ZNACZENIE WIEDZY I INNOWACYJNOŚCI W WARUNKACH
advertisement
ZNACZENIE WIEDZY I INNOWACYJNOŚCI W WARUNKACH NOWEJ GLOBALNEJ GOSPODARKI Adam P. Balcerzak Wykorzystując dla celów naukowych oraz cytując poniższy teksty proszę pamiętać, iż respektując prawa autorskie należy każdorazowo stworzyć przypis bibliograficzny, który wskazuje: autora, tytuł, wydawnictwo, rok i miejsce publikacji, strony. Spełnienie tego kryterium jest warunkiem zgody na wykorzystanie publikacji dla celów dydaktycznych i naukowych. When you use that paper for your research purposes and when you quote the following texts, please remember that in order to respect the copyright, you must create a bibliographic note (reference) which indicates: author of the paper, title, publisher, year and place of publication, pages. The fulfillment of this criterion is a prerequisite for permission to use the publication for the purposes of teaching and research. References for this paper: Balcerzak A.P. (2009), Znaczenie wiedzy i innowacyjności w warunkach nowej globalnej gospodarki [w:] A. P. Balcerzak, E. Rogalska (red.), Przedsiębiorstwo w warunkach globalnej konkurencji, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, s. 17-28 Rozdział 1. Adam P. Balcerzak ZNACZENIE WIEDZY IINNOWACYJNOŚCI W WARUNKACH NOWEJ GLOBALNEJ GOSPODARKI Słowa kluczowe: wiedza, innowacyjność, nowa globalna gospodarka, rozwój gospodarczy. 1.1. WPROWADZENIE Ostatnie dekady naznaczone są rosnącym znaczeniem wiedzy odnoszącej się do jakości kapitału ludzkiego oraz wiedzy zakorzenionej w produktach, które coraz częściej tracą namacalną materialną postać, a ich istotą są wartości nienamacalne, nowe pomysły i rozwiązania, określane często jako wkład intelektualny. Bez obaw można stwierdzić, że XX wiek stanowił pierwszy etap fundamentalnej transformacji instytucjonalnej, technologicznej i społecznej, której rezultatem stało się przewartościowanie znaczenia tzw. namacalnych czynników produkcji oraz nienamacalnych zasobów, w tym głównie wiedzy1. Peter Drucker określił tę transformację jako proces przechodzenia od społeczeństwa industrialnego do społeczeństwa postkapitalistycznego, w przypadku którego wiedza i efektywne wykorzystanie informacji staje się głównym czynnikiem podnoszenia produktywności, są tym samym najważniejszym zasobem w procesie tworzenia bogactwa, głównym źródłem przewag komparatywnych i międzynarodowej konkurencyjności kraju 2 . Konsekwencją tego procesu jest powstanie nowej globalnej gospodarki, w przypadku której dobra informacyjne-dobra cyfrowe 1 Zob. szerzej A. P. Balcerzak, E. Rogalska, Ochrona praw własności intelektualnej w warunkach nowej gospodarki, [w:] Własność i kontrola w teorii i praktyce. Tom II, pod. red. B. Polszakiewicza, J. Boehlke, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2008, s. 71-87. ! P. F. Drucker, Społeczeństwo pokapitalistyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 22-60,148-156. 18 Adam P. Balcerzak stają się kluczowym determinantem innowacyjności, produkcji, poziomu i jakości 3 konsumpcji, tym samym makroekonomicznej efektywności . Celem niniejszego rozdziału jest ukazanie zmian znaczenia niematerialnych czynników gospodarczych takich jak wiedza i poziom innowacyjności w związku z powyżej nakreśloną transformacją instytucjonalną systemu gospodarczego, która prowadzi do powstania nowej globalnej gospodarki. Ponadto w niniejszej pracy dokonano próby skonfrontowania rozważań o charakterze teoretycznym z dowodami empirycznymi, bazując na danych zagregowanych dla krajów należących do OECD oraz danych przyjmujących perspektywę światową. 1.2, WIEDZA JAKO ZASÓB EKONOMICZNY Jerzy Boehlke podkreśla, że siłą napędową procesu powstawania nowej globalnej gospodarki jest prawo Moore'a, którego nie należy utożsamiać jedynie z wykładniczym tempem postępu wydajności obliczeniowej komputerów4, ale odnosi się ono do wykładniczego wzrostu wiedzy wytwarzanej przez ludzkość. Analizując historię ostatnich czterdziestu tysięcy lat człowieka można stwierdzić, że o ile początkowo przyrost wiedzy oraz innowacji był bardzo powolny, to w XIX wieku powstało więcej wynalazków niż w trakcie wszystkich poprzednich tysiącleci razem wziętych. Natomiast w XX wieku każde kolejne pokolenie tworzyło wiedzę przekraczającą swymi rozmiarami tę która była efektem kumulacyjnego działania wszystkich poprzednich pokoleń5. Ekonomicznym empirycznym potwierdzeniem tego procesu jest to, że obecnie rozwinięte gospodarki, jak również większość dynamicznie rozwijających się krajów zmuszonych do nadrabiania zaległości rozwojowych, w coraz większym stopniu są uzależnione od wytwarzania dóbr i usług, których istotą jest wiedza i własność 3 D. Quah, Digital Goods and the New Economy [w:] New Economy Handbook, pod red. D. C. Jamesa, Elsevier Academic Press, San Diego 2003, s. 291-323. 4 Gordon Moore założyciel firmy Intel zauważył, że ekonomicznie optymalna liczba tranzystorów w układzie scalonym podwaja się co 18-24 miesiące, przy jednoczesnym założeniu ich stałego poziomu cen. Zmiana ta przekłada się więc na wykładniczy wzrost mocy obliczeniowej współczesnych komputerów, co przy stałych ich cenach przekłada się na szybkie tempo spadku realnego kosztu mocy obliczeniowej. 5 ]. Boehlke, Prawo Moorea, gospodarka oparta na wiedzy, globalizacja - wyzwania dla ekonomicznej teorii firmy [w:] Wiedza jako czynnik międzynarodowej konkurencyjności w gospodarce, pod red. B. Godziszewskiego, M. Haffera, M. J. Stankiewicza, TNOiK „Dom Organizatora", Toruń 2005, s. 30-31. Znaczenie wiedzy i innowacyjności w warunkach nowej globalnej gospodarki 19 intelektualna w nich zakorzeniona.6 Produkty takie już dawno wykroczyły tylko poza wąsko traktowaną branżę najwyższych technologii. Obecnie w odniesieniu do większości sektorów nawet przyjmowanych za tzw. tradycyjne dziedziny aktywności gospodarczej, procesy wytwarzania są nie tylko kapitałochłonne, ale przede wszystkim wymagają dużego nakładu wiedzy zakorzenionej w wysokiej jakości kapitale ludzkim oraz zasobów mających charakter własności intelektualnej7. Ze względu na rosnące powiązania między podmiotami gospodarczymi, można mówić o globalnym wymiarze tej tendencji. W wyniku tych zmian strukturalnych według wyliczeń OECD już w połowie lat 90. XX wieku tzw. sektory oparte na wiedzy oraz wytwarzające wiedzę były odpowiedzialne za wytworzenie ponad 50% PKB w krajach wysoko rozwiniętych8. Wiedza oraz nakłady o charakterze nienamacalnym były zawsze immanentnym elementem procesu produkcyjnego. Jednak jak wskazuje Peter Drucker w realiach tradycyjnej gospodarki industrialnej, gdy aktywność gospodarcza podmiotów koncentrowała się na wytwarzaniu produktów materialnych, wiedza była głównie wykorzystywana do podnoszenia efektywności procesu produkcyjnego, którego finalnym efektem był namacalny produkt. Tymczasem obecnie wiedza wykorzystywana jest do produkcji dóbr opartych na wiedzy lub też dóbr informacyjnych 9 . Według Halla Yariana produkcja takich dóbr, w odróżnieniu od produkcji dóbr fizycznych charakteryzujących się stałymi lub malejącymi efektami skali, wiąże się z możliwością osiągania rosnących efektów skali, efektów sieciowych, które mogą w sposób fundamentalny wpływać na sposób funkcjonowania współczesnej gospodarki10. Gunnar Eliasson, Dań Johansson i Erol Tymaz sądzą, że te nowe realia nie muszą się jednoznacznie przekładać na korzyści makroekonomiczne równo dostępne dla 6 Warto zwrócić uwagę choćby na zmiany prowadzące do wzrostu znaczenia gospodarki opartej na wiedzy, jakie w ostatnich latach następują w Chinach. Zob. C. R. Burrows, D. L. Drummond, M. G. Mortinsons, Knowledge Management in China, „Communication of the ACM" 2005, vol. 48, no. 4, s. 73-76. 7 K. Szabo, Gospodarka „cegly i klawiatury". Zanikające granice pomiędzy sektorem IT a sektorem produkcyjnym, [w:] „Nowa gospodarka" i stare problemy. Perspektywy szybkiego wzrostu w krajach posocjalistycznych, pod red. G. W. Kołodko, M. Piątkowskiego, Wydawnictwo WSPiZ im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2002, s. 25-47. 8 OECD, The Knowledge-Based Economy, OECD Paris 1996, s. 9. 9 P. F. Drucer, op.cit., s. 22-60,148-156. ' H. R. Yarian, Market Structure in the Network Agę [w:] E. Brynjolfsson, B. Kohin (red.), Understanding the Digital Economy. Data, Tools, and Research, The MIT Press, 2002, s. 143-145; H. R. Yarian, High-Technology Industries and Market Structure [w:] Economic Policyfor the Information Economy, A Symposium Sponsored by the Federal Reserve Bank of Kansas City, Jackson Hole, Wyoming, 30 August - l September 2001, s. 67. 20 Adam P. Balcerzak 11 wszystkich gospodarek wysoko rozwiniętych , co zostało także potwierdzone przez 12 badania empiryczne OECD . Podstawowym warunkiem brzegowym wykorzystania potencjału tkwiącego w tych nowych realiach jest adekwatny do potrzeb nowej rzeczywistości technologicznej poziom kompetencji podmiotów rynkowych, co może być traktowane w szerokim ujęciu, jako ogół instytucji społecznych niezbędnych dla absorpcji technologii nowej generacji13. Wśród głównych elementów instytucjonalnych można tu wymienić wystarczająco wysoką jakość ogólnie dostępnego kapitału ludzkiego oraz efektywny narodowy system innowacji14, jak również szeroko pojęte reguły gry i regulacje sprzyjające wysokiej presji konkurencyjnej, będącej źródłem nagród ekonomicznych dla innowatorów. Kwestie te zostaną bardziej szczegółowo omówione w następnym punkcie. 1.3. ROSNĄCE ZNACZENIE INNOWACYJNOŚCI Obecnie wśród ekonomistów panuje szeroki konsensus, według którego innowacyjność obejmująca wprowadzanie nowych produktów, nowych procesów i udoskonalanie istniejących rozwiązań organizacyjnych oraz zmiany technologiczne obejmujące wprowadzenie oraz dyfuzję nowych rozwiązań technologicznych stanowią kluczowe stymulanty wzrostu gospodarczego. Jednak j ak podkreśla Benoit Godin ekonomia głównego nurtu jest cały czas daleka od wypracowania teorii, która rozwiązywałaby problemy złożonego wpływu innowacji i zmian technologicznych na proces wzrostu gospodarczego15. Ponadto cały czas można mówić o istotnych trudnościach związanych z empirycznym uchwyceniem wpływu innowacyjności 11 G. Eliasson, D. Johansson, E. Tayma, Simulating the New Economy, „Structural Change and Economic Dynamics" 2004, Vol. 15, s. 289-314. Nie trzeba oczywiście dodawać, że z większości tych korzyści mogą skorzystać tylko nieliczne gospodarki zacofane i stojące wobec wyzwań nadrabiania zaległości rozwojowych. 12 OECD, The Economic Impact of ICT, Measurement, Evidence and Implications, OECD, Paris 2004; OECD, Measuring the Information Economy, OECD, Paris 2002; OECD, The New Economy. Beyond the Hype, OECD Paris 2001. 13 G. Eliasson, D. Johansson, E. Tayma, op.cit, s. 289-314. 14 C. Freeman, A Hard Landingfor the 'New Economy'? Information Technology and the United States National System of Innovation, „Structural Change and Dynamics" 2001, vol. 12, s. 116. 15 B. Godin, The New Economy: What the Concept Owes to the OECD, "Research Policy" 2004, Vol. 33, s. 687. Należy jednak tutaj zaznaczyć, że istotne osiągnięcia w tym zakresie mają ekonomiści rozwijający modele spod znaku teorii endogenicznego wzrostu gospodarczego zapoczątkowanej przez Paula Romera. Zob. P. M. Romer, Increasing Returns and Long-Run Growth, „Journal of Political Economy" 1986, vol. 94, no. 51, s. 1002-1037. Znaczenie wiedzy i innowacyjności w warunkach nowej globalnej gospodarki 21 i postępu technologicznego na wzrost gospodarczy. Jest to względnie łatwe w przypadku badań o charakterze mikroekonomicznym ograniczających się do wybranego sektora gospodarki czy określonej grupy przedsiębiorstw16. Jednak w przypadku badań o charakterze makroekonomicznym, a już tym bardziej w odniesieniu do 17 porównań międzynarodowych jest to znacznie trudniejsze . Ekonomiści prowadzący badania nad narodowymi systemami innowacji podkreślają, że próbując stworzyć teorię wyjaśniającą wpływ innowacji na tempo wzrostu gospodarczego, nie można ograniczać się tylko do wąsko ujmowanego wpływu instytucji R&D, a tym bardziej samego ich ilościowego ujęcia, lecz należy przyjmować szeroki kontekst społeczno-ekonomiczny tych działań.18 Jednak pomimo powyższych zastrzeżeń analiza współczesnej literatury głównego nurtu ekonomii z tego zakresu, teorii endogenicznego wzrostu oraz teorii ewolucyjnej, pozwala na wskazanie związków i mechanizmów powiązań i oddziaływania pomiędzy nakładami na badania i rozwój, innowacjami oraz zmianami technologicznymi •tempem wzrostu gospodarczego, co zostało przedstawione na rysunku 1.1. Wydaje się także, że mechanizmy te mają już względnie satysfakcjonujące poparcie analizami empirycznymi prowadzonymi między innymi pod auspicjami OECD19. Przyjmując perspektywę mikroekonomiczną, można stwierdzić, że podmioty gospodarcze decydują się na inwestycje w badania i rozwój, wprowadzanie innowacji oraz przeprowadzanie zmian technologicznych, dążąc do podniesienia swojej ' T. F. Bresnahan, E. Brynjolfsson, L. M. Hitt, Information Technology, Workplace Organization, fnd the Demandfor Skilled Labor: Firm-Level evidence, „Quarterly Journal of Economics" February 3002, s. 339-376. ' Do tradycyjnych problemów teoretycznych takich jak brak przełożenia korzyści mikroekonomicznych ze zmian technologicznych na korzyści makroekonomiczne, gdy zmiany te są źródłem yiko redystrybucji istniejących korzyści a nie kreują nowych, dochodzą problemy z mierzeniem makroekonomicznego wpływu innowacji oraz problemy nieefektywności międzynarodowych systemów statystycznych. Sama kwestia efektywności mierzenia wpływu innowacji na efekty makroionomiczne była źródłem ogromnych kontrowersji w ciągu ostatnich dwóch dekad. Obecnie został wypracowany konsensus, zgodnie z którym tradycyjne systemy statystyczne, które nie były w stanie uchwycić poprawy jakości dób i usług przy niezmienionym poziomie cen w sposób znaczący zaniżały statystyczny wpływ innowacji na produkt krajowy brutto. Dotyczyło to w szczególności branż » wysokiej intensywności zmiany technologicznej i innowacyjności jak teleinformatyka. Ponadto należy także pamiętać o opóźnianych czasowych w uzyskaniu makroekonomicznych korzyści, jakie są powszechne w przypadku inwestycji w najnowsze rozwiązania technologiczne, które wynikają z konieczności wprowadzenia komplementarnych innowacji technologicznych i organizacyjnych, niezbędnego czasu na wystarczający poziom dyfuzji nowych rozwiązań w gospodarce. ' Badania te stanowią prawdopodobnie najbardziej rozwojowy program badawczy w ramach współczesnej ekonomii ewolucyjnej. ' OECD, The Economic Impact ofICT, Measurement, Evidence and Implications, OECD, Paris, 2004; OECD, The New Economy. Beyond the Hype, OECD Paris 2001. 22 Adam P. Balcerzak produktywności, ograniczenia kosztów funkcjonowania, oczekując uzyskania wysokiej stopy zwrotu z inwestycji, co przekłada się na zdolność firmy do zwiększania udziału w rynku. Wszystkie te elementy są oczywiście silnie ze sobą powiązane. Jednakże jak pokazują badania prowadzone przez McKinsey Institute ze względu na to, że działalność innowacyjna mikropodmiotu jest obarczona znacznym ryzykiem, te potencjalne mikroekonomiczne korzyści nie wystarczają do stymulowania działań innowacyjnych charakteryzujących się jednakową intensywnością we wszystkich branżach ani krajach. Oznacza to, że nie muszą się one jednoznacznie przekładać na makroekonomiczne korzyści20. Do najważniejszych czynników wymuszających na podmiotach działania tego typu należy efektywność systemu instytucjonalnego, Rysunek 1.1. Związki pomiędzy nakładami na badania i rozwój jako czynniku wspierającym innowacyjność oraz stymulującym proces zmian technologicznych a wzrostem gospodarczym Nakłady na badania i rozwój zmiana technologiczna, innowacje o = i-T Konsekwencje mikroekonomiczne s- Wysoka stopa zwrotu z inwestycji Ograniczanie kosztu Wzrost zysku 3 n> u> ni/> ui .-» -j g"! .li o •< ,2. Q. ° Cg są Konsekwencje makroekonomiczne B=r -3 £ ^ Wyższe tempo wzrostu gospodarczego Źródło: opracowanie własne na podstawie: R. Griffith, S. Redding, J. Van Reenen, Mapping the Two Faces ofR&D: Productwity Growth in a Panel ofOECD Industries, „Review of Economics and Statistics" 2004, vol. 86, no. 4, s. 883-895; S. Rao, A. Ahmad, W. Horsman, P. Kaptein-Russell, The Importance of Innovation for Productivity, „International Productivity Monitor" 2001, no. 2, Spring, s. 11-12; G. Cameron, Innovation and Growth: A Survey of the Empirical Evidence, Nuffield College, Oxford, OXI INF, UK 1998. 20 McKinsey Global Institute, Reaching Higher Productwity Growth in France and Germany, McKinsey Global Institute 2002; McKinsey Global Institute, US Productwity Growth 1995-2000. Understanding the Contribution of Information Technology Relative to Other Factors, McKinsey Global Institute, Washington D.C 2001. Znaczenie wiedzy i innowacyjności w warunkach nowej globalnej gospodarki 23 który powinien przede wszystkim sprzyjać wysokiej presji konkurencyjnej oraz dużej elastyczności gospodarki21. Gdy te warunki są spełnione, podmioty ponoszące wysiłek innowacyjny zazwyczaj uzyskują ponadprzeciętną produktywność w swojej branży, zwiększają swój udział w rynku, co w toku dynamicznej gry rynkowej zmusza pozostałe mniej aktywne przedsiębiorstwa do analogicznego wysiłku innowacyjnego, lub zostają one wyeliminowane z rynku w procesie schumpeteroweskiej kreatywnej destrukcji, a ich miejsce jest zajęte przed podmioty bardziej efektywne. Sprawne funkcjonowanie tego mechanizmu na poziomie mikroekonomicznym przyspiesza proces dyfuzji innowacji, sprzyja osiąganiu pozytywnych efektów zewnętrznych z tym związanych, co na poziomie makroekonomicznym ma odzwierciedlenie w podniesieniu ogólnej produktywności czynników produkcji oraz produktywności pracy, co jest warunkiem wyższego tempa wzrostu gospodarczego22. Badania ekonometryczne potwierdzają statystyczną istotność wpływu nakładów na badania i rozwój na wzrost produktu, który jest konsekwencją bezpośredniego wpływu nakładów R&D na innowacyjność gospodarki oraz pośredniego wpływu na efektywność transferu technologii, co z kolei przekłada się na podwyższenie ogólnej produktywności czynników produkcji23. Silniejszych argumentów na rzecz tezy o rosnącym znaczeniu innwacyjności •r kreowaniu dobrobytu dostarczają także dane empiryczne dotyczące ilości przyznawanych patentów w krajach OECD. Informacja zawarta we wskaźnikach totyczących ilości przyznawanych patentów jest szczególnie istotna, gdyż wartość ta stanowi główny syntetyczny miernik efektywności narodowego systemu innowacji danego kraju. Na wykresach 1.1. i 1.2. przedstawiono ilość patentów przyznawanych w krajach OECD w latach 1985-2002 oraz odpowiednio ten sam wskaźnik odnoszący się Stanów Zjednoczonych, Japonii i Niemiec. Dane te pokazują, że w analizowanym okresie ilość przyznawanych patentów wzrosła aż czterokrotnie. ' M. N. Baily, R. Z. Lawrence, Do We Have a New E-Conomy?, „American Economic Review" 001,vol.91,no.2,s.308-313. 2 M. N. Baily, Macroeconornic Implications ofthe New Economy [w:] Economic Policyfor the Inrmation Economy, A Symposium Sponsored by The Federal Reserve of Kansas City, Jackson Hole, O August-1 September 2001, s. 223-226. J R. Griffith, S. Redding, J. Van Reenen, Mapping the Two Faces ofR&D: Productmty Growth in m Panel ofOECD Industries, „Review of Economics and Statistics" 2004, vol. 86, no. 4, s. 883-895. 24 Adam P. Balcerzak Wykres 1.1. Ilość patentów przyznawanych w krajach OECD w latach 1985-2002 60000 * <A 40000 ' 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 Wykres 1.2. Ilość patentów przyznawanych w USA, Japonii i Niemczech w latach 1985-2002 1985 1987 1989 1991 - Stany Zjednoczone 1993 1995 Japonia 1997 1999 2001 Niemcy Źródło: opracowanie własne na podstawie: OECD, OECD Compendium of Patent Statistics, 2005, http://www.oecd.org/topicstatsportal/0,3398>en_2825_497105_l_l_l_l_l,00.html#500742 (15.12.2007). Analizując wskaźniki względne jak np. relację ilości przyznawanych patentów do PKB, czy też ilość przyznawanych patentów na milion mieszkańców, uzyskuje się jeszcze silniejsze argumenty na rzecz analizowanej tezy. Na wykresie 1.3. został przedstawiony pierwszy wspomniany wskaźnik dla roku 1991 oraz 2002. Wykres 1.4. analogiczne dotyczy drugiego wspomnianego wskaźnika. Oba wykresy potwierdzają silny wzrost relacji przyznawanych patentów do PKB oraz wzrostu ilości patentów w porównaniu z liczbą mieszkańców danego kraju. Częściowo wzrost ten jest często tłumaczony zmianami regulacji prawnych w zakresie ochrony praw własności intelektualnej. W szczególności dotyczy to Stanów Zjednoczonych, gdzie od połowy lat 80. wprowadzano regulacje zwiększające ochronę patentową w odniesieniu do innowacji z branż teleinformatycznych, które Znaczenie wiedzy i innowacyjności w warunkach nowej globalnej gospodarki 25 wcześniej nie podlegały takiej ochronie. Jednak Robert Hunt dowodzi, że zmiany te nie tylko nie musiały być odpowiedzialne za wzrost ilości patentów w branżach •ajwyższych technologii, w których dynamika rejestrowanych patentów była naj»yższa. Przedstawia on formalny model wykazujący, że wspomniana modyfikacja •kresu ochrony praw własności intelektualnej mogła prowadzić do zmniejszenia kłonności do inwestycji w badania i rozwój w branży najwyższych technologii, co ne nastąpiło dzięki zbiegowi innych czynników24. Także w większości krajów europejskich nie można mówić o podobnych modyfikacjach systemu instytucjonalnego, natomiast wzrost ilości przyznawanych patentów w relacji do PKB dotyczy także tfch krajów, co więcej w Finlandii, Szwecji, Niemczech, Holandii oraz krajach spoza Europy jak Japonia, Szwajcaria i Izrael wzrost ten był jeszcze wyższy niż w USA. ^'skazuje to w znacznej mierze na uniwersalność tego zjawiska. Tym samym dane te stanowią silne potwierdzenie dla rosnącego znaczenia innowacyjności dla kreowania wzrostu gospodarczego w krajach wysoko rozwiniętych. Hfykres 1.3. Relacja ilości przyznawanych patentów do PKB w wybranych krajach w latach 1991 i 2002* . 4. S. 6. 7. 8. 9. 10. l . 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. idzie: l) Finlandia, 2) Szwajcaria, 3) Japonia, 4) Szwecja, 5) Niemcy, 6) Holandia, 7) Izrael, 8) USA, 9) E, 10) Francja, 11) Belgia, 12) Dania, 13) Wielka Brytania, 14) Austria, 15) Islandia, 16) Luksemburg, ) Singapur, 18) Korea, 19) Kanada, 20) Australia, 21) Norwegia, 22) Włochy, 23) Irlandia, 24) Nowa Idandia, 25) Węgry, 26) Chiny, 27) Hiszpania. 'KB, miliard 2000 USD z wykorzystaniem parytet siły nabywczej, UE odnosi się do UE - 15. jodło: OECD, OECD Compendium of Patent Statistics, 2005, http://www.oecd.org/topicstatspor1 BL 0,3398,en_2825_497105_l_l_l_l_l,OO.html#500742 (15.12.2007). * R. M. Hunt, Nonobviousness and the Incentive to Innovate: an Economic Analysis of Intellectual *raperty Reform, Federal Reserve Bank of Philadelphia, Working Paper no. 99-3, March 1999, s. 4-9; . M. Hunt, Patent Reform: A Mixed Blessingfor the U.S. Economy?, "Federal Reserye Bank of Phiadelphia Business Review" 1999, November/December, s. 18-21. Dowodzi to jak ważną, a zarazem idikatną kwestia w realiach nowej gospodarki, jest problem regulacji i modyfikacji kształtu systemu ochrony praw własności intelektualnej. Zob. szerzej A. P. Balcerzak, E. Rogalska, op.cit., s. 71-87. 26 Adam P. Balcerzak Wykres 1.4. Ilość patentów przyznawanych na milion mieszkańców w wybranych krajach w latach 1991 i 2002 3. 4. 5. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. D1991 B2002 Gdzie: 1) Szwajcaria, 2) Finlandia, 3) Japonia, 4) Szwecja, 5) Niemcy, 6) USA, 7) Irlandia, 8) Izrael, 9) Luksemburg, 10) Dania, 11) Finlandia, 12) Belgia, 13) UE, 14) Austria, 15) Wielka Brytania, 16) Islandia, 17) Norwegia, 18) Kanada, 19) Singapur, 20) Australia, 21) Irlandia, 22) Włochy, 23) Korea, 24) Norwegia, 25) Chiny, 26) Hiszpania, 27) Węgry. Źródło: OECD, OECD Compendium of Patent Statistics, 2005, http://www.oecd.org/topicstatsportal/0,3398)en_2825_497105_l_l_l_l_l,00.html#500742 (15.12.2007). 1.4. WNIOSKI Przytoczone powyżej argumenty empiryczne potwierdzają, że szeroko traktowana innowacyjność jest obecnie jednym z najważniejszych elementów wpływających na tempo wzrostu potencjału współczesnych wysoko rozwiniętych gospodarek. Uwaga ta odnosi się zarówno do perspektywy mikro-, jak i makroekonomicznej. Z punktu widzenia pojedynczej firmy czy też branży, podmioty muszą wprowadzać innowacje procesowe, produktowe oraz organizacyjne, aby móc spełnić rosnące wymagania partnerów biznesowych i klientów, a jednocześnie utrzymać lub zwiększyć dystans do swoich konkurentów, którzy niejednokrotnie funkcjonują na rynkach globalnych. Z perspektywy makroekonomicznej międzynarodowe badania potwierdzają, że kraje prowadzące politykę gospodarczą kompatybilną z tymi fundamentalnymi procesami oraz będące w stanie efektywnie modyfikować w wystarczająco szybkim tempie swoje systemy instytucjonalne, były w stanie znacznie lepiej wykorzystywać potencjał tworzony przez ten proces ekonomiczno-technologicznej transformacji. Oprócz tego historia wcześniejszych „rewolucji" technologiczno-ekonomicznych dowodzi, że ignorowanie takich fundamentalnych zmian oraz brak adekwatnych działań ze strony państwa nie tylko uniemożliwia efektywne wykorzystanie potencjału nowych realiów, ale także skutkuje erozją tradycyjnych silnych stron danej gospodarki. Znaczenie wiedzy i innowacyjności w warunkach nowej globalnej gospodarki 27 Literatura Baily M. N., Lawrence R. Z., Do We Have a New E-Conomy?,„American Economic Review" 2001, vol.91.no. 2. Baily M. N., Macroeconomic Implications ofthe New Economy, [w:] Economic Policyfor the Information Economy, A Symposium Sponsored by The Federal Reserve of Kansas City, Jackson Hole, 30 August-1 September 2001. Balcerzak A. R, Rogalska E., Ochrona praw własności intelektualnej w warunkach nowej gospodarki [w:] Własność i kontrola w teorii i praktyce. Tom II, pod red. B. Polszakiewicza, J. Boehlke, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2008. Boehlke J., Prawo Moorea, gospodarka oparta na wiedzy, globalizacja - wyzwania dla ekonomicznej teorii firmy [w:] Wiedza jako czynnik międzynarodowej konkurencyjności w gospodarce, pod red. B. Godziszewskiego, M. Haffera, M. J. Stankiewicza, TNOiK "Dom Organizatora", Toruń 2005. Bresnahan T. R, Brynjolfsson E., Hitt L. M., Information Technology, Workplace Organization, and the Demandfor Skilled Labor: Firm-Level evidence, „Quarterly Journal of Economics" 2002, February, s. 339-376. Burrows C. R., Drummond D. L., Mortinsons M. G., Knowledge Management in China, „Communication of the ACM" 2005, vol. 48, no. 4. Cameron G., Innovation and Growth: A Survey ofthe Empirical Evidence, Nuffield College, Oxford, 0X1 INF, UK 1998. Onicker P. R, Społeczeństwo pokapitalistyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. Etasson G., Johansson D., Tayma E., Simulating the New Economy, „Structural Change and Economic Dynamics" 2004, vol. 15. freeman C., A Hard Landingfor the 'New Economy'? Information Technology and the United States National System of Innovation,„Structural Change and Dynamics" 2001, vol. 12. iodin B., The New Economy: What the Concept Owes to the OECD, „Research Policy" 2004,vol.33. kiffith R., Redding S., Van Reenen }.,Mapping the Two Faces ofR&D: Productivity Growth in a Panel ofOECD Industries, „Review of Economics and Statistics" 2004, vol. 86, no. 4. Hunt R. M., Nonobviousness and the Incentive to Innovate: an Economic Analysis oflntellectual Property Reform, Federal Reserve Bank of Philadelphia, Working Paper no. 99-3, March 1999. Hunt R. M., Patent Reform: A Mixed Blessingfor the U.S. Economy?, „Federal Reserve Bank of Philadelphia Business Review" 1999, November/December. McKinsey Global Institute, Reaching Higher Productivity Growth in France and Germany, McKinsey Global Institute 2002. 28 Adam P. Balcerzak McKinsey Global Institute, US Productivity Growth 1995-2000. Understanding the Contribution of Information Technology Relative to Other Factors, McKinsey Global Institute, Washington D.C 2001. OECD, OECD Compendium of Patent Statistks, 2005. http://www.oecd.org/topicstatsportal/0,3398,en_2825_497105_l_l_l_l_l,00.html#500742 (15.12.2007). OECD, The Economic Impact oflCT, Measurement, Evidence and Implications, OECD, Paris 2004. OECD, Measuring the Information Economy, OECD, Paris 2002. OECD, The New Economy. Beyond the Hype, OECD Paris 2001. OECD, The Knowledge-Based Economy, OECD Paris 1996. Quah D., Digital Goods and the New Economy [w:] New Economy Handbook, pod red. D. C. Jamesa, Elsevier Academic Press, San Diego 2003. Rao S., Ahmad A., Horsman W., Kaptein-Russell P., The Importance of Innovation for Productivity, „International Productivity Monitor" 2001, no. 2, Spring. Romer P. M., Increasing Returns and Long-Run Growth, „Journal of Political Economy" 1986, vol. 94, no. 51. Szabo K., Gospodarka „cegły i klawiatury". Zanikające granice pomiędzy sektorem IT a sektorem produkcyjnym, [w:] G. W. Kołodko, M. Piątkowski (red.), „Nowa gospodarka"i stare problemy. Perspektywy szybkiego wzrostu w krajach posocjalistycznych, Wydawnictwo WSPiZ im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2002. Yarian H. R., Market Structure in the Network Agę, [w:] Understanding the Digital Economy. Data, Tools, and Research, pod red. E. Brynjolfsson, B. Kohin, The MIT Press 2002. Yarian H. R., High-Technology Industries and Market Structure [w:] Economic Policyfor the Information Economy, A Symposium Sponsored by the Federal Reserve Bank of Kansas City, Jackson Hole, Wyoming, 30 August-1 September, 2001. THE SIGNIFICANCE OF KNOWLEDGE AND INNOYATIYENESS IN THE REALITY OF NEW GLOBAL ECONOMY The aim of the chapter is to present the increase in importance of some intangible economic resources such as the knowledge and the level of innovativeness for economic growth, which can be observed during current institutional transformation of economic system, that leads to the creation of the new global economy. In the chapter the basie theoretical ideas were confronted with the empirical arguments that were based on the aggregated data for OECD countries.
