2. KRZYWA PHILLIPSA I ADAPTACYJNE

ZADANIE
Dla punktów A, B, C, D odpowiedz na pytania (wypełnij polecenie): a) Czy na rysunku obok w gospodarce panuje równowaga? b) Jeśli nie, z jakim rodzajem
nierównowagi mamy do czynienia? c)
Opisz proces, który doprowadzi do odzyskania równowagi przez tę gospodarkę.
i
iA/B
A
B
LM
E
iC/D
C
D
IS
0
PUNKT A
Y
a) Nie. Rynek pieniądza nie jest zrównoważony; przecież A nie leży na linii LM.
b) Dla stopy procentowej iA/B rynek pieniądza byłby w równowadze przy większej produkcji, Y, czyli przy większym popycie na pieniądz, MD. Wynika stąd, że w punkcie A na
rynku pieniądza: MS>MD.
c) Stopa procentowa na rynku pieniądza spadnie, wzrośnie produkcja (A→E).
PUNKT B
a) Nie. Rynek dóbr nie jest zrównoważony; przecież B nie leży na linii IS.
b) Dla danej stopy procentowej iA/B rynek dóbr byłby w równowadze przy mniejszej produkcji, Y. Wynika stąd, że w punkcie B na rynku dóbr Y>AEPL.
c) Na skutek nie planowanego wzrostu zapasów firmy zmniejszą produkcję (B→E).
PUNKT C
a) Nie. Rynek dóbr nie jest zrównoważony; przecież C nie leży na linii IS.
b) Dla stopy procentowej iC/D rynek dóbr byłby w równowadze przy większej produkcji,
Y. Wynika stąd, że w punkcie C na rynku dóbr : Y<AEPL.
c) Zapasy w przedsiębiorstwach zmaleją (lub powstaną kolejki) i produkcja się zwiększy.
Wzrośnie również stopa procentowa (C→E).
PUNKT D
a) Nie. Rynek pieniądza nie jest zrównoważony; przecież D nie leży na linii LM.
b) Dla stopy procentowej iC/D rynek pieniądza byłby w równowadze przy mniejszej produkcji, Y , czyli przy mniejszym popycie na pieniądz, MD. Wynika stąd, że w punkcie D
na rynku pieniądza: MD>MS.
c) Stopa procentowa na rynku pieniądza wzrośnie, zmaleje produkcja (D→E).
ZADANIE
2
W zamkniętej gospodarce konsumpcja opisana jest równaniem:
C=100/P+0,5·Y, gdzie Y to PKB. Inwestycje wynoszą I=900–2000·i ,
wydatki państwa, G, są równe 2000. Popyt na pieniądz równa się
MD=0,75·Y–1500, podaż pieniądza MS=750. Ceny są stałe i równe 1.
a) Podaj równania linii IS i LM.
b) Wykonaj rysunek z liniami IS i LM. Oblicz i zaznacz poziom
produkcji, Y, oraz stopę procentową, i, odpowiadające równowadze
na obu rynkach. (Pamiętaj o oznaczeniach!).
c) Jaki poziom osiągnie stopa procentowa po zmniejszeniu wydatków państwa, G, o 1000 (MS się nie zmienia)? Pokaż tę sytuację na
rysunku.
a) IS: Y=6000-4000*i
LM: Y=3000.
b)
Zob. rysunek.
i
LM
75%
IS
c) 25% - zob. rysunek.
Y
3000
i
LM
75%
IS
25%
IS’
3000
Y
3
MODEL AD-AS, KRZYWA
PHILLIPSA I OCZEKIWANIA
INFLACYJNE
4
Pamiętasz?
Cykl koniunkturalny
Y (PKB)
Szczyt
Szczyt
Dno
Dno
Dno
Ekspansja
Recesja
Ekspansja
Recesja
Recesja
Ekspansja
Czas
1. BARDZO DŁUGIEGO OKRESU (kilkadziesiąt lat) dotyczy model wzrostu gospodarczego. Opisuje on zmiany produkcji potencjalnej, Yp, wywołane zmianami ilości i produkcyjności zasobów.
2. KRÓTKIEGO OKRESU (1-2 lata?) dotyczy model IS/LM.
W krótkim okresie możliwości produkcyjne nie są w pełni wykorzystane, więc zagregowany popyt decyduje o wielkości produkcji,
Y (i bezrobocia). Jego zmiany powodują, że rzeczywista produkcja,
Y, odchyla się od produkcji potencjalnej, Yp. Ceny są stabilne.
3. DŁUGIEGO OKRESU (5-8 lat?) dotyczy model AD/AS.
W długim okresie rzeczywista produkcja, Y, odchyla się i powraca
do wielkości produkcji potencjalnej, Yp. Ceny się zmieniają, a zasób czynników produkcji jest stały, więc – zwykle – produkcja potencjalna jest stała.
5
Poznaliśmy już dotyczące bardzo długiego okresu modele wzrostu
gospodarczego (neoklasyczny i endogeniczny). Znamy także wyjaśniający krótkookresowe zmiany koniunktury model IS/LM. Pora
na analizę dotyczącego długiego okresu MODELU KRZYWEJ
PHILLIPSA.
Modele: AD/AS i KRZYWEJ PHILLIPSA opisują wahania rzeczywistej produkcji, Y, wokół produkcji potencjalnej, Yp.
Tym fluktuacjom towarzyszą zmiany poziomu BEZROBOCIA i
tempa INFLACJI.
6
Zacznijmy od krótkiego przypomnienia sposobu działania
gospodarki opisywanej modelem AD/AS…
7
MODEL AD/AS.
Oto znana nam z wykładu podstaw ekonomii graficzna wersja
modelu AD/AS:
P
LAS
SAS2
E2
B
SAS1
E1
A
AD2
AD1
0
Y
YP
1.
Linia zagregowanego popytu, AD, jest ujemnie nachylona.
2.
Linia zagregowanej podaży krótkookresowej, SAS, jest dodatnio
nachylona i płaska.
3.
Linia zagregowanej podaży długookresowej, LAS, jest pionowa.
8
Konstrukcja modelu AD-AS.
Ujemnie nachylone linie zagregowanego popytu, AD.
P
LAS
E2
B
E1
0
SAS 2
SAS1
A AD
2
AD1
YP
Y
1. Zmiany średniego poziomu cen w gospodarce, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez „efekt stopy procentowej”.
2. Zmiany średniego poziomu cen, P, zmieniają zagregowane wydatki,
AEPL, poprzez „efekt majątkowy”.
3. Zmiany średniego poziomu cen, P, zmieniają zagregowane wydatki,
AEPL, poprzez wpływ na opłacalność eksportu, X, i importu, Z.
9
Płaskie linie zagregowanej podaży krótkookresowej, SAS.
P
LAS
E2
B
P*
P1
0
E1
SAS 2
A
SAS1
AD2
YP
AD1
Y
Y
W krótkim okresie na zmiany zapotrzebowania firmy reagują raczej
zmianą wielkości produkcji, a nie zmianą cen [(YP-Y)>(P*-P1)].
10
W krótkim okresie na zmiany zapotrzebowania firmy reagują raczej
zmianą wielkości produkcji, nie cen.
Po pierwsze, nawet, gdy produkcja jest bliska potencjalnej, w
krótkim okresie można ją zwiększyć, intensywnie eksploatując zasoby.
Po drugie, płace nominalne są „lepkie”, a w warunkach konkurencji „lepkość płac” powoduje „lepkość” cen:
a. Umowy o pracę są długoterminowe i zdecentralizowane.
b. Niektóre firmy w trosce o wydajność pracy i stabilność zatrudnienia
oferują wysokie i stabilne płace (ang. efficiency wages).
c. Konkurencja na rynku pracy jest słaba: koszty zwalniania i rekrutowania pracowników są wysokie; to zatrudnieni insiders (a nie bezrobotni
outsiders) biorą udział w negocjacjach płacowych. Utrudnia to spadek
płac pod presją bezrobocia.
d. Normy kulturowe czynią płace „lepkimi”.
Ceny są „lepkie” także dlatego, że:
a. Występuje „problem koordynacji”.
b. Niektóre firmy wolno zmieniają ceny, ponieważ koszty zmienianych
jadłospisów (ang. menu costs) są wysokie.
Pionowa linia zagregowanej podaży długookresowej, LAS.
P
LAS
E2
B
E1
0
11
SAS 2
SAS1
A AD
2
AD1
YP
Y
Kiedy wszystkie ceny, w tym ceny czynników produkcji, są doskonale
„giętkie”, na rynkach czynników panuje stale równowaga. W efekcie przy danym położeniu linii popytu i podaży na rynkach czynników – rzeczywista produkcja, Y, równa się stałej produkcji potencjalnej, Yp.
Zmiany wielkości produkcji potencjalnej, Yp, (czyli przesunięcia linii LAS) następują na skutek:
1. Zmian produkcyjności czynników (np. postęp techniczny).
2. Szoków popytowych i podażowych na rynkach czynników (np. skutki
wyżu demograficznego na rynku pracy).
12
Przykłady analizy gospodarki za pomocą modelu AD/AS.
Oto jedna z głównych idei „ekonomistów podażowych” (ang. supply side economics):
Wysokie podatki osłabiają materialną motywację do efektywnego
gospodarowania, zmniejszając płace i zyski, co zniechęca ludzi do
pracy, oszczędzania, inwestowania i wdrażania innowacji. W efekcie podatki hamują wzrost produkcji potencjalnej, Yp.
CZĘŚĆ zwolenników ekonomii podażowej sądzi/sądziła, że obniżka podatków tak znacznie zwiększy zagregowaną podaż, że w
efekcie wpływy budżetu z opodatkowania raczej SIĘ ZWIĘKSZĄ, NIE ZMALEJĄ (np.: „krzywa Laffera”).
13
KRZYWA LAFFERA
Kiedy przeciętna stopa opodatkowania, , wynosi 0, podatkowe dochody budżetu też są równe 0 (zob. rysunek). (Przecież podatek nie
jest pobierany).
Kiedy przeciętna stopa opodatkowania, , wynosi 100%, znowu wynoszą one 0. (Nikt nie chce pracować, kiedy państwo zabiera wszystkie owoce pracy).
Linia na rysunku to KRZYWA LAFFERA, która ukazuje zależność
wpływów do budżetu i wysokości przeciętnej stopy opodatkowania.
Krzywa
Laffera
Wpływy do
budżetu
0
100%

14
Krzywa Laffera
Wpływy do
budżetu

A
A

B
0
A
*
B

Obniżenie podatków spowoduje silny wzrost produkcji i dochodów, a więc
podstawy opodatkowania. Nawet przy niższych stawkach podatków wywoła to wzrost dochodów budżetu. Produkcja się zwiększy, ponieważ:
1.
Obniżenie podatków sprawi, że ludziom będzie się opłacać więcej pracować.
(Przecież państwo zostawi im większą część owoców pracy). (Wzrosną nakłady pracy w gospodarce).
2.
Sektor prywatny efektywniej wykorzysta zasoby uwolnione przez – zmuszony obniżką podatków do zmniejszenia wydatków - sektor publiczny.
(Wzrośnie produkcyjność pracy w gospodarce).
15
CZĘŚĆ zwolenników ekonomii podażowej sądzi/sądziła, że obniżka
podatków tak znacznie zwiększy zagregowaną podaż, że w efekcie
wpływy budżetu z opodatkowania raczej się zwiększą, a nie zmaleją.
(np.: „krzywa Laffera”).
Jak piszą Dornbusch, Fischer, Startz: „Nawet polityczni
sojusznicy tych zwolenników ekonomii podażowej (np. George Bush
(ojciec) nim został prezydentem) nazywają ten (skądinąd bardzo
popularny w Polsce – B.Cz.) pogląd «EKONOMIĄ VOODOO»”
(DFS, s. 106-107).
16
Czy obniżenie podatków zwiększa podaż pracy w gospodarce?
WIELKA BRYTANIA: „(...) rząd Margaret Thatcher zapoczątkował
realizację wielkiego programu obniżek podatków (...). Realna wartość
ulg i odliczeń zmniejszających podstawę opodatkowania dochodów osobistych wzrosła o 25%. Podstawowa stopa podatku dochodowego została obniżona z 33% do 25%, zaś stopa najwyższa – z 83% do 40%. (...).
Wyniki (...) ocenił C. V. Brown w pracy The 1988 Tax Cuts,
Work Incentives and Revenue, „Fiscal Studies” 1988. Brown stwierdził,
że znaczne zwiększenie ulg podatkowych spowodowało wzrost podaży
pracy o mniej niż pół procenta. Obniżenie podstawowej stopy podatku
dochodowego nie miało na podaż pracy żadnego zauważalnego wpływu.
Drastyczna obniżka krańcowej stopy podatku płaconego (...) w niewielkim stopniu pobudziła wzrost oferowanej przez nich (pracowników – B.
Cz.) podaży pracy.”
(D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Makroekonomia 2003, PWE, Warszawa, s. 224).
STANY ZJEDNOCZONE: W latach 1981-1983 (za prezydentury Ronalda Reagana) w próbowano wykorzystać recepty radykalnych zwolenników ekonomii podażowej (np. Arthura Laffera). Np. w USA krańcowa
stopa opodatkowania podatkiem dochodowym spadła z 50% do 28%).
Wynikiem był – przede wszystkim - wielki deficyt budżetowy.
17
W USA skutkiem obniżki podatków okazał się znaczny wzrost zagregowanego popytu, AD, jednak produkcja i dochody (a zatem również podstawa
opodatkowania) wzrosły umiarkowanie. Stało się to przyczyną dużego deficytu budżetowego. Pojawiła się inflacja. (Zob. rysunek).
P
LAS LAS1
E2
E1
AD 2
E
0
Yp Yp1
AD 1
Y
***
Jednak część zaleceń zwolenników „ekonomii podażowej” okazała się
słuszna. Np. w latach osiemdziesiątych XX w. w USA w wyniku tzw. deregulacji po „uwolnieniu” cen i „otwarciu” rynków obniżyły się ceny m. in.
lotniczych przewozów pasażerskich, transportu kolejowego i samochodowego, usług telekomunikacyjnych.
18
Zgodnie z modelem AD/AS „zarządzanie popytem” jest – jak wiadomo skuteczne jedynie krótkookresowo. Po szoku popytowym w długim okresie produkcja powraca do wielkości potencjalnej.
Nic dziwnego, że od „zarządzania popytem” i polityki stabilizacyjnej wielu ekonomistów woli „podażowe” instrumenty polityki gospodarczej. Jednak – inaczej niż zwolennicy ekonomii voodoo - nie wierząc w twierdzenia o ich nadzwyczajnej skuteczności - ekonomiści ci
obok obniżania podatków zalecają jednoczesne zmniejszanie wydatków
państwa.
Ich zdaniem, w efekcie takiej polityki gospodarczej wpływy z
podatków zmniejszyłyby się, lecz zmalałyby również wydatki państwa, a
więc łączny wpływ tych zdarzeń na deficyt budżetowy okazałby się neutralny.
19
„W efekcie takiej polityki gospodarczej wpływy z podatków zmniejszyłyby
się, lecz zmalałyby również wydatki państwa, a więc łączny wpływ tych zdarzeń na deficyt budżetowy okazałby się neutralny”. Oto obraz takiej sytuacji:
P
LAS LAS1
E1
E
AD 2
AD 1
0
Yp Yp1
Y
20
Współcześnie amerykańscy obrońcy ekonomii podażowej podkreślają konieczność prowadzenia dotyczącego wielu lat pełnego rachunku szkód i korzyści towarzyszących obniżce podatków. Powinien on uwzględniać DŁUGOOKRESOWE skutki reform (ang. dynamic scoring).
Sceptycy odpowiadają, że dynamic scoring nie zmienia negatywnej
oceny tez radykalnych zwolenników ekonomii podażowej. Wpływ obniżki
podatków na wielkość produkcji jest po prostu bardzo słaby. Sceptycy wskazują także praktyczne przeszkody, utrudniające odpowiednie symulacje (np.
nie da się oszacować długookresowych skutków obnizki podatków z powodu
nieznajomości przyszłej polityki gospodarczej państwa).
MODEL AD/AS W DZIAŁANIU; Cd...
21
Oto zachowanie gospodarki amerykańskiej po 1970 r. opisane za pomocą
modelu AD/AS. Na rysunku wzrostowi produkcji odpowiadają przesunięcia
długookresowej linii podaży, LAS. W latach 90-tych były one nieco większe
niż w latach 70-tych XX w. Natomiast linia zagregowanego popytu, AD,
wędrowała szybciej w górę w latach 70-tych, co było przyczyną względnie
wysokiej inflacji...
Długookresowe zmiany zagregowanego popytu i podaży (USA)
Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 108.
22
ZADANIE
W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y
+ 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna
maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie.
23
ZADANIE
W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P=-0.003Y+
4.0 a linię SAS równanie: P=1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i
cen w krótkim okresie.
P
LAS’ LAS
Zob. rysunek.
Y=1000; P=1.
1,3
E’
E
1
AD
900
1000
b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie.
Y
24
ZADANIE
W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y
+ 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna
maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie.
P
LAS’ LAS
Zob. rysunek.
Y=1000; P=1.
1,3
E’
E
1
AD
900
1000
Y
b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie.
Y=900; P=1,3.
c) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN jest równa 130, a
realny popyt na pieniądz to: MD = 0,5Y – 1000i. O ile punktów procentowych zmieni się stopa procentowa, i, po upływie długiego okresu?
ZADANIE
25
W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycznej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja potencjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y
+ 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i
cen w krótkim okresie.
P
LAS’ LAS
Zob. rysunek.
Y=1000; P=1.
1,3
E’
E
1
AD
900
1000
Y
b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie.
Y=900; P=1,3.
c) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN jest równa 130, a
realny popyt na pieniądz to: MD = 0,5Y – 1000  i. O ile punktów procentowych zmieni się stopa procentowa, i, po upływie długiego okresu?
O 2 p. proc.
26
1. KRZYWA PHILLIPSA
KRZYWA PHILLIPSA stanowi rozwinięcie modelu AD/AS i pokazuje związek stóp inflacji (π) i bezrobocia (U) w gospodarce.
Wyprowadżmy wzór krzywej Phillipsa.
27
Nominalny poziom płac w gospodarce, W, zależy od stopy bezrobocia, U, na rynku pracy. W szczególności:
Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt,
gdzie α to dodatni parametr opisujący wrażliwość nominalnych
wynagrodzeń, W, na zmiany odchylenia stopy bezrobocia, U, od
naturalnej stopy bezrobocia, U*.
28
Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt,
Zauważmy, że:
U < U* to Wt+1 > Wt .
Aby płace zaczęły rosnąć (Wt+1>Wt), rzeczywista stopa bezrobocia,
U, musi spaść poniżej naturalnej stopy bezrobocia, U*. Wszak
kiedy U<U*, wyrażenie (U-U*) jest ujemne i – przy dodatnim
parametrze α - Wt+1 >Wt. W takiej sytuacji niedobór rąk do pracy
na rynku pracy powoduje stopniowy wzrost płac.
29
Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt,
Zauważmy, że:
U > U* to Wt+1 < Wt .
Aby płace zaczęły spadać (Wt+1<Wt), rzeczywista stopa bezrobocia, U, musi przewyższyć naturalną stopę bezrobocia, U*. Wszak
kiedy U>U*, wyrażenie (U-U*) jest dodatnie i - przy dodatnim parametrze α - Wt+1 <Wt. W takiej sytuacji przymusowe bezrobocie
na rynku pracy powoduje stopniowy spadek płac.
30
Skoro:
(1) Wt+1=Wt-α•(U-U*)•Wt = Wt•[1-α•(U-U*)]
i
(2) πW=(Wt+1-Wt)/Wt,
to:
πW=(Wt+1–Wt)/Wt={Wt•[1–α•(U-U*)]–Wt}/Wt = 1-α•(U-U*)–
1=-α•(U-U*).
(3) πW = -α•(U-U*).
Wyprowadziliśmy oto wzór takiej KRZYWEJ PHILLIPSA,
KTÓRA DOTYCZY ZMIAN POZIOMU PŁAC, CZYLI
INFLACJI PŁACOWEJ, πW.
31
A zatem:
(3) πW = -α•(U-U*).
Ceny zmieniają się tak jak koszty. Koszty (w przybliżeniu) zmieniają się tak, jak płace, ponieważ głównym składnikiem kosztów są
płace. Zatem CENY ZMIENIAJĄ SIĘ TAK JAK PŁACE. Więc:
πW= π, gdzie πW to stopa inflacji płacowej, a π to stopa inflacji cenowej.
πW=π
π=-α•(U-U*).
πW=-α•(U-U*)
(4) π=-α•(U-U*).
Wyprowadziliśmy oto wzór takiej KRZYWEJ PHILLIPSA,
KTÓRA DOTYCZY INFLACJI CENOWEJ, π.
32
π=-α•(U-U*)
Jak widać, warunkiem pojawienia się INFLACJI, π>0, jest spadek
rzeczywistej stopy bezrobocia, U, poniżej naturalnej stopy bezrobocia, U* (π>0U<U*).
33
π=-α•(U-U*)
Natomiast warunkiem pojawienia się DEFLACJI, π<0, jest wzrost
rzeczywistej stopy bezrobocia, U, powyżej naturalnej stopy bezrobocia, U* (π<0U>U*).
34
Skonfrontujmy „prostą” krzywą Phillipsa [π=-α•(U-U*)] z wynikami obserwacji.
Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969.
Krzywa Phillipsa
Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 119.
35
Skonfrontujmy „prostą” krzywą Phillipsa [π=-α•(U-U*)] z wynikami obserwacji.
Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969.
Krzywa Phillipsa
Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 119.
Te dane empiryczne tylko DO PEWNEGO STOPNIA potwierdzają nasze ustalenia...
Na rysunku widzimy, że w USA w 6. dekadzie XX w. (naturalna stopa bezrobocia, U*, wynosiła wtedy ok. 5%) zmniejszenie się rzeczywistej stopy bezrobocia do poziomu U<U* skutkowało wzrostem tempa inflacji, π; natomiast wzrost rzeczywistej
stopy bezrobocia do poziomu U>U* powodował SPADEK TEMPA
INFLACJI, π (A NIE SPADEK POZIOMU CEN, P, CZYLI DEFLACJĘ).
36
Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969.
Krzywa Phillipsa
Tak, czy owak, obserwatorom gospodarki USA u schyłku lat 60. XX
w. wydawało się, że za pomocą stabilizacyjnej polityki gospodarczej
można wybrać jedną spośród wielu kombinacji poziomu stopy bezrobocia i stopy inflacji, czyli punktów na krzywej Phillipsa.
Np. na rysunku stopie bezrobocia równej ok. 3.5% towarzyszy inflacja równa ok. 5,0%, a stopie bezrobocia 7.0% towarzyszy inflacja 1,0%.
37
Jednak w latach 1970-2002 wyraźna regularność zmian tempa
inflacji i stopy bezrobocia w USA zanikła...
Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-2002.
Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 121.
W przypadku prostej krzywej Phillipsa negatywne wyniki testu
empirycznego zmuszały do odrzucenia lub zmiany modelu prostej
krzywej Phillipsa.
38
2. KRZYWA PHILLIPSA I ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE
W obliczu empirycznego zaprzeczenia twierdzenia Phillipsa, chcąc
pogodzić krzywą Phillipsa z rzeczywistym obrazem gospodarki,
ekonomiści uzupełnili teorię opisującą związki produkcji, bezrobocia i cen o hipotezę „oczekiwań inflacyjnych”, a w szczególności
„ADAPTACYJNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH”.
39
Ludzie mają „ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE”, jeśli sądzą, że TEMPO INFLACJI W PRZYSZŁOŚCI (πe)
BĘDZIE PODOBNE DO OBECNEGO TEMPA INFLACJI (π).
Zmiana obecnego tempa inflacji, π, powoduje wtedy POWOLNĄ
zmianę oczekiwanego tempa inflacji, πe.
40
Teorię krzywej Phillipsa uzupełniono o hipotezę „oczekiwań inflacyjnych”, w szczególności zaś: „adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych”.
Powstała w ten sposób KRZYWA PHILLIPSA UZUPEŁNIONA O
OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. inflation expectations augmented Phillips curve)
41
Mianowicie: skoro ludzie zdają sobie sprawę z istnienia inflacji, a nawet mają konkretne oczekiwania inflacyjne, w czasie
negocjacji płacowych dążą do ustalenia poziomu REALNEJ,
NIE NOMINALNEJ, podwyżki płac. To on zależy od skali
odchylenia rzeczywistej stopy bezrobocia, U, od naturalnej
stopy bezrobocia, U*.
Jest nie tak:
πw=-αW•(U-U*), czyli nie tak: π = -α•(U-U*),
a tak:
(πw–πe)=-α•(U-U*), czyli tak: (π–πe)=-α•(U-U*).
(π–πe)=-α•(U-U*)
42
WNIOSKI:
1. Jeśli zatem rzeczywista stopa bezrobocia, U, spadnie poniżej stopy naturalnej, U<U*, to (π–πe)>0, więc π>πe, czyli
ceny zaczną rosnąć SZYBCIEJ NIŻ SIĘ SPODZIEWANO.
(Tak dzieje się w przypadku ekspansywnej polityki gospodarczej).
(π–πe)=-α•(U-U*)
43
WNIOSKI:
2. Natomiast jeśli U>U*, to (π–πe)< 0, więc π<πe, czyli ceny
zaczną rosnąć WOLNIEJ NIŻ SIĘ SPODZIEWANO.
(Tak dzieje się w przypadku restrykcyjnej polityki gospodarczej).
44
(π–πe)=-α•(U-U*)
ZAUWAŻMY:
Inaczej niż model AD-AS i model prostej krzywej Phillipsa
model krzywej Phillipsa uzupełnionej o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne przepowiada, że skutkiem ekspansywnej i
restrykcyjnej polityki gospodarczej nie będzie – odpowiednio – inflacja i deflacja, lecz – odpowiednio – wzrost rzeczywistego tempa inflacji powyżej tempa oczekiwanego (π>πe)
oraz spadek rzeczywistego tempa inflacji poniżej tempa
oczekiwanego (π<πe).
45
ZADANIE
W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył nominalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem
AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
46
ZADANIE
W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył nominalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem
AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1.
P
LAS
E2
P2
B
P1
E1
SAS2
SAS1
AD2
AD1
0
YP
Y
b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne) oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
47
ZADANIE
W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył nominalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem
AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1.
P
LAS
E2
P2
B
P1
E1
SAS2
SAS1
AD2
AD1
0
YP
Y
b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne)
oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
π-πe=-α•(U-U*).
W wyniku negatywnego makroekonomicznego szoku popytowego spowodowanego zmniejszeniem nominalnej podaży pieniądza przez bank centralny w krótkim okresie dochodzi do spadku rzeczywistego tempa inflacji, π, poniżej oczekiwań inflacyjnych,
πe. W długim okresie powoduje to spadek oczekiwań inflacyjnych,
πe, a zatem rownież spadek rzeczywistego tempa inflacji, π.
c) Którą z tych prognoz uważasz za bardziej realistyczną? Dlaczego?
48
ZADANIE
W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył nominalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem
AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1.
P
LAS
E2
P2
B
P1
E1
SAS2
SAS1
AD2
AD1
0
YP
Y
b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne)
oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.
π-πe=-α•(U-U*).
W wyniku negatywnego makroekonomicznego szoku popytowego
spowodowanego zmniejszeniem nominalnej podaży pieniądza
przez bank centralny w krótkim okresie dochodzi do spadku rzeczywistego tempa inflacji, π, poniżej oczekiwań inflacyjnych, πe. W
długim okresie powoduje to spadek oczekiwań inflacyjnych, πe, a
zatem rownież spadek rzeczywistego tempa inflacji, π.
c) Którą z tych prognoz uważasz za bardziej realistyczną? Dlaczego?
Oczywiście bardziej realistyczna jest prognoza (b). We współczesnych gospodarkach deflacja jest bardzo rzadkim zjawiskiem.
49
W przypadku „zmodernizowanej” krzywej Phillipsa uzupełnionej o
adaptacyjne oczekiwania inflacyjne dane empiryczne dość dobrze
potwierdzają teorię.
Powiedzmy, że: πet = πt-1.
Wtedy:
πt– πet = -α•(Ut-U*)
 (πt– πt-1) = -α•(U-U*).
πet = πt-1
πt– πt-1 = -α•(U-U*)
Tym razem obserwacja dość dobrze potwierdza teorię...
Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-2002.
Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 124.
50
51
Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna:
π
π=πe-α•(U-U*)
π=πe
0
1.
E
U=U*
PC2
PC1
U
Parametr α kontroluje nachylenie krzywej Phillipsa.
π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).
52
Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna:
π
π=πe-α•(U-U*)
π=πe
0
E
U=U*
PC2
PC1
U
2. Wzrost oczekiwanej inflacji, πe, o 1 p.proc. podnosi rzeczywistą inflację, π, o 1 p. proc. Krzywa Phillipsa przesuwa
się w górę, z położenia PC1 do położenia PC2.
π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).
53
Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna:
π
π=πe-α•(U-U*)
π=πe
0
E
U=U*
PC2
PC1
U
3. Rzeczywista stopa bezrobocia, U, zrównuje się ze stopą
naturalną, U*, kiedy rzeczywista inflacja, π, zrównuje się z
oczekiwaną inflacją, πe.
[Skoro π–πe=-α•(U-U*), to U=U*π–πe=0].
Innymi słowy krzywa Phillipsa przecina pionową
linię wyznaczoną przez U* (czyli: U=U*) pod warunkiem, że:
π=πe (dla π≠πe U≠U*).
Np. w punkcie E na rysunku π=πe, więc U=U*.
54
WYBRANE WNIOSKI:
Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne sprawiają, że INFLACJA
ŁATWO SIĘ UTRWALA.
π
π2
π1
0
Utrwalanie się inflacji
•
A
E2
E1
U
U*
Np., kiedy po pozytywnym makroekonomicznym szoku popytowym gospodarka przesuwa się w górę po krzywej Phillipsa (np. z
punktu E1 do A), rośnie inflacja (z π1 do π2). Zgodnie z teorią adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych PO PEWNYM CZASIE wzrost
tempa inflacji, π (z π1 do π2) powoduje wzrost oczekiwań inflacyjnych, πe (z πe1 do πe2). Krzywa Phillipsa przesuwa się wtedy w górę
[przecież: π=πe-α•(U-U*)].
55
WNIOSKI CD.:
Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne sprawiają, że INFLACJA
ŁATWO SIĘ UTRWALA.
π
π2
π1
0
Utrwalanie się inflacji
•
A
E2
E1
U*
U
Ostatecznie, w nowym punkcie, odpowiadającym stanowi długookresowej równowagi, E2, tempo inflacji wynosi:
π2=πe2-α•(U-U*).
Oczywiście: π2>π1=πe1-α•(U-U*).
56
WNIOSKI CD.:
W punkcie „S” na rysunku trwa STAGFLACJA. Jak się okazuje,
stagflacja może być wynikiem nie tylko negatywnego szoku podażowego, lecz także kombinacji wysokich oczekiwań inflacyjnych i
negatywnego szoku popytowego.
Oczekiwania inflacyjne i stagflacja
π
π*
E
S
•
0
U*
PC
U
Np. inflacja może być wysoka z powodu wysokich oczekiwań inflacyjnych, πe [wszak: π=πe-α•(U-U*)]. W takiej sytuacji na
skutek negatywnego szoku popytowego może się dodatkowo pojawić bezrobocie.
57
3. KRZYWA PHILLIPSA I RACJONALNE OCZEKIWANIA INFLACYJNE.
W wyniku tzw. REWOLUCJI RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ
INFLACYJNYCH hipoteza adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych zyskała w makroekonomii konkurentkę w postaci HIPOTEZY RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH. Oto jej
WERSJA RADYKALNA:
LUDZIE SĄ RACJONALNI I FORMUJĄC SWOJE OCZEKIWANIA INFLACYJNE NATYCHMIAST WYKORZYSTUJĄ
WSZELKIE DOSTĘPNE INFORMACJE NA TEMAT PRZYSZŁEJ INFLACJI.
Zastąpienie hipotezy adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych hipotezą racjonalnych oczekiwań inflacyjnych ma nieoczekiwane konsekwencje...
58
HIPOTEZA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH - WERSJA RADYKALNA:
Ludzie są racjonalni i formując swoje oczekiwania inflacyjne natychmiast wykorzystują wszelkie dostępne informacje
na temat przyszłej inflacji.
59
Zastąpienie hipotezy adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych
hipotezą racjonalnych oczekiwań inflacyjnych ma nieoczekiwane konsekwencje...
60
4.1. KRYTYKA LUCASA (WERSJA RADYKALNA)
Powiedzmy, że w stanie równowagi, kiedy π=πe-α•(U-U*), w gospodarce trwa „autonomiczna” inflacja, a jej tempo, π, jest równe
oczekiwaniom inflacyjnym, πe. (Oznacza to, że – zgodnie z równaniem Fishera - tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN,
w gospodarce również wynosi około π).
W tej sytuacji bank centralny decyduje się na ekspansywną politykę pieniężną. Efektem jest WZROST TEMPA WZROSTU
NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN.
61
W tej sytuacji bank centralny decyduje się na ekspansywną politykę pieniężną. Efektem jest WZROST TEMPA WZROSTU NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN.
Rzeczywista stopa bezrobocia, U, odchyla się wtedy w dół
od naturalnej stopy bezrobocia, U*, więc U<U*. Skoro tak, to rzeczywiste tempo inflacji, π, odchyla się w górę od przewidywanego
tempa inflacji, πe, a zatem: π>πe . (Przecież: π–πe=-α•(U-U*).
62
Jednak w takiej sytuacji, znając swoje DOTYCHCZASOWE
oczekiwania inflacyjne, πe, a także parametr α oraz poziomy
zmiennych U i U* w równaniu [π=πe-α•(U-U*)], ludzie są w stanie
NATYCHMIAST po wzroście tempa wzrostu nominalnej podaży
pieniądza, MSN, przewidzieć ten nowy, przyszły poziom inflacji, π!
63
Dochodzimy oto do wniosku, że - jeśli tylko ludzie mają racjonalne
oczekiwania inflacyjne - NIE MA BŁĘDNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH!
64
Oto tzw. KRYTYKA LUCASA (ang. Lucas critique):
Kiedy informacje o modelu makroekonomicznym i o wartościach
występujących w nim zmiennych i parametrów są powszechnie
dostępne, wartości oczekiwane w tym modelu (np. πe) powinny być
takie same, jak wartości wynikające z tego modelu (np. πe=π).
65
4.2. SKUTKI KRYTYKI LUCASA
Skutki braku błędnych oczekiwań inflacyjnych są zaskakujące. Po
wzroście tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, NOWE oczekiwania inflacyjne, πe’, zrównają się z przewidywanym nowym tempem inflacji π (πe’=π). Powoduje to, że rzeczywiste tempo
inflacji, π, wzrasta.
π
π2
π1
0
π = πe -α•(U-U*)
•
A
E2
E1
U*
U
66
Zgodnie z RADYKALNĄ WERSJĄ rozumowana Lucasa tempo
inflacji, π, NATYCHMIAST osiąga nowy poziom, π, zrównując się
z nowymi, wyższymi, oczekiwaniami inflacyjnymi, πe’=π. (Kiedy
rosną inflacyjne oczekiwania, πe, pracownicy wymuszają na pracodawcach odpowiednio szybsze tempo wzrostu płac nominalnych,
πW, więc wzrasta także tempo wzrostu cen, rzeczywiście osiągając
poziom π=πe’).
π
π2
π1
0
π = πe -α•(U-U*)
•
A
E2
E1
U*
U
67
Jednak skoro: πe’=π
i
π = πe’-α•(U-U*),
to: U=U*, ponieważ πe’=πU=U*.
π
π2
π1
π = πe -α•(U-U*)
•
A
E2
E1
0
U
U*
Zatem - mimo wzrostu tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN – rzeczywista stopa bezrobocia, U, nie odchyla się od naturalnej stopy bezrobocia, U=U*(przecież: πe’=π!). Oznacza to, że
REALNA PODAŻ PIENIĄDZA, MS, SIĘ NIE ZMIENIA.
Jesli realna podaż pieniądza, MS, się nie zmienia, to nominalna podaż pieniądza, MSN, i poziom cen w gospodarce, P, zmieniają się tak samo...
MS = MSN/P = constans,
68
Ustaliliśmy właśnie, że po spowodowanym przez bank centralny
pozytywnym makroekonomicznym szoku popytowym WZROST
TEMPA INFLACJI, π, DOKŁADNIE KOMPENSUJE WZROST
TEMPA WZROSTU NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN.
Jak widać, KIEDY OCZEKIWANIA INFLACYJNE SĄ RACJONALNE, POLITYKA PIENIĘŻNA TRACI SKUTECZNOŚĆ.*
---*Pamiętajmy, że ta analiza dotyczy sytuacji, w której roszczenia płacowe
powodują NATYCHMIASTOWY wzrost płac, kosztów produkcji i cen.
69
Wcześniej, zakładając adaptacyjność oczekiwań inflacyjnych, ten sam proces gospodarczy, który omawiam w tym miejscu, ilustrowałem ty samym
rysunkiem:
π
π2
π1
0
•
A
E2
E1
U*
U
Pisałem wtedy, że w takiej sytuacji po pewnym czasie krótkookresowa krzywa Phillipsa przesuwa się w górę...
Otóż tym razem gospodarka przechodzi nie z punktu E1 do punktu A, a następnie do punktu E2, lecz bezpośrednio z punktu E1 do punktu
E2 .
70
π
π2
π1
•
A
E2
E1
0
U
U*
Jak pokazałem, nowe, szybsze od dotychczasowego, π1, tempo
inflacji, π2 (π2 > π1) równa się nowemu, szybszemu tempu wzrostu nominalnej podaży pieniądza w gospodarce:
π2=(MSN/MSN)2>(MSN/MSN)1.
71
Dochodzimy oto do następujacego wniosku.
π
(MSN/MSN)3 = πe3=π3
•E3
(MSN/MSN)2 = πe2=π2
•E2
(MSN/MSN)1 = πe1=π1
•E1
0
U*
U
Kiedy tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza rośnie, np. z 0 do
MSN/MSN1, racjonalne oczekiwania inflacyjne osiągają poziom πe1, co od
razu powoduje wzrost tempa inflacji do π1=πe1= MSN/MSN1.
W efekcie, niezależnie od tego, jaką politykę pieniężną prowadzi
państwo – gospodarka znajduje się w jednym z punktów: E1, E2, E3... itd. na
rysunku. [Odcięta tego punktu wynosi U* (naturalna stopa bezrobocia),
rzędna zaś równa się poziomowi inflacji, π = πe , której tempo jest równe
tempu wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, w gospodarce].
72
π
(MSN/MSN)3 = πe3=π3
•E3
(MSN/MSN)2 = πe2=π2
•E2
(MSN/MSN)1 = πe1=π1
•E1
0
U*
U
Oznacza to, że w opisywanej sytuacji NIE ISTNIEJE KRÓTKOOKRESOWA KRZYWA PHILLIP-SA, PC1!
Przecież w takiej sytuacji nieustannie: (πe=π i U=U*), co oznacza,
że - mimo SPOWODOWANYCH ZMIANAMI TEMPA ZMIANY NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN, makroekonomicznych szoków popytowych - nie dochodzi do skierowanych odwrotnie zmian stopy bezrobocia, U, i stopy inflacji, π .
73
Zreasumujmy...
Zgodnie z RADYKALNĄ wersją hipotezy o racjonalnych
oczekiwaniach nie istnieje tzw. KRÓTKOOKRESOWA KRZYWA
PHILLIPSA (ang. short run Phillips curve, SPC) (πe=πU=U*!).
π
LPC
π3
•E3
π2
•E2
π1
•E1
0
U*
U
Istnieje tylko pionowa linia, której punkty odpowiadają naturalnej
stopie bezrobocia, U*, i różnym tempom inflacji, π (zob. rysunek).
[tzw. DŁUGOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA (ang. long run
Phillips curve, LPC)]. Kiedy na trwałe zmienia się tempo wzrostu
nominalnej podaży pieniądza, MSN, a w efekcie również tempo inflacji, π (np. z π2 do π1 na rysunku), gospodarka przesuwa się po tej
linii w górę i w dół.
74
π
LPC
π3
•E3
π2
•E2
π1
•E1
0
U*
U
Jednak dane obserwacyjne NIE potwierdzaja opinii o braku krótkookresowej krzywej Phillipsa...
Sprawia to, że przeciwnicy radykalnej wersji hipotezy o racjonalnych oczekiwaniach i krytyki Lucasa wątpią w prawdziwość tych tez i
przypominają „brzytwę Ockhama”...