Schizofrenia Zaburzenie psychiczne zaliczane do grupy psychoz
advertisement
Schizofrenia Zaburzenie psychiczne zaliczane do grupy psychoz endogennych( czyli takich, którym nie można przypisać jasno określonych przyczyn). Zaburzenie psychiczne jest definiowane w psychiatrii jako stan umysłu, w którym doznaje się silnych zakłóceń w percepcji rzeczywistości. Osoby, które doznają stanu psychozy doświadczają, zaburzeń świadomości, spostrzegania albo myślenia. Schizofrenia objawia się upośledzeniem postrzegania lub wyrażania rzeczywistości, najczęściej pod postacią omamów słuchowych, paranoidalnych lub dziwacznych urojeń, a także zaburzeniami mowy i myślenia, co powoduje znaczącą dysfunkcję społeczną lub zawodową. Poglądy Historyczne Eugen Bleuler uważał, że schizofrenia stanowi część biologicznego ustroju jednostki. Był przekonany, że jej przyczyna jest choroba mózgu i przy każdej okazji omawiania jej symptomów odwoływał się do tej hipotezy. Twierdził, że podstawą schizofrenii są zaburzenia biologiczne i, że jej wyleczenie nastąpi za sprawa działań biomedycznych. Eugen Bleuler (1857-1939) Emil Kraepelin (1856-1926) Emil Kraepelin uważał , że schizofrenia to wczesne lub przedwczesne otępienie (dementia praecox). Do oznak behawioralnych zaliczał niewłaściwe zachowanie emocjonalne np. śmiech podczas pogrzebu,lub płacz po usłyszeniu dowcipu czy twierdzenie, że jest się pewna postacią historyczną np. Napoleonem. Zupełnie inne podejście do schizofrenii zaproponował współczesny Kraepelinowii i Bleulerowi, Adolf Meyer ( 1866-1950). Był patologiem mózgu później stał się dziekanem amerykańskiej psychiatrii. Uważał, że u podstaw schizofrenii leży nieodpowiednie przystosowanie jednostki, a nie nieprawidłowości w funkcjonowaniu na poziomie biologicznym.Dziś wiemy już jednak , że to podatność biologiczna stanowi podwaliny tego zaburzenia. Adolf Meyer (1866-1950) Przyczyny Schizofrenii Przyczyny schizofrenii wciąż pozostają nieznane. Wiedza o potencjalnych przyczynach, oraz łańcuchach zależności patogenetycznych jest dziś bogatsza niż przedtem, jednak tworzy na razie tylko mozaikę nie zawsze spójnych wyników badań, tymczasowych hipotez i spekulacji. Genetyka Istnieje zależność pomiędzy ryzykiem zachorowania na schizofrenię, a stopniem pokrewieństwa z osobą chorą. Badania rodzin, bliźniąt i adopcyjne dostarczają dowodów na rolę czynników genetycznych w etiologii schizofrenii. Można sądzić, że dziedziczona jest predyspozycja do schizofrenii, która daje efekt w postaci choroby dopiero w połączeniu ze środowiskowymi czynnikami ryzyka. Czynniki cywilizacyjne Badania wskazują, że zachorowalność na schizofrenię wśród ludów pierwotnych jest znacznie niższa niż w społeczeństwach cywilizowanych. Obraz psychoz jest nieco odmienny, przeważają formy ostre – zbliżone do katatonii. Wraz ze zbliżaniem się do kręgu cywilizacji zachodniej, liczba przypadków wzrasta, a obraz chorobowy upodabnia się do spotykanego w naszej kulturze. Katatonia To podtyp schizofrenii, który charakteryzuje się zaburzoną motoryką (naprzemienne stany pobudzenia i znieruchomienia, stupor). Po wyjściu ze stuporu pacjenci często opowiadają o przeżywanych urojeniach i halucynacjach, zwykle wiążących się z motywami śmierci i destrukcji. Charakterystyczny jest także negatywizm opór przed wykonaniem wszelkich poleceń i prób poruszenia. Obecnie ten podtyp schizofrenii jest stosunkowo rzadko obserwowany. Stupor (osłupienie) - zaburzenie psychiczne objawiające się znacznym zahamowaniem ruchowym i ograniczeniem reakcji na bodźce zewnętrzne. Czynniki prenatalne Uważa się, że czynniki sprawcze mogą działać we wczesnych etapach rozwoju układu nerwowego, także w ciąży, zwiększając ryzyko późniejszego zachorowania na schizofrenię. Obecnie istnieją dowody na to, że prenatalna ekspozycja na infekcje zwiększa ryzyko zachorowania na schizofrenię w późniejszym życiu, dostarczając dodatkowe dowody na powiązanie ryzyka wystąpienia choroby z patologią rozwoju płodowego. Czynniki społeczne i ekonomiczne Mieszkanie w zurbanizowanym otoczeniu zostało wykazane w badaniach jako czynnik ryzyka schizofrenii. Niekorzystne aspekty socjologiczne również stanowią czynniki ryzyka; należy do nich ubóstwo, migracje związane z niepowodzeniami, dyskryminacja rasowa, dysfunkcja rodzin, bezrobocie lub trudne warunki mieszkaniowe. Doświadczenie w dzieciństwie nadużycia lub traumy też stanowi czynnik ryzyka. Rodzicielstwu nie przypisuje się odpowiedzialności za schizofrenię, ale dysfunkcjonalne relacje w połączeniu z brakiem wsparcia mogą się przyczyniać do zwiększenia ryzyka. Jedna z teorii wysunięta przez psychiatrów E. Fullera Torreya i R.H. Yolkena zakłada, że zakażenie pasożytem Toxoplasma gondii (gatunek chorobotwórczego pierwotniaka wywołującego u ludzi toksoplazmozę. Występuje u wielu gatunków ptaków i ssaków, ale żywicielem ostatecznym są koty. Prowadzi do pewnych (być może nawet licznych) przypadków schizofrenii. To stwierdzenie wspiera fakt, że u pacjentów ze schizofrenią wykryto znacząco wyższy poziom przeciwciał przeciw toksoplazmie niż u osób zdrowych. Zakażenia Toxoplasma gondii Amfetamina i jej pochodne Uważa się, że nadmierna aktywność dopaminowa jest odpowiedzialna za wiele objawów schizofrenii i dlatego amfetamina i jej pochodne mogą pogarszać objawy schizofrenii, gdyż powodują uwolnienie dopaminy(jest odpowiedzialna za napęd ruchowy, koordynację oraz napięcie mięśni. W chorobie Parkinsona występuje niedobór dopaminy. Odpowiada także za procesy emocjonalne, wyższe czynności psychiczne oraz w znacznie mniejszym stopniu procesy ruchowe Dopamina jest także stosowana jako lek, w postaci kroplówek, w zapobieganiu ostrej niewydolności nerek (zwiększa perfuzję nerkową), Nazywana jest również "hormonem szczęścia” objawia się poczuciem euforii. Marihuana Istnieją dowody na wpływ marihuany na powstawanie schizofrenii. Zgodnie z niektórymi badaniami, marihuana nie jest niezbędnym, ani wystarczającym czynnikiem w powstaniu schizofrenii, lecz może znacząco zwiększyć ryzyko zachorowania na schizofrenię i może być jednym z ważnych czynników sprawczych. W niedawnym przeglądzie badań dotyczącym tego zagadnienia wykazano, że marihuana zwiększa ryzyko zachorowania na schizofrenię 2 razy,odpowiada za 8% przypadków zachorowań. W 1987opublikowano jedno z dłużej prowadzonych badań, z którego wynikało, że ryzyko wystąpienia schizofrenii u Szwedów przyjmujących marihuanę w dużych ilościach (więcej niż 50 razy) jest zwiększone 6 razy. Czynniki psychologiczne Liczne mechanizmy psychologiczne wpływają na zachorowanie oraz przebieg schizofrenii. Błędy poznawcze( to ogólne określenie nieracjonalnego sposobu postrzegania rzeczywistości, obejmujące błędy w ocenianiu prawdopodobieństwa, błędy atrybucji czyli to jak ludzie wyjaśniają przyczyny swojego bądź cudzego zachowania), stereotypy i selektywność ludzkiej pamięci, są jednymi z czynników ryzyka, zwłaszcza przy obciążeniu stresem lub niewłaściwie rozumianymi sytuacjami, w tym nadmiernej uwagi do potencjalnych zagrożeń, wyciąganie pochopnych wniosków , trudności z wczesnym przetwarzaniem wzrokowym i utrzymaniem koncentracji. Epidemiologia Szacuje się, że schizofrenia pojawia się u około 1% ludności.Pierwszy epizod schizofrenii pojawia się zazwyczaj pod koniec okresu dojrzewania lub na początku dorosłości. Bez wątpienia ryzyko wystąpienia pierwszych oznak schizofrenii jest silnie związane ze zmianami rozwojowymi. Kobiety chore na schizofrenie trafiają do szpitala rzadziej i na krócej niż mężczyźni, prawdopodobnie dlatego, że zachowują one więcej umiejętności społecznych. Dzieje się tak ponieważ żeński hormon estrogen osłabia natężenie tej choroby. Schizofrenia występuje częściej w ubogich warstwach społecznych niż w warstwach zamożniejszych. Częstość występowania schizofrenii jest wyższa wśród osób stanu wolnego. Objawy i rozpoznanie Rozpoznanie opiera się na wywiadzie zebranym od pacjenta, a także nieprawidłowościach w zachowaniu dostrzeżonych przez członków rodziny, przyjaciół lub współpracowników oraz objawach spostrzeżonych przez psychiatrę, pracownika socjalnego lub psychologa klinicznego. Do rozpoznania schizofrenii muszą być spełnione określone kryteria, w których uwzględnia się obecność i długości trwania konkretnych objawów. Kryteria DSM-IV ( Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) jest to system diagnozy nozologicznej Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Stanowi narzędzie dla lekarzy rodzinnych, psychiatrów, psychologów i psychoterapeutów. Dla rozpoznania schizofrenii niezbędne jest spełnienie wszystkich wymienionych kryteriów: 1.obecność co najmniej dwóch z poniższych objawów czynnej fazy zaburzeń przez większość czasu w okresie jednego miesiąca przy prawidłowym leczeniu : a) urojenia (zaburzenia treści myślenia polegające na fałszywych przekonaniach, błędnych sądach, odpornych na wszelką argumentację i podtrzymywane ich mimo obecności dowodów wskazujących na ich nieprawdziwość b) nasilone omamy (zaburzenia spostrzegania definiowane jako fałszywe doświadczenia zmysłowe, patologiczne postrzeganie przedmiotów, które w rzeczywistości nie znajdują się w polu percepcji jednostki lub w ogóle nie istnieją, któremu towarzyszy silne przekonanie o realności doznań i rzutowanie, projekcja ich na zewnątrz). c) niespójność lub znaczne rozluźnienie skojarzeń d) zachowanie katatoniczne ( które charakteryzują się zaburzoną motoryką (naprzemienne stany pobudzenia i znieruchomienia, stupor ). Po wyjściu ze stuporu pacjenci często opowiadają o przeżywanych urojeniach i halucynacjach, zwykle wiążących się z motywami śmierci i destrukcji. Charakterystyczny jest także negatywizm opór przed wykonaniem wszelkich poleceń i prób poruszenia. Obecnie ten podtyp schizofrenii jest stosunkowo rzadko obserwowany. e) płytki lub wyraźnie niedostosowany afekt (stępienie uczuć, alogia czyli niezdolność mówienia, awolicja czyli nie zdolność do podejmowania decyzji). f) dziwaczne urojenia g) nasilone omamy w postaci głosów komentujących lub dyskutujących 2.obniżenie poziomu funkcjonowania społecznego poniżej poziomu wyjściowego 3. ciągłe oznaki zaburzeń przez co najmniej pół roku. Okres ten musi zawierać fazę czynną (minimum jeden miesiąc lub krócej przy prawidłowym leczeniu). 4. nieobecność zespołu depresyjnego lub maniakalnego 5. brak uchwytnych czynników organicznych inicjujących lub podtrzymujących zaburzenia np. narkotyki. 6. jeśli w wywiadzie są zaburzenia autystyczne to rozpoznanie wymaga stwierdzenia nasilonych urojeń lub omamów Wyróżnia się w tej klasyfikacji kilka rodzajów schizofrenii: Rezydualna ( dawniej schizofrenia prosta, schizofrenia I typu powodowana jest prawdopodobnie atrofią tkanki mózgowej, powiększanie komór. Objawia się przede wszystkim negatywnie, tzn. izolacją społeczną (wycofanie, zakłócenia w pełnieniu ról społecznych, zaniedbanie) Paranoidalna ( to podtyp schizofrenii, który charakteryzuje się rozbudowanym i złożonym systemem urojeń najczęściej prześladowczych, wielkościowych, urojeń odsłonięcia i oddziaływania zewnętrznego, urojeń nasyłania i wykradania myśli, czasem także urojeń zdrady i pochodzenia hipochondrycznego, oraz niekiedy nasilonymi halucynacjami, najczęściej słuchowymi, praktycznie nigdy wzrokowymi. Często urojenia przybierają tak skomplikowaną formę, iż stają się zrozumiałe tylko i wyłącznie dla chorego). Zdezorganizowana ( to podtyp schizofrenii, który charakteryzuje się przede wszystkim niespójnością, absurdalnością zachowania oraz nieadekwatnością reakcji emocjonalnych lub ich całkowitym brakiem; ponadto obserwuje się wzmożoną wrażliwość na bodźce wewnętrzne, przy jednoczesnym osłabieniu wrażliwości na bodźce zewnętrzne. Mogą występować halucynacje oraz urojenia, ale nigdy nie tworzą one usystematyzowanej całości. Charakterystyczne dla chorych jest także zaniedbanie higieny osobistej). Katatoniczna Schizofrenia niezróżnicowana ( Schizofrenia niezróżnicowana - podtyp schizofrenii, której objawy nie wskazują jednoznacznie na przynależność do żadnego z innych wymienianych podtypów: schizofrenii paranoidalnej, zdezorganizowanej, katatonicznej lub rezydualnej, mimo obecności anomalii behawioralnych, emocjonalnych oraz zaburzeń myślenia). Schizofrenia z uwagi na bogactwo przeżyć chorego bywa określana mianem "choroby królewskiej". Rodzaje schizofrenii wg Timothy'ego Crowa Przedstawił on koncepcję typologiczną schizofrenii, uważaną za jedną z ważniejszych i potwierdzoną przez innych badaczy: Schizofrenia typu I: przeważają w niej objawy wytwórcze, tzw. pozytywne (urojenia, omamy, zaburzenia w treści myślenia np. myślenie magiczne) w ośrodkowym układzie nerwowym nie obserwuje się zmian anatomicznych – prawdopodobnie podłożem tych objawów jest nieprawidłowe przekaźnictwo synaptyczne neuronów. Schizofrenia typu II: przeważają w niej objawy negatywne (np. zaburzenia ruchowe, mutyzm czyli zanik mowy, alogia – niezdolność mówienia itp.) obserwuje się zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym np. poszerzenie komór bocznych mózgu. Jeżeli chodzi o rokowania to zdecydowanie lepsze są w przypadku schizofrenii typu I – pacjenci reagują dobrze na leczenie farmakologiczne itd. W przypadku typu II występują znaczne upośledzenia w funkcjonowaniu jednostki i prognozy lecznicze są gorsze. Leczenie Leczenie schizofrenii opiera się głównie na stosowaniu leków przeciwpsychotycznych. Nowsze atypowe leki przeciwpsychotyczne są wprawdzie drogie, ale preferuje się je w leczeniu pierwszego rzutu choroby. Są lepiej tolerowane od neuroleptyków klasycznych i wiąże się z nimi niższe ryzyko dyskinez późnych, chociaż częściej wywołują zespół metaboliczny, przyrost masy ciała i choroby związane z otyłością. Uważa się, że obie klasy leków w równym stopniu działają na objawy pozytywne. Niektórzy badacze sugerują, że leki atypowe dostarczają dodatkowe korzyści ze strony objawów negatywnych i deficytów poznawczych związanych ze schizofrenią, chociaż do tej pory nie wykazano kliniczne takiej skuteczności. Niedawne przeglądy prac naukowych obaliły twierdzenia o mniejszych poza piramidowych działaniach atypowych neuroleptyków względem typowych, zwłaszcza gdy te drugie stosuje się w mniejszych dawkach lub wybiera się leki o mniejszym potencjale przeciw psychotycznym. Odpowiedź na leczenie jest różnorodna. "Lekooporna schizofrenia" jest określeniem stosowanym na określenie sytuacji, w której dochodzi do niepowodzenia w osiąganiu zadowalających wyników leczenia przy zastosowaniu co najmniej dwóch różnych neuroleptyków. Pacjentom z tej kategorii można zapisać klozapinę. Jest to leczenie o wysokiej skuteczności, ale wiąże się z kilkoma potencjalnie śmiertelnymi działaniami niepożądanymi, jak agranulocytoza i zapalenie mięśnia sercowego. Umieralność W badaniu przeprowadzonym na ponad 168000 obywateli Szwecji poddawanych leczeniu psychiatrycznemu okazało się, że średnia oczekiwana długość życia osób chorujących na schizofrenię stanowi w przybliżeniu 80–85% średniej populacyjnej. Kobiety ze schizofrenią mają nieco lepszą oczekiwaną długość życia niż mężczyźni. Ze schizofrenią wiąże się wysokie ryzyko popełnienia samobójstwa; jedno z niedawnych badań wykazało, że 30% pacjentów z rozpoznaną schizofrenią dokonuje próby samobójczej przynajmniej raz w życiu. Inne badanie wykazało, że 10% osób chorych dokonuje skutecznej próby samobójcze. Inne czynniki ryzyka to palenie tytoniu, niewłaściwa dieta, mała aktywność fizyczna oraz skutki uboczne leków psychiatrycznych.
