laborarorium pozytywy

1
Czarno-Białe powiększenia
Patrząc na odbitki na papierze czarno-białym zazwyczaj dochodzimy do
wniosku, że różnice są drastyczne: fotografie z własnej ciemni są prawie
zawsze dużo lepszej jakości niż odbitki od firmy wywołującej filmy
hurtowo. Wywoływanie samemu jest prostsze niż kiedykolwiek! Rezultaty
są niezwykłej jakości.
Podczas powiększania czarno-białych negatywów należy skoordynować
następujące parametry:





Kontrast negatywu
Kontrast papieru
Czas naświetlania papieru
Zastosowanie
Wywoływanie
Nie oznacza to, że jest to trudne zadanie! Przestrzegaj instrukcji obróbki i
wywoływania. Znakomita, wystawowa jakość zdjęć wymaga więcej niż
tylko sztywnego przestrzegania czasów wywoływania. Są niuanse, które
zapewniają, że fotografia będzie się wyróżniała w tłumie.
Zawsze jest wystarczająco dużo miejsca
Żeby naświetlić papier, potrzebujesz tylko kilku urządzeń:








Powiększalnika
Zegara Ciemniowego - Stopera
Ramki
Kuwet
Klipsów
Menzurek
Kolb laboratoryjnych
Lampy ciemniowej
Ciemnię można urządzić w łazience lub w piwnicy. Pokój musi być
zaciemniony tak, żeby nigdzie nie było widać światła. Musicie
jednak zapewnić przepływ powietrza. Dobrym miejscem na
ustawienie sprzętu są, na przykład, meble kuchenne. Wielkość
miejsca, którego będziecie potrzebowali zależy od wymagań (oraz
rozmiaru papieru).
Jak urządzić ciemnię
Możecie kupić sprzęt i akcesoria laboratoryjne w wybranych,
profesjonalnych sklepach fotograficznych, w sklepach wysyłkowych lub
używany. Pytajcie o dział produktów do ciemniu lub przejrzyjcie dokładnie
fachowe pisma. Znajdziecie tam adresy sklepów wysyłkowych lub oferty
produktów używanych, które są zazwyczaj w dobrym stanie. Jedyne na co
2
musicie zwrócić szczególną uwagę, to obiektyw, ponieważ ma on
bezpośredni wpływ na jakość zdjęć. Kluby fotograficzne zazwyczaj
posiadają własne ciemnie, wyposażenie i kontakty. Na specjalnych
warsztatach możecie się zdobyć doświadczenie praktyczne.
Prostota w kuwecie
Wywoływanie papierów w kuwecie posiada następujące korzyści w
stosunku do wywoływania na stole:



Macie kontrolę wzrokową,
Możecie wykonać częściowe wywołanie (poprzez starcie
emulsji brzegiem dłoni, szczególnie używając tlenku baru),
Możecie pracować z mniejszą ilością chemikaliów.
Wywoływanie bębnowe w specjalnych procesorach jest dobre tylko do
dużych formatów, takich jak 50x60 cm. Maszyny są także pomocne przy
pracy z relatywnie dużymi ilościami odbitek.
Do obróbki czarno-białej potrzebujecie:






Trzech plastikowych kuwet, różnych kolorach,
Po jednej do wywoływacza, kąpieli pośredniej i kąpieli
utrwalającej.
Jeśli pracujecie metodą dwóch kąpieli, będziecie
potrzebowali drugiego, dodatkowego wywoływacza.
Jeśli wywołujecie papieru barytowego, musicie mieć kuwetę
na dodatkową kąpiel pomiędzy kąpielą utrwalającą i
płukaniem.
Z doświadczenia wynika, że najlepsze rozmiary kuwet to
18x24, 24x30 i 30x40 cm.
Szczypce - jedne na każdą kuwetę - uzupełniają podstawowe
wyposażenie.
Przygotowanie
Najpierw, postawcie trzy kuwety obok siebie w miejscu pracy o
odpowiedniej powierzchni. Plastikowe powierzchnie są łatwe do mycia.
Teraz przygotujcie chemikalia zgodnie z instrukcjami producenta.
Wskazówka: Przyzwyczajcie się do logicznej kolejności:
Wywoływacz, następnie kąpiel pośrednia i na końcu, kąpiel
utrwalająca. Zapobiegnie to ewentualnym pomyłkom. Rozróbcie
koncentraty wodą z kranu. Zawsze używajcie oddzielnych,
oznaczonych menzurek i mieszadeł przeznaczonych do tego celu lub
dokładnie je myjcie. Przestrzegajcie zaleconych temperatur
(temperatura pokojowa = 20 - 24 °C) nawet podczas
przygotowywania odczynników.
Miejsce pracy
3
Po wywoływaczu następuje kąpiel pośrednia. Przy użyciu pokrywanych
plastikiem papierów PE/RC, kąpiel pośrednia może być przeprowadzona w
zwykłej wodzie z kranu. Jedna para szczypców do papieru jest
przeznaczona tylko do wywoływacza. Następna do kąpieli pośredniej i
jeszcze jedna do kąpieli utrwalającej. Wygodnie jest mieć jeszcze jedną
kuwetę, żeby móc popatrzeć na próbki i powiększenia w świetle dziennym
po szybkim opłukaniu.
Zegar - stoper jest najwygodniejszym rozwiązaniem - powinien być
dobrze widoczny. Oświetlenie ciemni musi odpowiadać
wymaganiom konkretnego typu papieru.
Ustawienia
Długość ogniskowej obiektywu powiększalnika musi odpowiadać co
najmniej standardowej długości ogniskowej rozmiaru użytego negatywu:



50 mm dla 35 mm
80 mm dla średnich formatów
Mniejsze rozmiary negatywów mogą być obrabiane z
wyposażeniem do większych formatów, ale nie odwrotnie!
Korzyści ze stosowania wymiennego kondesera (w systemie
świetlnym powiększalnika):




Efektywność światła wzrasta z maleniem wymiarów
negatywów.
Oświetlenie jest bardziej równomierne przy większych
wymiarach negatywów.
Zazwyczaj macie wybór pomiędzy oświetleniem 35 mm i
średnim formatem
Ten ostatni można stosować do mniejszych rozmiarów, ale
nie odwrodnie!
Uchwyt do negatywów
Uchwyt do negatywów także musi być przystosowany do używanego
formatu. Odpowiednie maski zazwyczaj mogą być wymienione. Można
wybrać pomiędzy uchwytem bez szkła, ze szkłem i uchwytem ze szkłem na
górze i bez szkła na dole. Trzeci typ jest najlepszym kompromisem
pomiędzy płaskością, a ochroną przed kurzem.
Walka z kurzem
Jest to bardzo ważny czynnik dla czystości skończonego powiększenia. Im
lepiej osłonicie negatyw przed kurzem, tym mniej będziecie mieli pracy
4
przy retuszowaniu powiększenia. Spray ze sprężonym powietrzem jest
bardzo prosty i efektywny.
Zakładanie negatywu
Umieśćcie negatyw w uchwycie, emulsją do dołu. Motyw musi być dołem
do góry z widocznymi oznaczeniami brzegów. Zwróćcie uwagę na
wszystkie prowadnice. Umieścćie negatyw jak najdokładniej na środku.
Sprawdźcie jeszcze raz pod światło, czy żadne drobiny kurzu nie osiadły na
negatywie.
Uchwyt do negatywu
Opóście głowicę powiększalnika przy pomocy dźwigni. To uszczelni uchwyt
negatywu. Negatyw jest teraz dobrze ustawiony i spłaszczony.
Rozpraszanie światła zostanie ograniczone do minimum. Wszystkie
powierzchnie dookoła negatywu powinny być pokryte taśmą maskującą.
Jest to szczególnie ważne dla zapobiegania załamaniom światła na
brzegach i na magazynie.
Rozmiar papieru
Wybierzcie rozmiar papieru i ustawcie odpowiadające mu wymiary na
magazynie papieru. Wybierzcie specjalne ramki maskujące, jeśli chcecie
pracować bez obrzeży. Jeśli stosujecie większe formaty i dłuższe czasy
naświetlania, zwróćcie szczególną uwagę na to, czy papier jest ułożony
płasko.
Zaciemnienie
Musicie wyłączyć swiatło w pokoju, żeby móc pracować w lepszych
warunkach. Światło ciemniowe oświetla teraz całe miejsce pracy.
Światło powiększalnika może oświetlać stoper naświetlania. Teraz
widzicie negatyw rzucony na tablicę podstawy.
Otwieranie obiektywu
Ustawcie aperturę obiektywu powiększalnika na najmniejszą liczbę f
= największą aperturę. Negatyw powinien być teraz widoczny jasno
i wyraźnie. Możecie precyzyjnie ustawić wywoływany obszar i
ostrość.
Skala powiększenia
Możecie bez końca zmieniać rozmiar zdjęcia poprzez zmianę
wysokości na której jest głowica powiększalnika. Poruszajcie
głowicą do góry i do dołu, aż znajdziecie odpowiednią sekcję.
Ustawianie ostrości
Harmonijka przy obiektywie powiększalnika jest odpowiedzialna za
ostrość. To ustawienie także może być stale zmieniane i powinno
być skontrolowane przy każdym nowym negatywie
Wskazówka:
Działanie jest odwrotne, gdy chodzi o bardzo małe zdjęcia: rozmiar
zdjęcia jest ustalany poprzez wysuwanie obiektywu. Ustawienie
wysokości odpowiada za ostrość.
Optymalna apertura
5
Po ustawieniu wymiarów, podziału i ostrości powinniście zamknąć
aperturę. Około 2 do 3 zatrzymań obiektywu wystarczy do optymalnego
odtworzenia optycznego. Wynikające z tego tłumienie światła jest
akceptowalne. Przyzwyczajcie się do pracy z ustaloną wartością.
Cięcie próbek
Teraz możecie otworzyć opakowanie papieru fotograficznego i wyjąć
kartkę. Nożyczkami obetnijcie pasek testowy. Najlepiej jest ciąć papier
wzdłuż.
Odpowiednie ostawienie
Teraz umieśćcie testowy pasek w magazynie papieru, emulsją do
góry. Wybierzcie ważny obszar motywu zdjęcia. Najlepiej, żeby
zawierał cienie, szarości i jasności. Wykonajcie próbne naświetlanie
przy użyciu papieru o średnim kontraście (2 lub 3). Stosując papiery
o zmiennym kontraście należy dokonać odpowiednich ustawień na
głowicy powiększalnika.
Naświetlanie próbki
Przy pomocy kawałka kartonu, na jednym arkuszu papieru można
wypróbować różne czasy naświetlania. Ustawienie apertury należy
pozostawić bez zmian. Najpierw naświetlcie papier bez żadnej maski.
Następnie przykryjcie kartonem ok. 25% pozostałej powierzchni papieru,
następnie 50% i w końcu 75%. W naszym przykładzie, ustawiliśmy krok
zmiany czasu naświetlania na 4 s. Naświetlaliśmy kolejno przez 4-8-16-32
s. Po wywołaniu możecie wybrać odpowiedni czas naświetlania
dodatkowych probek lub powiększenia. Odpowiednie stopniowanie
kontrastu może być ustalone na podstawie dodatkowej próbki.
Wskazówka:
Możecie użyć odbitki stykowej (na papierze 24 x 30 cm), żeby
wybrać odpowiedni motyw.
Przy zdobyciu niewielkiego doświadczenia będziecie mogli
zobaczyć, gdzie musicie zaciemnić obraz, a gdzie rozjaśnić podczas
ostatecznego naświetlania papieru fotograficznego
Wywoływanie
Papier fotograficzny musi zostać szybko włożony do wywoływacza.
Musi być całkowicie zanurzony. Rozmiar kuwety musi być tak
dobrany, żeby wywoływany papier być równo zanurzony. Pomiar
czasu wywoływania rozpoczynamy od zanurzenia papieru. Musi być
on dobrany zgodnie z zaleceniami producenta. To samo dotyczy
także próbek! Średnie czasy wywoływania pozwalają na uzyskanie
lepszych czerni i jasności. Lekko i równo poruszajcie papierem
przez cały czas wywoływania.
Kąpiel pośrednia
Kąpiel pośrednia natychmiast zatrzymuje proces wywoływania i
zapobiega przeniesieniu wywoływacza do kąpieli utrwalającej,
dzięki czemu przedłuża czas jego przydatności do użycia. Przy
stosowaniu papierów PE wystarczy krótkie płukanie w wodzie. W
przypadku papierów barytowych zawsze musicie zatrzymać proces
6
przy użyciu kwasu octowego. Musicie dokładnie odsączyć papier
przed umieszczeniem go w kąpieli utrwalającej.
Wskazówka: W celu idealnego obrobienia papierów o ciepłych
barwach, koniecznie musicie upewnić się, że wywoływacz nie jest
skażony roztworem utrwalacza. Dodatkowo, należy zawsze płukać
papier w 2% kwasie octowym pomiędzy kąpielą w wywoływaczu, a
kąpielą w utrwalaczu.
Kąpiel utrwalająca
Kąpiel utrwalająca kończy obróbkę papieru. Możecie zapalić światło w
pokoju po około 30 s. i ostrożnie sprawdzić wyniki w świetle dziennym.
Powinniście ściśle przestrzegać czasu utrwalania oraz, jeśli jest to możliwe,
sprawdzić zużycie utrwalacza.
Warto sprawdzić
Po opłukaniu przyjrzyjcie się uważnie testom. Bądźcie bardzo ostrożni
podczas ich suszenia, szczególnie, gdy używacie papieru barytowego,
ponieważ ukazują się wtedy dużo gęstsze szarości. Zwróćcie uwagę na
następujące kryteria:





Cienie powinny być dobrze określone.
Jasności nie mogą być wybielone.
Musi być bogata gradacja tonów.
Ogólne wrażenie musi być znakomite, to znaczy, że obraz
nie jest płaski ani szorstki.
Poprawcie wszelkie błędy, takie jak zamglenie i nierówności.
Jeśli szarości nie zostały dobrze odtworzone, wybierzcie papier o innym
stopniu kontrastu.
Wskazówka: Jeśli rezultat jest zbyt miękki, należy użyć papieru o
wyższym stopniu kontrastu (3 lub 4). 2 stopień kontrastu jest
przeznaczony do standardowych negatywów. Konieczność zastosowania
najbardziej miękkiego (1) i najtwardszego (5) papieru pokazuje, że
negatyw nie był odpowiednio wywołany albo naświetlony. Odpowiedzią na
to jest ustalenie standardu pracy, który możecie stale powtarzać i który
ułatwi wam pracę.
Czynności końcowe
Teraz możecie zrobić ostateczne powiększenie. Próbki pokazały
wam, który papier i który czas naświetlania jest najlepszy. Jednak,
jeśli chcecie lepiej odtworzyć cienie lub jasności w pewnym
miejscu, co zazwyczaj się zdarza, możecie użyć maski lub własnych
rąk. Możecie rozjaśnić gęstsze miejsca negatywu używając maski
(na przykład dużego kawałka tektury z otworem). Powinniście
wykorzystać korzyści, które dają te możliwości, ponieważ zmieniają
one dobre zdjęcie we wspaniałe powiększenie.
Dostrajanie
7
W motywach o wysokich kontrastach, próbki niewystarczająco
oddają szczegóły w cieniach i jasnościach, gdy używamy średniej
gradacji kontrastu. Jeśli ustawicie bardziej miękką gradację
kontrastu, otrzymacie zdjęcie, które wygląda płasko i zbyt miękko.
Jest to miejsce, w którym fotograf musi sam zareagować.
A) Najpierw znaleźć gradację kontrastu, która odtwarza średnie
szarości w sposób wyraźny i świeży.
B) Podczas naświetlania, cienie (jaśniejsze miejsca na
negatywie) są zaciemniane przy pomocy rąk, palców lub
zestawu zaciemniającego, które są umieszczane nad
papierem fotograficznym. Możecie kontynuować ruch przez
cały czas naświetlania tak, żeby redukcja gęstości nie
zostawiła widoczych różnic gęstości.
C) Jasności (ciemne miejsca na negatywie) są rozjaśniane przy
pomocy dużego kawałka tektury (z otworem na środku).
Podwójny lub potrójny czas naświetlania jest zazwyczaj
wystarczający. Tektura musi być umieszczona pomiędzy
głowicą powiększalnika, a papierem tak, żeby umożliwiać
bezpośrednie naświetlanie. Poruszajcie tekturą do przodu i
do tyłu, żeby nie zostawić wyraźnych konturów na zdjęciu.
Zazwyczaj lepiej jest stosować mniejszą gradację kontrastu,
gdy stosuje się papiery wielokontrastowe.
Suszenie
Po kąpielach należy usunąć nadmiar wody jedwabną gąbką
wiskozową lub wycieraczką.
Stosowanie środka zwilżającego (np. Agfa AGEPON) przy kąpieli
końcowej zapewnia równomierne ściekanie wody, bez
pozostawienia zacieków i plam. Kąpiel końcowa w Agfa AGEPON
poprawia połysk papierów barytowych suszonych cieplnie w
suszarkach płaskich lub obrotowych.
Największą zaletą papierów PE jest łatwość suszenia. Macie następujące
możliwości:





Suszenie w powietrzu na sznurze.
Suszenie w powietrzu na kozłach.
Suszenie w specjalnych suszarkach na podczerwień. Ta
metoda daje szczególnie dobry połysk przy stosowaniu
błyszczących papierów.
Suszenie w suszarkach do papierów RC/PE, w których ciepłe
powietrze krąży pomiędzy zdjęciami.
Suszenie w ciepłym powietrzu w szafkach do suszenia.
Wskazówka: Papiery RC/PE nie mogą być suszone na gorąco w
bębnach suszących lub w suszarkach płaskich
Praca z papierami kontrastowymi
8
Papiery o zmiennych kontrastach mogą być łatwo przystosowane do
wszystkich kontrastów negatywów, przy użyciu filtrów kolorów.
To co możecie osiągnąć z trudem przy użyciu czarno-białych papierów o
stałym kontraście (tylko przez rozproszone, wstępne naświetlanie i dwukuwetowe wywoływanie), jest nieodłączne dla tych papierów: średnia
gradacja kontrastu jest łatwa do uzyskania poprzez odpowiednie
ustawienie filtra.
Jest duża różnica pomiędzy papierami z ustalonym i zmiennym
kontrastem. Papiery o zmiennym kontraście zawsze potrzebują
żółtego i/lub karmazynowego filtru do kontrolowania różnych stopni
kontrastu. Niezależnie od tego, czy używacie zdejmowalnych
filtrów, kolorowej głowicy powiększalnika lub specjalnych
modułów zmiennokontrastowych, macie tylko jedno opakowanie
papieru, które zawiera specjalne stopnie kontrastu 0 i 5.
Zdejmowalne filtry
Jeśli wasz powiększalnik ma szufladę na filtry, macie miejsce na filtry
żółte i karmazynowe. Filtry są dostępne z gęstościami różniącymi się co
05. Zmiana ich jest nieco skomplikowana, a przede wszystkim, różnica
pomiędzy gęstością różnych filtrów nie jest pewna. Musicie w każdym
przypadku przetestować czas naświetlania lub wyrównać gęstość drugim
filtrem.
Zestawy filtrów oferują oprawione i oznaczone filtry żelatynowe na
podstawie poliestru. Uchwyt jest zamocowany na obiektywie
powiększalnika, a filtry mogą być umieszczone na przed obiektywem. Filtry
od 0 do 3 1/2 wymagają takich samych czasów naświetlania. Czas ten
musi być podwojony dla filtrów od 4 do 5.
Głowica kolorowa
Głowica kolorowa do obróbki kolorowej także może być użyta do papierów
o zmiennym kontraście. Żeby to zrobić, należy ustawić filtr (Y-M) zgodnie z
zaleceniami producenta. Do uzyskania równowagi gęstości używa się
najczęściej dwóch filtrów. W wyniku, potrzebujesz tylko jednego lub
najwyżej dwóch ustawień naświetlania, ale jest to kosztem dłuższego
czasu naświetlania.
Specjalne głowice kolorowe
Odpowiednie głowice kolorowe bardzo upraszczają obsługę. Jednym
kółkiem filtra, wszystkie gradacje kontrastu mogą być ustawione łatwo i
dokładnie przy użyciu podziałki liczbowej. Czas naświetlani jest taki sam w
całym zakresie.
Odpowiednie oświetlenie ciemni
W związku z czułą na kolor, mieszaną emulsją, musicie zwracać na to
więcej uwagi niż w przypadku papierów czarno-białych o stałym
kontraście. Nawet niewielkie zadymienie zmienia gradację kontrastu. Z
tego powodu musicie bardzo dokładnie przestrzegać zaleceń producenta i
przeprowadzać test na zadymienie.
Filtr ujemny, zielony
9
Obrotowe filtry ujemne, zielone pozwalają na sprawdzenie obrazu
negatywowego w ramce maskującej. Dotyczy to także papierów o
zmiennym kontraście.
Stopniowany kontrast
Rozjaśnianie i zaciemnianie są częścią tworzenia dobrze dostrojonej
odbitki. Papiery wielokontrastowe oferują unikalną, dodatkową możliwość:
różne kontrasty mogą być tworzone na tym zamym zdjęciu. Przykładem
jest rozjaśnianie nieba miękką gradacją kontrastu (np. 1). Dzięki temu
gradacja kontrastu (np. 2.5) pozostałej części zdjęcia może być
odpowiednio lśniąca. Ta metoda jest bardzo dobra dla technik specjalnych
takich jak wstawianie tekstu, które zaswyczaj stanowi duży problem
(ustawienie 5 stopnia gradacji kontrastu). Specjalny trik jest stosowany,
żeby rozjaśniać filtrem przez aperturę. Dzięki temu nawet najmniejsze
kontrastowe szczegóły mogą być kontrolowane podczas, gdy reszta
pozostaje niezmieniona.
Powiększanie slajdów AGFA SCALA
Najprostszym sposobem otrzymania zdjęcia ze slajdu jest zrobienie odbitki
bezpośrednio ze slajdu, ale tylko na odwracalnym papierze kolorowym.
Bardzo dobrze się to sprawdza ze slajdami czarno-białymi. Możliwe jest
także zrobienie czarno-białych internegatywów. Umożliwia to kontynuację
zwykłej pracy w ciemni.
Prawidłowa obróbka papierów barytowych
Obróbka tych papierów różni się od obróbki papierów PE. Większa trwałość
i niższa czułość na wpływ środowiska, z jednej strony, większa luminancja,
z drugiej, to przewagi tych filmów pomimo znaczącego postępu papierów
PE w tych dziedzinach. Jednak wrażenie głębszych cieni, bardziej
zrównoważone szarości i bardziej miękkie określenie światła są często
bardzo ważne i nie zawsze mogą być potwierdzone technicznymi
pomiarami.
Sam papier wydaje się być wyższej jakości. Za to wszystko płacicie
bardziej skomplikowanym procesem wywoływania: odczynniki
wnikają w podstawę papieru podczas wywoływania. Prowadzi to do
większego przenoszenia chemikaliów, mniejszej wydajności i
wolniejszego cyklu kąpieli. W odróżnieniu od papierów PE, istnieją
znacznie wyższe wymagania dotyczące miejsca suszenia. Z drugiej
strony, procedura obróbki jest bardzo podobna.
Odpowiednie położenie
Szczególnie przy pracy z papierami barytowymi, musi być zapewniona
płaskość powierzchni magazynu powiększalnika podczas naświetlania.
Musicie się upewnić, że magazyn powiększalnika jest mocny i posiada
odpowiednie wymiary. Modele z czterema regulowanymi paskami
maskującymi są uniwersalne.
Kąpiel pośrednia
W związku z faktem, że podstawa papieru nasiąka wywoływaczem, musicie
go odpowiednio długo suszyć i płukać w kąpieli pośredniej przez co
10
najmniej 1 minutę. Nie śpieszcie się z tymi papierami i pamiętajcie, że sa
one podatne na zaginanie i zlepianie.
Utrwalanie jest ważne
Szczególna uwaga musi być przyłożona do szczególnych własności
papierów barytowych w kąpieli utrwalającej. W końcu, ta operacja ma
wpływ na trwałość zdjęcia. Czas kąpieli utrwalającej zależy od typu,
temperatury, zużycia i rozcienczenia. Zawartość srebra w kąpieli
utrwalającej nie może być zbyt niska. Nadmierna jego zawartość także ma
wpływ na barwy i odtworzenie jasności. Kąpiel końcowa musi trwać
odpowiednio długo. Jeśli dużo wywołujecie, zastosujcie metodę dwóch
kuwet: wstępne utrwalenie w pierwszej i ostateczne w drugiej, świeżej
kąpieli.
Oszczędzanie czasu i wody
Podczas obróbki czarno-białych papierów barytowych, można zastosować
kąpiel z sody kaustycznej (roztwór 1%) pomiędzy kąpielą utrwalającą i
końcową. W ten sposób, utrwalacz może być zmyty z papieru lepiej i
szybciej. Ta operacja nie tylko skraca czas kąpieli końcowej o 30%, ale
także poprawia trwałość fotografii. Trwa ona od 2 do 3 minut
Kąpiel końcowa
Ostatnia operacja powinna być przeprowadzana z taką samą uwagą jak
wszystkie inne. Zależy od niej żywotność fotografii barytowych. Czas tej
operacji może być wydłużony w niskich temperaturach. Nie zapomnijcie o
stałym przepływie wody do płukania.
Zwiększenie trwałości
Trwałość czarno-białych fotografii może być zmniejszona przez zlą
obróbkę, stosowanie złych materiałówi i wpływ środowiska. Stateczność
obrazu jest zakłócona szczególnie przez czynniki utleniające zawarte w
powietrzu. Zdjęcia, które są odsłonięte na dłuższy czas, sa najbardziej
zagrożone. W związku z tym, zdjęcia przeznaczone na wystawy i do
archiwizacji wymagają zastosowania odpowiedniego procesu stabilizacji.
Jednym ze sposobów jest zastosowanie stabilizatora srebra Agfa's SISTAN.
Szuszyć, ale jak?
Bez wątpienia ta operacja stwarza wielu osobom duże problemy. Czarnobiałe papiery barytowe nie mogą być suszone w suszarkach PE. Pokrycie
papierów barytowych jest tak wilgotne jak powierzchnia papieru i wymaga
specjalnych metod suszenia. Tak zwane błyszczące wykończenie może być
uzyskane tylko w obrotowych nabłyszczarkach. Tylko większe i bardziej
złożone projekty oferują akcpetowalną jednolitość. Mimo to, nie zawsze
możliwe jest uzyskanie idealnego błyszczącego wykończenia pozbawionego
plam, nawet przy użyciu kąpieli nabłyszczającej "pod prąd". Z tego powodu
wielu fotografów preferuje suszenie w powietrzu, co daje dobrej jakości,
jedwabistą powierzchnię.
Użycie szklanej powierzchni
11
Jedną z możliwości wysuszenia fotografii na zimno i osiągnięcie
błyszczącej powierzchni jest umieszczenie mokrych oryginałów na czystej,
szklanej powierzchni. Należy usunąć wszystkie bąble np. przy użyciu
gumowej rolki. Drewnianymi listewkami należy przygnieść brzegi zdjęć,
żeby unikną efektu 'muszli ostrygi'. Najlepiej jest stosować mniej twarde
papiery. Należy rozcieńczyć nabłyszczacz wodą destylowaną. Suszenie
musi być przeprowadzane w dobrze wietrzonym pokoju. Suche fotografie
należy delikatnie odkleić od szklanej powierzchni.
Papier chłonny
Innym rozwiązaniem jest wykorzystanie chłonnego papieru. Te papiery
wielorazowego użytku są dostępne w różnych rozmiarach. Nawilżone
fotografie są umieszczane pomiędzy tymi gładkimi papierami chłonnymi i
odpowiednio obciążane (np. przy pomocy książki). Zapewnia to
odpowiednio płaską powierzchnię.
Metoda 'fly screen'
Matowe suszenie najłatwiej jest wykonać poprzez umieszczenie fotografii
emulsją do dolu na tzw. 'fly screen' i pozwolenie im na wyschnięcie w
dobrze wietrzonym pomieszczeniu. Ta plastikowa siatka może być kupiona
w sklepach i oprawiona w drewnianą ramę.
Zadziwiające jest to, że te fotografie są prawie zupełnie płaskie po
wysuszeniu (zależnie od producenta). Jeśli obciążycie fotografie książkami
na kilka dni, staną się wystarczająco płaskie
Płaska suszarka do zdjęć
W związku z twardością powierzchni, papiery Agfa RECORD-RAPID i
MULTICONTRAST CLASSIC 1 i 111 są szczególnie dobrze przystosowane do
suszenia na gorąco w obrotowych i płaskich suszarkach. Możliwe jest też
suszenie zdjęć emulsją zwróconych do fartucha. Daje do efekt półbłyszczącego wykończenia. MULTICONTRAST CLASSIC 118 także może być
suszony w ten sposób.
Podczas stosowania tej metody należy upewnić się, że:



Temperatura suszarki płaskiej nie przekracza 70 °C.
Fartuch suszący nie jest za bardzo napięty.
Fartuch suszący przepusza wodę i nie jest zabrudzony.
Olbrzymie plakaty z domowej ciemni
Możecie stworzyć wspaniałe odbitki o dużych rozmiarach przy użyciu
stosunkowo niewielkiego sprzętu. Rzecz staje się interesująca powyżej
formatu 50 x 60 cm. Osoby, które wywołują zdjęcia w domowej ciemni
powinny spróbować pracy z większymi formatami. Jest to stosunkowo
proste, jeśli macie do tego wystarczająco dużo miejsca.. Jest to
stosunkowo proste, je?li macie do tego wystarczająco dużo miejsca.
Odpowiednie materiały
12
Najbardziej popuralne typy papierów fotograficznych są także dostępne
w rolkach. Głównym kryterium jest zawsze szerokość i długość rolki, która
jest zwinięta emulsją do środka. Musicie zostawić zapas papieru na
mocowanie i cięcie. Rolki zazwyczaj są dostępne w różnych szerokościach.
Do tego celu najlepiej jest stosować papiery PE pokrywane plastikiem.
Wybór negatywu
Duże powiększenia stawiają wyższe wymagania dotyczące jakości
negatywów. W tym przypadku, filmy o niskiej i średniej czułości mają
przewagę, dzięki ich drobnemu ziarnu i kontrastowi. Jeśli chcecie uzyskać
powiększenia o bardzo małym ziarnie, z wysoką rozdzielczością,
powinniście spróbować użyć Agfapan APX 25.
Odpowiedni powiększalnik
Podstawowym wymogiem do dużych powiększeń jest zazwyczaj możliwość
obracania głowicy powiększalnika do rzutowania na ścianę. Jednak,
poprzez obrót całej podstawy powiększalnika możecie także rzutować
obraz na podłogę, w celu uzyskania średnich powiększeń. Urządzenia z
mocnymi lampani halogenowymi są dobre to tego celu dzięki ich
'twardszemu światłu' i wysokiej jego wydajności.
Rzutowanie obrazu na podłogę
Rzutowanie na podłogę oszczędza miejsce i jest doskonałe dla średnich
powiększeń. Żeby to wykonać musicie płaszczyznę rzutowana odpowiednio
obniżyć, poluzować zaciski na kolumnie, obrócić całe urządzenie i
umocować tak, żeby znalazło się dokładnie naprzeci płaszczyzny
rzutowania. W tej pozycji powiększalnik może łatwo rzutować obraz na
podłogę. Teraz musicie wyregulować skalę poprzez podnoszenie i
opuszczanie głowicy powiększalnika. Zazwyczaj można łatwo uzyskać ostry
obraz. Papier powinien być ułożony jak najbardziej płasko w magazynie
powiększalnika lub, w przypadku większych formatów, na innej
powierzchni i umocowany.
Rzutowanie obrazu na ścianę
Każdy, kto chce uzyskać naprawdę duży format plakatu lub naświetlać
częściowo, nie może uniknąć rzutowania obrazu na ścianę. Możecie to
zrobić przekręcając głowicę powiększalnika. Płaszczyzny negatywu i ściany
muszą być idealnie równoległe. Możecie to sprawdzić mierząc dugości
brzegów rzutowanego obrazu. Jedyną metodą zmiany skali jest
przesunięcie całego powiększalnika. Będziecie potrzebowali dodatkowej
pomocy, żeby ustawić ostrość: fotograf ustawia ostrość na powiększalniku,
a pomocnik stoi blisko rzutowanego obrazu i sprawdza rzeczywistą ostrość.
Dobrze jest umocować papier fotograficzny z założonym filtrem minuszielonym.
Odpowiednie oświetlenie
Podstawowym warunkiem uzyskania niezamglonych odbitek jest
zastosowanie światła ciemniowego do papieru fotograficznego. Należy być
bardzo ostrożnym z oświetleniem ciemniowym, jeśli pracuje się z
powiększeniami od dużym formacie. Wydłużone czasy suszenia i kąpieli
mogą w pewnych okolicznościach spłaszczyć gradację kontrastu. Jest to
13
szczególnie niekorzystne, gdy chodzi o duży format. Przy stosowaniu
papierów o zmiennym kontraście, które są bardziej czułe, powinniście
wyłączyć światło ciemniowe i utrzymywać odpowiedni dystans podczas
naświetlania.
Przygotowania
Papier jest pakowany w twarde pudełka, z emulsją do wewnątrz. Musicie
precyzyjnie ustalić, która szerokość rolki odpowiada pożądanemu
formatowi. Obetnijcie odpowiednią długość papieru w odpowiednio
zaciemnionym pomieszczeniu. Stalowa linijka i ostry nóż pomogą wam
uzyskać równe, czyste cięcie. Sprawdźcie, czy papier nie ma żadnych plam
i czy powierzchnia papieru nie jest zarysowana. Dobrze jest nosić
bawełniane rękawiczki (można je kupić w sklepach fotograficznych) i
przygotować sobie odpowiedniej wielkości miejsce pracy. Nie zapomnijcie o
ucięciu pasków testowych!
Możecie umocować papier taśmą klejącą lub pinezkami. Upewnijcie się, że
papier jest zamocowany płasko i nie zwinie się podczas naświetlania, co
często dzieje się przy rogach i powoduje pogorszenie ostrości.
Odpowiednie naświetlanie
Brak wzajemności odgrywa dużą rolę w przypadku dłuższych czasów
naświetlania: oznacza to efektywne zmniejszenie czułości. Czas
naświetlania musi być wydłużony. Po zakończniu serii naświetlań musicie,
dla bezpieczeństwa, zrobić kolejną serię prób z dłuższym czasem
naświetlania. W przypadku bardzo dużych powiększeń, dobrze jest
wykonać kilka pasków testowych więcej, żeby sprawdzić odpowiednie
zaciemnienie lub rozjaśnienie różnych punktów obrazu.
Odczynniki w galonach
Możecie teraz wywołać naśietlony papier. Odczynniki były przygotowane
wcześciej w dużysh zbiornikach. Najłatwiej jest stosować koncentraty w
płynie sprzedawane w 5 litrowych puszkach. W przeciwieństwie do
standardowego użycia, gotowy wywoływacz musi być rozcieńczony wodą w
stosunku 1:1 tak, żeby było wystarczająco dużo czasu na równomierne
wywołanie. To tego wolnego i stałego budowania obrazu dobrze
przystosowany jest Agfa METINOL. Charakteryzuje się wysoką wydajnością
i techniką obróbki gąbką. Zalecane jest stosowanie kąpieli pośredniej, żeby
zapobiec problemom z wywoływaniem. Powinniście często sprawdzać
kąpiel utrwalającą. Do przygotowania roztworu dobre jest 10-litrowe
wiadro i duże mieszadło.
Odpowiednie pojemniki do wywoływania
Kuwety do ciemni zazwyczaj nie są większe niż 50 x 60 cm. Jeśli chcecie
wywoływać papier z rolki, musicie użyć innych typów pojemników, które
zapewnią odpowiednią pojemność na odczynniki i będą odpowiedniej
wielkości. Ponieważ papier jest wywoływany w stanie zrolowanym, dla
średnich szerokości rolek można kupić plastikowe pudełka na kwiaty.
Możecie także zakupić plastikowe rynienki, pociąć je na odpowiednie części
i zalepić je na końcach kawałkami plastiku. Trzeba to tego celu zastosować
14
odpowiedni klej. Uszczelnienia pojemników można dokonać przy pomocy
silikonu.
Specjalny pomiar czasu
Niezależnie czy używacie wywoływacza, czy nie, niektóre czynności i czasy
wywoływania różnią się od normy. Po naświetlaniu, papier zwija się
emulsją do wewnątrz i powoli, ale równo, zanuża się go w roztworze
wywoływacza i ponownie zwija. Po zwinięciu całego papieru, powtarza się
tą czynność, aż do upłynięcia czasu wywoływania. W celu zapewnienia
jednolitego zmoczenia i zmycia pozostałości wywoływacza należy zawsze
dodać wstępne płukanie (1 minuta). Wywoływanie trwa kilka minut,
następnie następuje kąpiel pośrednia (1-2 minuty) i kąpiel wywołująca (5
lub więcej minut). Całkowity czas procesu mierzy się od momentu
zanurzenia papieru do wyjęcia go wstawnie zwiniętym. Należy pozwolić,
żeby nadmiar odczynników skapał z papieru. Płukanie (5-10 minut) kończy
obróbkę. Papier PE należy powiesić na sznurze, żeby wysechł w powietrzu.
Czynności końcowe
W dużej skali możecie zobaczyć każdą drobinę kurzu. W związku z tym
czynności końcowe dotyczą retuszowania specjalnym tuszem. Plakaty
powieszone na tablicy przy pomocy kleju do drewna, w odpowiednim
świetle, będą wyglądały wspaniale.