Pojęcie systemu prawnego

Pojęcie systemu prawnego
Pojęcie systemu prawnego
System
System to pewna całość wewnętrznie uporządkowana. To układ, w którym występują ściśle
określone elementy między którymi zachodzą określone relacje.
Na system prawny składają się:
1) całokształt przepisów prawnych obowiązujących w danym państwie,
2) podstawowe zasady ustroju politycznego i społeczno – gospodarczego państwa,
3) podstawowe zasady prawne,
Podstawowe zasady ustroju politycznego i społeczno – gospodarczego państwa.
Zasady te zawarte są w konstytucji:
Polityczne zasady
-
zasada demokratycznego państwa prawnego (muszą być spełnione trzy punkty)

ustawa jest najważniejszym aktem prawnym

podział władzy w państwie
- władza ustawodawcza – Sejm i Senat
- władza wykonawcza – Rząd i Prezydent
- władza sądownicza – niezawisłe sądy

zadeklarowanie i zagwarantowanie podstawowych praw i obowiązków
obywateli i ludzi.
-
zasada suwerenności art.4 (suwerenem jest lud który ma najwyższą władzę w
państwie). Demokracja pośrednia istnieje wtedy, kiedy przedstawiciele wybrani przez
obywateli sprawują władzę w imieniu ludzi.
-
Zasada praworządności formalnej – organy działają na podstawie ustaw i w granicach
określonych przez prawo.
Społeczno – gospodarcze zasady
Społeczna gospodarka rynkowa
-
zasada wolności rynkowej. Istnieją następujące ograniczenia:
▫
w drodze ustawy
▫
ważna przyczyna (ważny interes publiczny)
Podstawowe zasady prawne
-
w prawie karnym
▫
zasada nie działania prawa wstecz
▫
zasada domniemania niewinności
www.wkuwanko.pl
1
Pojęcie systemu prawnego
▫
-
w prawie wyborczym
▫
-
zasada wątpliwości na korzyść oskarżonego
zasada powszechności wyborczej
w prawie majątkowym
▫
zasada dobrej wiary
Relacje zachodzące między elementami systemu prawnego
1) system powinien być hierarchiczny
- ustawy
- zarządzenia
- uchwały
2) system powinien być koherentny (spójność wewnętrzna. Zgodność aktów prawnych
w pionie i w poziomie).
3) System powinien być kompletny (nie może być luk prawnych np. akt prawny mówi, iż
każdy przechodzi na emeryturę ale ustawa nic nie mówi o warunkach przejścia na
emeryturę – po osiągnięciu jakiego wieku, jakiej ilość przepracowanych lat, itp.)
System prawny dzieli się na gałęzie prawa – działy prawa.
W zależności od przedmiotu prawa (kryterium przedmiotowe) prawo dzieli się na następujące
działy:
-
prawo konstytucyjne
-
prawo administracyjne
-
prawo finansowe
-
prawo rodzinne
Instytucja prawna jest to zespół przepisów prawnych regulujących jedno zagadnienie np.
własność, itp.
Dział prawa – prawo konstytucyjne.
Fundamentem prawa jest konstytucja.
Prawo konstytucyjne określa:
-
ustrój polityczny i społeczno-godspodarczy
-
strukturę władzy
-
aparat państwowy – organy władzy państwowej
-
tryb powoływania organów władzy państwowej
-
prawa, wolności i obowiązki człowieka i obywatela.
Źródłem prawa konstytucyjnego jest konstytucja. Obecnie istniejąca konstytucja jest aktem z
dnia 2.04.1997 roku, który wszedł w życie z dniem 17.10.1997 roku.
www.wkuwanko.pl
2
Pojęcie systemu prawnego
Dział prawa – prawo administracyjne.
Zajmuje się między innymi takimi zagadnieniami jak:
-
własność państwowa (kopalnie, huty, własność rolna skarbu państwa)
-
ochrona środowiska
-
szkolnictwo
▫
wyższe
▫
średnie
▫
państwowe
▫
prywatne
-
siły zbrojne
-
opieka społeczna
-
służba zdrowia
-
transport lotniczy
-
porządek w państwie (policja)
Domeny prawa administracyjnego.
Organy władzy państwowej lub lokalnej działają na zasadach decyzji
Po wydaniu decyzji następuje stosunek prawny (administracyjno-prawny) pomiędzy
wydającym decyzję, a jej adresatem
Zachodzi tu nierównorzędność między stronami.
Organ wydający ma prawo do wydania decyzji mając do tego uprawnienie. Nie ma tu mowy
o umowach, a jedynie o decyzjach..
Organy zarządzają na podstawie prawa administracyjnego.
Głównym aktem prawnym prawa administracyjnego jest Kodeks Postępowania
Administracyjnego (w skrócie KPA).
Jest tam określony tryb postępowania administracyjnego (kto ma prawo wydawania decyzji i
w jakim trybie, oraz zasady odwoływania się od decyzji.
Można odwołać się do Naczelnego Sądu Administracyjnego NSA. Ostateczna decyzja po
wszelkich bezskutecznych odwołaniach może być zaskarżona do NSA i Sądu Najwyższego.
Decyzje szczególne wydawane są nie w oparciu o Kodeks Postępowania Administracyjnego, a
o inne akty prawne. Np. sprawy podatkowe zawarte są w akcie prawnym Ordynacja
Podatkowa, sprawy egzekucji zawarte są w Ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w
administracji.
Definicja prawa administracyjnego
Prawo administracyjne jest to zespół przepisów prawnych, które określają strukturę i
kompetencje organów zarządzająco wykonawczych (organów administracyjnych). Określają
stosunki prawne powstające w toku tej działalności (działalności administracyjnej).
www.wkuwanko.pl
3
Pojęcie systemu prawnego
Dział prawa – prawo finansowe.
Zajmuje się przedmiotem finansów publicznych
-
podatki
-
opłaty
-
cła
-
obrót dewizowy
Organami jest administracja państwowa:
-
Minister Finansów
-
Izby Skarbowe
-
Urzędy Skarbowe
Definicja prawa finansowego
Prawo finansowe jest to zespół przepisów prawnych, które określają sposób gromadzenia,
podział i wydatkowanie publicznych środków pieniężnych, oraz strukturę i kompetencje
organów które wykonują te zadania.
Kluczowa ustawa prawa finansowego to Ustawa Budżetowa, która określa:
-
z jakich źródeł i w jakiej wysokości będą dochody
-
źródła i wysokość wydatków
-
podział środków
Na niższych szczeblach na przykład w gminie ustalane są uchwały budżetowe.
Prawo finansowe usytuowane jest blisko prawa cywilnego np. umowa z bankiem o otwarcie
rachunku bankowego (prawo cywilne).
Główne akty prawne prawa finansowego
-
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26.07.1991 r.
-
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych z dnia 15.02.1992r.
-
Ustawa o podatku od towarów i usług VAT i podatku akcyzowym z dnia 08.01.1997r.
-
Ustawa Kodeks Celny z dnia 09.01.1997r.
-
Ustawy z dnia 29.08.1997r.
▫
Ustawa Prawo Bankowe
▫
Ustawa o Narodowym Banku Polskim
▫
Ustawa Ordynacja Podatkowa
-
Ustawa o kontroli skarbowej z dnia 28.01.1991r.
-
Ustawa o finansach publicznych z dnia 26.11.1998r.
-
Ustawa Prawo dewizowe z dnia 18.12.1998r.
Dział prawa – prawo rodzinne
Definicja prawa rodzinnego
www.wkuwanko.pl
4
Pojęcie systemu prawnego
Prawo finansowe jest to zespół przepisów prawnych, które określają warunki zawarcia,
rozwiązania i unieważnienia małżeństwa, prawa i obowiązki małżonków (majątkowe i
niemajątkowe), oraz zasady opieki i kurateli nad dziećmi. W układzie pionowym rodzice –
dzieci i w układzie poziomym małżonkowie mąż – żona.
Głównym aktem prawnym (źródłem prawa) jest:
-
Ustawa Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 26.02.1964 r.
W 1998 roku po ratyfikowaniu konkordatu wprowadzono trzy zmiany:
▫
Akty małżeńskie wyznaniowe
▫
Obniżono wiek kandydatów do małżeństwa z 21 do 18 lat dla mężczyzny i z
18 do 18, a za zezwoleniem sądu do 16 lat dla kobiety
▫
Wprowadzono instytucję separacji (na mocy orzeczenia sądowego). W trakcie
separacji nie wolno zawrzeć nowego związku małżeńskiego.
W Polsce w roku 2000 zawarto  7.000 separacji.
www.wkuwanko.pl
5