Część II - Urząd Miasta Kielce
advertisement
Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 2. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA ORAZ UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE PROGRAMU 2.1. Cel, zakres i metoda opracowania 2.1.1. Wstęp Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. nr 62, poz. 627, z późn. zmianami) nakłada na organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy obowiązek sporządzania odpowiednio: wojewódzkiego, powiatowego i gminnego programu ochrony środowiska (dalej program). Dokumenty te mają nawiązywać odpowiednio: do polityki ekologicznej kraju - program krajowy, do programu wojewódzkiego program oraz do programu powiatowego program gminny. Projekt programu, podlega opiniowaniu przez organ wykonawczy jednostki wyższego szczebla i jest uchwalany odpowiednio przez sejmik województwa, radę powiatu lub radę gminy. Z wykonania programu sporządza się co 2 lata raporty. Program podlega aktualizacji co 4 lata. Program ma stanowić dla samorządu lokalnego dokument strategiczny w zakresie ochrony środowiska, określający cele i zadania wyznaczone do realizacji w odpowiednich horyzontach czasowych, nawiązujących do kierunków przyjętych na poziomie kraju, województwa, powiatu i gminy. Szczególne znaczenie posiada polityka ekologiczna państwa na lata 20032006”, z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010, przyjęta Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 maja 2003 r. (Dz. U. Nr 33, poz. 433). Polityka ta stanowi aktualizację i uszczegółowienie długookresowej „II Polityki Ekologicznej Państwa” (PEP) w nawiązaniu do priorytetowych kierunków działania określonych w przyjętym „VII Programie działań Unii Europejskiej w dziedzinie środowiska” oraz dokumentach wcześniejszych, w tym głównie „Deklaracji w sprawie środowiska i rozwoju – Agenda 21” (Rio de Janeiro, 1992) dotyczącej respektowania zasady zrównoważonego w rozwoju, tj. uwzględniania celów ekologicznych we wszystkich dziedzinach społeczno-gospodarczych. Za realizację zasad zrównoważonego rozwoju w obrębie gminy (powiatu) odpowiada samorząd lokalny. Program ochrony środowiska dla miasta Kielce (dalej Program) został opracowany zgodnie z „Wytycznymi sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, opublikowanymi przez Ministerstwo Środowiska w grudniu 2002 r. 2.1.2. Cel Programu Celem Programu jest poprawa jakości życia mieszkańców oraz wzrost atrakcyjności miasta dla rozwoju społeczno-gospodarczego, przy racjonalnym wykorzystaniu zasobów przyrody i ich ochronie, w dostosowaniu do kierunków tych działań przyjętych w „Programie ochrony środowiska województwa świętokrzyskiego” (WPOŚ) oraz w „II Polityce 1 ekologicznej państwa” (PEP) . Program został opracowany w oparciu o istniejące i dostępne dane, przy czym konieczność uzupełnienia lub rozszerzenia tych danych została zasygnalizowana w ramach realizacji celów krótkookresowych w postaci opracowań o charakterze programów, prac naukowo-badawczych czy inwentaryzacji. Koncepcja Programu przewiduje: sformułowanie celów strategicznych krótkookresowych, średniookresowych i długookresowych (do roku 2015) ochrony środowiska oraz wskazanie przedsięwzięć niezbędnych dla ich realizacji, 1 przyjętej Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 8 maja 2003 r. w sprawie przyjęcia „Polityki Ekologicznej Państwa na lata 20032006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010” (MP Nr 33 z 18 czerwca 2003 r poz. 433) 21 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce w ścisłym związku z przewidywanym rozwojem poszczególnych dziedzin gospodarki miejskiej 2, na tle głównych dziedzin rozwoju i związanych z nimi kierunków oddziaływania na środowisko oraz na podstawie diagnozy i prognozy stanu środowiska i uwarunkowań polityki ekologicznej. Cele wskazane w PEP zostały zaadaptowane dla potrzeb Programu, przy założeniu, że: będzie obejmował okres do 2015 roku i dalej (perspektywa długookresowa), pierwszym okresem wdrożeniowym będą lata 20032006 (tzw. perspektywa krótkookresowa), zaproponowany harmonogram wdrażania3 Programu, oparty o okresową weryfikację celów długookresowych (co 4 lata) i celów krótkookresowych (co 2 lata), zapewni możliwość pełnego dopasowania do celów i działań PEP 2.1.3. Zakres Programu Zakres (treść) poszczególnych rozdziałów Programu obejmuje: Rozdział 1 ogólną charakterystykę miasta, w tym syntetyczne opisy dotyczące: położenia fizyczno–geograficznego, budowy geologicznej, warunków klimatycznych, zasobów przyrody i walorów krajobrazowych, demografii, gospodarki, przemian społeczno–gospodarczych i specyficznych cech kierunkujących rozwój miasta; Rozdział 2 cele, zakres i metodę opracowania, uwarunkowania wynikające z: przepisów prawnych, PEP, kierunków polityki przestrzennej państwa, położenia, otoczenia i powiązania z siecią dróg, pełnienia funkcji ośrodka metropolitalnego i subregionalnego, środowiska kulturowego i i walorów krajobrazowych, dotychczasowego rozwoju struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta i inżynierii miejskiej, barier rozwoju przestrzennego miasta oraz uwarunkowania przyrodnicze, geomorfologiczne, hydrogeologiczne, abiotyczne i biotyczne; Rozdział 3 ocenę aktualnego stanu środowiska oraz zasobów naturalnych jako podstawę do zdefiniowania polityki na najbliższe kilkanaście lat i wskazania działań, które pozwolą na poprawienie jakości środowiska oraz zrównoważony rozwój miasta; Rozdział 4 cele i zadania polityki ekologicznej na terenie miasta; Rozdział 5 program działań i przedsięwzięć w celu poprawy stanu środowiska w mieście zgodnie z ustalonymi priorytetami; Rozdział 6 charakteryzuje narzędzia i instrumenty realizacji programu ochrony środowiska obejmujące instrumenty prawno-ekonomiczne, społeczne i strukturalne oraz podmioty biorące udział w realizacji Programu; Rozdział 7 ocenę realizacji ochrony (monitoring, wskaźniki); Rozdział 8 nakłady finansowe niezbędne dla realizacji Programu; Rozdział 9 przedstawia program operacyjny dla miasta do 2006 r.; Rozdział 10 potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku zaniechania realizacji Programu. określonym w strategii rozwoju miasta Kielce do 2015 roku opisany w rozdziale 6 Programu 2 3 22 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 2.2. Uwarunkowania wynikające z aktów prawnych oraz polityki ekologicznej państwa 2.2.1. Wprowadzenie Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska wprowadza obowiązek (art. 1316) przygotowania i aktualizowania, co 4 lata polityki ekologicznej państwa, porządkuje dotychczasową praktykę okresowego sporządzania dokumentów programowych o nazwie „Polityka ekologiczna państwa" dla różnych horyzontów czasowych. Opracowana w 2000 r. „II Polityka ekologiczna państwa" (PEP), ustala cele ekologiczne do 2010 i 2025 r. Opracowany w 2002 r. „Program Wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa, na lata 2002 2010" jest dokumentem o charakterze operacyjnym, wskazującym adresatów i terminy realizacji konkretnych zadań lub pakietów zadań, przewidzianych do realizacji, a także szacującym niezbędne nakłady i źródła ich finansowania. Większość działań przyjętych w PEP4 Polska będzie realizować jako członek Unii Europejskiej, równolegle z wielokrotnie aktualizowanym „Narodowym programem przygotowania do członkostwa", w szczególności z dokumentem zawierającym końcowe ustalenia i przyjęte przez Polskę zobowiązania członkowskie (CONF-PL 95/01). Art. 13 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowi, że polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków do realizacji ochrony środowiska w warunkach zrównoważonego rozwoju, w szczególności harmonizowania celów ochrony środowiska z celami gospodarczymi i społecznymi. Oznacza to, że realizacja polityki ekologicznej państwa powinna dokonywać się poprzez zmianę modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki, stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT) i dobrych praktyk gospodarowania, a w dalszej kolejności przez konkretne działania odniesione do poszczególnych komponentów środowiska. Aspekty ekologiczne powinny być włączane do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach gospodarowania, do strategii i programów na szczeblu regionalnym i lokalnym. 2.2.2. Zasady polityki ekologicznej państwa Wiodącą zasadą jest, zgodna z Konstytucją RP, zasada zrównoważonego rozwoju, traktująca równorzędnie racje społeczne, ekonomiczne i ekologiczne, wraz z zasadami: przezorności (podwojenia działań, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo wystąpienia problemu), integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi (traktowania celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi), równego dostępu do środowiska przyrodniczego, uspołecznienia, „zanieczyszczający płaci" (odpowiedzialność za skutki zanieczyszczenia ponosi użytkownik środowiska), prewencji (podejmowania działań zabezpieczających na wszystkich etapach realizacji przedsięwzięć), stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT), subsydiarności (stopniowego przekazywania kompetencji i uprawnień na niższe szczeble zarządzania środowiskiem), skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej (minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu). 4 przede wszystkim w nawiązaniu do priorytetowych kierunków działania określonych w przyjętym VI Programie działań Unii Europejskiej w dziedzinie środowiska, obowiązującym do 2010 r. 23 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 2.2.3. Cele polityki ekologicznej państwa 1. 24 Poprawa stanu środowiska w dziedzinie ochrony przyrody i racjonalnego użytkowanie zasobów przyrody, w wyniku: wzrostu lesistości na terenie kraju do 30% w roku 2020 i 33% po roku 2050 (wg „Krajowego programu zwiększania lesistości” zaktualizowanego w maju 2003 r.), uporządkowania granicy rolnoleśnej z korzyścią dla wartości krajobrazu, funkcjonowania lasów i rolnictwa, ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów, utworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000, ochrony terenów wodno-błotnych, racjonalizacji użytkowania wody, zmniejszenia materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności i odpadowości gospodarki, wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, ochrony gleb, ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych, kształtowania stosunków wodnych i ochrony przed powodzią, w tym: w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu: – utrzymanie na odpowiednim poziomie różnorodności biologicznej i krajobrazowej, – zwiększenie powierzchni obszarów chronionych (do 1/3 terytorium kraju), – rekultywacja i renaturalizacja obszarów zdegradowanych, – powstrzymywanie procesu degradacji zabytków kultury, – zwiększenie skuteczności ochrony obszarów objętych ochroną prawną, – renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych, zniszczonych ekosystemów i siedlisk, – restytucja wybranych gatunków, – rozwój prac badawczych i inwentaryzacyjnych w zakresie oceny stanu i rozpoznania zagrożeń bioróżnorodności, – utrzymanie krajobrazu rolniczego, zwiększenie wsparcia i rozwoju rolnictwa ekologicznego, – zapewnienie ochrony i racjonalnego gospodarowania bioróżnorodnością, – wzrost stanu świadomości ekologicznej społeczeństwa i władz lokalnych, – zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach przyrodniczo cennych, – zapewnienie przeciwdziałania wprowadzania obcych gatunków, zagrażających integralności naturalnych ekosystemów i siedlisk, w zakresie kształtowania stosunków wodnych i ochrony przed powodzią: – racjonalizacja zużycia wody, – eliminowanie wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe, – zwiększenie pojemności zbiorników retencyjnych, – efektywna ochrona przed powodzią, w zakresie racjonalizacji użytkowania wody: – zaniechanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe, – zastosowanie najlepszych dostępnych technik produkcji przemysłowej i praktyk rolniczych w celu zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i do ograniczenia ładunków zanieczyszczeń, odprowadzanych do odbiorników, – racjonalizacja zużycia wody w gospodarstwach domowych (ograniczenie marnotrawstwa, strat w systemach rozprowadzania i odbioru wody), w zakresie zmniejszenia materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności, odpadowości gospodarki i wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych: – poprawa efektywności ekonomicznej procesów wytwórczych, Program ochrony środowiska dla miasta Kielce zasady likwidacji zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń u źródła, zmniejszenie energochłonności zarówno w procesach wytwórczych, w sferze usług oraz konsumpcji, – wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych do 7,5 % w 2010 r., – wzrost udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej energii ze źródeł odnawialnych (energia wody i wiatru, energia geotermalna, energia słoneczna, energia z biomasy) oraz z odpadów, w zakresie ochrony gleb: – przeciwdziałanie przejmowaniu gleb nadających się do wykorzystania rolniczego lub leśnego na inne cele, zwłaszcza inwestycyjne, – podniesienie poziomu wiedzy użytkowników gleb i gruntów w zakresie możliwości eksploatacji gleb, – doskonalenie struktur organizacyjnych zajmujących się problematyką ochrony gleb, racjonalnego ich użytkowania, przygotowania programów działań w tym zakresie, – wprowadzenie w rolnictwie sposobu produkcji zgodnego z ustawą o rolnictwie ekologicznym, – objęcie monitoringiem gleb rejestrację zmian wynikających z rodzaju i intensywności eksploatacji oraz oddziaływania negatywnych czynników, – eliminacja produkcji rolniczej lub odpowiednia zmiana struktury upraw na glebach zanieczyszczonych substancjami niebezpiecznymi tam, gdzie stopień zanieczyszczenia przekracza dopuszczalne wskaźniki dla zdrowia ludzi, – przywracanie wartości użytkowej glebom, które uległy degradacji (oczyszczanie, rekultywacja, odbudowa właściwych stosunków wodnych), – dostosowanie do naturalnego, biologicznego potencjału gleb (formy ich zagospodarowania) - rolniczego lub leśnego, w zakresie wzrostu lesistości, wzbogacenia i racjonalnej eksploatacji zasobów leśnych: – dalsze zwiększanie lesistości, stałe powiększanie zasobów leśnych, – rozszerzanie zasięgu renaturalizacji obszarów leśnych, – kształtowanie lasu wielofunkcyjnego (poprawa funkcji wodochłonnej, klimatotwórczej, glebochronnej), – wdrożenie zasad ochrony i powiększenie różnorodności biologicznej w lasach na poziomie genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym, – zachowanie zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych, – zapewnienie ochrony leśnych zasobów genowych, – racjonalne, zgodne z zasadami przyrody, użytkowanie zasobów leśnych, – zachowanie w stanie zbliżonym do naturalnego lub odtworzenie śródleśnych zbiorników wodnych, – utrzymanie i wzmacnianie społeczno - ekonomicznej funkcji lasów, – ochrona gleb leśnych, – wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień jako czynnika ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz racjonalnego użytkowania przestrzeni przyrodniczej, – zapewnienie lasom i zadrzewieniem właściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym, – poprawa stanu i produkcyjności lasów prywatnych, w zakresie ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych: – ograniczenie wydobycia kopalin, jeśli możliwe jest znalezienie substytutu danego surowca, – zwiększenie efektywności wykorzystania rozpoznawanych i eksploatowanych złóż, – zmniejszenie zużycia surowca w przeliczeniu na jednostkę produktu, – objęcie ochroną wód leczniczych, podziemnych, zwłaszcza głównych zbiorników wód, – – 25 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce – poszerzanie wiedzy o budowie geologicznej Polski i kontynuowanie prac w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i dokumentowania nowych złóż, – ograniczanie naruszeń środowiska towarzyszących eksploatacji kopalin i pracom geologicznym. 2. 26 Poprawa jakości środowiska i wzrost bezpieczeństwa ekologicznego w wyniku podjęcia działań dotyczących: gospodarowania odpadami, jakości wód, jakości powietrza, oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego, bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego, poważnych awarii przemysłowych, w tym: w zakresie gospodarowania odpadami: – pełne wprowadzanie w życie regulacji prawnych dot. odpadów, – zapobieganie powstawaniu odpadów poprzez rozwiązywanie problemu odpadów „u źródła", – zwiększenie poziomu odzysku odpadów, – bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów niewykorzystanych, – stwarzanie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi, – zbudowanie krajowego systemu unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. w zakresie jakości wód: – osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wszystkich rodzajów wód pod względem jakościowym i ilościowym, – zapobieganie zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i podziemnych ze szczególnym uwzględnieniem zapobiegania „u źródła", – ochrona wód Morza Bałtyckiego przed substancjami biogennymi i niebezpiecznymi oraz przed nadmiernym eksploatowaniem zasobów żywych, – przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego, a przez to zapewnienie odpowiednich źródeł poboru wody do picia, – zlewniowe zarządzanie gospodarką wodną. w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem: – poprawa stanu czystości powietrza, – dotrzymywanie norm emisyjnych wymaganych przez przepisy UE, – konsekwentne przechodzenie na likwidację zanieczyszczeń „u źródła", – coraz szersze normowanie emisji w przemyśle, energetyce i transporcie, – wprowadzanie norm ograniczających emisję do powietrza zanieczyszczeń w procesie produkcyjnym (w pełnym cyklu życia produktów i wyrobów), w zakresie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego: – zmniejszenie skali narażania ludności na ponadnormatywny poziom hałasu, – niedopuszczanie do pogorszenia się klimatu akustycznego tam, gdzie obecnie sytuacja jest korzystna, – kontrola i ograniczenie emisji promieniowania niejonizującego do środowiska, – stworzenie struktur zajmujących się monitorowaniem i badaniem pól elektromagnetycznych, – kształtowanie zieleni zorganizowanej, pełniącej funkcje ochronne, – harmonizacja polskich przepisów z odpowiednimi dyrektywami UE, – poprawa systemu transportu zbiorowego, – produkcja urządzeń i pojazdów o hałaśliwości zgodnej z normami międzynarodowymi, w zakresie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego: – włączenie się Polski do realizacji międzynarodowych programów związanych z bezpieczeństwem chemicznym i biologicznym, Program ochrony środowiska dla miasta Kielce – harmonizowanie polskich przepisów prawnych z przepisami UE oraz wdrażanie wymogów i zaleceń, w zakresie poważnych awarii: – eliminowanie lub zmniejszenie skutków dla środowiska z tytułu poważnych awarii, – sporządzenie ocen ryzyka obiektów, planów operacyjno-ratowniczych wojewódzkich i powiatowych planów zarządzania ryzykiem, – doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i klęsk żywiołowych, – wprowadzenie systemu ubezpieczeń ekologicznych, w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatu: – włączenie się Polski do społeczności międzynarodowej na rzecz ochrony klimatu globalnego, – zintegrowanie polskiej polityki ochrony klimatu z polityką UE, – wypełnienie przez Polskę zobowiązań dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych o 6% w stosunku do roku bazowego, – zapewnienie realizacji polityki ochrony klimatu na poziomie sektorów gospodarczych i przedsiębiorstw. 2.2.4. Limity krajowe W II Polityce ekologicznej państwa ustalone zostały ważniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska. Limity te mają być osiągnięte do 2010 r., są to: zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle), ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r., w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państwa OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r., i 25% w stosunku do 2000 r. również w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PBK), dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych odpadów przemysłowych w procesach produkcyjnych w porównaniu ze stanem z 1990 r., odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych, pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych, zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego - również o 30%, ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r., wycofanie z użytkowania etyliny do końca 2005 r. i przejście wyłącznie na stosowanie benzyny bezołowiowej. Limity określone w zaktualizowanej Polityce ekologicznej państwa na lata 20032006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010 przedstawiono w tab. 2.1. 27 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce Tab. 2.1. Limity określone w zaktualizowanej Polityce ekologicznej państwa na lata 2003÷2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010 Lp. Limity 1 2 1 2 3 4 Wzrost lesistości do 30% w 2020 r., zgodnie z krajowym programem zwiększenia lesistości (2003) Europejska Sieć Ekologiczna 2000, średnio 15% Rekultywacja starych składowisk od 2003 Osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód powierzchniowych (zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną) do 2015 r Redukcja biogenów w dorzeczu Wisły i Odry ze ścieków komunalnych o 75% do 2015 r. Zaprzestanie odprowadzania do Bałtyku substancji niebezpiecznych do 2006 r. Wyposażenie aglomeracji liczących powyżej 15 tys. mieszkańców w oczyszczalnie ścieków do 2010 r Wyposażenie aglomeracji liczących 215 tys. mieszkańców w oczyszczalnie ścieków do 2015 r. Ograniczenie zanieczyszczeń azotowych pochodzących z rolnictwa (budowa nowoczesnych stanowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojówkę w gospodarstwach rolnych) do 2010 r. Udział energii odnawialnej - 7,5% do 2010 r., zgodnie ze Strategią rozwoju energetyki odnawialnej i rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 15 grudnia 2000 r. Opracowanie programów naprawczych ochrony powietrza (dla obszarów, gdzie występuje przekroczenie poziomów odniesienia jakości powietrza) do 2003 r. Wzrost odzysku odpadów komunalnych o 30% do 2006 r. i 75 % do 2010 r. (w stosunku do 2000 r.) Sporządzenie wojewódzkich planów zarządzania ryzykiem oraz powiatowych, gdy występuje więcej niż 5 obiektów niebezpiecznych do 2010 r. Sporządzenie dla wszystkich aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców map akustycznych do 2010 r. 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 2.2.5. Zarządzanie środowiskiem - kompetencje gminy i powiatu Reforma administracji państwowej, obowiązująca od l stycznia 1999 r., zmieniła strukturę organizacyjną ochrony środowiska, która obecnie funkcjonuje na 4 poziomach: centralnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Odrębnie działają sieci branżowe. Struktura organizacyjna ochrony środowiska nie ma charakteru hierarchicznego. Składają się na nią niezależnie od siebie działające organy rządowe i samorządowe. Organem ochrony środowiska w mieście, mającym rangę powiatu grodzkiego, jest prezydent miasta (rozpatruje sprawy związane z korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami, wycinaniem drzew, krzewów, utrzymaniem zieleni, realizuje uchwały rady w sprawie utrzymania czystości i porządku na terenie miasta, zaopatrzenia w wodę, ciepło, energię, odprowadzenia ścieków, systemu zbierania odpadów komunalnych oraz ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego miasta). Ponadto pełni on funkcję Starosty, wydając decyzje dla przedsięwzięć, które są sklasyfikowane jako planowane przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko (dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko może być wymagane), sprawując nadzór nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa, spółkami wodnymi, ochroną przyrody, realizując zadania z zakresu edukacji ekologicznej. Poniżej przedstawiono rodzaje decyzji dot. ochrony środowiska, które wydaje Starosta (generalnie są to pozwolenia reglamentujące korzystanie ze środowiska w poszczególnych jego elementach): pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska, pozwolenie na emitowanie pól elektromagnetycznych, decyzja uzgadniająca zakres, sposób i termin zakończenia rekultywacji, 28 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce pozwolenie zintegrowane, pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód, pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych, pozwolenie wodnoprawne na rolnicze wykorzystanie ścieków, w zakresie nieobjętym zwykłym korzystaniem z wód, pozwolenie wodnoprawne na wprowadzenie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego, pozwolenie wodnoprawne na długotrwałe obniżenie zwierciadła wody podziemnej, pozwolenie wodnoprawne na odwadnianie obiektów lub wykopów budowlanych oraz zakładów górniczych, pozwolenie wodnoprawne na wydobywanie kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz ich składowanie, pozwolenie na wytwarzanie odpadów, decyzja zatwierdzająca program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, pozwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odzysku, unieszkodliwiania, transportu odpadów, zatwierdzenie projektu prac geologicznych, których wykonanie nie wymaga koncesji. Instrumentami zarządzania ochroną środowiska w mieście są: procedura ocen oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu może być wymagane, w której to procedurze z mocy prawa uczestniczą: społeczeństwo i ekologiczne organizacje pozarządowe na prawach strony; procedura przeglądów ekologicznych dla obiektów istniejących, szkodliwie wpływających na stan środowiska, procedura uzgadniania dokumentów planistycznych: studium kierunków i uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, itp. mapa akustyczna; prowadzenie, corocznie aktualizowanego, rejestru informacji o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi, z wyszczególnieniem obszarów, na których obowiązek rekultywacji obciąża starostę. Oprócz wymienionych wyżej zadań starosty, określone zadania w zakresie ochrony środowiska należą do rady i zarządu Powiatu. Rada powiatu: uchwala program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami; co 2 lata analizuje raporty z realizacji programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami; ustanawia obszary ograniczonego użytkowania wokół niektórych instalacji (składowisk odpadów komunalnych, kompostowni, oczyszczalni ścieków, tras komunikacyjnych, linii i stacji elektroenergetycznych oraz instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych i radiolokacyjnych); uchwala programy działań dla terenów poza aglomeracjami o liczbie mieszkańców większej niż 100 000, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny; wyraża zgodę na powołanie społecznej straży rybackiej. W związku z podziałem kompetencji w zakresie ochrony środowiska nałożono centralnie obowiązek wzajemnego informowania się i uzgadniania stanowisk pomiędzy poszczególnymi szczeblami struktury ochrony środowiska. Szczegółowo zakres obowiązków dla organów administracji samorządowej szczebla powiatowego i gminnego, wynikających z aktów prawnych, przedstawiono w Zał. nr 9. 29 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 2.2.6. Uwarunkowania związane z kierunkami polityki przestrzennej państwa Kielce związane są z polityką przestrzenną państwa. W dokumencie „Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju Polska 2000 plus” (Koncepcja), będącej wykładnią polityki przestrzennej państwa na terenie województw, Kielce zostały w tej Koncepcji zaliczone do grupy trzynastu „krajowych ośrodków równoważenia rozwoju, uzupełniającego dynamizujące oddziaływanie 8 największych w Polsce ośrodków metropolitalnych. W Koncepcji rozwój Kielc bazuje na skoordynowanych w czasie, własnych działaniach i przedsięwzięciach, wspomaganych przez państwo jedynie w sytuacjach społecznie niezbędnych i efektywnych ekonomicznie, których rozwiązanie wykracza poza możliwości lokalne i regionalne. Kielce są wykreowane na główny ośrodek kształtującej się Aglomeracji Staropolskiej oraz wyodrębniającego się dynamicznie obszaru „Białego Zagłębia”, a także do pełnienia funkcji regionalnego ośrodka turystycznego. Zasoby przyrodnicze i kulturowe miasta wraz z terenami przyległymi – predysponują Kielce do znacznie szerszego rozwoju funkcji turystycznej; już w chwili obecnej w krajowej czterostopniowej klasyfikacji turystycznej zalicza się ten rejon do I i II kategorii terenów o walorach wypoczynkowych. Miasto o atrakcyjnym usytuowaniu w obrębie Gór Świętokrzyskich, pełni ważną funkcję w krajowej koncepcji sieci ekologicznej ECONET-PL zarówno o znaczeniu międzynarodowym jak Świętokrzyski Park Narodowy i obszar Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego, jak i o randze krajowej np. Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy. Przyjęta w „Studium wojewódzkim” zasada dynamicznego równoważenia rozwoju ośrodków osadniczych, kształtowania przestrzeni miejskiej, ma dobre zaplecze do zrównoważonego rozwoju przy respektowaniu realiów ekonomicznych oraz społeczno-socjologicznych. 2.3. Ogólne uwarunkowania rozwoju miasta Na strukturę funkcjonalno-przestrzenną miasta składają się istotne elementy takie jak: ukształtowana sieć osadnicza wraz z układem komunikacji i elementami infrastruktury technicznej, zasoby środowiska przyrodniczego. 2.3.1. Uwarunkowania wynikające z położenia, otoczenia i powiązania z siecią dróg Kielce położone są w centrum południowej części Polski, na obszarze Wyżyny Małopolskiej, w jej części północnej zwanej Wyżyną Kielecką, w granicach mezoregionu Gór Świętokrzyskich. Kielce w obecnych granicach administracyjnych obejmują obszar 10945 ha, tj. 109,45 km 2. Zamieszkuje je aktualnie 207051 mieszkańców (stan na 30.04.2003 r.). Kielce to największe miasto Staropolskiej Aglomeracji Miejsko-Przemysłowej, siedziba władz Województwa Świętokrzyskiego, jeden z większych ośrodków przemysłowo-produkcyjnych, usługowohandlowych oraz kulturalno-naukowych Polski centralnej. Miasto stanowi ważny węzeł komunikacji drogowej i kolejowej w tej części kraju na kierunku północ-południe i wschód-zachód; jest również głównym centrum rozrządu ruchu turystycznego w rejonie Gór Świętokrzyskich. Szlaki drogowe i kolejowe zbiegające oraz krzyżujące się w granicach miasta mają znaczenie ponadregionalne: droga krajowa Nr 7 Gdańsk-Warszawa-Kielce (obwodnica Kielc); Kraków-Chyżne (granica ze Słowacją) obsługuje ruch tranzytowy na kierunku północ-południe, droga krajowa Nr 74 Piotrków Trybunalski-Kielce-Kraśnik-Lublin, ma przebieg zachódwschód przez centralne ulice miasta, droga krajowa Nr 73 Wiśniówka-Kielce-Tarnów również przebiega przez centrum miasta na kierunku północ-południe. 30 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce Pozostałą sieć dróg tranzytowych stanowią drogi wojewódzkie: Nr 760 Kielce-Łopuszno, Nr 761 Kielce-Częstochowa, Nr 762 Kielce-Małogoszcz, Nr 764 Kielce-Staszów, Nr 745 Kielce-Masłów-Radlin z połączeniem do drogi krajowej Nr 7. Istniejąca sieć komunikacji kolejowej składa się z następujących elementów: pierwszorzędowej linii kolejowej Strzemieszyce-Kozłów-Jędrzejów-Kielce-Skarżysko KamiennaDęblin, z odgałęzieniami w Tunelu na Kraków i w Radomiu na Warszawę i Lublin, linii KielceCzęstochowa, łączniki Sitkówka-Szczukowskie Górki, stację rozrządową Kielce-Herby, stację osobową Kielce, stacje towarowe Kielce Herbskie oraz Sitkówka (poza granicami miasta). Układ komunikacyjny drogowo-kolejowy stwarza dogodne połączenie dla gmin sąsiadujących z Kielcami. 2.3.2. Uwarunkowania związane z pełnieniem funkcji ośrodka metropolitalnego i subregionalnego Kielce pełnią funkcję: ośrodka obsługującego potrzeby całej aglomeracji i regionu świętokrzyskiego usługową, ośrodka przemysłowego koncentrującego zatrudnienie w sektorze usług oraz w przemyśle maszynowym, materiałów budowlanych, spożywczym i wyspecjalizowanym rzemiośle, ośrodka osadniczego regionu, komunikacyjną o znaczeniu lokalnym i międzyregionalnym, ośrodka szkolnego, ośrodka naukowego z ośmioma wyższymi uczelniami ośrodka kulturalnego i kulturotwórczego, oraz wyznaczają kielecki region metropolitalny obejmujący miasta dawnego COP-u tj. Skarżysko Kamienna, Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice i Końskie. Do wiodących instytucji nadających Kielcom rangę ponadregionalną należą m. in.: Świętokrzyski Urząd Marszałkowski, Kieleckie Centrum Kultury, Centrum Biznesu EXBUD, Centrum Targowe Kielce, Centrum Onkologii i Centrum Kardiologii, Muzeum Narodowe, Kuria Diecezjalna, Wojskowe Centrum Szkolenia dla potrzeb Sił Zbrojnych ONZ, filharmonia, teatr, sądownictwo, przedsiębiorstwa notowane na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych, itp. Procesy w strukturze zatrudnienia, które zachodzą pod wpływem ogólnej sytuacji gospodarki kraju w kierunku przewagi strefy usługowej nad produkcyjną, ograniczania rozwoju ilościowego nad jakościowym, dynamiczny rozwój naukowej bazy innowacyjnej, imprez targowych o zasięgu międzynarodowym - świadczy, że rozpoczął się właściwy proces metropolizacji Kielc i regionu, z określonym zaawansowaniem w niektórych dziedzinach. 2.3.3. Uwarunkowania wynikające ze stanu środowiska kulturowego oraz walorów krajobrazowych Historia rozwoju przestrzennego miasta skupia się wyłącznie na obszarze najwartościowszym pod względem kulturowym, tj. śródmieściu jako przestrzeni stanowiącej o tożsamości organizmu miejskiego Kielc. „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego” Kielce, 2000 r.: wyznacza następujące podstawowe priorytety: 1) w zakresie zagospodarowania przestrzennego miasta Kielce: zachowanie równowagi środowiska przyrodniczego – ładu ekologicznego, 31 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce zachowanie wieczystości kluczowych warunków środowiskowych i kulturowych, spełnianie należnych potrzeb współczesnego człowieka w zakresie ładu przestrzennego, wyrównywania standardów życia; 2) w zakresie ochrony środowiska kulturowego: uznano za najcenniejsze pod względem wartości kulturowych obszarów miasta: – zabytkowy zespół śródmiejski, – obszar Białogonu, – wzgórze i klasztor na Karczówce oraz wiele pojedynczych obiektów o wybitnych walorach architektonicznych, historycznych i archeologicznych, objętych w chwili obecnej prawną opieką państwowych służb konserwatorskich; ustalono strefy ochrony konserwatorskiej: – „A” i „B” dla ścisłego śródmieścia z określeniem wytycznych i ścisłym nadzorem konserwatorskim, – „E” – ochrony ekspozycji w formie wglądów z charakterystycznych punktów widokowych, – „K” – ochrony krajobrazu, obejmującą obszar krajobrazu integralnie związanego z zespołem zabytkowym; – „W” – ochrony archeologicznej obejmującej obszar istniejących stanowisk archeologicznych, wskazanych źródłowo, które należy zbadać. 3) w zakresie ochrony krajobrazu: za główny walor krajobrazowy Kielc i jednocześnie wyróżnik przestrzenny miasta uznano ekspozycję równoleżnikowo zorientowanych pasm, wokół których w kotlinie nastąpił i postępuje rozwój miasta, przyjęto jako zadanie priorytetowe zachowanie czytelnych do tej pory ekspozycji wzgórz, zarówno z wnętrza jak i z zewnątrz miasta oraz ekspozycji wzajemnych, likwidację elementów dysharmonizujących, zakłócających odbiór krajobrazu. 2.3.4. Uwarunkowania związane z dotychczasowym rozwojem struktury funkcjonalnoprzestrzennej miasta i inżynierii miejskiej Waloryzacja przestrzeni miejskiej - struktura miasta charakteryzuje się mniej więcej równomiernym i symetrycznym ułożeniem zabudowy miejskiej w układzie krzyżowym wschódzachód i północ-południe. W okresie przedindustrialnym (do lat siedemdziesiątych) Kielce posiadały promienisty układ kompozycyjny ulic. Wspomniany układ został w sposób wymuszony zmieniony z promienistego na ortogonalny, krzyżowy. Spowodowało to automatycznie zmianę głównego układu kompozycyjnego Kielc na krzyżowopasmowy. Ważne jest zachowanie historycznego układu ulic i na szczęście podlega ochronie konserwatorskiej. Obecne cechy strukturalnoprzestrzenne struktury Kielc: zwarty, koncentryczny, regularny (symetryczny) układ śródmiejski, krzyżowo-pasmowy podstawowy układ komunikacyjny, przebieg linii kolejowych i tras drogowych tranzytowych, w szwach przestrzennych pomiędzy dzielnicami wschodnia-zachodnia, bogaty system zieleni okalającej obszar zainteresowania i przenikającej przez miasto korytarzowo, w liniach wyznaczonych przez pasma zabudowy, tereny zabudowy mieszkaniowej rozłożone symetrycznie na północnym, wschodnim, zachodnim i południowym krańcu miasta; obszary przemysłowoskładowe zlokalizowane wzdłuż głównych linii kolejowych KrakówWarszawa, KielceCzęstochowa, obszary zielone i rekreacyjne w układzie południkowym dolin rzecznych Bobrzy, Sufragańca, Silnicy i Lubrzanki oraz zalesionych pasm górskich o przebiegu równoleżnikowym na południu i północy Kielc. 32 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce „Plan ogólny zagospodarowania przestrzennego miasta Kielce 19601980” wskazywał na celowość zachowania spójnego systemu przestrzennego i krajobrazowego: „układ kompozycji przestrzennej, który ma wyeksponować obiekty zabytkowe wzdłuż dwóch osi krzyżujących się na Wzgórzu Zamkowym”, „zieleń potraktowaną jako klamrę spinającą całokształt kompozycji i szew zielony, wiążący miasto z rejonami zielonymi obrzeża”. W chwili obecnej „Plan ogólny...” utracił ważność prawną. Zasadnicze znaczenie dla ukierunkowania rozwoju społeczno-gospodarczego miasta ma przyjęta przez Radę Miejską w 1998 r. „Strategia Rozwoju Miasta – Kielce 2015” (uchwała RM Nr 829/29 z dnia 13.06.1998, tekst jednolity z uwzględnieniem zmian wprowadzonych uchwałą.RM Nr 475 z 25.06.2000 r.) W „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta Kielce”, UM Kielce, 2000 r. przyjęto podstawowe założenia: zadanie uporządkowania ładu przestrzennego miasta z zachowaniem walorów urbanistycznych i krajobrazowych, ustalono kierunki modernizacji i rozbudowy struktury funkcjonalno-przesytrzennej dla obszarów: – zabudowanych o strukturze miejskiej ukształtowanej, – wymagających przekształceń lub rehabilitacji oraz – obszarów o rozpoczętych procesach urbanizacji, w tym przeznaczonych pod zabudowę. Granice administracyjne miasta obejmują obszar rozleglejszy od przestrzeni zurbanizowanej, a intensywna zabudowa przechodzi w kierunku zachodnim, wschodnim i południowym (Dyminy) w tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Ustalenia przyjęte dla ukierunkowania rozwoju przestrzennego Kielc, są zawarte w obowiązującym miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego opracowanym w latach 19751977 aktualizowanym w latach 1984, 19921994 i obowiązującym od 1994 r. 2.3. 5. Uwarunkowania geomorfologiczne Położenie geomorfologiczne miasta w mezoregionie Gór Świętokrzyskich, ukształtowały skomplikowane procesy geologiczne i geomorfologiczne. Odznaczają się one charakterystycznym i naprzemianległym położeniem wzniesień i obniżeń. Układ taki zwany rusztowym, decyduje o cechach morfologicznych całej jednostki Wyżyny Kieleckiej. Wzniesienia, mające charakter długich a wąskich grzbietów, zwane są pasmami. Doliny rzek, które generalnie dostosowały się do przebiegu pasm, wykorzystują ich przewężenia, gdzie tworzą przełomowe odcinki swego biegu jak rzeka Silnica w Dąbrowie, a rzeka Bobrza w Słowiku. Miasto rozwinęło się na zachodnim krańcu Doliny KieleckoŁagowskiej, którą rozdziela Góry Świętokrzyskie na część północną i południową. Całe otoczenie miasta dzieli się na trzy główne strefy geomorfologiczne: partie szczytowe pasm, fragmenty stoków i doliny rzeczne. Elementy te decydowały o kierunku rozprzestrzeniania się miasta. Rzeźba terenu wybitnie nawiązuje do odporności na erozję budujących je utworów: pasma wzgórz zbudowane są z odpornych na wietrzenie skał kambryjskich i dewońskich, doliny zaś i obniżenia zostały wypreparowane w miękkich i mało odpornych na wietrzenie łupkach, formacjach utworów marglistych, piaskowców i zlepieńców, duży udział skał węglanowych w budowie geologicznej spowodował powstanie licznych form krasowych, kopalnych jak i współczesnych w formie jaskiń, lejów i szczelin krasowych. Czynniki te miały podstawowy wpływ geotechniczny i budowlany na kierunki i charakter zabudowy. 33 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce Oś doliny stanowi rzeka Silnica (lewy dopływ rzeki Bobrzy, która płynie centralną częścią dna kotliny), przy której koncentruje się podstawowa część zabudowy miasta. Dolina Silnicy ukształtowana jest w granicach miasta na rzędnych 240,0÷300,0 m n.p.m. Kotlinę ograniczają: od północy pasmo Masłowskie ze wzniesieniami do 317 m n.p.m. (G. Buk) i przełom rzeki Silnicy i Lubrzanki w Cedzynie (170285 m n.p.m.) z lokalnymi wzniesieniami w rejonie Szydłówka (310 m n.p.m.) i Zagórza (315 m n.p.m.), od południa pasmo Posłowickie i Dymińskie (338408 m n.p.m. G. Telegraf), z przełomem rzeki Bobrzy w Słowiku, od zachodu, lokalny wododział zlewni rzeki Silnicy i Sufraganiec (285-295 m n.p.m.), lewobrzeżne dopływy rzeki Bobrzy - wpadającej do rzeki Czarnej Nidy (zlewnia Nidy). Czynnikiem antropogenicznym, który spowodował znaczące zmiany w rzeźbie terenu, była odkrywkowa eksploatacja surowców węglanowych i krzemionkowych. Pozostały po nich głębokie kamieniołomy i hałdy pokopalniane lub odpadów przeróbczych. W granicach miasta eksploatacja została całkowicie zaniechana. Obecnie trwa eksploatacja na południowych obrzeżach miasta w gminie SitkówkaNowiny. Walorom geomorfologicznym może zagrażać w skali lokalnej realizacja wielkich inwestycji drogowych, wielkogabarytowego budownictwa mieszkaniowego i obiektów produkcyjno-usługowych. 2.3.6. Uwarunkowania hydrogeologiczne 1. Wody powierzchniowe – rzeki, cieki, zbiorniki wodne, podmokłości. Obszar Kielc położony jest w całości w północnej części zlewni Nidy – dopływu Wisły. Charakterystyczną cechą rzek Bobrzy, Sufragańca, Silnicy i Lubrzanki jest niewielka ilość prowadzonej wody naturalnej w stosunku do przyrostu zlewni. Zlewnia Silnicy w ¾ jest typową zlewnią miejską, gdzie udział wód z deszczówki może dochodzić do 85100%. Badania stanu biochemicznego rzek wykazały, że wody Bobrzy i Silnicy nie można zaliczyć do żadnej klasy czystości, ze względu na zanieczyszczenia bakteriologiczne (Bobrza) i fizykochemiczne i bakteryjne (Silnica). Ciek Chodcza wykazuje na całym badanym odcinku wody pozaklasowe. Wszystkie wymienione cieki nie osiągnęły klasy czystości wyznaczonej przez wojewodę kieleckiego nr 34/78 z dnia 05.08.1978 r.: I klasa dla Bobrzy, Lubrzanki i Sufragańca, II klasa dla Silnicy. Degradacja wód powierzchniowych jest trwała i nie rokuje warunków poprawy bez zmiany polityki sanitarnej wobec cieków. Bezpośrednie zagrożenie dla jakości wód podziemnych stanowią pozaklasowe wody Silnicy – w Białogonie i Chodczy w Dyminach, znajdują się, bowiem w lejach depresji wzmiankowanych ujęć. Sytuacja hydrochemiczna i bakteriologiczna jest bardzo poważna, gdyż może ograniczyć zasoby użytkowe wód podziemnych w bilansie zapotrzebowania. Rzeka Silnica stanowi poważne zagrożenie powodziowe na odcinku śródmiejskim i ujściowym. 2. Wody podziemne Skomplikowana budowa obszaru miasta Kielc ukształtowała bardzo zróżnicowane terytorialne warunki gromadzenia się i krążenia wód podziemnych typu szczelinowego, szczelinowokrasowego. Wartość użytkową posiadają wody piętra dewońskiego, głównie dewonu środkowego wapiennodolomitycznego; o dużym ich zbiornikowym znaczeniu decyduje stopień spękania oraz intensywne rozwinięcie krasowe górotworu, przebiegające na znacznych przestrzeniach. Podobne warunki występują w silnie skrasowiałych wapieniach płytowych i rafowych dewonu górnego; utwory ilaste i margliste famenu tworzą na ogół 34 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce poziom izolujący, mało przepuszczalny dla wód infiltrujących. Inne poziomy wodonośne o mniejszej wartości użytkowych dla ujęć komunalnych to: poziom środkowotriasowy o wodach szczelinowo-krasowych górnopermski i dolnokarboński; poziom czwartorzędowy w dolinach rzecznych i na wysoczyźnie. Obszar miasta wymagający szczególnej ochrony wg rejonizacji hydrogeologicznej położony jest w obrębie GZWP Nr 417 – Kielce i posiada udokumentowane zasoby wód podziemnych wg stanu na 30.10.1994 r. Obszar drugiego w skali ważności zbiornika wód podziemnych GZWP 418 Gałęzice– Bolechowice–Borków położony jest na południowym obrzeżu Kielc, od Miedzianki po Słopiec. Dla obszaru tego obowiązują zakazy, nakazy, zalecenia jak dla obszaru GZWP 417 Kielce. Strefy ochrony pośredniej podstawowych ujęć komunalnych poza Kielcami i Zagnańskiem: komunalne ujęcie wody w Białogonie wydzielone strefą ochrony pośredniej, posiada wygrodzoną strefę ochrony bezpośredniej studni, obszar strefy ochrony pośredniej posiada naruszone standardy jakości środowiska wodnego, gruntowego, awaryjne ujęcia wody na terenie Kielce posiadają wyznaczone i wygrodzone strefy ochronne, strefy ochrony bezpośredniej dla ujęcia wody przy Fabryce Domów i strefy ochrony bezpośredniej dla ujęcia wody przy Browarze „Belgia” oraz ustanowienie strefy pośredniej dla obydwu ujęć. Strefy te zostały ustanowione decyzją UW WOŚ Kielce znak OS.I-6210/190.96 z dnia 28.11.1996 r. stref pośrednich dla ujęć awaryjno-wspomagających: „Zalesie”, „Dobromyśl”, „Pakosz”. Dla obszaru GZWP 414 i 418 nie podjęto działań dla ustanowienia obszarów ochronnych. 2.3.7. Uwarunkowania przyrodnicze, w tym związane ze stanem leśnictwa Położenie Kielc na terenie pagórkowatym i górzystym o różnicy poziomów od 240 m n.p.m. w Dolinie Silnicy do 408 m n.p.m. - Góra Telegraf, pozwala zaliczyć miasto do najbardziej krajobrazowo położonych w kraju. Atrakcyjność położenia podkreślają kompleksy leśne na otaczających górach, które razem z zielenią wewnątrz miasta tworzą dla przyjezdnych obraz miasta zieleni. Kielce to miasto jedyne w Europie, posiadające w swoich granicach taką różnorodność formacji geologicznych, odsłaniających się na powierzchni terenu i w wyeksploatowanych kamieniołomach, że nazwano go „najpiękniejszym muzeum pod gołym niebem”. To tu od wczesnego średniowiecza eksploatowano rudy metali, surowce skalne i okruchowe w formie kopalń podziemnych i odkrywkowych. Miasto od XIX w. było ośrodkiem górniczym i geologicznym, gdzie w „muzeum pod gołym niebem” wykształciły się całe pokolenia górników i geologów, pracujących w kraju i za granicą. Lasy na terenie Kielc zakwalifikowane są do sześciu grup pod względem przydatności dla potrzeb rekreacji i gospodarki leśnej, przy czym uznano: lasy mieszany, las świeży jako najbardziej odpowiedni dla wszystkich form wypoczynku i cięć gospodarczych, las mieszany - wyżynny jako najkorzystniejszy dla lokalizacji parków leśnych, z innych typów lasu: – bór suchy jako glebochronny, – bór mieszany świeży i świeży jako charakteryzujący się dobrymi warunkami bioklimatycznymi, – bór, las - wilgotny za mało odpowiedni i nieodpowiedni dla rekreacyjnego wykorzystania, 35 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce jako konieczne zabiegi ochronne lasu przed: – wielkoprzestrzennymi pożarami z uwagi na II klasę zagrożenia pożarowego (średnie zagrożenia), – bezpośrednimi oddziaływaniami człowieka na lasy, – zagrożeniami wywołanymi zmianami stosunków wodnych, – zagrożeniami wywołanymi ujemnym oddziaływaniem przemysłu, – zagrożeniami biotycznymi: owadami, grzybami, zwierzyną, – zagrożeniami abiotycznymi: klimatycznymi, spalinami wzdłuż tras komunikacyjnych, pożarami, skażeniami gleby wzdłuż tras komunikacyjnych, spływającymi hałdami pokopalnianymi, itp. potrzeby zadrzewień i zakrzewień w pasach izolujących tras komunikacyjnych, nieużytki, grunty rolne nieprzydatne rolniczo, obrzeża cieków i zbiorników wodnych, wydmy, strome zbocza, urwiska, hałdy, wyrobiska poeksploatacyjne nieuznane za tereny dla tworzenia warunków różnorodności biologicznej i rekreacji powinny podlegać zalesieniom. Celem jest tworzenie ciągłych systemów leśnych, ochrona naturalnych wartości przyrodniczokrajobrazowych, renaturyzacja obszarów antropogenicznie przekształconych i zdegradowanych. Zagrożenia biologiczne i mikrobiologiczne występują w szczególności na terenach leśnych i zielonych jako wynik działania szkodników pierwotnych i wtórnych. Jednak z uwagi na zróżnicowanie gatunkowe drzewostanów i siedlisk uznano je jako nie stanowiące istotnego zagrożenia dla stanu drzewostanu i gospodarczo istotne. Dotyczy to głównie nasilenia występowania zwójki zieloneczki, szeliniaka sosnowca i grzybów pasożytniczych. Szkodniki wtórne towarzyszą obumieraniu drzew, które są na bieżąco usuwane. W ostatnich latach zostały zaatakowane w mieście (i całej Polsce) kasztanowce na poziomie klęski przyrodniczej przez szkodnika endemicznego z Bałkanów, obserwowano też chorobę grzybową wiązów. Podstawowym zabiegiem jest profilaktyka w obserwacji rozwoju szeliniaków, sieciecha niegłębka, zwójki, igłówki sosnówki, borecznika rudego, brudnicy mniszki i innych oraz stosowanie metod biologicznych i pułapek klasycznych (szeliniak sosnowiec). Konieczne są także prace zmierzające do wzrostu biologicznej odporności drzewostanów, w tym: ochrona i kolonizacja mrowisk, wywieszanie budek lęgowych dla ptaków i nietoperzy (wrzesień, październik), dokarmianie ptactwa w okresie zimowym, stosowanie metody kompleksowo–ogniskowej ochrony lasu, wprowadzanie podszytów, urozmaicenie składu gatunkowego odnawianych zrębów i powierzchni zalesianych, m.in. gatunkami biocenotycznymi, w miarę możliwości unikanie wykonywania zrębów zupełnych. Szkody od zwierzyny łownej są wynikiem zgryzania sadzonek sosny, jodły i drzew liściastych przez sarny i jelenie oraz ścinanie świeżo posadzonych sadzonek przez zające. W ostatnich latach notuje się również szkody w młodnikach. Na terenie Nadleśnictwa Kielce są to szkody gospodarczo nieistotne, a podejmowane w tym zakresie ograniczone działania mogą polegać na chemicznym zabezpieczeniu upraw. 36 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 2.4. Zagrożenia dla rozwoju przestrzennego miasta Kielce 1. Układ komunikacyjny miasta – w okresie nieproporcjonalnie szybkiego rozwoju motoryzacji – stanowi podstawową barierę w rozwoju wewnętrznym i ponad regionalnym, do którego miasto jest wybitnie predysponowane. W tym zakresie poczyniono działania: opracowany został dokument pt. „Spójny układ komunikacyjny czynnikiem stymulującym rozwój miasta Kielce” obejmujący w swym zakresie budowy i przebudowy węzłów komunikacyjnych, przebudowy ulic i budowy drugiej nitki tras wylotowych z miasta dla usprawnienia przejazdu przez miasta i miejscowości, przygotowuje się dokument pt. „Polityka rowerowa miasta Kielce”. 2. Konieczność ograniczenia poboru wody z ujęć komunalnych przy braku realizacji rozwiązań alternatywnego zasilania miasta w wodę, dotyczy to także zagrożeń zbiorników GZWP 417 i 418 związanych z potencjalnymi zagrożeniami w wyniku awarii (NZŚ). 3. Brak spójnego systemu odbioru, oczyszczania i retencjonowania ścieków deszczowych – szczególnie w zlewni Silnicy, głównego odbiornika ścieków deszczowych z terenów miasta. 4. Brak kompleksowego systemu racjonalnej gospodarki odpadami w mieście. W tym zakresie: opracowany został dokument „Plan gospodarki odpadami dla miasta Kielce”, integralnie zwiazany z „Programem ...” część I. 5. Zła jakość wód powierzchniowych, przepływających przez miasto, stanowiących zagrożenie dla jakości wód podziemnych. W tym zakresie: opracowany został dokument „Kompleksowa ochrona zasobów wód podziemnych kluczem do ekorozwoju Kielc”. 6. Dekapitalizacja zabudowy i przestrzeni publicznej śródmieścia. W tej dziedzinie podjęto działania: opracowano projekt: „Ożywienie zabytkowego układu urbanistycznego śródmieścia Kielc, zaplanowano uzupełnienie i wzbogacenie podstawowej infrastruktury turystycznej w Kielcach. 7. Powiększanie się obszarów o naruszonych standardach jakości środowiska gruntowowodnego, powietrza atmosferycznego oraz klimatu akustycznego. W tym zakresie podjęto działanie: przygotowano dokument nt. „Wstępny lokalny program rewitalizacji obszarów miejskich, poprzemysłowych i powojskowych w mieście Kielce” Obszar A – Tereny miejskie: miejskie przestrzenie publiczne i mieszkaniowe, miejskie obszary sportowo-rekultywacyjne; Obszar B – Tereny poprzemysłowe: obszary poeksploatacyjne kamieniołomów Kadzielnia, Wietrznia, Ślichowice, strefa dawnych terenów poprzemysłowych – Herby wzdłuż linii kolejowej, Białogon i dymińska strefa przemysłowa; Obszar C - Tereny powojskowe, należące do miasta Kielce i należące do Komendy Wojewódzkiej Policji. 8. Bariery organizacyjne i społeczne dla rozwoju infrastruktury mieszkaniowej, uzbrojenia w media – brak inwestycji komercyjnych – przy częstych konfliktach społecznych. 9. Rozdrobniona i nie wyjaśniona sytuacja własnościowa gruntów w śródmieściu, stan prawny dróg, ulic, parkingów oraz gruntów pod drogami i ulicami. 10. Brak oczyszczalni ścieków spełniającej standardy obowiązujące w kraju i Unii Europejskiej. W tym zakresie poczyniono działania: opracowano projekt rozbudowy i studium wykonalności, trwają starania o przyznanie środków UE na realizację przedsięwzięcia. 37 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 11. Utrata ważności starych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego miasta Kielce, wydanych przed 01.01.1995 r. Z dniem 31.12.2003 r. utraciły ważność miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, sporządzone przed 1995 r. Razem z planami utraciła ważność rezerwa terenów, które miasto utrzymywało na ważne cele publiczne m.in.: pasy drogowe, obszary pod zbiorniki retencyjne i poldery zalewowe rzek, także strefy ochrony konserwatorskiej w Centrum. Poważne dla miasta są skutki utraty ważności miejscowych planów, w wyniku wejścia ustawy z dn. 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717). Wg dostępnych informacji źródłowych miasto ma w chwili obecnej ważnych zaledwie 1,6 % planów. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które będą kontynuowane w trybie ustawy z 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym i z chwilą uchwalenia będą obowiązywać obecnie zwiększy stan ważnych planów do 25 – 30 %. Wykaz planów miejscowych ważnych i tych, które nabiorą ważność zamieszczono w zał. 7. Zaistniała sytuacja planistyczna, związana z wejściem w życie ustawy z 27 marca 2003 r. nakłada na władze miasta ogromny obowiązek w zakresie przyspieszenie sporządzania nowych planów miejscowych i pilnowania prawidłowości przestrzegania procedury wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania, uwzględniających przepisy odrębne, w tym przepisy o ochronie środowiska. Ważnym wsparciem dla tej procedury jest określenie jednego z celów w Polityce Ekologicznej Państwa do roku 2010 w zakresie planistyki cyt. „zwiększenie skuteczności narzędzi planistycznych (miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego – jako narzędzia ochrony przyrody i krajobrazu i poprawy stanu ekosystemów najcenniejszych i zniszczonych”. Kolejnym ważnym narzędziem dla służb ochrony środowiska, wynikającym z przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późniejszymi zmianami) jest obligatoryjny obowiązek wykonywania przed przystąpieniem do planowania przestrzennego w skali lokalnej i regionalnej, następujących opracowań: opracowania ekofizjograficznego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1298), prognozy oddziaływania na środowisko, dotyczącej projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 listopada 2002 r. (Dz. U. Nr 147, poz. 1667), prognozy skutków finansowych uchwalenia planu miejscowego, ochrony przed zmianą sposobu przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych [Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 95, poz. 1678)]. Plan miejscowy w wyniku, którego następuje zmiana przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, sporządza się dla całego obszaru wyznaczonego w studium. Sporządza się go obowiązkowo, jeżeli wymagają tego przepisy odrębne. Przedstawione „narzędzia” są ważnym, bo obligatoryjnym elementem uczestnictwa służb ochrony środowiska przy sporządzaniu projektu planu miejscowego, w ramach uzgodnień międzywydziałowych. W ramach tworzenia planów miejscowych należy uwzględniać założenia programu ochrony środowiska w postulowanym zakresie: wprowadzania ustaleń wynikających z zatwierdzanych dokumentacji hydrogeologicznych dla zbiornika GZWP 417 i docelowo GZWP 418, stref ochronnych ujęć komunalnych, obszarów zagrożonych powodzią, pasów drogowych z ustanawianiem obszarów ograniczonego użytkowania, 38 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce obszary o ograniczonym użytkowaniu z uwagi na promieniowanie elektromagnetyczne, naruszone standardy klimatu akustycznego, obszary gdzie nastąpiło naruszenie standardów jakości środowiska, głównie gruntowowodnego, wprowadzenie strefy ochrony konserwatorskiej, ochrony gruntów rolnych i leśnych zieleni miejskiej. Zakłada się, że przedmiotowy Program ochrony środowiska dla miasta Kielce będzie wbudowany w powstający system planów miejscowych. Zagrożenia antropogeniczne 1. Zanieczyszczenie powietrza wiąże się z funkcjonowaniem miasta usytuowanego w kotlinie, a mającego na swych obrzeżach emitory emisji wysokiej: od zachodu (EC i kotłownie lokalne i przemysłowe; od południa emitory z Białego Zagłębia (cementownie i wapienniki) usytuowane w odległości od kilku do kilkudziesięciu km od granic miasta. 2. W bilansie opadów pyłowych zaznaczają się udokumentowane wpływy ze Śląska, a nawet z czeskiego Zagłębia Ostrawsko–Karwińskiego. 3. Kolejnym czynnikiem zagrożenia dla powietrza atmosferycznego są emitory niskiej emisji w sezonie grzewczym oraz niezbędne do pełnego rozpoznania emitory z pojazdów samochodowych. Tego typu emitory w warunkach topoklimatycznych Kielc są szczególnie uciążliwe dla jakości zdrowia w Kielcach w dzielnicy śródmiejskiej. 4. Hałas komunikacyjny to kolejny czynnik destrukcyjny, szczególnie, że większość podstawowych tras komunikacyjnych ma przekroczenia emisyjne i narusza klimat akustyczny obszarów przyległych. 5. Naruszone standardy jakości środowiska w strefie ochrony pośredniej i na obszarach zakładów przemysłowych i rzemieślniczych. 6. Procesy depresjonowania w ujęciach wód komunalnych, naruszające równowagę bioróżnorodności i skutkują wymuszoną infiltracją wód powierzchniowych w strefach ujęć. 7. Degradacja wód powierzchniowych, bez oznak działania dla poprawy ich jakości, ograniczająca możliwości rekreacyjne i retencjonowania bez przywrócenia pierwotnych cech jakościowych. 8. Odprowadzanie zanieczyszczonych ścieków deszczowych wprost do odbiorników powierzchniowych oraz ścieków bytowo-gospodarczych odprowadzanych bez oczyszczania do gruntu lub cieków. 9. Szkody górnicze związane są z głęboką eksploatacją surowców skalnych i podpowierzchniową przy eksploatacji surowców okruchowych. 39
