Budowy linii kolejowej nr 582 łączącej posterunek odgałęźny

Wyniki inwentaryzacji ornitologicznej na terenie
inwestycji pn. „Budowy linii kolejowej nr 582 łączącej
posterunek odgałęźny Czarnca ze stacją Włoszczowa
Północ”
Opracowanie:
Michał Wołowik
Grodzisk Maz., 2013.08.19
1. Metodyka pracy
Kontrole dzienne polegały na przejściu całego badanego odcinka i inwentaryzacji ptaków
w pasie 250 metrów od skraju torów po obu stronach. Dokonywano obserwacji bezpośrednich
przy użyciu sprzętu optycznego, oraz identyfikacji głosowej (śpiew, inne odgłosy terytorialne,
głosy kontaktowe).
Podczas kontroli notowane były wszystkie gatunki stwierdzone na terenie obejmującym
inwestycję. Gatunki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej 2009/147/WE, w Polskiej
Czerwonej Księdze Zwierząt (Głowaciński 2011), a także gatunki zagrożone w skali Europy
w kategoriach SPEC 1 i SPEC 2 (BirdLife International 2004), nanoszone były na mapę.
Kategorie lęgowości przydzielane były w oparciu o Polski Atlas Ornitologiczny (Sikora i in.
2007).
2. Wyniki
Gatunki ptaków stwierdzonych na terenie planowanej inwestycji, uwzględniając status
ochrony.
LP
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
Rząd
Brodzące
Szponiaste
Siewkowe
Gołębiowe
Jerzykowe
Dzięciołowe
Wróblowe
Nazwa gatunkowa
Ciconia ciconia
Circus cyaneus
Buteo buteo
Vanellus vanellus
Columba palumbus
Apus apus
Dyocopus martinus
Dendrocopos major
Dendrocopos medius
Dendrocopos minor
Lullula arborea
Alauda arvensis
Hirundo rustica
Anthus trivialis
Motacilla flava
Motavilla alba
Troglodytes troglodytes
Erithacus rubecula
Saxicola rubetra
Turdus merula
Turdus philomelos
Hippolais icterina
Sylvia curucca
Sylvia communis
Sylvia borin
Sylvia atricapilla
Phylloscopus collybita
Phylloscopus trochilus
Muscicapa striata
Regulus regulus
Poecile palustris
Poecile montanus
Nazwa polska
Bocian biały
Błotniak zbożowy
Myszołów
Czajka
Grzywacz
Jerzyk
Dzięcioł czarny
Dzięcioł duży
Dzięcioł średni
Dzięciołek
Lerka
Skowronek
Dymówka
Świergotek drzewny
Pliszka żółta
Pliszka siwa
Strzyżyk
Rudzik
Pokląskwa
Kos
Śpiewak
Zaganiacz
Piegża
Cierniówka
Gajówka
Kapturka
Pierwiosnek
Piecuszek
Muchołówka szara
Mysikrólik
Sikora uboga
Czarnogłówka
DP I
+
+
+
+
+
PCzKZ
VU
SPEC
Non-SPEC
SPEC 3
Non-SPEC
SPEC 2
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
SPEC 2
SPEC 3
SPEC 3
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
SPEC 3
Non-SPEC
SPEC 3
Non-SPEC
Kategoria
WL
P
B
WL
B
WL
B
B
B
A
C
B
WL
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
C
C
B
B
B
B
B
B
N par
1
5
1
8
1
8
10-20
10
15-25
10-15
10-30
20-40
3-8
5-10
5-10
5-10
10-15
10-15
10-20
15-30
10-20
10-20
5-10
10-15
5-10
5-10
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
Lopophanes cristatus
Periparus ater
Parus major
Cyanistes caeruleus
Sitta europaea
Certhia familiaris
Lanius collurio
Garrulus glandarius
Pica pica
Corvus monedula
Corvus cornix
Corvus corax
Sturnus vulgaris
Passer montanus
Fringilla coelebs
Chloris chloris
Coccothraustes
coccothraustes
Emberiza citrinella
Emberiza calandra
Czubatka
Sosnówka
Bogatka
Modraszka
Kowalik
Pełzacz leśny
Gąsiorek
Sójka
Sroka
Kawka
Wrona siwa
Kruk
Szpak
Mazurek
Zięba
Dzwoniec
Grubodziób
+
Trznadel
Potrzeszcz
SPEC 2
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
SPEC 3
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
SPEC 3
SPEC 3
Non-SPEC
Non-SPEC
Non-SPEC
B
B
B
B
B
B
C
B
B
B
A
A
C
C
C
B
C
5-10
10-20
10-20
5-15
5-10
5-10
4-7
3
5
1
2
Non-SPEC
SPEC 2
B
B
10-20
5
15-25
20-40
20-40
10-20
3-8
Oznaczenia:
DP I – gatunki wymienione w Załączniku 1 Dyrektywy Ptasiej
SPEC1 – gatunki zagrożone w skali globalnej
SPEC2 – gatunki zagrożone, których europejska populacja przekracza 50% populacji
światowej i których stan zachowania uznano za niekorzystny
SPEC3 – gatunki zagrożone, których europejska populacja nie przekracza 50% populacji
światowej i których stan zachowania uznano za niekorzystny
Kategorie lęgowości:
A – gniazdowanie możliwe
B – gniazdowanie prawdopodobne
C – gniazdowanie pewne
Pozostałe:
WL – gatunek występujący na terenie w sezonie lęgowym, jednak niespełniający kryteriów
lęgowości
P – gatunek przelotny
N par – potencjalna liczebność par lęgowych gatunków u których stwierdzono kategorie
lęgowości B i C.
Kryteria według których przyporządkowano kategorie lęgowości:
Kryterium
Pojedyncze ptaki obserwowane w siedlisku
lęgowym
Jednorazowa obserwacja śpiewającego lub
odbywającego loty godowe samca
Obserwacja rodziny (jeden dorosły ptak lub para
z lotnymi młodymi)
Para ptaków obserwowana w siedlisku lęgowym
Śpiewający lub odbywający loty godowe samiec
Kategoria
Gniazdowanie możliwe
A
Gniazdowanie prawdopodobne
B
stwierdzony co najmniej przez 2 dni w tym
samym miejscu (zajęte terytorium) lub
równoczesne stwierdzenie wielu samców w
siedlisku lęgowym danego gatunku
Kopulacja, toki
Odwiedzanie miejsca nadającego się na gniazdo
Głosy niepokoju sugerujące bliskość gniazda i
piskląt
Plama lęgowa (u ptaka trzymanego w ręku)
Budowa gniazda lub drążenie dziupli
Odwodzenie od gniazda lub młodych (udawanie
rannego)
Gniazdo nowe lub skorupy jaj z danego roku
Gniazdo wysiadywane
Ptaki z pokarmem dla młodych lub odchodami
piskląt
Gniazdo z jajami
Gniazdo z pisklętami
Młode zagniazdowniki nielotne lub słabo lotne,
albo podloty gniazdowników poza gniazdem
Gniazdowanie pewne
C
3. Waloryzacja obszaru badań
Stwierdzono występowanie 52 gatunków ptaków, z czego xxx przypisano kategorię lęgową.
Spośród stwierdzonych gatunków 6 wymienionych jest w I Załączniku Dyrektywy Ptasiej,
4 z nich przypisano status SPEC 1 lub SPEC 2, a 1 gatunek wymieniony jest w Polskiej
Czerwonej Księdze Zwierząt
1. Za gatunki najcenniejsze dla badanego obszaru uznano te, które zostały wymienione
w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Dokładne lokalizacje naniesione na mapę.
Błotniak zbożowy – jednorazowa obserwacja przelatującej samicy w okresie migracji tego
gatunku (30.03).
Bocian biały – 10.06 i 13.07, obserwowany żerujący ptak na granicy obszaru inwentaryzacji,
prawdopodobnie lęgowy w jednej z -pobliskich wiosek.
Gąsiorek – obserwacje par ptaków w odpowiadającym środowisku lęgowym, widywane na
krzakach i na liniach trakcyjnych; obserwowane były ptaki z pokarmem dla młodych, a także
widziana rodzina ptaków z 3 młodymi. Gąsiorki obserwowane od momentu ich przylotu (maj)
Dzięcioł średni – 14.04 i 3.05 obserwowane były ptaki w dogodnym siedlisku, ptaki
wykazywały zachowania terytorialne na terenie olsu przy niewielkim cieku wodnym
przepływającym przez las.
Dzięcioł czarny – 30.03, 14.04 i 19.06 obserwowane i słyszane ptaki, wykazujące zachowania
terytorialne, a także żerujące na starych drzewach w lesie.
Lerka – ptaki obserwowane w kilku lokalizacjach, przede wszystkim w okolicach młodników
sosnowych. Obserwacje wizualne, a także dźwiękowe w postaci śpiewów godowych, ptaków
żerujących i ptaków z pokarmem. Ptaki były obserwowane w czasie wszystkich dni w których
prowadzona była inwentaryzacja.
Jerzyk – żerujące ptaki nad nieużytkami i lasami znajdującymi się na terenie obejmującym
inwestycję.
2. Gatunki SPEC 1 i SPEC2, o kategoriach lęgowości A, B lub C na badanym obszarze.
Dokładne lokalizacje naniesione zostały na mapę.
Czajka – jednorazowa obserwacja pojedynczego ptaka nie wykazującego zachowań
lęgowości.
Potrzeszcz - śpiewające samce obserwowane w dogodnym siedlisku lęgowym, we wszystkie
dni w trakcie których przeprowadzana była inwentaryzacja.
Czubatka – głosowe i wizualne obserwacje ptaków o zachowania terytorialnych, w dogodnym
siedlisku lęgowym. Ptaki były obserwowane przede wszystkim w młodnikach sosnowych,
a także w lesie o wyższym średnim wieku drzew. Ptaki były obserwowane w każdym dniu
inwentaryzacji.
4. Oddziaływanie na środowisko
Oddziaływanie inwestycji na środowisko będzie związane przede wszystkim z wycinką drzew
znajdujących się na trasie przebiegu inwestycji, a także degradacją krzaków wzdłuż
istniejącej linii kolejowej.
Gatunki których obejmie strata siedlisk to wszystkie gatunki leśne. Wiąże się to ze stratą
miejsc gniazdowych i zmniejszenie bazy pokarmowej. Gatunki te to:
 Dzięcioły: dzięcioł czarny, dzięcioł średni, dzięcioł duży, dzięciołek
 Lerka (skowronek borowy)
 Drozdy: kos, śpiewak, rudzik
 Pokrzewki: kapturka, gajówka, zaganiacz, pierwiosnek, piecuszek
 Sikory: bogatka, modraszka, czubatka, sikora uboga, czarnogłówka
 Łuszczaki: zięba, grubodziób

Inne rodziny: strzyżyk, kowalik, pełzacz leśny, muchołówka szara
Poza gatunkami leśnymi, inwestycja wpłynie również na gatunki ptaków gnieżdżących się
w krzakach znajdujących się przy istniejącym już torowisku. Dotyczy to takich gatunków:
 Gąsiorek
 Piegża, cierniówka
 Pokląskwa
 Trznadel, potrzeszcz
W czasie trwania wykonywania inwestycji ptaki będą narażone oddziaływania wynikające z:
1. Wzrost hałasu,
2. Wzrost natężenia ruchu na obszarze inwestycji,
3. Zanieczyszczanie środowiska z powodu prac budowlanych,
4. Odstraszania ptaków w trakcie budowy,
5. Utraty siedlisk.
W okresie użytkowania ukończonej inwestycji, oddziaływania na ptaki będą wynikały z:
1. Wzrostu hałasu,
2. Możliwe kolizje z pociągami,
3. Możliwe kolizje z liniami energetycznymi,
4. Strata siedlisk wynikająca z budowy trasy.
5. Inwestycja, a ptaki.
Główną konsekwencją inwestycji będzie utrata siedlisk leśnych, związana z wycinką drzew
na trasie przebiegu linii kolejowej.
Prawdopodobnie dojdzie również do utraty miejsc gniazdowych gąsiorka i potrzeszcza.
Wynika to z konieczności wycięcia krzaków rosnących wzdłuż istniejącej już linii kolejowej.
Gąsiorek i potrzeszcz – kluczowym elementem dla tego gatunku są krzewy porastające
otwarte tereny. W związku z tym należy ograniczyć do minimum wycinkę tych krzewów.
Dzięcioł średni – gatunek ten na ternie inwestycji występuje w olsie przy cieku wodnym, aby
chronić stanowisko tego gatunku należy do minimum ograniczyć zniszczenie tego siedliska.
Uwagi do inwestycji:
W czasie budowy torowiska należy ograniczyć do minimum wycinkę drzew i krzewów
których wycinka nie będzie niezbędna do budowy nowej linii kolejowej. Należy pamiętać,
aby że w okresie od 1 marca do 16 października, w stosunku do gatunków dziko
występujących ptaków objętych ochroną gatunkową zabrania się umyślnego niszczenia ich
gniazd, jaj, postaci młodocianych oraz siedlisk; jako siedlisko ptaków traktuje się miejsce ich
występowania i lęgu, zgodnie z art. 52 ust. 1 pkt 3-5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.).
Bibliografia
Sikora a., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.) 2007. Atlas
rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wydawnictwo Naukowe,
Poznań
Głowaciński Z. (red.) 2001. Polska czerwona księga zwierząt – kręgowce. PWRiL, Warszawa
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w
sprawie ochrony dzikiego ptactwa
BirdLife International. 2004. Birds In Europe: population estimates, trends and conservation
status. BirdLife Conservation Series No. 12. D. BirdLife International, Cambridge, UK.