Prawo i funkcje prawa
advertisement
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE TEMAT: Prawo i jego funkcje Definicja prawa Prawo to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwa. „ Oddajemy się w niewolę prawa, aby zachować wolność” Cyceron Personifikacją prawa jest grecka bogini sprawiedliwości – TEMIDA. Zwykle przedstawiana z opaską na oczach – symbolem bezstronności (prawo nie patrzy na osoby, ale słucha argumentów). Waga – symbol obiektywnej oceny dowodów Miecz – symbol władzy sędziowskiej i kary Prawo w znaczeniu przedmiotowym jest to zespół norm prawnych, wyróżniających się wśród ogółu norm społecznych, do których należą także normy obyczajowe i normy moralne, których naruszenie grozi sankcjami. Prawo w znaczeniu przedmiotowym: 1. Pochodzi od właściwych organów władzy publicznej, w tym ustawodawczej, tzw. prawo stanowione 2. Powinno mieć na względzie dobro wspólne i interes zbiorowy 3. Jest chronione sankcjami przymusu publicznego, orzekanymi i egzekwowanymi przez właściwe organy publiczne: sądy, organy administracji publicznej, organy więziennictwa, komornicy sądowi, komornicy skarbowi Cechami charakteryzującymi prawo w znaczeniu przedmiotowym są: Sankcja oznacza „dolegliwość” (karę), jak zostaje zastosowana wobec każdego, kto zachowaniem swoim naruszył obowiązującą normę prawną. Domniemanie znajomości Powszechność obowiązywania Oznacza, że ustawodawca i organy stosujące przepisy prawne przyjmują, że z chwilą ich ogłoszenia mamy obowiązek je znać. oznacza, że ustawodawca i organy stosujące przepisy prawne przyjmują, że z chwilą ich ogłoszenia mamy obowiązek je znać. Prawo w znaczeniu podmiotowym to uprawnienia przyznawane jednostce przez obowiązujące akty prawne, czyli np. „mam prawo do…” (np. prawo do nauki). Prawo w sensie podmiotowym daje możliwość dopiero z chwilą ich naruszenia przez osoby trzecie. Np. (art. 198 k.c. mówi, że „ każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli”) – z przepisu tego wynikają przysługujące uprawnienia każdemu współwłaścicielowi. Treścią prawa podmiotowego może być również możliwość domagania się określonego zachowania się pewnych osób. Przykładem takiego stanu prawnego jest norma art. 342 k.c., która brzmi : „ nie wolno naruszać samowolnie posiadania (np. rzeczy), chociażby posiadacz był w złej wierze (np. złodziej)”. Prawo podmiotowe względne Możność żądania spełnienia określonego świadczenia (np. tytuł umowy dzierżawy) Prawo podmiotowe bezwzględne Powstaje w chwili naruszenia praw osoby trzeciej (np. kradzież) prawo w znaczeniu podmiotowym Podmiotami prawa są ludzie znajdujący się w różnych stosunkach społecznych regulowanych przepisami prawa czyli osoby fizyczne i osoby prawne Osobą fizyczną jest każdy człowiek od poczęcia do śmierci. Osoba prawna jest to trwałe zespolenie pewnej grupy osób i środków majątkowych dla osiągnięcia określonych celów społecznych (np. fundacja) lub ekonomicznych (np. przedsiębiorstwa państwowe, spółki akcyjne, spółdzielnie). Akt prawny Akt prawny – to rezultat tworzenia prawa przez właściwy organ państwowy lub samorządowy. • Normatywne (źródła obowiązującego prawa) Akty prawne • Nienormatywne (decyzje organów państwowych dotyczące konkretnych osób czy instytucji) Akty prawne zawierają: -nazwę, -określenie organu wydającego, -datę publikacji i datę wejścia w życie, -preambułę oraz pogrupowane w artykuły i paragrafy przepisy prawne. - Jednostronny - Dwustronny Akt prawny W Polsce są to: Dziennik Ustaw RP oraz Dziennik Urzędowy RP “Monitor Polski”. Swój dziennik urzędowy wydaje także każde ministerstwo (np. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Obrony Narodowej). - Konstytutywny - Deklaratoryjny - rozumiany jest też jako działanie organu państwa lub podmiotu prawnego, zgodne z obowiązującymi przepisami w celu wywołania skutków prawnych w konkretnym stosunku prawnym (orzeczenie lub inna czynność prawna). Dla wejścia w życie aktu prawnego konieczna jest jego publikacja we właściwym wydawnictwie. Dla prawa miejscowego wydawane są np. wojewódzkie dzienniki urzędowe. Budowa aktu prawnego Część nieartykułowana 1. 2. 3. 4. Określenie rodzajowe aktu. Data uchwalenia. Nazwa. Tytuł. W wypadku ustawy zasadniczej – preambuła. Część artykułowana 5. Przepisy ogólne – określają zakres stosunków społecznych normowanych przez dany akt. 6. Przepisy szczegółowe – zawierają konkretne normy regulujące stosunki społeczne. 7. Przepisy przejściowe i dostosowujące – regulują wpływ nowego prawa na stosunki powstałe w wyniku działania starego prawa. 8. Przepisy końcowe – m.in. przepisy dotyczące wejścia aktu w życie i wygaśnięcia mocy prawnej. Pochodzenie współczesnych systemów prawa System prawa stanowionego Polega przede wszystkim na stanowieniu prawa przez organ ustawodawczy z uwzględnieniem ogólnych norm oraz zachowaniem formalnych procedur. Taki system występuje w państwach Europy kontynentalnej, w tym w Polsce, oraz w niektórych państwach Ameryki Południowej. System prawa precedensowego Tworzony jest poprzez orzeczenia sędziów. Głównym zadaniem sędziego jest rozstrzygnięcie konkretnego przypadku, a nie sformułowanie normy prawnej. Uzasadniając orzeczenie, sędzia w rzeczywistości formułuje normę prawną, która od tego momentu obowiązuje i może być podstawą do wydawania kolejnych wyroków. System ten, ukształtowany w Anglii i Walii, upowszechnił się w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Indiach oraz Australii. Pochodzenie współczesnych systemów prawa System prawa oparty na panującej religii Pozostaje w ścisłym związku z religią islamską oraz Koranem (Iran, Pakistan, Arabia Saudyjska, Sudan). Jest to prawo obowiązków wobec Allacha, władzy i rodziny, w znacznej mierze faworyzujące mężczyzn. Nieprzestrzeganie norm prawa jest grzechem lub herezją. Nie stosuje się go do osób żyjących w państwie islamskim, ale niebędących wyznawcami tej religii. System hybrydalny (mieszany) Został stworzony zarówno pod wpływem prawa stanowionego, jak i procesowego. Funkcjonuje między innymi w Egipcie, Szkocji, Japonii oraz RPA. Zdarzenia prawne Zdarzenia prawne mogą być legalne Zdarzenie prawne to każde zdarzenie albo sprzeczne z prawem, mogą być pociągające za sobą powstanie , zmianę dokonane celowo albo przypadkowe wywołane przez człowieka albo siły lub rozwiązanie stosunku prawnego. przyrody. Zdarzenia prawne Zaistnienie stosunku prawnego – np. urodzenie dziecka, zawarcie małżeństwa, zawarcie umowy Zmiana istniejącego stosunku prawnego – np. zmiana czynszu, zmiana umowy o pracę Wygaśnięcie istniejącego stosunku prawnego – np. śmierć małżonka, rozwód . Funkcje prawa Prawo pełni w państwie różnorodne funkcje, zarówno wobec obywatela jak i wobec całej zbiorowości. Prawo reguluje życie polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturalne w państwie, występuje również jako czynnik kontrolujący powyższe dziedziny. Funkcja regulacji życia społecznego (stabilizacyjna) – prawo pozwala zapewnić obywatelom poczucie bezpieczeństwa w państwie. Eliminuje niepożądane zachowania. Utrwala istnienie ładu społecznego, gospodarczego, politycznego. Funkcja wychowawcza – prawo kształtuje pozytywne zachowania wobec przepisów prawnych, np. przestrzeganie przepisów ruchu drogowego. Mówimy wówczas o charakterze prewencyjnym. Prawo pełni także funkcję resocjalizacyjną, kiedy zastosowana kara działa tak, że osoba, której to dotyczy nie jest skłonna pogwałcić istniejące normy prawne. Funkcje prawa Funkcja ochronna – prawo ma za zadanie chronić te wartości, które są ogólnie przyjęte i ważne ze społecznego punktu widzenia. Funkcja dynamizująca – prawo jest narzędziem zmiany różnych dziedzin życia, np. prawo oświatowe regulujące przepisy związane z Nową Maturą. Funkcja dystrybutywna – prawo rozdziela dobra i obciążenia, wynikające z funkcjonowania państwa, np. przez podatki. Funkcje prawa Funkcja kontrolna – prawo określa postawy jednostek, grup społecznych, narodu i instytucji państwowych. Wyznacza jakie postępowanie jest zabronione , a jakie dozwolone. Funkcja represyjna – prawo ma za zadanie określić wymiar kary za dokonanie przestępstw, działać odstraszająco na sprawców, a także realizować zasadę nieuchronności poniesienia kary za dokonane przestępstwo. Funkcja organizacyjna – prawo tworzy ramy działania organów władzy publicznej oraz organizacji społecznych. Funkcje prawa Funkcja kulturotwórcza – prawo integruje ludność zamieszkującą na danym terenie, np. działający zgodnie z prawem samorząd. Wpływa na kultywowanie określonych przez daną społeczność wartości. Znajomość przepisów prawnych określa poziom kultury np. politycznej danej zbiorowości. Prawo decyduje o ciągłości historycznej danego narodu i państwa . Jego rozwiązania są zdobyczami cywilizacyjnymi, mają wartość kulturową. Funkcja gwarancyjna – prawo wyznacza granice pomiędzy uprawnieniami państwa a wolnością jednostki. Wyznacza granice działania państwa wobec jednostki. Założenie idealnego prawodawcy Jest to idealistyczne założenie, które pozwala każdemu, kto dokonuje wykładni prawa, na odrzucenie wątpliwości, czy dany akt prawotwórczy został skonstruowany poprawnie. Dzięki temu można od razu przejść do interpretacji przepisów prawnych. Idealny ustawodawca stanowi tylko te normy, które chce ustanowić i wyłącznie w takiej formie, w jakiej chce to uczynić. Poza tym idealny ustawodawca ma idealną wiedzę: • językową i znajomość języka, • na temat systemu prawa (wie, jakie normy obowiązują, jakie są relacje między nimi), • na temat systemu aksjologicznego (wartości), zwłaszcza wartości społecznych (umie je w najlepszy sposób zhierarchizować). ZAPAMIĘTAJ ! Wszyscy obywatele państwa i cudzoziemcy na jego terenie zamieszkujący i przebywający są zobowiązani do przestrzegania obowiązującego prawa, w przeciwnym wypadku są do tego przymuszeni przez aparat przymusu. Zdarzenie prawne jest to każde zdarzenie wywołujące jakieś skutki prawne. Zespół norm społecznych, określających wiążące sposoby nakazanego albo zakazanego zachowania lub też dozwalających określone zachowanie to - prawo przedmiotowe, (np. kodeks cywilny). Pewne możliwości dowolnego zachowania się i uprawnienia (korzyści), jakie wynikają dla określonych osób z poszczególnych przepisów prawnych to - prawo podmiotowe. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
