Pomi*dzy nauk a religia, Oswiecenie

Schyłek Średniowiecza
Pomiędzy nauką a religią
Maciej Barwacz
Średniowiecze - systematyka
Dwa okresy:
• patrystyka - okres Ojców Kościoła (V-VIII w.)
• scholastyka (do ok. 1500 r.).
Cechy filozofii średniowiecza:
• Racjonalizacja wiary
• Antyczne wpływy (platonizm oraz arystotelizm)
• Między objawieniem a rozumem
• Hierarchiczność
• Symbolika
• Autorytet gwarantem ładu
Kwestie do rozwagi
• Czy Średniowiecze rzeczywiście było czasem filozoficznej
jednomyślności?
• Czym zostało zastąpione pojęcie wolności , obecne w pismach Platona
i Arystolesa, przez średniowiecznych interpretatorów?
• Czy jednomyślność leży u podstaw istoty filozofii?
Renesans
• Człowiek jest miarą wszechrzeczy (Panton chrematon metron
anthropos) Protagoras
• Prawdziwe odrodzenie czy nostalgia za antykiem?
• Od antropocentryzmu do jego krytyki
• Indywidualizm i samodoskonalenie jako synonimy kultury
• Ponowne ożywienie pogańskich filozofii (stoicyzm, epikureizm)
Przemiany Późnego Średniowiecza
• Gwałtowny rozwój miast
• Rozpoczęcie procesu prywatyzacji gruntów
• Początki kapitalizmu, Luca Pacioli (1447–1517)
Luca Pacioli (1447–1517)
Rhombicuboctahedron
De divina proportione (1509)
Sześcio-ośmiościan rombowy mały
Franciszek Petrarka (1304-1374)
• Autor Listów
• humanista
• Prekursor w badaniach
nad językiem
• Natura pierwszym
domem człowieka
• Filozofia poza
uniwersytetami, ars vitae
Michel de Montaigne (1533-1592)
•
•
•
•
Próby ( Essais ), 1580
Sceptyk (cóż ja wiem?)
Edukator, pedagog
Pierwszy krytyk
europocentryzmu
• Kultura to obszar
egalitarny
• Kultura i natura
• Kultura i religia
Franciszek Bacon (1561 – 1626)
• Novum organum (1620)
• Droga indukcji:
obserwacja faktów,
gromadzenie jak
największej ilości danych
Hipoteza i eksperyment.
Prawo natury. Prognoza.
Zastosowanie prawa –
dedukcja.
• Złudzenia i idole
Indukcja eliminacyjna
• Filozofia polityczna – Niccolo Machiavelli,
Thomas Hobbes, John Lock
• Astronomia – Mikołaj Kopernik, Galileusz
René Descartes(1596-1650)
(dalej Kartezjusz)
René Descartes(1596-1650)
• Wiek XVII wiekiem racjonalizmu
• Dedukcyjny system wnioskowania
• Paradygmat : matematyka, geometria, logika
• Bezpośrednim przedmiotem poznania jest IDEA
• Punktem początkowym filozofii jest ŚWIADOMOŚĆ, w tym nasza
zdolność do samodzielnego myślenia.
*przypomnienie
Sylogizm (stgr. συλλογισμός)
• Schemat wnioskowani dedukcyjnego
• Wniosek + dwie przesłanki
• Schemat:
przesłanka większa (ponieważ zawiera termin większy)
przesłanka mniejsza (z terminem mniejszym)
------------------------------------------------------------------------wniosek
Dwa typy dedukcji
- Bezpośrednia (gdy związek przesłanka – wniosek ujmowany w jednym
akcie poznania; np. Cogito ergo sum ).
- Pośrednia (gdy intelekt ujmuje związek każdego ogniwa rozumowania
z ogniwem mu najbliższym, lecz nie potrafi objąć go w całości).
Cztery wykładnie metody matematycznej
wg Kartezjusza
1. Przyjmować tylko to, co jasne i wyraźne (reguła oczywistości)
2. Wyodrębnić najprostsze elementy i ustalić ich wzajemne relacje
(analiza).
3. Przechodzić od elementów najprostszych do bardziej złożonych
(dedukcja).
4. Wyliczać i robić przeglądy przeprowadzonych rozumowań
(enumeracja).
Trzy typy idei wg Kartezjusza
- Nabyte za pośrednictwem zmysłów (np. idea barwy), służą do
zachowania życia.
- Urobione fikcje, konstrukcje wyobraźni (np. chimera,
centaur), podstawa sztuki.
- Wrodzone (Bóg, prawda, myślenie) – wrodzone potencjalnie,
a nie aktualnie, jako dyspozycje, związane z nauką. Tylko te idee są
poznawane w sposób jasny i wyraźny.
Wątpliwość (sceptycyzm metodologiczny)
3 etapy:
- argument ze złudzenia zmysłów;
- argument z braku wyraźnej granicy między jawą a snem;
- Hipotezę złośliwego demona.
Jeśli niczego nie wiemy na pewno, to pewność absolutną mamy w
zakresie naszego istnienia
Dualizm kartezjański
• jestem substancją , której istotą jest myślenie
• Wcześniej: Dusza = (życie – ciało)
Dusza ≠ (życie – ciało) → dualizm Kartezjański
• Wniosek Kartezjusza: Myśli nie można identyfikować z procesami
fizycznymi, wchodzą w inną kategorię istnienia.
Descartes dziś…
Descartes dziś…
John Searle
1932-…
Listy do księżniczki Elżbiety(1643 - 49)
autorstwa Kartezjusza
„Jedynie codzienny bieg życia i potoczne rozmowy
oraz powstrzymanie się od rozmyślań i studiów
nad rzeczami, które ćwiczą wyobraźnię, uczą nas
pojmowania jedności duszy i ciała”
Bibliografia
• E. Coreth, H. Schöndorf , Filozofia XVII i XVIII wieku, Kęty 2006
• Z. Drozdowicz, Filozofia francuska w epoce Oświecenia, Poznań 2005.
• B. Russell, Dzieje filozofii Zachodu i jej związki z rzeczywistością
polityczno-społeczną od czasów najdawniejszych do dnia dzisiejszego,
Warszawa 2000.