Arkusz wywiadu diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Arkusz wywiadu diagnostycznego
w badaniu transseksualizmu typu K/M
Projekt narzędzia badawczego
Opracowała:
Anna Gulczyńska
[email protected]
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza - Poznań
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Zakres prezentacji

Podstawy
teoretyczne
arkusza
wywiadu
diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu
K/M,
 Narzędzia
stosowane w Polsce do diagnozy
transseksualizmu,
 Historia arkusza,
 Opis techniki badawczej i narzędzia badawczego,
 Trafność i rzetelność metody,
 Procedura badania,
 Bibliografia.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Podstawy teoretyczne arkusza wywiadu
diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu K/M
Światowa Organizacja Zdrowia w Międzynarodowej
Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych
(ICD-10) umieszcza transseksualizm w grupie Zaburzeń
osobowości i zachowania dorosłych (F60-F69).
W tym typie kategorii diagnostycznych, określonych
jako
zaburzenia
identyfikacji
płciowej,
obok
transseksualizmu, wymienia się: transwestytyzm o typie
podwójnej roli, zaburzenia identyfikacji płciowej w
dzieciństwie, inne zaburzenia identyfikacji płciowej oraz
zaburzenia identyfikacji płciowej nieokreślone.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Podstawy teoretyczne arkusza wywiadu
diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu K/M
Transseksualizm wg ICD-10 diagnozuje się, kiedy
pacjent pragnie żyć i być akceptowanym jako
przedstawiciel płci przeciwnej, czemu towarzyszy
zazwyczaj
uczucie
niezadowolenia
z
powodu
niewłaściwości własnych anatomicznych cech płciowych
oraz chęć poddania się leczeniu hormonalnemu czy
operacyjnemu, by własne ciało uczynić możliwie
najbardziej podobnym do ciała płci preferowanej.
Tożsamość transseksualna powinna się utrzymywać
przynajmniej od 2 lat i nie może być przejawem innego
zaburzenia psychicznego.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Podstawy teoretyczne arkusza wywiadu
diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu K/M
Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w
Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń
Psychicznych (DSM-IV) nie używa nazwy transseksualizm
(obowiązującej jeszcze w DSM-III). Został on zastąpiony
jednostką opisaną jako: zaburzona identyfikacja płciowa,
znajdująca się w kategorii diagnostycznej: zaburzenia
identyfikacji płciowej i zaburzenia seksualne. Tym samym
znajduje się obok takich grup kategorii diagnostycznych, jak
dysfunkcje seksualne i parafilie.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Podstawy teoretyczne arkusza wywiadu
diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu K/M
Zaburzenia identyfikacji płciowej wg DSM-IV
diagnozować należy u osób przejawiających silną i
trwałą identyfikację z płcią odmienną, pragnienie bycia
lub obstawanie przy tym, że nią się jest. Identyfikacja z
płcią odmienną nie może być wynikiem chęci uzyskania
jakichkolwiek
korzyści
społecznych.
Zaburzenia
identyfikacji płciowej współwystępują z izolacją
społeczną, lękami, depresją.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Podstawy teoretyczne arkusza wywiadu
diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu K/M
W piśmiennictwie (Kaczyńska, Dulko, 1993; Rekers za:
Carroll, 2004; Gangne et all, 2004) spotyka się najczęściej
dwie odmiany zespołu dezaprobaty płci:
1. Transseksualizm u kobiet – bardziej homogeniczny w
porównaniu do grupy mężczyzn, przebiega według jednego
schematu – o podobnym rdzeniu, zmienionym jedynie
indywidualnymi aspektami rozwoju osobowego
2. Transseksualizm u mężczyzn – przyjmuje dwie formy:
a) typ androfiliczny,
b) typ autogynefiliczny.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Podstawy teoretyczne arkusza wywiadu
diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu K/M
Typ androfiliczny
Jest dokładnym przeciwieństwem opisywanego wyżej
transseksualizmu kobiet i uważa się go za formę
najbardziej klasyczną.
Typ autogynefiliczny
Znany
jest
również
w
piśmiennictwie
jako
heteroseksualna
lub
transwestytyczna
forma
transseksualizmu. Autogynefilia oznacza czerpanie
podniecenia seksualnego z fantazjowania na temat
samego siebie jako kobiety.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Podstawy teoretyczne arkusza wywiadu
diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu K/M
Zaproponowane w arkuszu diagnostycznym
pytania, zostały opracowane w oparciu o wiedzę
psychologiczną,
medyczną,
seksuologiczną
i
pedagogiczną (por. bibliografia), przy uwzględnieniu
opisu zjawiska i kryteriów diagnostycznych zawartych w
ICD-10 oraz DSM-IV.
Z uwagi na większą populację transseksualnych
kobiet w Polsce (K/M:M/K wynosi 4:1) oraz
homogeniczność tej grupy (Fajkowska-Stanik, 2001),
zawarte
w
kwestionariuszu
pytania
dotyczą
transseksualizmu typu K/M.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Narzędzia stosowane w Polsce do diagnozy
transseksualizmu





W Polsce przy diagnozie transseksualizmu
wykorzystuje się następujące metody:
MMPI – Minesocki Wielowymiarowy Inwentarz
Osobowości,
IPP – Inwentarz do oceny płci psychologicznej
Rysunek postaci ludzkiej,
RISB – Test Niedokończonych Zdań Rottera,
Kwestionariusza do badania transseksualizmu
autorstwa S. Dulko.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Historia powstania kwestionariusza
Pracom nad arkuszem do wywiadu diagnostycznego
przyświecały dwa główne cele:
1.Skonstruowanie
narzędzia
umożliwiającego
przeprowadzenie wywiadu psychoseksualnego z osobami
zgłaszającymi się do gabinetu psychoterapeutycznego
prof. dr hab. L. Gapika, które deklarowały odmienne
przeżywanie swojej tożsamości płciowej;
2. Dostarczenie osobom diagnozującym transseksualizm,
uporządkowanego arkusza diagnostycznego, zgodnego z
zaleceniami
Międzynarodowego
Stowarzyszenia
Przeciwdziałania Zespołowi Dezaprobaty Płci.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Opis metody badawczej
W niniejszej pracy wykorzystano metodę
indywidualnych przypadków. Jest ona „sposobem
polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich
uwikłanych w określone sytuacje (…) przez pryzmat
jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na
opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu
podjęcia działań terapeutycznych” (za: Pilch, Bauman,
2001, s. 78). W badaniach prowadzonych metodą
indywidualnych przypadków najczęściej pracuje się
techniką wywiadu i rozmową, uzupełnioną obserwacją i
analizą dokumentów osobistych.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Opis techniki badawczej
Zaproponowana w niniejszej pracy technika do
diagnozy transseksualizmu to wywiad diagnostyczny –
polegający na rozmowie badającego z osobą badaną w
oparciu o specjalny arkusz.
Wywiad
ten,
mający
standaryzowaną strukturę, może być rozszerzony o
pytania dodatkowe, wynikające z potrzeby pozyskania
informacji, istotnych dla szczegółowego określenia cech
indywidualnych pacjenta.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Opis narzędzia badawczego
Zastosowanym
narzędziem
jest
arkusz
diagnostyczny – stanowiący uporządkowany system
notowania informacji pozyskiwanych od pacjenta w
ramach wywiadu ustrukturalizowanego zgodnie z fazami
rozwoju psychoseksualnego człowieka. Kwestionariusz
składa się ze 180 pytań, podzielonych
na 6
następujących części:
1. Metryczka – zawiera podstawowe dane o osobie
badanej;
2. Dom i rodzice - dotyczy retrospektywnej oceny
postaw rodziców;
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Opis narzędzia badawczego
3. Aktywność okresu dzieciństwa, dojrzewania
i wczesnej dorosłości.
4. Funkcjonowanie psychospołeczne.
5. Stosunek do własnego ciała.
6. Aktywność seksualna:
 Sny i fantazje,
 Zachowania seksualne bez partnera,
 Zachowania seksualne z parterem,
 Aktualna aktywność seksualna i relacje partnerskie.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Opis narzędzia badawczego
Arkusz przeznaczony jest do wywiadu z
kobietami, które deklarują odmienne przeżywanie
swojej tożsamości płciowej. Osobami badanymi
mogą być wszystkie kobiety, które ukończyły 18 rok
życia.
Arkusz uzupełniany jest przez osobę badającą,
jednak w szczególnych przypadkach (np. diagnoza
osób niesłyszących), może być wypełniany przez
badanego.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Trafność i rzetelność metody
W badaniach jakościowych rzetelność metody
określa
się
między
innymi
kompatybilnością
uzyskanych wyników z wynikami uzyskanymi w skalach
ilościowych. Aktualnie metoda znajduje się w fazie
eksperymentalnej; można jednak stwierdzić istnienie
wysokiej korelacji z takimi narzędziami jak MMPI (skala
MF), IPP, RISB czy rysunek postaci ludzkiej.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Procedura badania
Badanie odbywa się w ramach indywidualnego
spotkania diagnostycznego. Osobami badającymi mogą
być psychologowie, pedagodzy, lekarze, posiadający
odpowiednie przygotowanie kierunkowe.
Po
nawiązaniu
kontaktu,
badany
zostaje
poinformowany o celu przeprowadzenia badania oraz o
konieczności
udzielania
szczerych
odpowiedzi,
odzwierciedlających faktyczne zachowania i odczucia.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Procedura badania
Analiza jakościowa uzyskanych odpowiedzi odbywa
się
w
celu
potwierdzenia
lub
wykluczenia
charakterystycznych dla transseksualnych kobiet wzorów
rozwoju i funkcjonowania psychoseksualnego. Na
podstawie uzyskanych wyników sporządzona zostaje
diagnoza, zawierająca opis tego funkcjonowania.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Bibliografia







Bee H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka,
Beisert, M. (2004). W poszukiwaniu modelu seksualności. W: M. Beisert (red.)
Seksualność w cyklu życia człowieka. Poznań: Zakład Wydawniczy - K. Domke.
Bem S. (2000). Męskość i kobiecość. O różnicach wynikających z płci. Gdańsk:
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Benjamin H. (1966). The transsexual phenomenon. New York: THE JULIAN PRESS,
INC. PUBLISHERS.
Bieńkowska-Ptasznik, M. (2003) „Płeć społeczna – transseksualizm – rekonstrukcja
tożsamości”, [w:] A. Kuczyńska, Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarne. Wrocław
Brown, S.L. (2004). Family Structure and Child Well-Being: The Significance of Parental
Cohabitation. Journal of Marriage and Family 66, Minneapolis: Publisher: National
Council on Family Relations s. 351 - 367.
Brown, S.L., Booth, A. (1996). Cohabitation Versus Marriage: A Comparison of
Relationship Quality. Journal of Marriage and Family 58, Minneapolis: Publisher:
National Council on Family Relations, s. 668 – 678.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Bibliografia






Dulko, S. (199) Transseksualiści w społeczeństwie. Problemy. Rodziny. 1990 nr 3 s. 3841
Fajkowska, M (1992) Projekcyjny obraz relacji małżeńskiej rodziców w percepcji
transseksualistów. Roczniki Socjologii Rodziny. T. 4, s. 225-234
Fajkowska-Stanik, M. (1999). Operacyjna zmiana płci i inne rodzaje korekt stosowanych
w przypadku transseksualizmu. Psychiatria Polska, 32, 6, 959-967.
Fajkowska-Stanik M. (2001). Transseksualizm i rodzina. Przekaz pokoleniowych wzorów
relacyjnych w rodzinach transseksualnych kobiet. WIP PAN.
Heszen-Niejodek I. (2003). Iluzoryczność założeń kwestionariuszy samoopisowych. w:
Fajkowska-Stanik, M., Drat-Ruszczak, K. & Marszał-Wisniewska, M. (red.) Warszawa:
Academica. Wydawnictwo SWPS.
Gapik L. (1998) Psychospołeczne uwarunkowania zachowań seksualnych. [w:] J.
Przepka (red.) Zagadnienia prorodzinnej edukacji seksuologicznej i profilaktyka
HIV/AIDS, Tom II, Katowice: Wydawnictwo Agat.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Bibliografia







Gapik, L. (1984). Psychospołeczne aspekty zachowania seksualnego. W: Imieliński
K.(red.), Seksuologia społeczna, Warszawa, PWN.
Gapik, L. (2005). Seksuologia – zagadnienia wybrane. W: G. Bręborowicz (red.)
Ginekologia. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich (w druku).
Herman – Jeglińska (1999). Różnice między kobietami a mężczyznami w zdolnościach
poznawczych i organizacji funkcjonalnej mózgu : wpływ płci psychicznej. Przegląd
Psychologiczny, 42, 1-2, s.73 – 98.
Herman-Jeglińska A, Grabowska A, Dulko S. (2002) Masculinity, femininity and
transsexualism. Archives of Sexual Behavior, 31(6): 527-534,
Imieliński K., Dulko S., Filar M. (2001). Transpozycje płci. Kraków: Wydawnictwo ARCEN-CIEL.
Kaczyńska ,A., Dulko, S. (1993). Inwentarz do oceny płci psychologicznej (IPP) w
diagnozie i terapii osób transseksualnych. Problemy Rodziny. nr 1 s. 46-49
Lew – Starowicz, Z. (2000). Zarys seksuologii sądowej dla prawników. Warszawa:
Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich.
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Bibliografia







Macmillan, R., Copher, R. (2005). Familie in the Life Course: Interdependency of Roles,
Role Configurations, and Pathways. Journal of
Pilch, T., Bauman, T., (2001). Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i
jakościowe. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Smart, D. (2002). Relationships, marriage and parethood. Views of young people and
their parents. Family Matters no 63. Melbourne: Publisher: Australian Institute of Family
Studies, s. 28 – 35.
The Harry Benjamin International Gender Dysphoria Association’s – Standards of Care
for Gender Identity Disorders, Sixth Version. (2001).
Urbaniak-Zając, D., Piekarski J., (2003). Badania jakościowe – uwagi wprowadzające.
W: Jakościowe orientacje w badaniach pedagogicznych. Studia i materiały. Łódź:
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Internet: http://www.wpath.org/, dnia 02.02.2008
Internet: http://www.wpath.org/Documents2/socv6.pdf, dnia 08.07.2008
Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Diagnostic interview spreadsheet for
diagnosing F/M type (female - male
type) transsexualism
Research tool design
Anna Gulczyńska
The Department
of Health Promotion and Psychotherapy
Adam Mickiewicz University – Poznań