Prawo zobowi*za*
advertisement
Prawo zobowiązań Ćwiczenia Prowadzący: mgr Anna Krawczyk-Sawicka Miejsce zobowiązań w systemie prawa Gałąź: prawo prywatne Dział: prawo cywilne mgr Anna Krawczyk-Sawicka Czym charakteryzuje się prawo zobowiązań 1) Zasada RÓWNORZĘDNOŚCI STRON (brak przymusu) 1) Zasada AUTONOMICZNOŚCI (swoboda kształtowania stosunku prawnego) mgr Anna Krawczyk-Sawicka Jak należy rozumieć prawo zobowiązań? Prawo zobowiązań odnosi się do dóbr i usług jednostki, a więc reguluje ich wymianę pomiędzy podmiotami prawa cywilnego. Chroni także te podmioty przed uszczerbkiem w ich majątku. Reguluje zatem stosunki majątkowe o charakterze względnym . mgr Anna Krawczyk-Sawicka Źródła prawa zobowiązań • Art 87 Konstytucji RP z 1997 r. • Ustawy • • • • • Kodeks cywilny z 23 kwietnia 1964 r. Prawo wekslowe z 28 kwietnia 1936 r. Prawo czekowe z 28 kwietnia 1936 r. Prawo upadłościowe i naprawcze – 28 luty 2003 r. O prawie autorskim i prawach pokrewnych 4 luty 1994 r. • Prawo europejskie (rozporządzenia i dyrektywy) mgr Anna Krawczyk-Sawicka Czym różni się prawo zobowiązań od pozostałych działów prawa cywilnego? • PRAWO RZECZOWE: charakter względny – charakter bezwzględny • PRAWO SPADKOWE: inter vivos – mortis causa • PRAWO RODZINNE: a) charakter majątkowy – charakter niemajątkowy b)Brak podporządkowania- układ podporządkowania mgr Anna Krawczyk-Sawicka Systematyka Prawa zobowiązań • Zobowiązania są uregulowane w księdze III KC. W artykułach od 353 do 921. Przepisy te można podzielić na: część ogólną i część szczególną. – Część ogólna (art. 353 – 534) - określają zasady funkcjonowania niemal wszystkich stosunków zobowiązaniowych w Polsce. • Część szczegółowa (art. 535 do 921) tu znajdują się przepisy dotyczące 30 umów nazwanych. Lex specialis derogat legi Generali [zasada ta oznacza, że w pierwszej kolejności znajdują zastosowanie przepisy szczegółowe] mgr Anna Krawczyk-Sawicka Umowy nazwane z części szczegółowej – – – – – – – – – – – – – – – – Sprzedaż Zamiana Dostawa Kontraktacja Umowa o dzieło Umowa o roboty budowlane Najem Dzierżawa Umowa leasingu Użyczenie Pożyczka Umowa rachunku bankowego Zlecenie Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia Umowa agencyjna Umowa komisu mgr Anna Krawczyk-Sawicka – – – – – – – – – – – – – Umowa przewozu Umowa spedycji Umowa ubezpieczenia Przechowanie Umowa składu Spółka cywilna Poręczenie Darowizna Renta Dożywocie Ugoda Przyrzeczenie publiczne Przekaz, papiery wartościowe – Odpowiedzialność, prawo zastawu i przedawnienie roszczeń utrzymujących hotele i podobne zakłady Czym zatem jest zobowiązanie? • Zgodnie z art. 353 KC : zobowiązanie to stosunek prawny między podmiotem uprawnionym - wierzycielem – a podmiotem zobowiązanym – dłużnikiem. zespół czynności wierzyciela będziemy określać mianem: Wierzytelności zaś zespół obowiązków dłużnika mianem: długu. mgr Anna Krawczyk-Sawicka Co jest zatem głównym celem zobowiązania? • • • • obustronna korzyść zaspokojenie interesu wierzyciela wymiana dóbr i usług zaspokojenie jednej tylko strony mgr Anna Krawczyk-Sawicka Kto może być podmiotem stosunku zobowiązaniowego? WIERZYCIEL DŁUŻNIK •os. fiz. /os. prawne/j.o.niebędące osobami prawnymi którym ustawa przyznaje osobowość prawną •DO ZOBOWIĄZANIA MOŻE BYĆ TAKŻE WŁĄCZONA OSOBA TRZECIA mgr Anna Krawczyk-Sawicka Co jest przedmiotem stosunku zobowiązaniowego? • Przedmiotem zobowiązania jest świadczenie a więc zgodnie z treścią zobowiązania zachowanie dłużnika realizujące interes wierzyciela. mgr Anna Krawczyk-Sawicka Co jest treścią stosunku zobowiązaniowego? • wierzytelność, którą art. 353 określa mianem możliwości żądania od dłużnika spełnienia świadczenia • powinności dłużnika to zachowanie się zgodnie z treścią zobowiązania – określane jest mianem długu. mgr Anna Krawczyk-Sawicka Czym zatem jest wierzytelność? • Wierzytelność jest swoistym prawem podmiotowym, które przysługuje wierzycielowi. • Jest to prawo względne, co oznacza, ze jest skierowane przeciwko oznaczonej osobie i tylko ta oznaczona osoba może je naruszyć. ! Wierzytelność = Roszczenie mgr Anna Krawczyk-Sawicka Uprawnienia wierzyciela • Uprawnienia kształtujące – tzn. pozwalające wierzycielowi na zniesienie, zakończenie albo zmianę stosunku zobowiązaniowego przez jednostronną czynność prawną • Uprawnienia realizowane na drodze przymusu – dotyczą na ogół roszczeń. Gdy dłużnik nie spełnia świadczenia. mgr Anna Krawczyk-Sawicka Ochrona wierzyciela Skarga pauliańska, a dokładniej ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika przewidziana w art. 527 – 534 KC. mgr Anna Krawczyk-Sawicka Czym jest dług? • Dług jest korelatem wierzytelności. Jest to zespół obowiązków dłużnika względem wierzyciela mgr Anna Krawczyk-Sawicka Obowiązki dłużnika? Obowiązkiem dłużnika jest spełnienie świadczenia mgr Anna Krawczyk-Sawicka W jaki sposób dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie? – Zgodnie z art. 354 §1 k.c. dłużnik powinien wykonać zobowiązanie: • zgodnie z jego treścią • w sposób odpowiadający jego celowi społecznogospodarczemu • zasadom współżycia społecznego, • a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. mgr Anna Krawczyk-Sawicka Jak wierzyciel powinien zachowywać się przy realizacji zobowiązania? • Zgodnie z art. 354 § 2 k.c. - w taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania jak dłużnik. mgr Anna Krawczyk-Sawicka Co przysługuje wierzycielowi w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika? • roszczenie o wykonanie świadczenia w naturze i o naprawienie szkody (art. 471 KC). • dłużnik nadal nie chce wykonać swoich obowiązków wierzyciel może wystąpić na drogę sądową mgr Anna Krawczyk-Sawicka Odpowiedzialność dłużnika • Odpowiedzialność należy odróżnić od długu. • Dług jest wyrazem powinności (obowiązku) spełnienia świadczenia a odpowiedzialność dotyczy kwestii pokrycia długu, która jest związana z zastosowaniem przymusu. • Istnienie długu zależy od woli dłużnika a odpowiedzialność jest niezależna od tej woli. ujemne następstwa przewidziane przez prawo w związku z niewykonaniem albo nienależytym wykonaniem zobowiązania mgr Anna Krawczyk-Sawicka Odpowiedzialność w ujęciu szerszym i węższym: – Ujęcie szersze: ujemne następstwa zdarzenia dla określonego podmiotu – Ujęcie węższe: dopuszczalność zastosowania przymusu państwowego w celu wyegzekwowania długu (zobowiązania) mgr Anna Krawczyk-Sawicka Zobowiązania niezupełne (naturalne) [przypadki długu bez odpowiedzialności]: - gdy dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za swój dług - wierzyciel wówczas, nie może skutecznie zwrócić się do sądu lub innego organu o wydanie orzeczenia i nakazanie dłużnikowi wykonania świadczenia - Zobowiązania w których roszczenie uległo przedawnieniu (art. 117 KC) § 2. - Zobowiązania które wynikają z gier lub zakładów, z wyłączeniem gier i zakładów zatwierdzonych przez organy państwowych a także gier nierzetelnych i zakazanych (art. 413 KC). - Świadczenie, których spełnienie czyni zadość zasadom współżycia społecznego (art. 411 pkt 2 KC) mgr Anna Krawczyk-Sawicka Przesłanki odpowiedzialności dłużnika. • Art. 471 KC. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi mgr Anna Krawczyk-Sawicka Rodzaje odpowiedzialności dłużnika • Odpowiedzialność osobista – dłużnik odpowiada za dług całym swoim majątkiem jaki posiada w chwili egzekucji • Odpowiedzialność rzeczowa – odpowiedzialność oznacza, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z wartości którą stanowi konkretna rzecz. Odpowiedzialność taką ponosi każdoczesny właściciel rzeczy. mgr Anna Krawczyk-Sawicka Odpowiedzialność osobista ograniczona • Cum viribus patrimoni - graniczenie odpowiedzialności do określonej części majątku. • Pro viribus patrimoni – odpowiedzialność może dotyczyć calego majątku, przy czym może być ograniczona do z góry ustalonej określonej najwyższej wartości. mgr Anna Krawczyk-Sawicka W jaki sposób powstaje stosunek zobowiązaniowy? • Stosunek zobowiązaniowy, tak jak każdy stosunek cywilnoprawny powstaje w konsekwencji wystąpienia – zdarzenia prawnego. • Podstawowe znaczenie wśród źródeł stosunków obligacyjnych mają czynności prawne – umowy. Należy jednak pamiętać, że stosunek zobowiązaniowy może powstać na podstawie jednostronnej czynności prawnej. [art. 919 – 921 oraz 968 k.c.]. mgr Anna Krawczyk-Sawicka Źródła stosunków zobowiązaniowych – Umowy – Jednostronne czynności prawne (np. przyrzeczenie publiczne, zapis w testamencie) – Czyny niedozwolone (art. 415 – 449 k.c.) – Bezpodstawne wzbogacenie (art. 405 – 414 k.c.) – Akty administracyjne oraz orzeczenia sądowe. mgr Anna Krawczyk-Sawicka Zasada swobody umów [art. 3531 k.c.] – Zasada swobody umów – poza głównym ograniczeniem (umowa nie może być sprzeczna z ustawą ani zasadami życia społecznego lub właściwością stosunku prawnego) zasada ta przejawia się w 4 aspektach, ale w każdym z nich doznaje swoistych ograniczeń: • Swoboda zawarcia lub niezawarcia umowy (można zawrzeć lub nie) – ALE są ograniczenia: tj. przy umowach obowiązkowych • Swoboda wyboru kontrahenta – czasami ograniczona bo siłą rzeczy np. umowę ubezpieczenia można zawrzeć tylko z określonym podmiotem • Swoboda formy zawarcia umowy – ograniczona co do np. nieruchomości – wymagana forma aktu notarialnego • Swoboda w ukształtowaniu treści umowy – ale są tu umowy nazwane, nienazwane, mieszane. mgr Anna Krawczyk-Sawicka mgr Anna Krawczyk-Sawicka
