sierpień 2016 r. wyniosła 10,438 mld USD.
MFW ODNOTOWUJE SŁABOŚĆ
W dniu 21 września 2016 roku eksperci Międzynarodowego Funduszu Walutowego ogłosili
sprawozdanie
z
wyników
dotychczasowych
konsultacji
z
Białorusią:
”MFW stwierdza problemy w sektorze pieniężno-kredytowym i gospodarce. Zaobserwowano
spowolnienie kredytowania sektora prywatnego, spadek jakości aktywów, niską rentowność
banków, wysoki poziom dolaryzacji banków i niedopasowanie struktury walutowej aktywów.
Białoruś powinna realizować zakrojony na szeroką skalę program reform strukturalnych – w
pierwszej kolejności w sektorze przedsiębiorstw państwowych, aby poprawić ich efektywność,
jakość zarządzania i zmniejszyć obciążenie dla budżetu.”
3.
Obowiązkowa opłata za opakowania ze szkła, papieru i kartonu dla importerów
Na Białorusi dla importerów się wprowadza obowiązkową opłatę za opakowania ze szkła,
papieru i kartonu na rzecz państwowej instytucji «Operator wtórnych zasobów materialnych»,
głównym celem której jest koordynacja działań w zakresie gospodarki surowcami wtórnymi.
Środek ten jest wprowadzony w celu ochrony interesów białoruskich producentów opakowań ze
szkła, papieru i kartonu.
Źródło:
http://president.gov.by/ru/news_ru/view/aleksandr-lukashenko-podpisal-ukaz-350predusmatrivajuschij-korrektirovku-ukaza-313-ot-11-ijulja-2012-g-14524/
4.
Pekin i Mińsk w trakcie wizyty Prezydenta Łukaszenki w Chinach podpisały pakiet
porozumień o współpracy
Chiny i Białoruś w trakcie wizyty prezydenta Aleksandra Łukaszenki w Chinach podpisały w
sumie 27 porozumień o współpracy w różnych dziedzinach.
Zaznaczono, że wśród podpisanych porozumień 25 zawierają porozumienia o współpracy na
kwotę kilku miliardów dolarów.
6
5.
Obowiązek znakowania wyrobów futrzarskich RFID przełożony na 1 grudnia br.
Wprowadzenie zakazu sprzedaży wyrobów futrzarskich, nie oznaczonych specjalnymi chipami,
przeniesione zostało na 1 grudnia 2016 r.
W 2016 roku w krajach Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej (EaUG) zaplanowano
eksperymentalne oznakowania wyrobów futrzarskich. Kluczowym celem oznakowania miało
być ukrócenie obrotu podrabianymi oraz pochodzącymi z przemytu produktami przemysłu
lekkiego na rynkach krajów EaUG. Pierwotnie przepis miał wejść w życie od 12 sierpnia br.
6.
Zakłady papiernicze "Czerwona gwiazda" zwiększyły eksport w styczniu-sierpniu o 27,6%
Zakłady papiernicze "Czerwona gwiazda" (obwód witebski) zwiększyły eksport produktów
w styczniu-sierpniu 2016 r. o 27,6% w porównaniu do stycznia-sierpnia 2015 r. (do 2,305 mln
USD).
Głównym produktem eksportu jest papier z przeznaczeniem na warstwę pofalowaną (95,3%
udziału w całości eksportu). Fabryka dostarcza 73% tej produkcji do FR, do Polski - 22,3%,
resztę - na Litwę i Łotwę. Udział eksportu w produkcji przemysłowej w styczniu-sierpniu
wyniósł 56,2%.
7.
Więcej chińskiej siły roboczej w RB
Sześć chińskich firm, które działają na Białorusi w sektorze elektro-energetyki, przemysłu
samochodowego, a także sferze papierowej i tekstylnej, otrzymały uprawnienia do ułatwionego
systemu zatrudniania cudzoziemców (uproszczony system) dla swoich przedsiębiorstw. O tym
mówi ustawa nr 349 "O realizacji projektów inwestycyjnych", którą Prezydent RB podpisał w
dniu 27 września (http://www.pravo.by/main.aspx?guid=229843 ).
Na liście ich projektów są: budowa fabryki produkcji samochodów "BelGee"; modernizacja
Orszańskiej Fabryki Lnu; budowa hal do produkcji opakowań kartonowych w Dobruszu oraz
produkcji celulozy siarczanej w Światłogorsku; budowa Witebskiej elektrowni wodnej na
Zachodniej Dwinie; przebudowa/renowacja/modernizacja Homelskiej elektrowni cieplnej-1;
budowa linii wysokiego napięcia i podstacji dla Białoruskiej Elektrowni Atomowej oraz
modernizacja podstacji 330/110/10 kW "Minsk Siewiernaja".
Opracowano:
WPHI Ambasady RP w Mińsku,
I połowa października 2016 r.
7