Konstytucja RP
advertisement
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Temat: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Plan lekcji 1. System prawa Rzeczypospolitej Polskiej 2. Konstytucja – typy, cechy i funkcje 3. Transformacja ustrojowa i powstanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej 4. Budowa Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej 5. Zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej zawarte w Konstytucji 6. Ogólna charakterystyka ustroju Rzeczypospolitej Polskiej 7. Polskie konstytucje System prawa Rzeczypospolitej Polskiej System prawa to zespół norm obowiązujących w państwie, zróżnicowanych według dziedzin politycznego i społeczno – gospodarczego życia, do których się odnoszą. W systemie prawa Rzeczypospolitej Polskiej wyodrębnione są następujące gałęzie (działy) prawa: 1) prawo państwowe (konstytucyjne), 2) prawo cywilne, 3) prawo rodzinne 4) prawo pracy, 5) prawo administracyjne, 6) prawo finansowe, 7) prawo gospodarcze, 8) prawo karne, 9) prawo procesowe. Przedstawiony podział nie jest podziałem wyczerpującym (np. prawo rolne, międzynarodowe). Prawo państwowe (konstytucyjne) – podstawowym źródłem jest ustawa zasadnicza, czyli Konstytucja RP oraz inne ustawy z nią związane. Konstytucja – typy, cechy i funkcje Konstytucja (łac. constituere – urządzać, ustanawiać) jest najważniejszym aktem prawnym obowiązującym w państwie. Ma ona znaczenie szczególne, gdyż zawiera zasady organizacji państwa i działania wszystkich jego organów oraz określa ich wzajemne relacje, a także prawa i obowiązki obywateli. W konstytucji ustalone są również reguły określające relacje między obywatelami a władzą. Jest ona uchwalona przez demokratycznie wybrane władze i ratyfikowana z zasady przez naród poprzez referendum. Konstytucja – typy, cechy i funkcje Kryteria wyróżniania i typy konstytucji FORMA • pisane – w postaci jednego lub kilku aktów prawnych o szczególnej mocy prawnej, szczególnej treści oraz specjalnym trybie uchwalania i zmiany • niepisane – w postaci wielu aktów prawnych, norm prawnych niepisanych w postaci zwyczajów i procedur prawnych. TREŚĆ • pełne – regulują wszystkie sprawy dotyczące ustroju państwa • niepełne (małe) – regulują tylko sposób powoływania i funkcjonowania naczelnych organów państwowych, przyjmowane są na czas określony. OKRES OBOWIĄZYWANIA • stałe – bez wyznaczonego terminu obowiązywania • czasowe – zawierają określony czas obowiązywania Konstytucja – typy, cechy i funkcje Kryteria wyróżniania i typy konstytucji SPOSÓB POWSTANIA • oktrojowane – (nadawane) – nadane np. przez głowę państwa lub przez inne państwo bez udziału organów przedstawicielskich danego państwa • obywatelskie (uchwalone) – uchwala je organ przedstawicielski (parlament lub konstytuanta) albo je akceptuje. SPOSÓB ZMINAY • sztywne – sposób zmiany określa ściśle ustalona procedura • elastyczne – sposób zmiany jest taki sam, jak zwykłych ustaw. Konstytucja – typy, cechy i funkcje CECHY KONSTYTUCJI • szczególna moc prawna • szczególna treść • szczególny tryb uchwalania lub zmiany NAJWAŻNIEJSZE FUNKCJIE KONSTYTUCJI • funkcja prawna – jest podstawą całego systemu prawa w państwie konstytucyjnym, • funkcja organizacyjna – określa zasady organizacji, sposób funkcjonowania państwa, jego wewnętrzną strukturę, • funkcja integracyjna – służy zjednoczeniu całego społeczeństwa, gdyż jest efektem konsensusu społecznego, • funkcja wychowawcza – zawiera określony system wartości, idei i przekonań społecznych oraz sposobów ich realizacji, • funkcja programowa – określa kierunki rozwoju państwa. Transformacja ustrojowa i powstanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej • przed 1989 r. w Polsce obowiązywała konstytucja uchwalona w 1952 r. • od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 r. trwały rozmowy między przedstawicielami opozycji solidarnościowej a władzą komunistyczną – tzw. obrady Okrągłego Stołu. W ich wyniku zawarto porozumienie w sprawie przemian ustrojowych i gospodarczych w Polsce. • zgodnie z zawartym porozumieniem 7 kwietnia 1989r. Sejm dokonał pierwszej nowelizacji konstytucji, wprowadzając m.in. Dwuizbowy parlament i instytucję prezydenta. Obrady okrągłego stołu Transformacja ustrojowa i powstanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej • 4 czerwca 1989 r. odbyły się pierwsze częściowo wolne wybory do parlamentu, które zakończyły się sukcesem „Solidarności”. • w grudniu nastąpiła kolejna nowelizacja konstytucji. Zmieniono nazwę państwa na „Rzeczypospolitą Polską” , zlikwidowano zapis o przewodniej roli PZPR. • w 1992 roku parlament przyjął ustawę o trybie przygotowania i uchwalenia nowej konstytucji. • 17 października 1992 r. uchwalono tzw. Małą Konstytucję, która określała relacje między naczelnymi organami państwa i tym samym uchylała zapisy z konstytucji PRL. Równocześnie trwały prace nad nową konstytucją. • 2 kwietnia 1997 r. Zgromadzenie Narodowe uchwaliło konstytucję. • 25 maja 1997 r. odbyło się referendum konstytucyjne, w którym Polacy niewielką większością głosów opowiedzieli się za konstytucją. • 17 października 1997 r. konstytucja weszła w życie. Budowa Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej 1. Wstęp – preambuła – zawiera odwołanie do tradycji historycznych I i II Rzeczypospolitej, wartości (prawdy, sprawiedliwości, piękna, dobra) oraz do Boga. 2. Rozdział I zawiera m.in. Zasady ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego państwa oraz określa symbolikę narodową. 3. Rozdział II zawiera katalog obowiązków, praw i wolności obywateli, a także mechanizmy ich ochrony. 4. Rozdział III zawiera katalog źródeł prawa obowiązującego w Rzeczypospolitej oraz sposób ich wykonania 5. Rozdziały IV – IX określają kompetencje najwyższych organów władzy ustawodawczej, sądowniczej i wykonawczej, tryb ich powoływania oraz relacje między nimi. 6. Rozdział X dotyczy finansów publicznych, zasad nakładania podatków i procedury uchwalania ustawy budżetowej. 7. Rozdział XI określa zasady postępowania w sytuacjach szczególnych zagrożeń, takich jak klęska żywiołowa czy napaść ze strony innego państwa. 8. Rozdział XII określa procedury zmian konstytucji. 9. Rozdział XIII zawiera przepisy przejściowe i końcowe. Zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej zawarte w Konstytucji Zasada demokratycznego państwa prawnego „Rzeczypospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. […] Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. (Art. 1,7) Zasada unitarnej formy państwa „Rzeczypospolita Polska jest państwem jednolitym”. (Art. 3) Zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej zawarte w Konstytucji Zasada zwierzchniej władzy narodu „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu. […] Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio”. (Art. 4) Zasada podziału władzy „Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. […] Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, władzę sądowniczą sądy i trybunały”. (Art. 10) Monteskiusz Zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej zawarte w Konstytucji Zasada pluralizmu politycznego „Rzeczypospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają się na zasadzie dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. […] Rzeczypospolita zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno – zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich , innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji”. (Art. 11, 12) Zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej zawarte w Konstytucji Zasada republikańskiej formy rządów „Zasada to nie została wyrażona w konstytucji wprost. Mimo to znajduje swój wyraz w oficjalnej nazwie państwa – Rzeczypospolitej Polskiej. W języku polskim słowo „Rzeczypospolita” jest odpowiednikiem słowa „republika ”. Zasada decentralizacji władzy państwowej i samorządowej „Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. […] Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy państwowej”. (Art. 15, 16) Podział administracyjny Ogólna charakterystyka ustroju Rzeczypospolitej Polskiej Ustrój III Rzeczypospolitej określa się jako parlamentarny zracjonalizowany. Racjonalizacja polega na wzmocnieniu władzy wykonawczej elementami zaczerpniętymi z innych modeli ustrojowych, m.in. z systemów: • kanclerskiego – silna pozycja premiera, konstruktywne wotum nieufności, • półprezydenckiego – prezydent dysponujący licznymi przywilejami (m.in. zawieszające weto ustawodawcze), wybierany w wyborach powszechnych. Flaga Polski Herb Polski Polskie konstytucje • • • • • • • • • • Konstytucja 3 maja 1791 r. Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 r. Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815 r. Mała Konstytucja z 20 lutego 1919 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 r. (konstytucja marcowa) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 23 kwietnia 1935 r. (konstytucja kwietniowa) Mała Konstytucja z 19 lutego 1947 r. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r. Mała Konstytucja z 17 października 1992 r. Konstytucja Rzeczypospolitej z 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja 3 Maja 1791 roku Jan Matejko, 1891 Olej na płótnie 247 cm × 446 cm Zamek Królewski w Warszawie Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
