Pobierz

PODSTAWY EKONOMII
Pieniądz, polityka monetarna
Pieniądz
2


Pieniądz jest to pewien powszechnie akceptowany
towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za
dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze
zobowiązań (np. spłata długu). Inaczej mówiąc, jest
to środek wymiany. (Begg, Fischer, Dornbusch)
Sól, kamienie, futra zwierząt, muszle, metale, srebro,
złoto, monety, banknoty
Pieniądz
3


Pieniądz towarowy – przedmioty, które mogą mieć
zastosowanie przemysłowe lub konsumpcyjne i
jednocześnie służą, jako pieniądz
Pieniądz symboliczny – środek płatniczy, którego
wartość, czy też siła nabywcza, znaczenie
przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartość
jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach
Pieniądz symboliczny
4





Istotnym warunkiem utrzymania funkcji pieniądza symbolicznego, jako pośrednika w wymianie,
jest ograniczenie kręgu podmiotów upoważnionych do jego wytwarzania. Produkcja
pieniądza symbolicznego przez podmioty prywatne jest prawnie zabroniona.
Art. 310. § 1. Kto podrabia albo przerabia polski albo obcy pieniądz, inny środek płatniczy
albo dokument uprawniający do otrzymania sumy pieniężnej albo zawierający obowiązek
wypłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach albo stwierdzenie uczestnictwa w spółce lub z
pieniędzy, innego środka płatniczego albo z takiego dokumentu usuwa oznakę umorzenia,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat
pozbawienia wolności.
§ 2. Kto pieniądz, inny środek płatniczy lub dokument określony w § 1 puszcza w obieg albo
go w takim celu przyjmuje, przechowuje, przewozi, przenosi, przesyła albo pomaga do jego
zbycia lub ukrycia, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
§ 4. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1 lub 2, podlega
karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
(Kodeks Karny (Dz.U. z 1997r. nr 88, poz. 553 z późn. zm.)
Pieniądz i jego funkcje
5




Środek płatniczy (wymiany)
Jednostka rozrachunkowa
Środek tezauryzacji
Miernik odroczonych płatności
Barter
6
W gospodarce bezpieniężnej (barterowej) nie występuje środek
wymiany. Wymiana ma charakter bezpośredni, co oznacza, że
jedne dobra są wymieniane na inne.*
*Źródło: D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa, s.95
Bank
7
Przedsiębiorstwo, które zaciąga i udziela kredyty, świadczy usługi w
obrocie pieniężnym, kredytowym i kapitałowym oraz oferuje inne
usługi*. W Polsce niezbędne jest posiadanie specjalnej licencji
uprawniającej do wykonywania ww. czynności.
Wyróżnia się następujące typy banków:
 Uniwersalne (w Polsce)
 Depozytowo- kredytowe (commercial banks)
 Banki inwestycyjne (investment banks)
Banki biorą udział w kreacji pieniądza poprzez udzielanie kredytów
oraz zakup walut obcych
* Na podstawie: red. W. L. Jaworski, Z. Zawadzka, Bankowość podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa, 2002, s.18
Ustawa – Prawo bankowe
(Dz.U. z 2002r. nr 72, poz. 665 z późń. zm.)
8




Art. 2. Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustawy,
działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania
czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod
jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Art. 3. Wyrazy „bank” lub „kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla
określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w rozumieniu art. 2, z
tym że:
1) nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów „bank”
lub „kasa”, z których działalności jednoznacznie wynika, że jednostki te nie
wykonują czynności bankowych,
2) wyraz „kasa” może być także używany w nazwie oraz do określenia
działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej, która na podstawie
odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek
pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce.
Czynności bankowe
9

Art. 5. 1. Czynnościami bankowymi są:
1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

2) prowadzenie innych rachunków bankowych,

3) udzielanie kredytów,

4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,

5) emitowanie bankowych papierów wartościowych

6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

6a) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,

7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

2. Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki:
1) udzielanie pożyczek pieniężnych,

2) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,

3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,

4) terminowe operacje finansowe,

5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,

6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,

7) prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych,

8) udzielanie i potwierdzanie poręczeń,

9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych,

10) pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.

3. Wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego oraz dokonywanie płatności z jego użyciem określają odrębne przepisy.

4. Działalność gospodarcza, której przedmiotem są czynności, o których mowa w ust. 1, może być wykonywana wyłącznie przez banki, z zastrzeżeniem ust. 5.

5. Jednostki organizacyjne inne niż banki mogą wykonywać czynności, o których mowa w ust. 1, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.
Inne czynności bankowe
10














Art. 6. 1. Poza wykonywaniem czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2, banki mogą:
1) obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w
funduszach inwestycyjnych,
2) zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych,
3) dokonywać obrotu papierami wartościowymi,
4) dokonywać, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytelności na składniki majątku
dłużnika,
5) nabywać i zbywać nieruchomości,
6) świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych,
6a) świadczyć usługi certyfikacyjne w rozumieniu przepisów o podpisie elektronicznym, z wyłączeniem
wydawania certyfikatów kwalifikowanych wykorzystywanych przez banki w czynnościach, których są
stronami,
7) świadczyć inne usługi finansowe,
8) wykonywać inne czynności, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.
2. Bank jest obowiązany do sprzedaży składników majątku, o których mowa w ust. 1 pkt 4, w odniesieniu
do:
1) nieruchomości - w okresie nie dłuższym niż 5 lat od daty nabycia,
2) pozostałych składników majątku - w okresie nie dłuższym niż 3 lata od daty nabycia.
3. Obowiązek, o którym mowa w ust. 2, nie spoczywa na banku, jeżeli przejęte składniki majątku
wykorzysta do prowadzenia własnej działalności bankowej.
System bankowy*
11
Sieć instytucji bankowych wzajemnie powiązanych przez
rynki pieniężne. Obejmuje on następujące podmioty:
 Banki centralne
 Banki operacyjne (depozytowo-kredytowe,
inwestycyjne, uniwersalne)
 Banki specjalne (hipoteczne i towarzystwa kredytowe i
regionalne)
 Kasy oszczędnościowe
 Spółdzielczość kredytową
* Na podstawie: red. W. L. Jaworski, Z. Zawadzka, Bankowość podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa, 2002, s.18
Bank Centralny
12
Jest to bank, który spełnia równocześnie trzy funkcje:
 banku emisyjnego
 banku banków
 banku gospodarki narodowej
Bank centralny jest regulatorem całego obiegu
pieniężnego wewnątrz kraju i równowagi bilansu
płatniczego oraz bankierem państwa w zakresie
udzielania kredytów dla rządu, obsługi długu
państwowego i kasowej obsługi budżetu*.
* Na podstawie: red. W. L. Jaworski, Z. Zawadzka, Bankowość podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa, 2002, s.41
Konstytucja RP
(Dz.U z 1997r. nr 78 poz. 483 z późń. zm.)
13








Art. 227.
1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i
realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.
2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd
Narodowego Banku Polskiego.
3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej na 6 lat.
4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić
działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby
wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów, powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm
i Senat.
6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi
równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5
miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.
7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego
organów określa ustawa.
Ustawa o Narodowym Banku Polskim (Dz.U. z
2005r. nr 1, poz. 2 z późń. zm.)
14






Art. 1. Narodowy Bank Polski, zwany dalej „NBP”, jest bankiem
centralnym Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 2.
1. NBP posiada osobowość prawną i prawo używania pieczęci z
godłem państwowym.
2. NBP nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw
państwowych.
3. Działalność NBP jest prowadzona na obszarze Rzeczypospolitej
Polskiej.
4. Siedzibą NBP jest Warszawa.
NBP
15










Art. 3.
1. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen,
przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to
podstawowego celu NBP.
2. Do zadań NBP należy także:
1) organizowanie rozliczeń pieniężnych;
2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;
3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami;
4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa;
5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie;
6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;
6a) działanie na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego, o którym mowa
w art. 2 pkt. 1 ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o Komitecie Stabilności
Finansowej (Dz. U. Nr 209, poz. 1317);
7) opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz
międzynarodowej pozycji inwestycyjnej;
8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami.
NBP
16

Art. 4. NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 31. Znakami pieniężnymi Rzeczypospolitej Polskiej są banknoty i monety opiewające na złote i grosze.

Art. 32. Znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.






Art. 33. 1. Wzory i wartość nominalną banknotów oraz wzory, wartość nominalną, stop, próbę i masę monet oraz wielkość
emisji znaków pieniężnych, jak również terminy wprowadzenia ich do obiegu ustala Prezes NBP w drodze zarządzenia.
2. Prezes NBP może wycofywać z obiegu określone znaki pieniężne. Po upływie terminu określonego przez Prezesa NBP znaki
te przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej i podlegają wymianie w wyznaczonych
przez Prezesa NBP bankach.
Art. 34. 1. Znaki pieniężne, nieodpowiadające wskutek zużycia lub uszkodzenia warunkom ustalonym przez Prezesa NBP,
przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej i podlegają wymianie.
2. Prezes NBP określa, w drodze zarządzenia, szczegółowe zasady i tryb wymiany znaków pieniężnych, o których mowa w
ust. 1.
Art. 35. 1. Fałszywe znaki pieniężne podlegają zatrzymaniu, bez prawa do zwrotu ich równowartości.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do fałszywych banknotów i monet opiewających na waluty obce.
3. Prezes NBP określa, w drodze zarządzenia, zasady i tryb postępowania przy zatrzymywaniu znaków pieniężnych
(podejrzanych co do autentyczności) oraz postępowania z fałszywymi znakami pieniężnymi. Zarządzenie wymaga
uzgodnienia z Ministrem Sprawiedliwości i Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Art. 36. NBP może prowadzić w kraju i za granicą sprzedaż monet, banknotów i numizmatów przeznaczonych na cele
kolekcjonerskie oraz na inne cele, na warunkach i według zasad ustalonych przez Zarząd NBP w drodze uchwały.
Art. 37. NBP organizuje gospodarkę znakami pieniężnymi Rzeczypospolitej Polskiej.
NBP
17
BANKNOTY EMITOWANE
PRZEZ NARODOWY BANK
POLSKI SĄ PRAWNYM
ŚRODKIEM PŁATNICZYM W
POLSCE
NBP – monety i banknoty kolekcjonerskie
18
Zabezpieczenia polskich banknotów
19
Zabezpieczenia
znak wodny: portret króla Zygmunta I Starego
nitka zabezpieczająca: w lewej części banknotu z powtarzającym się napisem składającym się z oznaczenia nominału „200 ZŁ” oraz jego odbicia lustrzanego
mikrodruk na stronie przedniej: powtarzający się pionowy napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” z prawej strony znaku wodnego; powtarzające się litery „RP” na
wyodrębnionej płaszczyźnie w tle liczby „200” w prawej górnej części oraz powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” nad tą płaszczyzną
mikrodruk na stronie odwrotnej: powtarzający się napis „NARODOWY BANK POLSKI” powyżej i poniżej wizerunku orła w półkolach rozdzielony liniami oraz
powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” nad dolną płaszczyzną z oznaczeniem cyfrowym i słownym nominału
widoczne w promieniach UV na stronie przedniej: kwadrat z napisem „200 ZŁ” w lewym górnym rogu – w kolorze seledynowym; farba metalizowana w prawym
dolnym rogu w wyodrębnionym polu oraz fragmenty giloszowego tła w prawej i środkowej części banknotu – w kolorze żółtym; pionowa numeracja w prawej części
bankonotu – w kolorze pomarańczowym
widoczne w promieniach UV na stronie odwrotnej: wstęga giloszowa w górnej części, rysunek korony w owalu, fragmenty kompozycji linii giloszowych układających
się w liczby „200”, fragment dolnej wyodrębnionej płaszczyzny oraz część inicjału „NBP” – w kolorze żółtym
hologram: na stronie przedniej w kształcie renesansowego kartusza, na którym w zależności od kąta patrzenia widoczne są: duży napis „NBP 200” okolony wieńcem
oraz powtarzające się małe napisy „NBP 200” – z lewej strony portretu
uzupełniające się pod światło (recto–verso): rysunek korony w owalu oraz niezadrukowane pola z lewej strony portretu u góry i symetrycznie na dole w tle
giloszowym – na brzegach banknotu
widoczne pod kątem (efekt kątowy): na stronie przedniej w prawej dolnej części na wyodrębnionej płaszczyźnie widoczne w zależności od kąta patrzenia korona w
owalu lub liczba „200”
farba metalizowana: na stronie przedniej kolor jasnobrązowy i zółty na wyodrębnionej płaszczyźnie w prawym dolnym rogu
farba zmienna optycznie: na stronie przedniej – rysunek małego wieńca z prawej strony portretu poniżej rysunku korony, zmieniający kolor w zależności od kąta
patrzenia z różowego na szaro–zielony
Główne instrumenty BC zarządzania
podażą pieniądza
20



Stopa rezerw obowiązkowych (minimalne zasoby
rezerw gotówkowych do wkładów – determinują
wielkość akcji kredytowej)
Stopy procentowe (stopa dyskontowa)
Operacje otwartego rynku (repo) – zmiana bazy
monetarnej wynikająca z kupna lub sprzedaży
papierów wartościowych przez BC na otwartym
rynku
Ustawa o Narodowym Banku Polskim
(Dz.U. z 2005r. nr 1, poz. 2 z późń. zm.)
21



Art. 38.
1. W celu kształtowania podaży pieniądza i działalności kredytowej NBP
gromadzi rezerwy obowiązkowe banków.
2. Rezerwę obowiązkową banków stanowi wyrażona w złotych część środków
pieniężnych w złotych i walutach obcych zgromadzonych na rachunkach bankowych,
środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych, z wyjątkiem papierów
wartościowych zabezpieczonych hipotecznie o okresie wykupu powyżej 5 lat oraz
listów zastawnych o okresie wykupu powyżej 5 lat, oraz innych środków przyjętych
przez bank podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego
banku krajowego, a także środków przyjętych od banku zagranicznego na
podstawie umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy lub środków
pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata oraz środków pozyskanych na
podstawie umów o prowadzenie indywidualnych kont emerytalnych oraz
indywidualnych kont zabezpieczenia emerytalnego w rozumieniu przepisów o
indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia
emerytalnego.
Ustawa o Narodowym Banku Polskim
(Dz.U. z 2005r. nr 1, poz. 2 z późń. zm.)
22







Art. 42. 1. NBP może udzielać bankom kredytu refinansowego w złotych w
celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych.
Art. 44. 1. NBP może przyjmować od banków weksle do dyskonta i
redyskonta.
Art. 48. NBP może:
1) emitować i sprzedawać papiery wartościowe;
2) sprzedawać i kupować dłużne papiery wartościowe w operacjach
otwartego rynku;
3) organizować obrót papierami wartościowymi, których jest emitentem
oraz papierami wartościowymi emitowanymi albo poręczanymi lub
gwarantowanymi przez Skarb Państwa;
4) otwierać rachunki lokat terminowych banków.
System Bankowy
23
Banki komercyjne
Klienci (instytucjonalni i indywidualni)
Clearing
24
Ogół rozliczeń transakcji na rynku
międzybankowym i spłata netto wzajemnych
należności
Zagraniczny kapitał w branży
bankowej
25
Źródło: wyborcza.biz 2011.11.23
Inflacja
26
„Inflacja to wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr w
jakimś okresie. Czysta inflacja jest przypadkiem
szczególnym, który pojawia się wtedy, kiedy wszystkie
ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym
samym tempie.”
*Źródło: D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa, s.234
Najwyższe odnotowane wartości
inflacji*
27
* Źródło: www.nbportal.pl
Polska – przed denominacją 1995r.
28
Najnowszy przykład hiperinflacji Zimbabwe
29
Inflacja w Polsce po 1989r.
(dane z grudnia każdego roku)
30
700.00%
639.60%
600.00%
500.00%
400.00%
300.00%
249.30%
200.00%
100.00%
0.00%
60.40%
44.30%
37.60%
29.50%
21.60%
18.50%
13.20%
8.60%
9.80%
8.50%
3.60%
0.80%
1.70%
4.40%
0.70%
1.40%
4.00%
3.30%
3.50%
3.10%
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Miesięczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 1989-2010
Baza monetarna (zasób pieniądza
wielkiej mocy)
31
Ogół banknotu i bilonu w obiegu pozabankowym
oraz znajdujący się w systemie bankowym*
*Źródło: D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa, s.111
Baza monetarna a podaż pieniądza
32
Baza monetarna
Gotówka w
obiegu
Rezerwy gotówkowe
banków
Wkłady na żądanie
Podaż pieniądza M1
*Źródło: D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa, s.114
Zasoby pieniądza - Polska
33

W Polsce, według zasad NBP, wyodrębnia się trzy
agregaty pieniężne: M1, M2 i M3.
Zasoby pieniądza w Polsce – M1
34








1. Gotówka w obiegu (bez kas banków)
2. Depozyty bieżące (łącznie z overnight)
2.1. gospodarstw domowych
2.2. niemonetarnych instytucji finansowych
2.3. przedsiębiorstw
2.4. instytucji niekomercyjnych działających
na rzecz gospodarstw domowych
2.5. instytucji samorządowych
2.6. funduszy ubezpieczeń społecznych
Zasoby pieniądza w Polsce – M2
35












M1+
3. Depozyty terminowe z terminem pierwotnym
do 2 lat włącznie
3.1. gospodarstw domowych
3.2. niemonetarnych instytucji finansowych
3.3. przedsiębiorstw
3.4. instytucji niekomercyjnych działających
na rzecz gosp. dom.
3.5. instytucji samorządowych
3.6. funduszy ubezpieczeń społecznych
4. Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3
miesięcy włącznie
Zasoby pieniądza w Polsce – M3
36




M2+
5. Operacje z przyrzeczeniem odkupu
6. Dłużne papiery wartościowe z terminem
pierwotnym do 2 lat włącznie
Kreacja pieniądza
37
Banki
Wkłady pieniężne
(depozyty bankowe)
Rezerwy
obowiązkowe
Rezerwy
nadobowiązkowe
umożliwiające
udzielenie kredytu
A
B
C
D
E
F
1000
800
640
512
409
327
200
160
128
103
82
65
800
640
512
409
327
262
Banki A-F
3688
738
2950
Pozostałe banki
1312
262
1050
System bankowy
ogółem
5000
1000
4000
Współczynnik kreacji pieniądz
38





Wkp – współczynnik kreacji pieniądz
Zro – stopa rezerw obowiązkowych
Md – pierwotny depozyt
Pierwotny depozyt Md pozwala na pierwszą pożyczkę w
wysokości Md(1-Zro), drugą pożyczkę Md(1-Zro)2 itd.
Całkowity wzrost depozytów wynosi więc:
Md [1+(1-Zro) + (1-Zro)2 + (1-Zro)3 +… =
Md
1-(1-Zro)
= Md
Zro
Współczynnik kreacji pieniądza
39
Wkp =
1
Zro=20%
Wkp = 1/0,2 = 5,
co przy depozycie pierwotnym w wysokości 1000 zł
oznacza, że depozyty bankowe w całym systemie
bankowym wzrosły do 5000 zł.
Mnożnik kreacji pieniądza (1)
40
Niech:
D
– oznacza wkłady
 R – oznacza rezerwy gotówki w bankach
 CB – oznacza część wkładów zatrzymywaną w bankach w
poczet rezerwy
 C – oznacza gotówkę w obiegu
 CP – oznacza część wkładów pozostających w obiegu
To:
 Rezerwy będą wynosiły:
 Zasoby gotówki w obiegu:
R = CB x D
C = CP x D
Na podstawie: D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa, s.113
Mnożnik kreacji pieniądza (2)
41
Niech:
H – oznacza bazę monetarną, to:
H = C + R = (CB + CP ) x D,
M – oznacza podaż pieniądza, to:
M = C + D = (CP + 1) x D
Mnożnik kreacji pieniądza jest zatem równy:
Niech:





M CP + 1
>1
H =
CP + CB
D – oznacza wkłady
R – oznacza rezerwy gotówki w bankach
CB – oznacza część wkładów zatrzymywaną w bankach w poczet rezerwy
C – oznacza gotówkę w obiegu
CP – oznacza część wkładów pozostających w obiegu
To:
 Rezerwy będą wynosiły:
 Zasoby gotówki w obiegu:
R = CB x D
C = CP x D
Podaż pieniądza
42
Podaż pieniądza jest to całkowita wartość znajdujących
się w obiegu zasobów pieniądza występującego w roli
środka wymiany
*Źródło: D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa, s.101
Realna podaż pieniądza
43
= L (Y,r)
gdzie:
M – nominalna podaż pieniądza
P – poziom cen
L – popyt na realne zasoby pieniężne zależny od poziomu
realnego dochodu oraz stopy procentowej (r)
Ilościowa teoria pieniądza
44
MV = PY
=
Gdzie:
V – prędkość obiegu pieniądza w
gospodarce
M – ilość pieniądza w obiegu w
ujęciu nominalnym,
Y – dochód nominalny
P – przeciętny poziom cen
produktów i usług
Ilościowa teoria pieniądza zakłada, że zmiany
nominalnej podaży pieniądza w obiegu powodują
identyczne zmiany poziomu cen oraz płac, lecz nie
mają wpływu na dochód.
Motywy trzymania pieniądza
45

Transakcyjny
Pieniądze są trzymane po to aby dokonać transakcji (nie wszystkich
transakcji dokonuje się w jednym czasie)

Przezorności
Pieniądze są trzymane na pokrycie ewentualnych nieplanowanych
wydatków, których wcześniej nie da się przewidzieć

Portfelowy
Pieniądze są trzymane w wyniku awersji do ryzyka. W tym celu
ludzie dywersyfikują (różnicują) swoje portfele trzymając część
swojego majątku w postaci płynnych aktywów jak np. gotówka,
wkłady bankowe, a część w mniej płynnych jak np. obligacje lub
nieruchomości
Koszt alternatywny
46
Kosztem alternatywnym utrzymywania pieniądza (kosztem
utraconych możliwości) są odsetki utracone w wyniku
trzymania aktywów finansowych w postaci pieniędzy
(gotówki), a nie w formie oprocentowanych obligacji
*Źródło: D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa, s.128
Koszt posiadania pieniądza
47









Jaki będzie koszt posiadania pieniądza (gotówki)?
Oprocentowanie lokaty wynosi 5%
Oczekiwana inflacja wynosi 3% (Inf)
Nominalne oprocentowanie wynosi zatem 5% (R)
Realne oprocentowanie wynosi 2% (r) = R-Inf
Trzymając pieniądze w szufladzie ponosimy straty (dochód ujemny) = - Inf
Odejmując ujemną stopę inflacji (-Inf), czyli realny dochód posiadacza
gotówki, od realnej stopy oprocentowania lokaty (R-Inf), czyli od dochodu
posiadacza lokaty, otrzymamy koszt przechowywania bogactwa w formie
pieniądza (gotówki)
Kpp = (R-inf) - (-Inf) = R
Tak więc oczekiwany koszt posiadania pieniądza (w tym przypadku w
postaci gotówki) równy jest nominalnej stopie procentowej (w tym
przypadku oprocentowanej lokaty bankowej).
Popyt na pieniądz
48
Popyt na pieniądz jest to ilość pieniądza, na jaką
istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty
gospodarcze.
Istnieją trzy podstawowe zmienne od których zależy
popyt na pieniądz:
 Stopa procentowa
 Poziom cen
 Realny dochód
Równowaga na rynku pieniądza
49
r

Stopa procentowa


r0
r1

E
A
B

L – popyt na realne zasoby pieniądza
W punkcie B występuje nadwyżka popytu na
pieniądz (AB)
Nadwyżka popytu na pieniądz wywołuje
spadek cen obligacji
Aby emisja obligacji zakończyła się sukcesem
muszą one być wyżej oprocentowane
Efekt: stopa procentowa wraca do poziomu
równowagi
L
L0
Realne zasoby pieniądza
L
Stopy procentowe w równowadze
50
Stopa procentowa
r
r1
r2
r0
E1

E2
E
L2
1 przypadek: ograniczenie
realnej podaży pieniądza
prowadzi do wzrostu stopy
procentowej
zapewniającej równowagę
L
L
L0
1
Realne
zasoby pieniądza

L
2 przypadek: wzrost realnego dochodu przesuwa całą krzywą popytu
na pieniądz w górę (prowadzi do wzrostu zapotrzebowania na realne
zasoby pieniądza), co prowadzi do wzrostu stopy procentowej
Popyt inwestycyjny
Stopa procentowa
51
r

r1

r0
Popyt inwestycyjny przedsiębiorstw
przestaje być zmienną
autonomiczną
Przyjmuje się założenie, że o
poziomie popytu inwestycyjnego
decyduje wysokość stóp
procentowych
I
I1

I0
Popyt inwestycyjny
I
Wyższa stopa procentowa sprawia, że rośnie koszt pozyskania kapitału na inwestycje, co
sprawia, że maleje liczba projektów zapewniających odpowiednio wysoką stopę zwrotu
(pokrywającą m.in. ten koszt) i spada łączny popyt inwestycyjny przedsiębiorstw
Konsumpcja a stopy procentowe
52



Przy założeniu, że gospodarstwa domowe dyskontują
swoje dochody, to spadek stóp procentowych będzie
oznaczał wyższą wartość bieżących dochodów
Obniżka stóp wpływa na wzrost cen obligacji i akcji
przedsiębiorstw
Wzrost cen aktywów, które posiadają gospodarstwa
domowe będzie powodował wzrost konsumpcji mimo
braku zmiany dochodu rozporządzalnego
Dyskontowanie
53




Mamy weksel wystawiony na 1000 zł. Termin
płatności przypada za rok od daty wystawienia.
Zakładając, że stopa dyskonta wynosi 5% w skali
roku, ile ten weksel będzie wart dzisiaj? Co się
stanie jeżeli stopa dyskonta wzrośnie do 7%?
R x n x d // 360 x 100% =
Odsetki = 50 zł – weksel jest wart 950 zł
Odsetki = 70 zł – weksel jest wart 930 zł
Obniżka stóp a ceny akcji i obligacji
54

Wyobraź sobie, że obligacja skarbowa przynosi
stały dochód na poziomie 5 zł. Pierwotnie została
kupiona za 100 zł, gdy stopa procentowa
kształtowała się na poziomie 5%
Co się stanie z ceną tej obligacji, gdy:
Stopa procentowa spadnie do 4%?
Stopa procentowa spadnie do 2%?
Stopa procentowa wzrośnie do 10%?

5 = 100x5%, 5 = 125x4%, 5 = 250x2%, 5 = 50x10%




Stopy procentowe a popyt globalny
55
45°
AD
ADII
ADII
ADI
CII
III
EII
CI
ADI
EI
YI

II
YII
Założenia:
Spadek stopy procentowej r
powoduje:
 przesunięcie równoległe w
górę krzywej konsumpcji
 przesunięcie równoległe w
górę krzywej zagregowanego
popytu (w wyniku wzrostu
konsumpcji i inwestycji)
Y
Wzrost podaży pieniądza (spadek stóp procentowych) powoduje wzrost produkcji i dochodu
Spadek podaży pieniądza (wzrost stóp procentowych) powoduje spadek konsumpcji,
inwestycji, a w konsekwencji produkcji i dochodu

Wypieranie
56
45°
AD
ADII
ADIII
ADI
ADII
EII
ADIII
ADI
EIII
EI
YI YIII
YII
Założenia:

Wzrost wydatków państwa
powoduje początkowo wzrost
zagregowanego popytu

Wywołuje to jednak wzrost
popytu na pieniądz, który
prowadzi do podwyżki stóp
procentowych

Podwyżka stóp procentowych
wpływa negatywnie na poziom
inwestycji przedsiębiorstw
Y
Polityka fiskalna przy stałej podaży pieniądza ma mniej ekspansywny charakter, niż przy założeniu
wzrostu podaży pieniądza, którego celem jest, mimo rosnącego dochodu, utrzymanie stopy procentowej
na stałym poziomie*
*Źródło: D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch (2003) Makroekonomia, PWE, Warszawa, s.163