Uklad_pokarmowy

Układ pokarmowy człowieka
Odżywianie się, a więc proces pobierania i asymilowania
pokarmu, jest jedną z podstawowych funkcji życiowych,
od których zależy funkcjonowanie całego organizmu.
Zespół narządów wchodzących w skład układu
pokarmowego ma za zadnie dostarczenie organizmowi
składników niezbędnych do budowy i odnowy własnych
tkanek, oraz substancji energetycznych, koniecznych do
podtrzymywania procesów życiowych.
Budowa układu pokarmowego
Układ pokarmowy człowieka można
podzielić na przewód pokarmowy oraz
gruczoły dodatkowe.
Przewód pokarmowy tworzą:
 jama ustna (1)
 gardło (3)
 przełyk (4)
 żołądek (5)
 jelito cienkie (8)
 jelito grube (6)
Przewód pokarmowy kończy się otworem
odbytowym (9).
Gruczoły należące do układu
pokarmowego to:
 ślinianki (2)
 trzustka (6)
 wątroba (10)
Jama ustna
1 – warga
2 – podniebienie twarde
3 – podniebienie miękkie
4 – migdałki podniebienne
5 – zęby
6 - język
Jama ustna to początkowy odcinek przewodu
pokarmowego, ograniczają ją od przodu wargi, bo bokach
policzki, od góry podniebienie; z tyłu łączy się z gardłem.
W jamie ustnej znajdują się zęby oraz mięsisty język.
W niej następuje wstępna, mechaniczna obróbka pokarmu i
przygotowanie go do dalszego trawienia. Pokarm zostaje
rozdrabniany, miażdżony i mieszany ze śliną.
Język
Narząd zbudowany z mięśni poprzecznie prążkowanych,
położony na dnie jamy ustnej. Bierze udział w formowaniu
kęsów pokarmowych i przesuwaniu ich do gardła.
Jest także narządem zmysłu smaku.
Pokryty jest błoną śluzową, w której znajdują się liczne brodawki
smakowe. Na brodawkach języka znajdują się kubki smakowe
(ryc.1), które mają różną wrażliwość chemiczną, co umożliwia
różnicowanie wrażeń smakowych.
Ilość odróżnianych smaków jest nieograniczona. Zawsze jednak
stanowią one kombinację czterech smaków podstawowych:
słodkiego, kwaśnego, słonego i gorzkiego.
„Mapa smaków”
 słodki – czubek języka
 kwaśny – po bokach języka, w tylnej połowie
 słony – brzegi języka i części zbliżające się ku
przodowi
 gorzki – tył języka
Zęby
U człowieka istnieją dwa pokolenia zębów: mleczne i
stałe.
Zęby mleczne wyrzynają się zwykle w drugiej połowie
pierwszego roku życia i jest ich razem dwadzieścia (po
dziesięć w szczęce i w żuchwie). W każdej połówce szczęki, w
uzębieniu mlecznym, wyróżniamy: dwa siekacze (1), jeden
kieł (2) i dwa zęby trzonowe (3).
Pomiędzy 7 a 13 rokiem życia zęby mleczne wypadają i
stopniowo są zastępowane przez zęby stałe.
Zęby
W skład uzębienia stałego wchodzą 32 zęby umieszczone
symetrycznie w szczęce i żuchwie po lewej i prawej stronie. Są
to: siekacze (1), kły (2), zęby przedtrzonowe (3) i trzonowe (4).
Tak zróżnicowane uzębienie nazywamy heterodontycznym.
Umożliwia ono odcinanie kawałków pokarmów (siekacze),
przytrzymywanie kęsów pokarmowych (kły), oraz ich
miażdżenie i rozcieranie (trzonowce i przedtrzonowce).
Schematyczny zapis liczby zębów to tzw. wzór zębowy
Wzór zębowy dorosłego człowieka: 2 1 2 3
Oznacza on, że w każdej połówce szczęki i żuchwy występują 2
siekacze, 1 kieł, 2 zęby przedtrzonowe i 3 trzonowe, razem 32
zęby. (2+1+2+3)*4 = 32 po przemnożeniu przez 4 (dwie
połówki szczęki i dwie połówki żuchwy).
Budowa zęba
Każdy ząb składa się z korony (1), szyjki
(3) i korzenia (2).
Każdy ząb okryty jest warstwą szkliwa
(3), które jest najtwardszą tkanką
naszego organizmu. Pod szkliwem leży
warstwa zębiny (4). Poniżej zębiny
położona jest miazga (5), w której
biegną naczynia krwionośne (9)i nerwy
(10).
6 – dziąsło
7 – cement, tkanka pokrywająca korzeń
8 – wyrostek zębodołowy
GARDŁO – wspólny odcinek dla
dróg pokarmowych i
oddechowych. W trakcie
połykania pokarmu, jedna z
chrząstek krtani – nagłośnia –
zamyka dostęp do dróg
oddechowych, a tym samym
zapobiega przedostawaniu się do
nich pokarmu.
PRZEŁYK – przewód długości 25 –
30 cm, łączący gardło z
żołądkiem. Jego funkcją jest
transport pokarmu z gardła do
żołądka. Ściana przełyku nie ma
zdolności wchłaniania pokarmu
ani trawienia.
Żołądek
Jest grubym i umięśnionym workiem, mogącym znacznie zwiększać swoją
objętość. Spełnia w organizmie trzy zasadnicze funkcje:
 gromadzi i przechowuje spożywane pokarmy,
 trawi pokarmy,
 wyjaławia pokarmy.
Wysłany jest wewnątrz błoną śluzową, w której znajdują się liczne
gruczoły, które wydzielają sok żołądkowy. Zawiera on kwas solny,
enzymy trawienne, śluz, sole mineralne oraz wodę.
Enzymy biorą udział w procesie trawienia białek, natomiast śluz
zabezpiecza ściany żołądka przez działaniem kwasu solnego i enzymów.
W ścianach żołądka znajdują się mięśnie gładkie ułożone warstwowo.
Skurcze ścian żołądka powodują przemieszanie się treści pokarmowej i
wymieszanie jej z sokami żołądkowymi. Treść pokarmowa zmienia się
w płynną miazgę pokarmową (papkę pokarmową). Po 3-4 godzinach
zalegania w żołądku pokarm przesuwa się w stronę kolejnego odcinka
układu pokarmowego – jelita.
Żołądek - anatomia
1-dno żołądka, 2-trzon i krzywizna większa żołądka, 3-część przedodźwiernikowa, 4odźwiernik, 5-otrzewna, 6-błona śluzowa, 7-mięśniówka, 8-część dwunastnicy, 9-krzywizna
mniejsza,10-wpust żołądka, 11-przełyk
Jelito cienkie
Najdłuższa część przewodu pokarmowego (4-5 m długości)
– dzieli się na trzy odcinki:
 dwunastnicę,
 jelito czcze,
 jelito kręte.
Do dwunastnicy (zaznaczona na rysunku na pomarańczowo) uchodzą
przewody wyprowadzające dwóch największych gruczołów
trawiennych: wątroby i trzustki. Przewodami tymi spływa żółć z
wątroby, zaś z trzustki sok trzustkowy.
W jelicie cienkim jest kontynuowany i zakończony proces trawienia
pokarmów. Tam też następuje wchłonięcie składników pokarmowych
do krwi i limfy.
Kosmki jelitowe
Powierzchnię błony śluzowej jelita cienkiego
pokrywają tzw. kosmki jelitowe. Są to drobne
uwypuklenia błony śluzowej jelita, do których
dochodzą naczynia włosowate i limfatyczne.
Obecność tak wielu kosmków jelitowych
zwiększa powierzchnię wchłaniania jelita
cienkiego. Dodatkowo powierzchnia jelita jest
znacznie powiększona dzięki obecności
mikrokosmków na komórkach nabłonkowych
kosmków.
Budowa kosmka jelitowego
1 – mikrokosmki
2 - naczynie limfatyczne
3 – nabłonek jelita
4 – naczynia krwionośne
Jelito grube
Stanowi końcowy odcinek
układu pokarmowego. Treść
jelita cienkiego (6)
przedostaje się do jelita
ślepego, kątnicy (3) – części
początkowej jelita grubego, w
momencie otwierania się
zastawki krętniczo –
kątniczej (4). Następnie
niestrawione resztki
przechodzą przez kolejne
odcinki jelita grubego:
okrężnicę (5) i odbytnicę (1),
zakończoną odbytem. (2) –
wyrostek robaczkowy.
W jelicie grubym:
 zwrotnie wchłaniana jest woda, witaminy i aminokwasy
 formowany jest kał
 namnażają się drobnoustroje, wytwarzając m.in. witaminy (B12, K).
Ślinianki
 Są to parzyste gruczoły,
wytwarzający ślinę, których
przewody wyprowadzające
kończą się w jamie ustnej.
 Wyróżniamy:
- ślinianki przyuszne (1)
- ślinianki podżuchwowe (2)
- ślinianki podjęzykowe (3)
Ślina – płynna substancja zawierająca 99% wody. Rola śliny:
 służy do zwilżania i zlepiania w kęsy rozdrobnionego pokarmu
 działa bakteriobójczo
 zawiera enzymy rozpoczynające trawienie węglowodanów
Wątroba
Jest to największy gruczoł ciała ludzkiego (1), waży około 1,5 kg. Ma
ciemnoczerwone zabarwienie, które związane jest z dużą ilością krwi
przez nią przepływającą. Uchyłek przewodu wątrobowego to
pęcherzyk żółciowy (2), jest on zbiornikiem żółci wytwarzanej w
wątrobie.
Funkcje trawienne wątroby:
 wydzielanie żółci, która odgrywa zasadniczą rolę w





mechanicznym trawieniu tłuszczów
usuwanie substancji odżywczych z krwi, a tym samym
pomoc w utrzymaniu homeostazy ustrojowej
przemiana nadmiaru glukozy w glikogen i jego
magazynowanie
przemiana nadmiaru aminokwasów w kwasy tłuszczowe i
mocznik
gromadzenie żelaza i niektórych witamin
neutralizowanie alkoholu i wielu środków
farmakologicznych i używek ( w procesie detoksykacji
organizmu)
Trzustka
Narząd leżący w pętli jaką tworzy dwunastnica, ułożona jest za
żołądkiem.
Najważniejsze funkcje trzustki to:
 wytwarzanie soku trzustkowego – czynność zewnątrzwydzielnicza,
 produkowanie hormonów: insuliny i glukagonu, które regulują
przemianę węglowodanową w organizmie – czynność
wewnątrzwydzielnicza.
Funkcje układu pokarmowego
 mechaniczne
rozdrabnianie przyjętego
pokarmu
 transport
 trawienie (chemiczna
przeróbka pokarmu w
łatwo przyswajalne
składniki)
 odrzucanie na zewnątrz
resztek pokarmowych ( w
formie kału), które są
zbędne dla organizmu