Wstęp Istnienie zjawisk elektrycznych znane już było w starożytności

Wstęp
Istnienie zjawisk elektrycznych znane już było w starożytności, odnosiło się jednak wyłącznie
do zdolności przyciągania drobnych przedmiotów drewnianych przez potarty bursztyn. W XVI w.
William Gilbert wprowadził pojęcie sił elektrycznych (greckie elektron - bursztyn).
W 1729 r. angielski badacz Stephen Gray (1670-1736) podzielił ciała na izolatory i przewodniki,
a w 1734 r. Francuz Ch. F. du Fay (1698-1739) stwierdził istnienie dwóch rodzajów ładunków
elektrycznych: dodatnich (powstają w pocieranym szkle) i ujemnych (powstają w pocieranym
ebonicie).
Mechanizm porażenia prądem elektrycznym
Do porażenia prądem elektrycznym dochodzi na skutek przepływu prądu przez ciało
człowieka, które jest bardzo dobrym przewodnikiem prądu. Jeżeli znajdzie się ono na drodze
przepływu prądu to będzie stanowiło pewien opór. Poszczególne części ciała i tkanki mają różny opór.
Oporność ciała jest sumą oporności skóry i oporności wewnętrznej ciała. Do większości porażeń
porądem u osób dorosłych dochodzi w pracy i zwykle wiąza się one z narażeniem na kontakt z
prądem o wysokim napieciu. Wśród dzieci ryzyko to jest główniezwiązane z domową instalacja i
prądem o niższym napięciu (230V w Europie i 110V w Stanach Zjednoczonych). Porażenie piorunem
jest rzadkim przypadkiem i odpowiada za około 1000 zgonów rocznie na całym świecie.
Oporność ciała zależy od:

napięcia dotyku (przy napięciu >100V skóra nie stanowi oporu)

oporności wewnętrznej (drogi przepływu prądu- najniższa oporność jest na drodze ręce plecy oraz dwie ręce - stopa lub dwie stopy – ręka, nieco wyższa na drodze ręka – stopa lub
ręka - ręka)

natężenia i częstotliwości prądu

czasu trwania rażenia

temperatury i wilgotności skóry (mokra skóra = mniejszy opór)

wielkości powierzchni kontaktowych
Rodzaje prądu elektrycznego

przemienny (taki jak w mieszkaniach), najniebezpieczniejszy. Prąd samouwolnienia wynosi
dla niego 10mA (jest to maksymalne natężenie, przy którym nie dochodzi jeszcze do skurczu
tężcowego mięśni ręki i możliwe jest jej cofnięcie)

stały, używany w samochodach, kopalniach, trakcjach kolejowych i tramwajowych; nieco
bezpieczniejszy. Tu prąd samouwolnienia wynosi 30mA. Warto zaznaczyć, że specyficznym
źródłem pradu stałego jest piorun, który uwalnia napięcie 100-300 kV.

wysokoczęstotliwościowy, stosowany w radarach, radiostacjach, kuchenkach mikrofalowych,
- najmniej niebezpieczny, powoduje głównie oparzenia skóry.
Porażenie prądem przemiennym
Porażenie prądem przemiennym o częstotliwości 50 – 60 Hz, czyli najczęściej stosowanym,
jest jednocześnie najgroźniejsze dla życia. Poniżej wartości 0,5 mA człowiek nie odczuwa przepływu
prądu, ale jeżeli natężenie rośnie jest odczuwane jako łaskotanie i mrowienie. W miarę dalszego
wzrostu natężenia prądu odczuwane jest drętwienie, ból i dochodzi do skurczu mięśni. Może on być
tak silny, że nie jest możliwe otwarcie zaciśniętej dłoni, aby przerwać działanie prądu. Wartość
progowa natężenia, przy której możliwe jest jeszcze otwarcie dłoni i uwolnienie się od kontaktu z
prądem nazywa się prądem samouwolnienia. Dla częstotliwości 50 – 60 Hz prąd samouwolnienia
wynosi 10 mA.
Porażenie pradem stałym
Porażenie prądem stałym nie jest tak niebezpieczne, jak prądem przemiennym, ponieważ
prąd samouwolnienia ma znacznie wyższą wartość natężenia – 30 mA.
Skutki porażenia prądem elektrycznym
Porażenie prądem może prowadzić do:

utraty przytomności

zatrzymania krążenia

zatrzymania oddechu

skurczu mięśni (czasem jest tak silny, że prowadzi do zwichnięć i złamań!)

oparzeń, martwicy i zwęgleń.

na skutek upadku z wysokości także do urazów kręgosłupa i głowy

natychmiastowej śmierci
Postępowanie ratownicze
Usunięcie przyczyny, która spowodowała porażenie prądem – wyłączenie zasilania (!!!).
Ratujący musi też zadbać o własne bezpieczeństwo i uważać, aby samemu nie zostać porażonym!
Dlatego przede wszystkim należy wyłączyć źródło prądu a jeśli to jest niemożliwe zawiadomić
pogotowie energetyczne. Nie należy dotykać poszkodowanego. Można próbować odciągnąć
poszkodowanego za pomocą nieprzewodzących materiałów, np. kawałka suchego drewna lub
drążka izolacyjnego, ale tylko w sytuacji nie zagrażającej naszemu bezpieczeństwu (suche,
nieprzewodzące podłoże!). Ta czynnośc ratownik wykonuje na własne ryzyko – złoty standard
mówi o wyłaczeniu źródła prądu.

Ocena objawów życiowych i jeśli to konieczne rozpoczęcie resuscytacji. Gdyby masaż serca
był niemożliwy z powodu sztywności klatki piersiowej, należy wykonywać sztuczne
oddychanie do czasu aż klatka piersiowa stanie się na powrót podatna na ucisk mostka.

Wezwanie karetki pogotowia

Ocena obrażeń ciała:
o
unieruchomienie przy złamaniach i zwichnięciach
o
chłodzenie i zabezpieczanie ran przed zakażeniem w oparzeniach
1. W zależności od stanu przytomności poszkodowanego:
o
jeśli jest przytomny i nie wymaga pilnej interwencji na miejscu zdarzenie to i tak
chory musi być bezwzględnie przetransportowany do szpitala celem dalszej
obserwacji skutków odległych (np. odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe,
zaburzenia rytmu serca)
o
jeśli jest nieprzytomny, ale ma zachowany oddech i krążenie a jednocześnie można
wykluczyć uraz kręgosłupa i nie ma wstrząsu – pozycja bezpieczna
o
jeśli stwierdza się
przeciwwstrząsowe.
objawy
wstrząsu
–
odpowiednie
Symbol prądu elektrycznego
Opracował:
Paweł Gawłowski
postępowanie