Program rozwoju przestrzeni rolniczej

Program rozwoju przestrzeni rolniczej
wsi Iwanowice.
Na program zrównoważonego rozwoju przestrzeni rolniczej (ekorozwoju)
składają się następujące opracowania:
1) Ochrony gleb przed erozja;
2) Ochrony gleb przed zanieczyszczeniami atmosferycznymi;
3) Ochrony zasobów glebowych w obrębie gruntów przeznaczonych pod
zabudowę techniczna lub eksploatacje surowców;
4) Ulepszania gleb wadliwych;
5) Melioracji wodnych;
6) Rekultywacji gruntów;
7) Korekty struktury użytkowania.
W opracowaniu zajmiemy się punktami nr: 1, 4, 5, 7.
Program ochrony gleb przed erozją.
Erozja wodna powoduje:
 Obniżenie jakości i wysokości plonów na skutek zmywania warstwy ornej,
wymywania składników pokarmowych;
 Systematyczne zmniejszanie się powierzchni użytków rolnych w skutek
rozwoju rolnictwa;
 Pogarszanie się warunków komunikacyjnych;
 Wzrost zagrożenia powodziowego spowodowany zwiększonym spływem
powierzchniowym i zmniejszonym wsiąkaniem;
 Wzrost sedymentacji rzecznej – zamulenie zapór wodnych.
Stosuje się następujące zabiegi przeciwerozyjne:
 zalesianie bądź zadarnianie stromych stoków;
 wprowadzenie
upraw
zabezpieczających
(motylkowe, zboża);
 stosowanie poplonów;
1
glebę
przed
spłukiwaniem
 sztuczne terasowanie zboczy;
 umacnianie dróg i rowów przydrożnych;
 pasy zieleni ochronnej;
 zabudowa wąwozów;
 biologiczna zabudowa potoków i zlewni górskich;
 stosowanie płodozmianów przeciwerozyjnych;
 orkę poprzeczno-stokowa;
 skracanie okresu pozostawiania pól bez obsiewu;
 sady na tarasach;
 pola starasowane poprzecznie do spadku terenu;
 wstęgowanie pól;
 kierunkowanie lub rozpraszanie cieków wodnych;
 skracanie okresu pozostawiania pól bez obsiewu.
Procesy erozji wodnej na terenach urzeźbionych nasila użytkowanie rolnicze
gruntów. Bezpośredni wpływ na przebieg erozji mają: wielkość pól, ich położenie,
struktura zasiewu, stopień mechanizacji upraw.
Sposób użytkowania terenu ma szczególne znaczenie w programie ochrony
gleb przed erozją. Powinien on być dostosowany do stopnia zagrożenia gruntów
erozja wodną. Powinien być zapewniony odpowiedni udział terenów leśnych i
użytków zielonych w strukturze użytkowania oraz odpowiedni udział roślin rolniczych
chroniących glebę w strukturze zasiewów.
Duże znaczenie w procesie przeciwdziałania erozji ma optymalizacja struktury
zasiewów z uwzględnieniem przeciwerozyjnej roli poszczególnych roślin.
Na znacznym obszarze (80%) Iwanowic występuje erozja bardzo słaba i
słaba. Powoduje ona zmywanie poziomu orno-próchnicznego. Użytkowanie terenu,
bez stosowania zabiegów przeciwerozyjnych może powodować degradację gleb, ze
względu na niepełną możliwość regeneracji profilu glebowego.
Erozja umiarkowana obejmuje obszar 10% wsi, zaś erozja silna i bardzo silna
występuje na 10% powierzchni Iwanowic, w miejscach o dużych spadkach.
Niestosowanie tutaj zabiegów przeciwerozyjnych pociąga za sobą niszczenie całego
profilu glebowego, a niekiedy także części podłoża oraz częściowe rozczłonkowanie
reliefu. Możliwość regeneracji takiego profilu glebowego na większości terenu nie
2
występuje. Ze względu na konieczność objęcia terenu przez użytki ochronne,
możliwość użytkowania ornego terenu jest niepełna.
Zaleca się następujące zabiegi przeciwerozyjne:
 zastosowanie na stokach o niewielkim spadku poplonów
lub upraw roślin
zatrzymujących erozję, takich jak motylkowe i zboża; taki sposób uprawy, jak
również używane rośliny, powodują jednocześnie retencję wody, co jest
bardzo korzystne dla tych gleb, gdyż znajdują się one najczęściej na terenach
o okresowym niedoborze wody;
 na obszarach o podobnej rzeźbie terenu i stosunkach wodnych (j.w.), na
których jednak nie można lub nie należy zmieniać struktury uprawy, zaleca się
stosowanie warstwicowego układu pól i orki poprzeczno-stokowej, co
powoduje zmniejszenie erozji i zatrzymanie wody, jednak nie w tak dużym
stopniu jak specjalne uprawy;
 w przypadku bardzo silnej erozji (duży spadek i silny spływ powierzchniowy)
należy rozważyć przeznaczenie gruntów ornych pod użytki zielone lub lasy, a
w ostateczności (strome stoki) nawet ich zadarnienie; podejmując decyzję o
takim przekształceniu gruntów trzeba też wziąć pod uwagę położenie pól na
stokach zimnych (takie usytuowanie sprawia, że warto przeznaczyć role na
użytki zielone nawet przy średniej erozji);
Jednym ze sposobów ochrony gleby przed erozją jest zmianowanie. Najlepsze
jest zmianowanie, w którym trawy i rośliny motylkowe zajmują stosunkowo długi
okres (około 5 lat), a zboża lub podobne rośliny tylko rok.
Najsłabszą ochronę
glebom zapewnia płodozmian z przewagą roślin okopowych.
Przykładowy
płodozmian
przeciwerozyjny
lessowych na obszarze Iwanowic:
1. ziemniaki wczesne (pełna dawka obornika)
2. żyto poplon ozimy
3. mieszanka (motylkowe z trawami)
3
dla
przeważających
terenów
4. motylkowe z trawami
5. motylkowe z trawami
6. motylkowe z trawami
7. motylkowe z trawami
8. owies
9. żyto
10. mieszanka pastewna (słonecznik z kukurydzą)
11. żyto, poplon ścierniskowy
Program ulepszania gleb wadliwych.
Ulepszanie gleb to całokształt zabiegów zmierzających do zwiększenia ich
aktywności biologicznej i poprawienie właściwości produkcyjnych rolniczych i leśnych.
Wyróżniamy następujące rodzaje wadliwości gleb:

o niekorzystnych stosunkach wodnych,

o niedoborze składników pokarmowych,

nadmierne zakwaszone,

silne zróżnicowanie przestrzenne jakości gleb,

kamienistość.
W celu poprawienia niekorzystnych właściwości gleb wadliwych stosuje się
zabiegi uprawowe lub uprawowo – nawożeniowe (melioracja agrotechniczna).
Prowadzą one do zagospodarowania nieużytków oraz obszarów zdewastowanych
przez przemysł bądź nadmierną intensyfikację produkcji roślinnej.
Zabiegi obejmują:

przygotowanie
powierzchni
gleby
(odkamienianie,
odkrzewianie,
rekultywacja);
 regulację stosunków powietrzno-wodnych i cieplnych gleby (odwadnianie,
nawadnianie, iłowanie, piaskowanie, drenowanie krecie);
 wytwarzanie głębokiej, żyznej warstwy ornej (orka agromelioracyjna,
głęboszowanie);
 meliorację chemiczną (wapnowanie, utylizacja odpadów przemysłowych,
nawożenie organiczne);
 meliorację
bioliogiczną
(nawożenie
organiczne,
bakteryjnych, uprawa roślin strukturotwórczych);
4
stosowanie
nawozów
 zabiegi przeciwerozyjne (warstwicowy układ pól, terasowanie zboczy, uprawa
podpowierzchniowa, płodozmiany przeciwerozyjne, kształtowanie krajobrazu
i warunków skutecznej ochrony środowiska przyrodniczo-rolniczego).
Proponowany program ulepszania gleb:
 w kompleksie 8 (nadmiernie nawodnionym) należy odpowiednimi zabiegami
doprowadzić do optymalnych stosunków wodnych;
ze względu na obecność w jego pobliżu drogi można zastosować system
rowów odprowadzających wodę do rowu przydrożnego;
 kompleks 14 zaleca się przeznaczyć pod użytki zielone; są to gleby bardzo
wilgotne i ich uprawa byłaby nieopłacalna.
Program melioracji wodnych.
Melioracja to zabiegi techniczne wykonywane w celu trwałego polepszenia
zdolności produkcyjnych gleb. Rozróżnia się: melioracje rolne (najszerzej stosowane)
oraz melioracje miejskie i melioracje leśne.
Potrzeby odwadniania wykazują, na naszym terenie, gleby gliniaste średnie i
ciężkie, pyłowe lessy i mady oraz rędziny.
Dla gleb gliniastych średnich i ciężkich proponuje się odprowadzenie nadmiaru wody,
zmianę struktury, zwiększenie współczynnika filtracji i przewietrzenia. Na terenach
pofałdowanych zaleca się odwadnianie niesystematyczne a na terenach płaskich –
systematyczne.
Gleby pyłowe – lessy mają dobre właściwości fizyczne i wodne, wysoki zasięg
kapilarności, dobrą przepuszczalność. Odwadniania przeprowadza się jedynie w
terenach dolinowych.
W przypadku rędzin o potrzebie odwodnień decyduje rodzaj podłoża i położenie.
Gleby kompleks pszennego wadliwego (3) wykazują okresowe niedobory
wody. W celu zapewnienia na nich właściwych warunków wzrostu i rozwoju roślin
uprawnych, w okresach suszy przeprowadza się ich nawadnianie, czyli irygację
(uzupełnianie zapasów wody w glebie), co polega na grawitacyjnym lub
mechanicznym doprowadzaniu wody z ujęcia (np. rzeki, zbiornika, studni) i jej
5
rozprowadzaniu po nawadnianym terenie. Celem nawadniania może być również
użyźnianie gleby, przemycie gleby, regulowanie temperatury i wilgotności powietrza
oraz ochrona gleby i roślin. W Polsce opłacalność nawadniania zapewniają
intensywne uprawy warzywne, sadownicze, roślin okopowych i nasiennych oraz
użytków zielonych, jednak nie jest on zabiegiem zbyt często stosowanym.
Proponowany program melioracji:
 na obszarze wsi Iwanowice większość gruntów o zaburzonych stosunkach
wodnych to grunty o okresowym niedoborze wody; z tego względu
podstawowe znaczenie mają zabiegi nawadniające i zatrzymujące wodę w
glebie;
 na obszarach zbyt suchych zaleca się zastosowanie specjalnych upraw (np.
rośliny motylkowe, zboża), przeznaczanie tych terenów pod użytki zielone lub
lasy, a w ostateczności zabiegi nawadniające, takie jak budowa
odpowiedniego systemu rowów melioracyjnych (przy sprzyjającej rzeźbie
terenu i infrastrukturze komunikacyjnej);
Program korekty struktury użytkowania.
Korekty struktury użytkowanie gruntów wymagają m.in.: grunty słabe,
piaszczyste, grunty leśne w górach, struktura użytkowania.
Proponowany program korekty struktury użytkowania:
 w ramach korekty struktury użytkowania proponuje się przeznaczenie
kompleksu 14 pod użytki zielone (inne jego przeznaczenie jest nieopłacalne);
 zleca się transformację dwóch pastwisk na grunty orne, ponieważ znajdują się
one na gruntach klasy II i III oraz stanowią enklawę wśród innych użytków
rolnych.
6