Palenie tytoniu a zdrowie człowieka Stopień

Palenie tytoniu a zdrowie człowieka
Stopień szkodliwości palenia tytoniu zależy przede wszystkim od wieku palacza, od
indywidualnych cech jego organizmu oraz od liczby i jakości wypalanych papierosów.
Przez specyficzne działania na poszczególne układy składniki tytoniu wywierają szkodliwy
wpływ na organizm, powodując nie tylko występowanie chorób, lecz przede wszystkim
zmniejszając sprawność funkcjonalną całego ustroju palacza.
Nałogowe palenie osłabia czynności narządów zmysłów - wzroku, słuchu, smaku,
węchu i czucia. Osłabia potencję, jest często przyczyną nerwic płciowych. U wielu kobiet
wywołuje zaburzenia cyklu miesiączkowego, jest trzykrotnie częściej niż inne czynniki
przyczyną występowania poronień i dziesięciokrotnie bezpłodności, a także przedwczesnych
i patologicznych porodów.
Nikotyna powoduje niedobór tlenu, znaczne zmniejszenie wytrzymałości mięśni,
zwłaszcza na długotrwałe wysiłki, oraz zaburzenia koordynacji ruchowej. Nikotyna jest
szybko wchłaniana do krwi przez błonę śluzową jamy ustnej i górnych dróg oddechowych,
uszkadza układ krążenia, toteż często określa się ją jako truciznę serca i naczyń. Działa też
uszkadzająco na układ nerwowy; szczególnie łatwo i szybko poraża zwoje autonomicznego
układu nerwowego. Nikotyna wywiera bardzo szkodliwy wpływ na układ pokarmowy,
zmniejsza łaknienie, zaburza trawienie i wchłanianie substancji pokarmowych, zwłaszcza
witamin. Znacznie zmniejsza siły odpornościowe organizmu.
Innym składnikiem dymu tytoniowego jest tlenek węgla, który blokuje hemoglobinę
przenoszącą tlen w organizmie. W rezultacie wywiera on szkodliwy wpływ na układ sercowonaczyniowy, zwiększając prawdopodobieństwo wystąpienia miażdżycy naczyń wieńcowych
oraz zawału serca.
Bardzo niebezpieczne w dymie tytoniowym są substancje smołowe rakotwórcze.
Rakotwórcze smoły tytoniowe, których w dymie tytoniowym znajduje się 13 postaci
związków, zagrażają całemu organizmowi, a najbardziej płucom i górnym drogom
oddechowym. Najniebezpieczniejszy z tych substancji jest benzopiren.
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia na raka płuc umiera od 10,5 do 40 razy
więcej osób palących niż niepalących. Na raka gardła i krtani od 5,4 do 8,2 razy więcej
palaczy niż niepalących. Na nowotwory układu pokarmowego ludzie palący umierają 2,8 razy
częściej niż niepalący.
Z innych związków zawartych w papierosach można wymienić: cyjanowodór (zwany
też kwasem pruskim), który jest łatwo wchłaniany przez błonę śluzową, wywiera działanie
pobudzające na ośrodek naczynioruchowy i oddechowy w mózgu, a w większych dawkach blokuje oddychanie tkankowe poprzez zredukowanie ilości hemoglobiny łączącej się
z tlenem. Jeden papieros zawiera przeciętnie około 0,03 mg cyjanowodoru. Jest to ilość
niegroźna dla życia, ale u nałogowców może być powodem zatruć i takich objawów, jak: bóle
głowy, nudności, wymioty.
Kwasy: octowy, mrówkowy i siarkowodorowy działają drażniąco na błonę śluzową
jamy ustnej, układu oddechowego i pokarmowego, upośledzając ich czynności.
Pyły, których koncentracja w dymie papierosowym jest prawie milion razy większa niż
w najbardziej zanieczyszczonym powietrzu, powodują odkładanie się cząsteczek węgla
w węzłach chłonnych, które przestają pełnić funkcję bariery obronnej przed zakażeniami
dróg oddechowych.
Olejki eteryczne, alkohol metylowy, tlenek azotu, amoniak drażnią i często
uszkadzają błony śluzowe układu oddechowego, wywierają destrukcyjny wpływ na pracę
serca, a także na nerwy wzrokowe
Dym papierosowy ułatwia też przenikanie alergenów oddechowych, czynników
środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego, wpływających drażniąco i uszkadzająco na
układ oddechowy, co jest jednym z powodów występującej często u palaczy astmy
oskrzelowej. Młodzież paląca częściej zapada na przeziębienia, grypy i nieżyty górnych dróg
oddechowych.
Liczne badania światowe wykazały związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy
paleniem tytoniu a rozwojem chorób. Paląc papierosy wszystko jedno czy lekkie czy mocne
narażamy się na rozwój wielu często śmiertelnych chorób takich jak nowotwory złośliwe płuc.
Wykazano, że od 90-95% nowotworów złośliwych rozwija się u osób palących w różnym
czasie od rozpoczęcia tego nałogu w zależności od typu tytoniu, wieku rozpoczęcia palenia,
ilości wypalanych papierosów czy cygar, czasu palenia. Ryzyko zachorowania zmniejsza się
o połowę w przypadku palenia papierosów z filtrem a czas od zadziałania czynnika
rakotwórczego do rozwinięcia pełnych objawów choroby wynosi od 15-20 lat. Po
zaprzestaniu palenia ryzyko zachorowania zmniejsza się o połowę po 5 latach a zbliża się do
ryzyka osoby niepalącej po około 10 latach. Uważa się również, że około 20-30%
nowotworów złośliwych płuc u osób niepalących jest związanych z paleniem biernym (palący
partner w domu, palący koledzy w pracy itp) gdyż w strumieniu bocznym znajduje się 35 razy
więcej dwutlenku węgla, 4 razy więcej nikotyny, 3-4 razy więcej substancji rakotwórczych.
Nowotwory jamy ustnej, gardła, przełyku i krtani. Te nowotwory związane są
w szczególności z paleniem cygar i fajek i występują około 2-20 razy częściej u osób
palących niż niepalących. Rozwój nowotworów może dotyczyć również innych narządów
takich jak pęcherz moczowy, trzustka, nerki, żołądek. Związane jest to ze składem dymu
tytoniowego, którego składniki są rozpuszczalne w płynach tkankowych i tą drogą docierają
do różnych narządów.
Choroby układu krążenia: częstość zachorowania i liczba zgonów z powodu zawału
serca, tętniaka aorty, nadciśnienia tętniczego, schorzeń degeneracyjnych mięśnia
sercowego, schorzeń naczyń mózgowych, schorzeń naczyń obwodowych, krwotoku
mózgowego jest większa u osób palących jak niepalących. Palenie papierosów prowadzi do
zwiększenia zawartości cholesterolu, rozwoju blaszek miażdżycowych. Palenie papierosów
beznikotynowych lub niskonikotynowych nie zmniejsza ryzyka zawału mięśnia sercowego
wśród palących.
Choroby nie nowotworowe układu oddechowego: przewlekła obturacyjna choroba płuc
jest chorobą występującą 20-30 razy częściej u osób regularnie i intensywnie palących i jest
przyczyną rannego odksztuszania, kaszlu, zaburzeń oddychania.
Inne choroby: Choroba Crohna, osteoporoza częściej występują u osób palących niż
niepalących. Dym z papierosa przenika przez łożysko ciężarnej i może być przyczyną
zespołu nagłej śmierci noworodka.
Sporządzono na podstawie materiałów edukacyjnych wydanych przez Centrum Onkologii –
Instytut w Warszawie