Problemy ochrony zdrowia w Egipcie
advertisement
Problemy ochrony zdrowia w Egipcie Wprawdzie Egipt dokonał znacznego postępu w zakresie poprawy opieki zdrowotnej przez ostatnie 30 lat, przybliżając profil chorobowy kraju do występującego w krajach rozwiniętych, niemniej lekarze strajkujący w Egipcie od ponad 2 miesięcy wskazują, że zasadnicze problemy systemu opieki zdrowotnej to: struktura i organizacja programów szkoleniowych dla młodych lekarzy i pomocniczego persolnelu medycznego; poziom zarobków lekarzy oraz kosztów usług opieki zdrowotnej; skala dostępności usług opieki zdrowotnej; system zapobiegawczej opieki medycznej. 1 W wyniku dotychczasowych działań skala szczepień, przeciętna długość życia i umieralność dzieci znacząco poprawiły się, niemniej jest jeszcze wiele do poprawy – szczególnie w zakresie odżywiania dzieci, zakresu ubezpieczenia społecznego i dostępności zapobiegawczej opieki zdrowotnej. Uzyskanie poprawy wymagać będzie zaangażowania znaczących środków finansowych oraz współpracy ekspertów sektora prywatnego przy jednoczesnym zapewnieniu wszystkim obywatelom równego dostępu do systemu opieki zdrowotnej. Wyzwaniem dla rządu egipskiego jest określenie równowagi między prywatną i publiczną ochroną zdrowia. Odpowiedzialność za system opieki zdrowotnej spoczywa na rządzie, niemniej sektor prywatny okazuje większą efektywność w zakresie poprawy jakości świadczonych usług i wyposażenia. Istotnym dokonaniem rządu we współpracy z sektorem prywatnym ochrony zdrowia jest wprowadzenie regulacji umożliwiających partnerstwo publiczno-prywatne /PPP/. Dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej w Egipcie został konstytucyjnie zagwarantowany wszystkim Egipcjanom w 1964 r. wraz z utworzeniem Health Insurance Organization /HIO/, pełniącej rolę ubezpieczyciela i organizatora opieki zdrowotnej dla wszystkich osób zatrudnionych w sektorze formalnym, studentów, emerytów, owdowiałych i noworodków. Obecnie HIO obejmuje ubezpieczeniem medycznym 45% Egipcjan. Ubezpieczenia prywatne i parapaństwowe obejmują 25% Egipcjan, zaś pozostałe 30% /ok. 25 mln/ ludności jest nieubezpieczone. Ograniczoność dostępu do systemu opieki zdrowotnej wynika ze złożoności systemu ubezpieczenia zdrowotnego, przeciążonej infrastruktury opieki medycznej oraz niskiego uświadomienia społeczeństwa. Ministerstwo Zdrowia i Ludności /MOHP/ wprowadziło pluralistyczny system ubezpieczenia umożliwiając większości pacjentów wybór między firmami państwowymi, parapaństwowymi i prywatnymi. Ponad 80 firm prywatnych świadczy ubezpieczenia zdrowotne uzyskując rosnące przychody w warunkach zwiększającej się liczby pacjentów. Sektor prywatny w Egipcie dysponuje obecnie ok. 24 tys. łóżek /16% całkowitej ich liczby/ w ponad 2000 placówek przyjęć pacjentów. Administracja wspiera 1 th Defects in the healthcare system; Egyptian Mail - weekly issue; December 4 , 2012 r. 1 ubezpieczenia parapaństwowe jako formułę zwiększenia dostępności ubezpieczenia medycznego oraz współpracy sektorów prywatnego i publicznego. W ramach ubezpieczenia parapaństwowego opieka w publicznych placówkach opieki zdrowotnej jest bezpłatna, a państwo pokrywa 75% kosztu usług świadczonych w zatwierdzonych przez rząd prywatnych ośrodkach opieki medycznej. Egipska służba zdrowia osiągnęła znaczące wyniki w zakresie eliminacji choroby Heinego-Medina oraz realizacji programów zwalczania gruźlicy i wirusowego zapalenia wątroby typu B i typu C. Jednak ilość zakażeń wieloma chorobami pozostaje nadal wysoka; zwiększa się liczba Egipcjan cierpiących także na choroby cywilizacyjne. Niemniej rządowe inicjatywy zwalczania chorób odnoszą skutek – choroby zakaźne są w mniejszym stopniu przyczyną zgonów; Egipt został uznany w 2006 roku krajem wolnym od choroby Heinego-Medina; od ponad 10 lat nie odnotowano przypadku dyfterytu; liczba przypadków tężca u noworodków wynosi poniżej 0,1 na 1000 żywych urodzeń; umieralność dzieci w wieku poniżej 5 lat znacząco zmniejszyła się - z 80,6 na 1000 w 1995 r. do 28,3 w 2008 r.; przeciętna długość życia wzrosła z 62,9 do 70,3 lat głównie w wyniku realizacji programu szczepień ochronnych i wzrostu uświadomienia społeczeństwa, a ilość łóżek szpitalnych w Egipcie systematycznie wzrastała do obecnej liczby 140 tys. Zmniejszył się przyrost naturalny – wg Egyptian Demograhic and Health Survey /EDHS/ wskaźnik zapłodnień zmniejszył się o 40% - z 5,3 dziecka na kobietę w 1980 r. do 3 dzieci na kobietę w 2008 r. Wg danych UNICEF ponad 60% kobiet zamężnych w Egipcie w wieku 15 – 49 lat stosuje środki antykoncepcyjne. Tabela niżej przedstawia główne wskaźniki charakteryzujące egipską opiekę zdrowotną w 2009 r. /na tle regionu Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej/.2 wskaźniki opieki zdrowotnej wydatki na opiekę zdrowotną /% GDP/ wydatki na opiekę zdrowotną per capita /w dol. USA/ GDP per capita w 2010 r. /w dol. USA/ liczba łóżek szpitalnych na 10 tys. ludności liczba lekarzy na 10 tys. ludności długość życia umieralność niemowląt /na 100 tys. urodzeń/ populacja ludzi starych /% całości populacji/ Egipt 5 112 2789 27 28,3 70,3 18,2 7,7 MENA 4,3 315 8187 21,6 18,3 71,4 25,9 4,6 Wzrasta liczba zachorowań społeczeństwa Egiptu na schorzenia niezakaźne jak nadciśnienie, cukrzyca typu II i choroby serca – główne powody to brak ćwiczeń fizycznych, niewłaściwa dieta i palenie papierosów. Wg danych WHO w Egipcie 23% mężczyzn i 46% kobiet jest otyłych, powodując 40% szans na chorobę nadciśnieniową z osiągnięciem 50 lat. Wg EDHS z 2008 roku połowa populacji mężczyzn w wieku 20 - 50 lat codziennie pali papierosy lub fajkę wodną, mimo podwyższenia cen papierosów o 10% i wprowadzenia zakazu palenia w miejscach publicznych /w szkołach i budynkach rządowych/. Jakość powietrza, szczególnie w Kairze i w Aleksandrii, jest główną przyczyną chorób oddechowych w Egipcie. Sprzedaż benzyny bezołowiowej w Egipcie została zakończona całkowicie w 1997 roku, przyczyniając się do zmniejszenia o 70% ilości cząsteczek ołowiu w powietrzu w centralnej części Kairu. Niemniej fabryki wokół Kairu 2 dane WHO, IMF, World Bank z 2009 r. 2 wydzielają tony substancji trujących powodując, że powietrze w Kairze jest na drugiej pozycji w świecie - po New Delhi – pod względem zanieczyszczenia.3 Częstą przyczyną zgonów są wypadki w ruchu drogowym w Egipcie – na drogach ginie ok. 2000 osób rocznie, a wskaźnik śmiertelności wypadków drogowych wynosi 42 na 100 tys. osób powodując, że drogi w Egipcie są najbardziej śmiercionośne na świecie. Liczba zakażeń żółtaczką typu B i typu C jest alarmująco wysoka – wg National Committee for Control of Viral Hepatitis 10% Egipcjan jest zarażonych wirusem HCV, a eksperci medycyny oceniają, że rzeczywisty wskaźnik zarażenia wynosi 15% - 20% populacji kraju /jest to najwyższy wskaźnik na świecie/. Mężczyźni w przedziale wiekowym 50 – 54 lata mają największy 49% wskaźnik zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby. Wczesne wykrycie zakażenia przyczynia się do zmniejszenia śmiertelności – wzrostowi wykrywalności zakażeń sprzyja ogłoszona w marcu 2012 r. przez American University w Kairze nowa, tańsza metoda diagnozowania wirusa żółtaczki typu C. Nowy test, trwający 1 godzinę, ma zastąpić droższą, wielodniową metodę diagnozowania, znacząco zwiększając szanse na wczesne wykrycie zakażenia i podniesienie możliwości wyleczenia do 90%. Problemem jest dostępność testów – większości Egipcjan nie stać na przeprowadzanie testów diagnostycznych nie objętych ubezpieczeniem. Wskaźnik wykonywania testów laboratoryjnych w Egipcie w skali roku wynosi 2,5 – dla porównania wskaźnik ten dla Arabii Saudyjskiej wynosi 6, dla Europy – 16, a 22 dla USA. Umieralność noworodków to kolejny problem - w Górnym Egipcie umieralność dzieci jest znacznie wyższa z powodu mniejszego uświadomienia lokalnej społeczności. Badanie przyczyn różnic umieralności dzieci występujących między regionami Egiptu przeprowadzone przez UNICEF i egipskie MOHP wykazało, że przyczyną zwiększonej umieralności noworodków w 1-szym miesiącu życia w Górnym Egipcie było karmienie ich wodą i miodem zamiast mlekiem matki. Wg EDHS 25% dzieci w wieku do 5 lat jest niedożywione, a w stanie ostrego niedożywienia pozostaje 7% tej grupy wiekowej dzieci. Dla poprawy tych wskaźników konieczna jest większa wiedza rodziców, zwłaszcza matek, nt. żywienia dzieci. Opieka zdrowotna w Egipcie wymaga poprawy w zakresie zarządzania. Egipskie MOHP nadzoruje system opieki medycznej funkcjonujący także w zakresie odpowiedzialności ministerstw obrony /armia/, spraw wewnętrznych /służby policyjne/ oraz szkolnictwa wyższego /pracownicy akademiccy, studenci/. W zarządzanie, finansowanie i świadczenie usług medycznych zaangażowane są HIO, organizacje pozarządowe i kliniki prywatne, niemniej wymagane jest zwiększenie efektywności tej sfery. Wprowadzając ekspansywną sieć dystrybucji żywności i oferując bezpłatne usługi medyczne dla ubogich mieszkańców miast Bractwo Muzułmańskie /MB/ wypełniało lukę w systemie ochrony zdrowia, zyskując poparcie dla swoich działań. Efektywność działań systemu ochrony zdrowia jest różnie oceniana w sytuacji zagrożeń epidemiologicznych. Wprowadzony przez Egipt aktywny program monitorowania wirusa ptasiej grypy w 2006 roku został oceniony przez ONZ jako skuteczne działanie. MOHP przeprowadziło szeroką kampanię uświadamiającą –wg danych MOHP 99% Egipcjan w wieku 15 - 59 lat posiadało wiedzę nt. zagrożeń ptasiej grypy. Egipt jest szczególnie narażony na wirusa ptasiej grypy – co trzecie gospodarstwo 3 dane WHO; oceny WHO z okresu wcześniejszego przyrównywały skutki przebywania w Kairze do wypalania paczki papierosów dziennie 3 egipskie ma podwórkową hodowlę drobiu przyczyniającą się do występowania wirusa /w marcu 2012 r. zgłoszony został 58 śmiertelny przypadek ptasiej grypy w Egipcie/. Krytykowane było podejście władz egipskich do świńskiej grypy. Na wiosnę 2009 r. egipski parlament podjął decyzję o wybiciu 300 tys. świń hodowanych w Egipcie /przez Koptów/ mimo informacji WHO, że wirus świńskiej grypy - mimo nazwy - nie pochodzi od świń. Problemem opieki zdrowotnej w Egipcie jest także niedostatek wykształconego personelu. Naukę w szkołach medycznych w Egipcie każdego roku podejmuje 6 – 7 tys. osób, co jest znacząco większą liczbą niż w innych krajach regionu MENA. Występuje jednak niedobór personelu pomocniczego – szczególnie pielęgniarek. Zaznacza się także brak lekarzy specjalistów - wielu wyjeżdża do Wlk. Brytanii, Francji lub Niemiec w celu kształcenia specjalistycznego. Ograniczona ilość przyjęć na specjalizacje dla lekarzy spoza Europy skutkuje niekorzystnie na możliwości rozwoju medycyny specjalistycznej w Egipcie, podobnie jak wyjazdy dla kształcenia specjalistycznego. Egipscy lekarze są skłonni osiedlać się w Europie lub po powrocie w głównych miastach kraju /Kair, Aleksandria/. Sytuacja taka powoduje konieczność zwiększenia efektywności działań dla zapewnienia dostępu ludności wiejskiej do specjalistycznej opieki zdrowotnej w Egipcie. MOHP wspiera rozwój sektora prywatnego w systemie opieki medycznej pod presją oczekiwań średniej klasy społecznej lepszego wyposażenia i podniesienia jakości usług medycznych. Sektor prywatny występuje w każdym segmencie świadczenia usług zdrowotnych w Egipcie – od zarządzania prywatnymi klinikami po usługi szpitalnictwa specjalistycznego. Usługi medyczne sektora prywatnego są jednak niedostępne dla większości Egipcjan. Szczególnie obiecującym przykładem unowocześniania opieki medycznej jest Childern’s Cancer Hospital Egypt /CCHE/, wybudowany w ponad 90% przez prywatnych donorów /średnia wartość darowizn była niższa niż 5 dol. USA/. CCHE jest obecnie największym na świecie pediatrycznym szpitalem chorób nowotworowych posiadając 187 łóżek /drugi co do wielkości na świecie, St. Jude Children’s Research Hospital w Memphis, USA, ma 73 łóżka/. CCHE leczy dzieci nieodpłatnie niezależnie od możliwości pokrycia kosztów terapii przez rodziców. W okreie 5 lat CCHE uzyskał pozycję wiodącego centrum diagnozowania i terapii nowotworów u dzieci, kształcenia lekarzy oraz uświadamiania społeczeństwa. Opracowanie: Tomasz Przygoda I-szy Sekretarz 4
