Interpretacja oznacze* jonów sodowych,potasowych i chlorkowych

Interpretacja oznaczeń jonów
sodowych,potasowych i
chlorkowych. Stany odwodnienia i
przewodnienia.
Katarzyna Caruczyńska
III rok OAM
Elektrolity ustrojowe
-są to jony mineralne, które w płynach
ustrojowych utrzymują równowagę
osmotyczno-wodną i kwasowo-zasadową,
czyli homeostazę;
-biorą udział w procesach metabolicznych i są
kofaktorami w przemianie materii
-główne jony obecne w ustroju to
• kationy: sodu, wodoru, potasu, wapnia,
magnezu
• aniony: chlorkowy, fosforanowy, siarczanowy
oraz wodorowęglanowy
Elektrolity Osocze
mmol/l
Płyn
śródmiąższowy
mmol/l
Płyn
wewnątrzkomórkowy
mmol/l
Na+
142,0
146,5
12,0
K+
5,0
5,0
140,0
Ca2+
2,5
1,3
5,0 umol/l
Mg2+
1,0
1,0
30,0
Cl-
102,0
114,0
4,0
HCO3-
26,0
31,0
10,0
SO4
2-
0,5
0,5
3,8
fosforany
1,1
1,1
60,0
Kwasy
organiczne
~5
~6
zmienne
białka
70g/l
1,5-3,0g/l
200-300g/l
Zaburzenia elektrolitowe
- zdrowy organizm szybko radzi sobie z przejściowymi
zaburzeniami elektrolitowymi (najczęściej
niedoborami), wywołanymi np. wymiotami lub biegunką
- poważniejsze zaburzenia elektrolitowe
mogą jednak wywołać osłabienie, zaburzenia rytmu
serca, drżenia mięśni, objawy neurologiczne i wiele
innych
- zazwyczaj rutynowo oznacza się stężenie jonów sodu
(Na+) i jonów potasu (K+) w surowicy, choć
badania mogą być poszerzone w zależności od
zgłaszanych przez pacjenta objawów np. o pomiar
poziomu jonów wapnia (Ca 2+) czy jonów magnezu (Mg
2+).
Kationy Na+
1.Funkcje i występowanie w organizmie
-jest podstawowym kationem płynu pozakomórkowego
-występuje w płynach biologicznych [we krwi ok.140mmol/l,
a 80-160 mmol sodu jest wydalane w ciągu doby z moczem]
-odpowiada za równowagę osmotyczną w zewnątrzkomórkowych płynach
ustrojowych
-jego nadmiar lub niedobór odpowiada za stany przewodnienia i odwodnienia
-sód jest antagonistą potasu i razem z nim tworzy różnicę stężeń po obu
stronach błony komórkowej, która umożliwia powstanie potencjału błony i
pełnienie przez nią szeregu funkcji takich jak: przenoszenie impulsów
nerwowych oraz wykonywanie skurczu i rozkurczu komórek
-prawidłowy gradient sodowy umożliwia transport aminokwasów i
węglowodanów do tkanek,
- pomaga utrzymać prawidłową regulację kwasowo-zasadową ustroju (razem
z potasem i chlorem).
2.Hyponatremia-niedobór Na+ w surowicy(poniżej
135mmol/l)
Przyczyny:
-duże ograniczenie spożycia soli kuchennej w diecie
-wysoki poziom cholesterolu w surowicy krwi
-przewlekła niewydolność krążenia
-marskość wątroby
-zaburzenia pracy nerek
-niedoczynność tarczycy
-nadczynność kory nadnerczy
-działanie leków,zwłaszcza moczopędnych
-biegunki
3.Hypernatremia-podwyższone stężenie Na+(powyżej
145mmol/l)
Przyczyny:
-odwodnienie (stany gorączkowe, nadmierne poty,wymioty,
biegunki),
- nadmierną podaż sodu
- zaburzenia funkcji nerek, a także ośrodkowego układu
nerwowego (upośledzenie odczuwania
pragnienia)
-leki diuretyczne
Kationy K+
1.Funkcja i występowanie w organizmie
-jest podstawowym elektrolitem wewnątrzkomórkowym organizmu
ludzkiego
-w płynie zewnątrzkomórkowym znajduje się zaledwie 2% całkowitego
potasu
-występuje w płynach biologicznych [w surowicy krwi ok. 5,0 mmol/l, a
55 mmol potasu jest wydalone z moczem w ciągu doby
-uczestniczy w funkcjonowaniu ATP-azy Na/K, która utrzymuje
odpowiednie stężenie potasu w komórce oraz sodu poza komórką
-uczestniczy w powstawaniu potencjału spoczynkowego i
czynnościowego błony komórkowej neuronów oraz w przewodzeniu
impulsów nerwowych
-kontroluje skurcze i pracę mięśni
-odpowiada za utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej
2.Hipokaliemia-niedobor K+ w surowicy(poniżej
3,7mmol/l)
Przyczyny:
- ostre i przewlekłe zatrucia pokarmowe, objawiające
się ostrymi wymiotami i biegunką.
-nadużywanie środków przeczyszczających,
- nadmierna utratą potasu z moczem w chorobach
nerek lub zaburzenia w ich funkcjonowaniu
wywołanego przyjmowaniem leków (preparaty
moczopędne),
-działanie hormonów (moczówka prosta – wielomocz
wazopresynozależny)
3.Hiperkaliemia-podwyższone stężenie K+ w
surowicy(powyżej 5,5mmol/l)
Przyczyny:
- zaburzone (zmniejszone) wydalane przez nerki
(niewydolność nerek, nerkowa kwasica
cewkowa)
- zaburzenia hormonalne np. w niedoczynności kory
nadnerczy
-ciężkie odwodnienie
-przyjmowanie leków zwiększających stężenie potasu we
krwi
-niedobór insuliny
Aniony Cl1.Funkcje i występowanie w organizmie
-są podstawowymi elektrolitami w płynach
ustrojowych [krwi, soku żołądkowym i moczu]
-stężenie chlorków we krwi waha się od 95 do 105
mmol/l
-wspólnie z sodem reguluje gospodarkę wodną w
komórkach,
wspólnie z sodem i potasem utrzymuje równowagę
kwasowo - zasadową oraz ciśnienie osmotyczne,
-regulacja gospodarki elektrolitowej,
-wspiera dalsze przetwarzanie spożytego jedzenia,
-wspiera proces wchłaniania witaminy B12
- aktywuje amylazę
2.Skutki niedoboru chloru:
-nudności oraz wymioty,
-zaburzenia psychomotoryczne,
-niedobór kwasów żołądkowych
skutkujący zaburzeniami trawienia i
osłabienia mięśni,
-osłabienie lub zaburzenia pamięci,
-obrzęk mózgu.
3.Skutki nadmiaru chloru:
-przewlekła biegunka,
-odwodnienie,
-nadciśnienie tętnicze,
-ostra niewydolność nerek.
4.Wartości prawidłowe Cl-
-surowica: dzieci i dorośli 98-107mmol/l
-PMR:118-132mmol/l
-mocz: dorośli 110-250mmol/l
W czym oznaczamy jony Na+,
K+ i Cl-surowica
-heparynizowane osocze
-krew pełna
-mocz
-pot
-stolec
-płyny przewodu pokarmowego
-płyny oparzeniowe
Mukowiscydoza
-choroba o podłożu genetycznym,
dziedziczona recesywnie, istota choroby
polega na nieprawidłowym składzie
wydzieliny gruczołów zewnątrzwydzielnic
zych
- bardzo lepka i gęsta wydzielina zamyka
światła przewodów wyprowadzających
prowadząc do ich niedrożności, zalegania
wydzieliny w gruczołach, ich rozszerzania a
w końcu włóknienia takich narządów jak:
trzustka, oskrzela, wątroba.
-objawy:
a)Niedrożność smółkowa noworodka
b)Przewlekłe stany zapalne dróg
oddechowych
c)Przewlekła biegunka
-rozpoznanie powinno zostać ustalone
najpóźniej do 3m.ż niemowlęcia, polega
ono na oznaczeniu stężenia jonów Cl-,
Na+ i K+ w pocie dziecka, oznaczeniu
stężenia albumin w smółce oraz stężenia
jonów Cl-, Na+, K+ i Ca2+ w
paznokciach.
Woda w organizmie
U osób z prawidłową masą ciała woda
stanowi obok tkanki tłuszczowej
największą cześć wagi. Średnio zakłada się,
że u osób o średniej budowie – nie
otyłych woda stanowi 60% masy ciała u
mężczyzn i 55% u kobiet – ze względu na
większą ilość tkanki tłuszczowej.
Odwodnienie
-stan, w którym zawartość wody w
organizmie spada poniżej wartości
niezbędnej do jego prawidłowego
funkcjonowania. Stan odwodnienia zagraża
życiu pacjenta, jest szczególnie
niebezpieczny dla niemowląt, małych
dzieci oraz ludzi starszych.
Bez wody człowiek może przeżyć od 4 do
maksymalnie 7 dni. Długotrwałe
odwodnienie prowadzi do utraty siły,
osłabienia odporności organizmu, utraty
świadomości, uszkodzenia organów
wewnętrznych, a następnie śmierci.
Główne przyczyny odwodnienia:
-biegunka
-wymioty
-przyjmowanie niedostatecznej ilości płynów podczas
choroby przebiegającej z podwyższoną temperaturą
ciała
-niewyrównane straty wody podczas wysiłku fizycznego
-picie zbyt małej ilości wody przez pacjentów
przyjmujących diuretyki
-hipertermia
-hiperglikemia i glikozuria w przebiegu cukrzycy
-utraty znacznej ilości krwi
-oparzenia dużych powierzchni
Główne objawy odwodnienia
a)Ubytek wody do 2%masy ciała
-uczucie silnego pragnienia
-spadek masy ciała
b)Ubytek wody 2-4% masy ciała
-suchość w ustach,
-spadek ilości wydalanego moczu ,bezmocz
-osłabienie, zawroty głowy
-zaburzenia widzenia, omdlenia, nudności
-tachykardia
-mocz o ciemnym zabarwienie
-zmniejszenie pocenia
-zaparcia
c)Ubytek wody 5-6% masy ciała
-senność
-parestezje
d)Ubytek wody 10-15% masy ciała
-brak zdolności mówienia
-drgawki
-obrzęk języka
-utrata przytomności
e)Ubytek wody powyżej 15% masy ciała
-śmierć
Przewodnienie
- może być spowodowane nadmierną podażą wody i (lub)
chlorku sodu u chorych:
1. Z niewydolnością nerek.
2. Z niewydolnością serca.
3. Z hipoproteinemią spowodowaną:
-Utratą białek (zespół nerczycowy, enteropatia wysiękowa)
-Niedoborem białek w pokarmach („obrzęki głodowe").
- Upośledzoną syntezą albumin (u chorych z marskością
wątroby).
4. Z zaburzeniami hormonalnej regulacji gospodarki wodnoelektrolitowej:
- Stany wtórnego hiperaldosteronizmu.
- Hiperglikokortykosteroidyzm (podawanie
glikokortykosteroidów).
- Zespół nieadekwatnej sekrecji wazopresyny (SIADH, zespół
Schwartza-Barttera)
Objawy przewodnienia:
- Przyrost masy ciała.
- Obecność objawów hiperwolemii (w krążeniu dużym:
obrzęki obwodowe, w krążeniu małym: duszność,
„mokre płuca", obrzęk płuc).
- Czasami obecność płynu w jamach opłucnej
lub w jamie otrzewnej.
- Obecność zaburzeń czynności ośrodkowego układu
nerwowego (bóle głowy, drgawki, śpiączka) u chorych z
nieprawidłową osmolalnością osocza lub nieprawidłową
natremią.
- Wzrost ciśnienia tętniczego u chorych z
hiperosmolalnością spowodowaną najczęściej
hipernatremią.
Leczenie:
a) Leczenie przyczynowe polega na leczeniu niewydolności
krążenia lub nerek.
b) Leczenie objawowe polega na:
 1. Dokładnym prowadzeniu bilansu wodnoelektrolitowego.
 2. Podawaniu diuretyków.
 3. U chorych z niewydolnością nerek — na
odwodnieniu za pomocą dializy.
Dziękuję za uwagę 