Mysl polityczna
advertisement
1. Sokrates nauczał poprzez 3metody: -Elenktykę ( sokratyczna ironia) – metoda negatywna; poprzez zadawanie pytań zapędzenie rozmówcy w kozi róg, uświadomienie znikomej wiedzy, złudność, pokazanie słabości w sposobie myślenia; oczyszczanie umysłu z prawd pozornych. Przyjmując początkowo postawę aprobaty do udzielonej mu odpowiedzi i krok za krokiem wykazując jej słabe strony, zmuszając przeciwnika do wprowadzenia korekt zmieniających sens jego wypowiedzi, przeciwnik traci pewność siebie i broni się coraz gorzej. -Maieutyka – odwołanie do profesji matki, pomagał swoim rozmówcom wydobywać tylko samą wiedzę, jego zadaniem było wydać na świat właściwą wiedzę, metoda tylko dla wybranych, u których Sokrates odnajdywał wiedzę, w innych przypadkach stosował pierwszą metodę, aby pokazać, że rozmówca w rzeczywistości wiedzy nie posiada. -Protreptyka – metoda pozytywna, konkretna odpowiedź, czym jest cnota; wiedza – mądrość przyrodzona, wartość absolutna, pożytek, szczęście; intelektualizm etyczny 2. Teorie suwerenności ludu Marsyliusza z Padwy Wychodzi z założenia, że natura człowieka jest społeczna, skłaniająca jednostkę do życia w zbiorowości oraz skutecznego zabezpieczania przed zbiorowością indywidualnych praw poszczególnych jej członków. Lud staje się jedną z podstawowych zasad organizacji nowoczesnego państwa. Zagrożeniem może okazać się egoizm prowadzący do anarchii i chaosu. Władza państwowa powinna wspierać się na woli suwerennego ludu nazywanego prawodawcą (legislator).Suwerenność ludu oznacza udział wszystkich obywateli w powoływaniu organów państwowych oraz stanowieniu praw. 3. Koncepcja ustroju mieszanego Polibiusza Aby zapobiec degeneracji ustrojów należy stworzyć stabilny ustrój mieszany. Powinien być on stworzony tak jak w Rzymie w sposób naturalny i spontaniczny ( apoteoza ustrojów rzymskich ), zawierający pierwiastki monarchiczne, arystokratyczne oraz demokratyczne. Wszystkie te czynniki tworzą łącznie system idealnej równowagi, zapewniają trwałość państwa, dają perspektywę rozszerzania pod przywództwem Rzymu cywilizacji i opanowywania świata. 4. Definicje państwa J. Bodin Państwo to sprawiedliwy rząd nad wieloma rodzinami i tym, co dla nich wspólne, z władzą suwerenną na czele. Państwo bez rodziny nie może istnieć, ale rodzina bez państwa owszem. 5. Metafizyka egipska -panteizm – jedność świata i boga, synkretyzm poglądy teologiczne i filozoficzne lub przekonania religijne utożsamiające Boga ze światem, często rozumianym jako przyroda. Neguje istnienie Boga jako istoty rozumnej. - tendencje monoteistyczne – wygenerowane przez judaizm (sprzeczność, czy wnieść go do Egiptu, czy wynieść go stamtąd) -funkcjonalne pojmowanie bytu 6. Papalizm Punktem wyjścia papalizmu jest uznanie, iż rząd świecki swój miecz otrzymał od papieża. Monarcha staje się funkcjonariuszem kościelnym, najwyższa władza świecka przyznana jest papieżowi. Papież nie często wykonuje bezpośrednio władzę świecką. Teoria papalizmu najpełniej rozbudowana została w traktatach i komentarzach prawników kościelnych XIII w. 7. Ustrój polityczny i społeczny Rzymu republikańskiego Władza w republice rzymskiej była podzielona między lud, senat i urzędników: - władzę prawodawczą i sądowniczą sprawował lud i wykonywał ją poprzez skomplikowany system zgromadzeń ludowych - władzę polityczną i administracyjną sprawował złożony z patrycjuszy senat - władzę wykonawczą sprawowali urzędnicy o ograniczonych kompetencjach i kadencji. Urzędnicy dzielili się na zwyczajnych regularnie wybieranych na kadencyjne urzędy, oraz na nadzwyczajnych, powoływanych w specjalnych okolicznościach. Społeczeństwo rzymskie okresu republiki dzieliło się początkowo na dwa stany: patrycjuszy i plebejuszy. W II w. p.n.e. ukonstytuował się nowy stan – ekwici. W hierarchii znajdował się między patrycjuszami, a plebejuszami. Terminem ekwici określano początkowo najbogatszą część pierwszej klasy majątkowej według a z czasem zaczęto do niej zaliczać również osoby z niższych klas i spoza kręgów arystokracji, które dorobiły się odpowiedniego majątku. 8. Stan natury i umowa społeczna wg J. Locke’a Człowiek z natury jest dobry, stan przed państwowy to stan harmonii i ładu. Stan natury istnieje wszędzie tam, gdzie ludzie nie wyłonili jeszcze wspólnego sędziego wyposażonego w atrybuty władzy. Umowa społeczna składała się z 2 aktów i była 2stronna; najpierw umawiają się ze sobą jednostki, powołując społeczeństwo, a następnie umowa społeczeństwa z władcą tworzy rząd, czyli państwo. 10. Nurt plebejski w reformacji Tomasz Munzer: początkowo współpracownik Lutra, następnie reprezentant nurtu plebejskiego w reformacji; Drogi Lutra i Munzera rozeszły się definitywnie z chwilą wybuchu wojny chłopskiej (1525 rok). Munzer zorganizował wówczas w Muhlhausen gminę komunistyczną, która demokratycznymi formami życia religijnego i społecznego nawiązała do ideałów wczesnego chrześcijaństwa. Reformę Kościoła pojmował Munzer jako obowiązek aktywności dla dobra całego społeczeństwa, Bóg jest bowiem ojcem i opiekunem wszystkich ludzi. Władza powinna być przekazana prostemu ludowi, który zaprowadzi ład boży na ziemi. Działania wojny chłopskiej oraz reformatorskie przedsięwzięcia mieszkańców Muhlhausen są właśnie przejawem wprowadzenia tego ładu. 11.Etapy rozwoju doktryny żydowskiej Elohizm – do drugiego objawienia Bożego na górze Synaj Jahwizm – do powrotu z niewoli babilońskiej i reform kapłana Ezdrasza Judaizm 12. Stan natury i umowa społeczna Hobbes Stan natury określony jako nieustanna walka każdego z każdym. Człowiek z natury zły; Człowiek z natury jest egoistą, dążącym do powiększenia ilości posiadanych dóbr i władzy oraz szacunku u innych. Prowadziło to u zarania dziejów do konfliktu i przemocy. Stanem naturalnym było życie samotne, biedne, zwierzęce i krótkie, Stan natury kończy się w momencie powstania państwa. Państwo powstało, bo ludzie bali się stanu natury i ze względu na instynkt samozachowawczy. Umowa społeczna: zrzeczenie się jednostek praw naturalnych w zamian za korzyści płynące z utworzenia państwa, umowa każdego z każdym, warunkowana tym, że wszyscy postąpią tak samo. Porównanie państwa do Lewiatana, wchłaniającego poszczególne jednostki 13. Ugrupowania religijne w teokracji żydowskiej a) Saduceusze -reformatorski odłam judaizmu -dosłowna interpretacja ksiąg biblijnych -odrzucenie tradycji ustnej -przewodnicy mistycyzmu -przychylni asymilacji b) Faryzeusze -akceptacja prawa ustnego i pisanego -posłuszeństwo Torze -odrzucenie esseńskiego ascetyzmu -mistycyzm -formalizm odnośnie przepisów naturalnych i czystości kultycznej -poświęcenie uwagi problemom społecznym -partia środka, pomiędzy saduceuszami, a zelotami c) Esseńczycy -zasady monatystyczne -wspólnota dóbr materialnych -celibat -unikali bezpośredniego kontaktu ze świątyniami -przepisywali księgi i leczyli d)Zeloci – ludowe ugrupowanie patriotyczne -doktryna zbliżona do faryzeuszy -czynnie przeciwstawiali się panowaniu rzymskiemu -radykalny odłam zelotów: sykariusze 14. Idealizm obiektywny Platona. Platon twierdził, że istnieją 2 światy a) świat idei – doskonały, prawdziwy, wieczny, absolutny, idee przyjmują postać bytów logicznych b) świat odbijający idee – niedoskonały, nietrwały, złudny, nieprawdziwy, narzuca się naszym zmysłom Platon przyjmuje także dwoistość duszy i ciała, z której to zasady wyprowadza dwoistą postać poznania świata – poznanie o charakterze rozumowym – za pomocą zmysłów daje nam złudna namiastkę wiedzy, poznanie intuicyjne – jest wyższe i doskonalsze od rozumowego. Prawa świata idei są niezmienne, poznać i przeniknąć może je jedynie. 15. Teoria ustrojów arystotelsa Ustroje dzielił na dwie grupy dobre i złe, zależnie od tego kto rządzi, jednostka , grupa czy ogół: dobre ustroje to: monarchia, arystokracja, politea złe : tyrania, oligarchia(rządy bogaczy), demokracja(rządy biednych) 16. Fizjokratyzm – źródłem bogactwa w państwie ziemia Fizjokraci akcentowali znaczenie pracy i rolnictwa jako jedynych źródeł bogactwa. Uważali oni, że produkcyjną pracą (tj. tworzącą nową wartość) jest jedynie praca w rolnictwie, bo tam powstaje tzw. produkt dodatkowy, czyli nadwyżka wytworzonej wartości ponad koszty produkcji. Produkcyjne są jednak tylko gospodarstwa nowoczesne, typu kapitalistycznego, bo nastawione na rynek - stosują nowe metody produkcji. 17. Szkoła aleksandryjska we wczesnym chrześcijaństwie Szkoła aleksandryjska, zwana gnozeologiczną, w II wieku wywarła największy wpływ na myśl chrześcijańską. Dwaj najwybitniejsi jej przedstawiciele to Tytus Flawiusz Klemens, zw. Aleksandryjskim, oraz Orygenes. Klemens Aleksandryjski Krytykował prześladowania chrześcijan oraz boski kult cesarzy. Początkowo był również przeciwnikiem własności prywatnej, później jednak złagodził krytykę bogactwa, tłumacząc biblijne zrzeczenie się majątku raczej jako potępienie chciwości i przywiązania do spraw doczesnych. Właśnie cnoty duchowe miały być przepustką do zbawienia. Ideałem Klemensa był stoicki ascetyczny mędrzec. Orygenes Dostrzegał chrześcijańskie cele pogańskiego cesarstwa. Ogólnoświatowy Rozdzielał prawa natury (boskie) od praw ludzkich. Nieomylne i wieczne prawo boskie było dla niego oczywiście prawem nadrzędnym. 18. Koncepcja prawa natury H. Grocjusza Prawo natury, choć ma swe praźródło w woli Boga, opiera się na nakazach rozumu, który wskazuje, że pewna czynność jest moralnie zdrożna albo moralnie konieczna. Prawa natury to wartości autonomiczne, jak prawa matematyki – uniwersalne i ponadczasowe. Grocjusz wskazywał na cztery zasady prawa natury: 1. obowiązek nienaruszania cudzej własności 2. obowiązek wynagradzania szkód 3. obowiązek dotrzymywania umów (pacta sunt servanda) 4. obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwa. 19. Szkoła cynicka. Cynizm to najstarsza szkoła hellenistyczna pochodząca z IV w. p.n.e. Cynicy ( Arystyp z Cyreny -złożyciel, Antystenes z Aten, Krates, Diogenes z Synopy ) • człowiek powinien żyć własnym życiem, dążyć do swojego szczęścia • szczęście jest najwyższą wartością w życiu człowieka, polega na cnocie i mądrości, a te oznaczają życie w zgodzie z naturą • minimalizm życiowy – kult prostoty życia i ascezy, dbanie jedynie o potrzeby naturalne • odrzucenie rozkoszy cywilizacji, bo te są sprzeczne z cnotliwym życiem • anarchizm, idea bezpaństwowości, człowiek ma tylko jedną ojczyznę – cały świat • skrajny egalitaryzm – zrównanie wszystkich – niewolników i kobiet także 20. Pojęcie virtu i fortuny Machiavellego Celem poszczególnych jednostek jest zazwyczaj pomnożenie majątku, natomiast celem jednostek przywódczych – zdobycie władzy i jej umocnienie. Zadania te realizowane są w kontekście dwóch czynników. Są mini virtu i fortuna. Virtu odzwierciedla siły duchowe i fizyczne jednostki. Jednakże powodzenie jednostki zależy w głównej mierze od fortuny, losu, który zwraca się na ogół przeciw jednostce, może jednak być ujarzmiany, gdy jej virtu będzie umiejętnie wykorzystywane dla osiągnięcia sukcesu. 21. Reformy braci Grakchów Zdając sobie sprawę z zagrożenia, jakie dla Rzymu niosło postępujące ubożenie chłopów oraz rozwój niewolnictwa, bracia Grakchowie chcieli uzdrowić stosunki agrarne oraz zmienić strukturę społeczną państwa. Korzystając z urzędu trybuna ludowego Tyberiusz Grakchus przeprowadził . ustawę ograniczającą możliwość posiadania ziemi państwowej do maksymalnie 500 jugerów. Nadwyżki, które powstały po podziale ziemi według tych zasad, zostały przekazane na fundusz rolny, z którego przyznawano ziemię obywatelom nie posiadającym gruntów. Wywołało to ogromne protesty wśród nobilów, którzy doprowadzili do zamieszek. W ich wyniku zginął Tyberiusz Grakchus. Jego dzieło postanowił kontynuować Gajusz Grakchus, który dążył do osłabienia pozycji senatu, by móc przeprowadzić następujące reformy: sprzedaż po zaniżonej cenie zboża dla proletariatu, nadanie pełnoprawnego obywatelstwa rzymskiego mieszkańcom Italii i inne. Oskarżono go o dążenie do tyranii i uznano za wroga republiki. Widząc klęskę swoich reformatorskich planów, popełnił samobójstwo. 22. Koncepcja umowy społecznej S. Pufendorfa Samuel Pufendorf był kontynuatorem myśli Grocjusza i Hobbesa, w tym racjonalistycznej koncepcji prawa natury. Istotą i funkcją państwa jest zapewnienie powszechnego spokoju i bezpieczeństwa. Władca musi wobec tego być panem absolutnym. Brak rozumnego ustroju bierze się z nieświadomości istnienia umowy społecznej jako źródła państwa. Wedle Pufendorfa umowa społeczna składa się z trzech aktów: 1. aktu zrzeszenia się jednostek w społeczeństwo 2. aktu, na mocy którego społeczeństwo otrzymuje ustrój konstytucyjny 3. aktu poddania się społeczeństwa władzy suwerena ustanowionej w poprzednim akcie. 24. Konserwatyzm J. de Maistre Deklaruje się jako rzecznik rządów autorytatywnych, skorelowanych z duchowym zwierzchnictwem papieża. Władzy należy oddawać część i szacunek, spełnia ona bowiem wolę Boga na ziemi. Ogniwo pośrednie między królem a poddanymi stanowi szlachta, która obsadza urzędy królewskie. W tym ujęciu państwo staje się jednią trzech czynników: monarchii, szlachty i poddanego ludu. Koncepcję tę stara się de Maistre scementować za pomocą teorii organicznej budowy. Człowiek nie może istnieć poza swoją grupą, społeczeństwem, czy narodem. Fakt ten nie jest dziełem umowy społecznej, lecz rezultatem woli bożej. 25. Teoria państwa i prawa Williama Occama. Państwo – nie od papieża, prawo ustanowienia władzy – bezpośrednio do Boga, Bóg dał ludziom możność powoływania władców wg ich woli • Prawa ustanawia Bóg i on tez dowolnie kształtuje sferę obowiązków, ale posługuje się wobec ludzi określonymi prawidłowościami • Wyróżnia prawo boże i naturalne, p. boże –prawo objawione, p. naturalne nie musi być zgodne z prawem bożym • P. ludzkie musi być zgodne z p. bożym i naturalnym • W sferach nie objętych żadnym z tych 2 praw władca musi gwarantować wolność, poszanowanie godności i własności jednostki 27. Awerroizm łaciński Odwołanie do Arystotelesa; Awerros podjął wątek rozdzielenia prawd wiary i wiedzy, przypominając tezę, iż oparte są one na rozróżnieniu diametralnie odmiennych sfer badawczych. Punkty widzenia filozofii i teologii są rożne, ale wnioski z nich płynące mogą być równie prawdziwe. 28. „Człowiek jest miarą wszechrzeczy”- rozwiń Myśli Protagorasa z Abdery Zjawiska uważał za względne, a ich ocenę uzależniał od indywidualnego punktu widzenia. Wszystkie zjawiska społeczne, a więc moralność, prawo i państwo to instytucje względne, zależne od umowy między ludźmi. Zasada hominis mensurae musi być postrzegana przez pryzmat społecznego usytuowania jednostki. Państwo jest rezultatem zgody jego obywateli, instytucja obejmuje w jednakowej mierze wszystkich obywateli, zgoda na przekładanie wspólnych decyzji ponad stanowisko poszczególnych jednostek oznacza, że ważniejsza dla Protagorasa była zasada civitatis mensurae –miary społecznej. Protagoras próbował pogodzić osobiste interesy jednostki z ogólnym interesem państwa. 29. Trójpodział władzy Monteskiusza Władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza-gwarancja wolności. Nie ma wolności, gdy władza sądownicza nie jest oddzielona od prawodawczej i wykonawczej. Istotna rola dwuizbowego parlamentu. Obok wybieralnej izby niższej istnienie izby wyższej – arystokracja. Zadanie: niwelowanie zbyt pochopnych posunięć izby niższej – przyznając jej „prawo przeszkadzania” wyznacza jej raczej rolę destruktywną niż konstruktywną, ale wynika to z dążenia do równoważenia wpływów zróżnicowanych sił społecznych. 30.Doktryna pryncypatu i dominatu w starożytnym Rzymie Pryncypat – forma władzy w okresie Cesarstwa Rzymskiego wprowadzona po 27 roku p.n.e. przez Oktawiana Augusta. Skupiała władzę w rękach jednostki, przy pozorach zachowania instytucji republikańskich. Pryncypat był formą sprawowania władzy przez pierwszego obywatela republiki princepsa (cesarza), skupiającego władzę jako imperator, Dominat – termin używany przez współczesnych historyków na określenie ustroju Cesarstwa Rzymskiego (III w.) po reformach Dioklecjana. Charakteryzowała go absolutna władza cesarza. 33. Cezaropapizm – doktryna Zaistniał wraz z uznaniem chrystianizmu za oficjalną religię państwową w cesarstwie rzymskim. Władza świecka i kościelna skumulowana była w rękach cesarza, który uważany był za głowę kościoła – zwoływał sobory, przewodniczył ich obradom, zatwierdzał uchwały. Administracja kościelna stanowiła część administracji państwowej. 34. Zasady i cechy demokracji ateńskiej Władzę sprawuje lud/ – Demos kratos –władza / każdy może żyć, czynić, mówić to, co uważa za stosowne. Wolność wypowiedzi – isegoria, podkreślenie haseł zgody i harmonii oraz równości praw – isomonia. Równość praw – jednakowa waga głosów każdego obywatela, dostęp do sprawowania władzy, równe traktowanie, tendencja do eliminowania nadmiernych rożnic majątkowych – nakładanie obciążeń podatkowych na bogaczy i wypłacanie diet za udział w pracach instytucji demokratycznych 31. Ustrój społeczny i polityczny Utopii Tomasza Morusa o utopia prowadzi politykę pokojową, uczestniczy tylko w wojnach obronnych lub wyzwoleńczych o wizja utopijnego komunizmu drobnych producentów ( żadne reformy nie uzdrowią państwa dopóki będzie istnieć własność prywatna ) o produkcja rolna i rzemieślnicza są podstawa powszechnego dobrobytu o obowiązuje idea pracy dla dobra powszechnego, dzięki czemu ludność jest ogólnie zamożna, pracuje się po 6 godzin, resztę czasu poświęcając na naukę o ze wszystkich dóbr mieszkańcy wyspy korzystają z umiarem, co sprzyja prostocie obyczajów i skromności o kultywacja tradycyjnych wartości moralnych, opartych na więzach rodzinnych o prawo jest przystępne, ogólne, represje odgrywają w nim role drugorzędną, bo celem ewentualnej kary jest resocjalizacja, a kara jest zwykle ciężka i nieprzyjemna praca, do najcięższych przestępstw należy chciwość o istnieje niewolnictwo – do grupy niewolników należą jeńcy wojenni i przestępcy o ustrój z elementami demokratycznymi i hierarchicznymi 35. Doktryna independentów w rewolucji angielskiej; John Milton Independenci wyrażali dążenia średniej burżuazji i nowej szlachty. Radykalizacja programu wraz z postępem rewolucji; chcieli likwidacji pozostałości absolutyzmu monarszego, łącznie z instytucją monarchii. Odrzucenie scentralizowanej struktury kościoła, dążenie do oparcia organizacji kościelnej na gminach całkowicie niezależnych od państwa i powiązanych ze sobą jedynie luźnymi więzami. 36. Marksistowska teoria rewolucji Rozwinięcie koncepcji walki klas jako siły napędowej wszelkiego rozwoju oraz prawa koniecznej zgodności stosunków produkcji z charakterem siły wytwórczej. Dostosowanie stosunków produkcyjnych do aktualnego stanu sił wytwórczych nie przebiega bezkonfliktowo – przeciwnie, odbywa się ono w atmosferze ostrej walki z konserwatywnymi strukturami organizacyjnymi oraz konserwatywnymi siłami społecznymi, które stoją na ich straży. Siły te posługują się władzą państwową i przy jej pomocy starają się utrzymać status quo. Stopniowo dojrzewa konflikt, który ujawnia niedostosowanie istniejących stosunków produkcyjnych oraz instytucji politycznych do aktualnego stanu sił wytwórczych. Dialektyczne prawo pochodzenia zmian ilościowych w jakościowe domaga się potwierdzenia, które następuje przez dostosowanie stosunków produkcji i całej organizacji politycznej społeczeństwa do potrzeb nowej klasy. 37. Ustrój społeczny i polityczny demokracji ateńskiej Najważniejszym organem polis była eklezja, czyli Zgromadzenie obywateli. W odróżnieniu od Zgromadzenia spartańskiego, obywatele ateńscy mieli możliwość zabierania głosu, dyskusji, a nawet zgłaszania własnych projektów uchwał. W obradach eklezji mógł wziąć udział każdy obywatel ateński, czyli mężczyzna powyżej dwudziestego roku życia, którego rodzice byli Ateńczykami. Wszyscy obywatele byli równi wobec prawa, a decyzje polityczne zapadały dzięki aprobacie większości obywateli zebranych na Zgromadzeniu. Kierowano się przekonaniem, że to ludzie, a nie budynki, ziemia, czy statki stanowią państwo. 38. Teoria dwóch państw św. Augustyna Państwo Boże cechuje dobroć, przebaczenie i miłość, a przeciwstawne państwo ziemskie – grzech, zło i nienawiść. Cały bieg historii to nieustanna wojna między szatanem władającym w państwie ziemskim, a państwem bożym rządzonym przez Boga. Nie można identyfikować żadnego z tych państw z jakimkolwiek państwem istniejącym na ziemi. Można natomiast teoretycznie przypisać państwu bożemu ludzi dobrych, a państwu ziemskiemu złych. Państwo boże jest swoistą niewidzialną wspólnotą ludzi czyniących dobrze i krzewiących miłość. Teoria państwa u św. Augustyna wychodzi z założenia oddzielenia funkcji kościelnych od cesarskich. Państwo odnosi się do spraw materialnych, a kościół do duchowych. Powinny być autonomiczne i nie ingerować w swoje sprawy. 40. Model państwa idealnego Platona państwo średniej wielkości grupy rządzące żyją we wspólnocie majątkowej i rodzinnej nie znają rodziny związki kobiet i mężczyzn wyznacza losowanie wychowywanie dzieci odbywa się wspólnie i na koszt państwa rodzice nie powinni znać swojego potomstwa elita nie zna własności prywatnej wyzwolenie od pokus osobistych, rodzinnych i majątkowych pozwala na dystans wobec polityki ten kto rządzi nie może mieć własności , ten kto ma własność nie może rzadzić miało to na celu eliminacje korupcji ci którzy decydują się rządzić państwem nie mają rodziny ludzie podzieleni są na 3 grupy: zrobiona ze złota charakteryzuje się inteligencją i mądrością – to filozofowie którzy rządzą, druga – zrobiona ze srebra – odwagą – to wojownicy, oni bronią społeczeństwa przed wrogiem, trzecia z brązu – cnota i opanowanie – rzemieślnicy, powołani do zaspokajania potrzeb materialnych ogółu. Żadna z tych grup nie osiąga doskonałości z osobna, żadna nie funkcjonuje bez związku z pozostałymi – tylko wszystkie razem tworzą harmonijną 41. Wpływ św. Augustyna na doktrynę Lutra Wykorzystał 2 teorie św. Augustyna : o upadku natury ludzkiej i o 2 państwach – bożym i ziemskim. Przyjmował, że człowiek obciążony grzechem pierworodnym, jest zły i grzeszny, stąd też wymaga suwerennego zwierzchnictwa państwa, którego władza pochodzi od Boga. Władza świecka zyskuje zarazem tytuł do całkowitego zwierzchnictwa nad religią swoich poddanych. Przymuszenie ich do dobra i wspólnego wyznawania Boga. 43. Wskazówki N. Machaviellego - Idealny książę łączyć powinien w sobie cechy lisa i lwa, a więc sprytu i siły. - Człowiek jest z natury bardziej skłonny do złych uczynków niż do dobrych - Tylko jednostki dzielne osiągają sukces - Książę miał działać skutecznie, odrzucając kryteria moralne -liczy się cel - Postawa władcy musi być moralna nie może budzić podejrzeń, a w razie odejścia od niej należy zachowywać pozory poprawności - Zdecydowanie w stosowaniu siły i przemocy ( najlepiej nie rozciągać ich stosowania w czasie, bo to jątrzy poddanych ) - W razie użycia siły władca musi znaleźć odpowiedzialnych za zło – mogą być to wyżsi funkcjonariusze państwowi 44. Program reform S. Staszica Przekształcenie społeczeństwa w duchu ideałów burżuazyjnych. Poprawa sytuacji chłopów – zasady humanitaryzmu i dla dobra całego narodu Pańszczyzna to dzikich hord wynalazek – zastąpić czynszem lub wydziałową robotą Prawa polityczne dla mieszczan – prawo do reprezentacji w sejmie z głosem doradczym Stworzenie dogodnych warunków do rozwoju rzemiosła i handlu Sprzeciw wobec polityki państw rozbiorowych Samostanowienie narodów Silna armia dla Polski Reformy naczelnych organów państwa; sejmu uwolniony od liberum veto Wzmocnienie władzy królewskiej – zasada dziedziczności tronu, ukształtowanie sprawnej administracji. 45. Konserwatyzm L. de Bonalda Sprzeciw wobec postępujących zmian wynikał z przeświadczenia o fundamentalnym znaczeniu religii dla porządku politycznego. Odrzucali oni koncepcję umowy społecznej, podkreślając, że władza i prawo pochodzą od Boga. Główne wartości: Tradycja, religia, naród, rodzina, hierarchia, autorytet, odpowiedzialność, wolność osobista, własność, poszanowanie prawa, naturalny porządek społeczny. 47. Stan natury i państwo J.J. Rousseau Człowiek z natury dobry – instynkt i sumienie, w sensie moralnym jest nieporównanie doskonalszy niż późniejsze generacje Stan natury – hipotetyczny etap rozwoju człowieka, wolność od obowiązków, brak uprawnień, harmonia z naturą i innymi ludźmi. Powstawanie skupisk ludzi na skutek występowania kataklizmów, istotna rola rodziny, pojawienie się różnic majątkowych i narodziny instytucji własności prywatnej – niezwykły zamęt w życiu społecznym, Rousseau uznaje te różnice za przejaw nieustannego rozwoju społeczeństwa, którego nie można cofnąć. 48. Stopnie uspołecznienia Cycerona Rozmnażanie się rodzin, które tworzą kolejne szczeble uspołecznienia, z nich zaś wyłania się ostatecznie państwo; najszersza forma uspołecznienia – mistyczny związek bogów z ludźmi 49. Trójpodział władzy Locke’a Podział władzy stanowi gwarancje poszanowania praw, wolności jednostki i społeczeństwa. Locke wyróżnia 3 dziedziny sprawowania władzy : ustawodawstwo, wykonywanie praw i stosunki międzynarodowe – polityka zagraniczna. Odpowiada temu legislatywa, egzekutywa i władza federalna. Podstawowym podziałem jest jednak podział między legislatywa a innymi rodzajami władzy, ponieważ władza wykonawcza może się nawet łączyć z federalną. Nie jest natomiast możliwe łączenie władzy władza nieograniczoną, a ma jedynie reprezentować jak wykonawczej z ustawodawczą, oznaczałoby to zagrożenie wolności człowieka. 50.Koncepcja degeneracji ustrojów Platona Arystokracja i monarchia degenerowały najpierw ku timokracji (rządom ludzi żądnych zaszczytów), a następnie ku oligarchii (rządom możnych), demokracji (rządom ludu, dla Platona wręcz – motłochu), wreszcie ku tyranii (opartej na strachu). 51. Kalwin jako ten, który sklerykalizował państwo Władza świecka podporządkowana kościołowi. Państwo pilnuje, aby obywatele przestrzegali praw bożych; czy obywatele chodzą do kościoła, dochowywanie małżeńskiej wierności itp. za nieprzestrzeganie- kary. 52. Tora i Talmud Talmud jest uporządkowanym zbiorem praw religijnych, opartych na rozważaniach rabinów. Składa się z dwóch części: Miszny i Gemary. Miszna to zbiór, odpowiedzi rabinów wiernym, którzy zapytywali jak interpretować praktycznie określone zapisy zawarte w Torze. Natomiast Gemara stanowi bardzo obszerny komentarz do poszczególnych fragmentów Miszny, jeszcze bardziej precyzyjnie ustalający właściwe zachowanie pobożnego żyda w danej sytuacji. Tora -Biblia hebrajska oraz tradycja teologiczno-prawna judaizmu .Głównym tematem Tory jest Przymierze pomiędzy Bogiem, a narodem Izraela za pośrednictwem Mojżesza zawarte podczas wędrówki z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Opis kształtowania się narodu i kultu za czasów Mojżesza poprzedzony jest znajdującymi się w Księdze Rodzaju opowieściami o prapoczątkach ludzkości) oraz pradziejach Izraela. 54. Arystotelesa nauka o cnocie Arystoteles dokonał rozróżnienia cnót na: cnoty dianoetyczne (intelektualne), które są skutkiem doświadczenia oraz cnoty etyczne (moralne), które są skutkiem przyzwyczajenia.Z cnót intelektualnych najważniejsze są dwie: rozsądek i mądrość.. Przedmiotem i polem działania rozsądku są rzeczy zmienne i przemijające. Mądrość jest najwyższą z rodzajów wiedzy. Zajmuje się bytami wiecznymi i niezmiennymi. Z cnót etycznych najwyższa jest sprawiedliwość, którą dzielił na rozdzielającą (słuszny podział dóbr) i wyrównującą (kompensację krzywd); podstawą jednak jest przyjaźń 56. Marksistowska teoria państwa i prawa Państwo jest owocem podziału społecznego na klasy i dążenie klas władających środkami produkcji do zachowania swej uprzywilejowanej pozycji. Państwo nie jest odwiecznym prawem bożym, czy naturalnym, nie jest też wyrazem arbitralnej woli zwierzchnika, ale instrumentem, za pośrednictwem którego klasa panująca stara się umocnić swoje panowanie. Klasowy charakter prawa podkreślany jest przez przymus stosowany wobec tych, którzy je naruszają, przy czym jego normy stoją zawsze na straży interesów władających środkami 55. Nauka społeczna Tomasza z Akwinu Społeczność to zjednoczenie ludzi dla wspólnego, rozumnego i celowego działania – życie społeczne jest więc tworzone przez aktywną postawę jednostek . Proces uspołeczniania ma więc 2 cechy : celowość czyli rozumną wolność i porządek czyli organizację. Społeczności ludzkie są podporządkowane, ale zachowują własna autonomię Nowe wyróżnienie grup społecznych : -optymaci czyli świeccy i duchowi feudałowie nie pracujący w swych majątkach, ale czerpiący największe korzyści, -ludzie honoru czyli posiadacze znacznie mniejszych fortun, pracujący bezpośrednio w swych warsztatach produkujących, -biedni ludzie czyli nie posiadający majątku a świadczący jedynie swą pracę na rzecz innych grup. 58. Humanitaryzm prawniczy Zapoczątkowany przez Cesare Beccaria- włoskiego prawnika. Sprzeciwiał się traktowaniu przestępstwa jako obrazy boskiej. Przywiązywał wagę do tego, żeby przepisy prawa były jasne, przejrzyste i jednolite. Prawo wspólne dla wszystkich. Tylko ustawa określa przestępstwo i rodzaj kary. Wnioskował przyjęcie zasady domniemanej niewinności. Dążył do złagodzenia kar cielesnych, zniesienia tortur, zastanawiał się nad sensem kary śmierci, wierzył w pozbawienia wolności i roboty przymusowe jako skuteczne kary. 62. Teoria państwa i prawa Cycerona PAŃSTWO – wytwór naturalnych skłonności ludzi do życia w zbiorowości „państwo – res publica jest to rzecz ludu – res populi”, tworzący państwo lud jest to wspólnotą złączoną więzami prawa, interesami i obowiązkami. Państwo wynika z porządku naturalnego, jest ono jedynym ze stopni uspołecznienia, ma charakter formalny, ale i religijny. Sprawiedliwość – nie niej opiera się państwo, polega na przestrzeganiu prawa natury jako prawa rozumu. Jeśli rządzący stanowi prawa złe ( bo niezgodne z prawem natury ), to nie są one właściwie prawem ( przestają obowiązywać ), a państwo nie jest właściwie państwem. Cycero rozróżnia 2 podstawowe prawa 1) prawo natury 2) prawo ludzkie – obowiązujące w ramach tego wyróżniał : ius gentium – miało wyrażać idee prawne całej ludzkości, Cycero traktował je jako najdoskonalsze odbicie prawa natury i ius civile – prawo poszczególnego narodu. Rozróżnienie wynikało z ekspansywnego charakteru polityki Rzymu . 63.Ocena rewolucji- myśl konserwatywna Burke'a Był zwolennikiem ewolucyjnych zmian, szacunku dla twórczości, dziedzictwa wcześniejszych pokoleń. Uważał, iż pozbawione sensu jest niszczenie i budowanie świata od zera. Rewolucję traktował jako niedozwolone zerwanie ciągłości historycznej. Naród jest dziełem wielu generacji, tych przeszłych, obecnych i przyszłych. Żadna generacja nie ma prawa podejmowania decyzji w imieniu pozostałych. Rewolucja jest właśnie taką nieuprawnioną decyzją. Burke godził się jednak, z pewnymi "zdobyczami rewolucji" i zamierzał włączyć je do wartości mających zostać konserwowanymi. 65. Geneza państwa Arystotelesa Życie społeczne opiera się na najbardziej trwałej strukturze, jaką jest małżeństwo (więź pomiędzy kobietą a mężczyzną). Małżeństwo tworzy rodzinę, która nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb, a zatem łączy się w kolonie rodzin (gminę wiejską), a następnie w polis (państwo), które jest wspólnotą pełną, samowystarczalną. W ten sposób Arystoteles tworzy schemat genezy państwa: małżeństwo > rodzina > gmina wiejska > polis 66.Teoria państwa i prawa J.Kalwina • Władza jest instrumentem boskim przekazanym w ręce monarchy lub innego organu kierowniczego i dlatego obywatele są zobowiązani do bezwzględnego posłuszeństwa kwestionowanie legalności władzy jest świętokradztwem. • Opowiada się za ustrojami republikańskimi odpowiadającymi wzorcom elitarnych republik oligarchicznych ( rządy sprawują najlepsi, predestynowani do zbawienia, najbardziej religijni ), a jest zdecydowanym przeciwnikiem monarchii • Współdziałanie państwa i Kościoła, obowiązki wyznaniowe urastają do rangi państwowych, sumienie obywatela staje się podstawowym czynnikiem wsparcia polityki państwa, państwo powinno dbać o czystość wiary, postawę etyczna poddanych • Zasadniczym fundamentem prawa pisanego jest prawo boskie objawione w świętych tekstach, treść systemu prawnego –wyeliminowanie przejawów marnotrawstwa i lenistwa. 68. Materializm francuski doby oświecenia. Wielkim osiągnięciem materializmu filozofów francuskich była nauka o wewnętrznej aktywności materii, gdyż jeszcze wówczas panowało wyobrażenie, iż materia to bezwładna, nieruchliwa i bierna masa. Rewolucyjne były także ich poglądy odnośnie do świadomości ludzkiej. Ogólną podstawę świadomości znajdowali oni we wrażliwości zmysłowej. Wrażliwość zmysłowa jest jedną z najbardziej złożonych cech materii. Człowiek i jego życie organiczne i psychiczne, jest tylko dziełem przyrody, całkowicie uwarunkowane jej prawami i spod mocy przyrody wyzwolić się nie może. W świecie nic nie dzieje się bez przyczyny. Każda przyczyna ma swój skutek. Skutek raz wywołany staje się ze swej strony przyczyną nowego zjawiska. Metoda poznania naukowego materialistów francuskich opiera się na ich sensualistycznej teorii poznania. 69. Doktryna Tertuliana U Tertuliana definitywnie zakończony został proces kształtowania się wczesnochrześcijańskiej doktryny dualizmu prawa Bożego i ludzkiego. Zwyciężyła idea bezwzględnego prymatu norm Bożych. Wszystkie ludzkie prawa, zwyczaje, przywileje nie oznaczają nic wobec prawdy. Czerpią one swoja moc ze zgodności z prawem Bożym. By stwierdzić moc obowiązującą norm prawa ludzkiego należy je przymierzyć do takiego wzorca, jakim jest prawo boże. Prawo, które takiemu badaniu nie chce się poddać jest podejrzane. 70. Ugrupowania rewolucji amerykańskiej a) Lojaliści, zwani także Torysami Byli zwolennikami utrzymania zwierzchności brytyjskiej nad koloniami. Wywodzili się oni z bogatej, anglikańskiej i konserwatywnej warstwy społeczeństwa, wielu z nich było urzędnikami administracji kolonialnej. b) Demokraci Reprezentowali farmerów, mieszczaństwo, żołnierzy. Demokraci byli zwolennikami niezależności stanów, szerokich uprawnień parlamentu, rozdziału Kościoła od państwa, ograniczonej władzy prezydenta i gwarancji praw obywatelskich, także dla Murzynów i Indian. c) Federaliści Byli rzecznikami wielkiej burżuazji, opowiadającymi się za silną władzą centralną i zależnym od prezydenta parlamentem. Przedstawicielami tego nurtu byli m.in. Benjamin Franklin, Georg Washington. 72.Ugrupowania rewolucji francuskiej -Fejranci – umiarkowani monarchiści, opowiadali się za monarchią parlamentarną, -Żyrondyści – opowiadali się za republiką, chcieli rozciągnąć rewolucję na Europę, nie byli za jednością społeczną, reprezentowali bogatą burżuazję - Jakobini - byli za republiką, przywódcą był Maksymilian Robespier, - Kordylierzy- mieli podobne poglądy do jakobinów - centrum zajmowali ludzie bez określonych poglądów politycznych, nazywano ich pogardliwie bagnem lub błotem. 73. Reformy Seweriusza Tuliusza Wprowadził on cenzus majątkowy, który wyznaczał obywatelom obowiązki żołnierskie. Przypisuje mu się reformę ustrojową, której konieczność podyktowały nasilające się walki plebejuszy z patrycjuszami. Król ten podzielił obywateli na 5 klas wg; posiadanego majątku. Każda klasa była obowiązana wystawić określoną liczbę centurii o określonym uzbrojeniu. 74. Doktryna lewelerów Postulowali powszechność wyborów. Praw wyborczych pozbawieni mieli być jednak żebracy oraz pracownicy najemni (jako uzależnieni finansowo, a co za tym idzie – również politycznie, od swoich pracodawców).Chcieli też wprowadzenia zasad wolności religijnej. Nie miała ona jednak dotyczyć katolików, których lewelerzy oskarżali o wspieranie tyranii. 75.Justynian- ostatni Rzymianin. Władza cesarska w ujęciu justyniańskim wspierać miała się na doktrynie religijno-prawnej, łączącej Kościół z tradycjami prawa rzymskiego. Obowiązywały cztery zasady ustrojowe: - boskość cesarza, ogólnie kierującego państwem - arystokratyczny senat jako główna podstawa ustroju - zespolenie najwyższego aparatu władzy państwowej z arystokracją - odsunięcie ludu od spraw państwa. 76.Encyklopedyści. Grono współpracowników Wielkiej Encyklopedii. Dzięki ich wysiłkom a w szczególności D. Diderota całość Encyklopedii została wydana w latach 1751-1772. Filozofia encyklopedystów stała w opozycji do całej tradycji chrześcijańskiej metafizyki. Naczelnym hasłem encyklopedystów, a szczególnie Diderota, była przyroda. Ona została uznana jako jedyna rzeczywistość i dobro. Dla encyklopedystów Bóg nie istniał, bo w przyrodzie się nie objawia, działają w niej tylko własne siły. Społeczeństwo jeśli tylko formuje własne prawa niezgodne z prawami natury, jest źródłem zła i cierpień. Z ogólnych sformułowań filozofii encyklopedystów wyłoniły się cztery istotniejsze doktryny filozoficzne: 1) materializm, , 2) sensualizm 3) pozytywizm 4) utylitaryzm. 77. Koncepcja rewolucji Lenina Leninizm twierdził iż kapitalizm może zostać obalony tylko w drodze rewolucyjnej; każdy inny sposób zmiany jest skazany na niepowodzenie. Głównym celem partii leninowskiej powinno być więc zatem obalenie istniejącego rządu i zastąpienie go własnym, sprawowanym w imieniu proletariatu, następnie zaś wprowadzenie tzw. dyktatury proletariatu. 78. Platońska koncepcja duszy ludzkiej a model państwa idealnego. Idealne państwo zbudowane jest na podobieństwo duszy człowieka. Dusza tak samo jak społeczeństwo składa się z nierównych, odlanych z różnych kruszców części – jedna, zrobiona ze złota charakteryzuje się inteligencją i mądrością – to filozofowie nazywał ich „stróżami doskonałymi”, którzy rządzą, druga – zrobiona ze srebra – odwagą – to wojownicy, oni bronią społeczeństwa przed wrogiem, trzecia z brązu – cnota i opanowanie – rzemieślnicy, powołani do zaspokajania potrzeb materialnych ogółu. Żadna z tych grup nie osiąga doskonałości z osobna, żadna nie funkcjonuje bez związku z pozostałymi – tylko wszystkie razem tworzą harmonijną, bo składająca się z nierównych części całość. 81.Ideologia złotej wolności. Składnikami złotej wolności szlacheckiej były: 1.zasada komitywy w stanie szlacheckim- stanowiła świadectwo dobrego urodzenia, ucieleśnienie zalet. Była zobowiązaniem do służby publicznej. Była pochwałą szlachectwa i rycerstwa. Przestrzegano aby możnowładztwo nie wyszło z komitywy, tworząc odrębny stan. Idea komitywy pozwalała skutecznie bronić zwartości szeregów szlachty. 2.teoria mieszanej formy rządu- była kultem wolności i zasady demokracji szlacheckiej. Była pochwałą wolnej elekcji i pospolitego ruszenia oraz zasady jednomyślności. 3.idea praworządności- szlachta uważała, że rządy prawa mogą zapewnić jej uprzywilejowaną pozycje w państwie. 4.pochwała równości i własności 5. nakaz obrony katolicyzmu i imperatyw integralności terytorialnej kraju. 82. Etyka Arystotelesa Głosił, że nie ma innego dobra niż dobro realne, szukał celów osiągalnych. Etyka Arystotelesa była etyka empiryczną, łączył normy z opisem działania ludzkiego, wyprowadzał je z realnej natury człowieka. Chciał powszechność stron pogodzić z indywidualna natura człowieka. Cele ludzkości są wyższe i niższe. Wyższe są te, których niższe są środkami. Łańcuch tych środków i celów nie może się ciągnąć w nieskończoność. Musi istnieć jakiś cel najwyższy, który do niczego nie jest środkiem. Celem najwyższym nie było dobro idealne ani zewnętrzne lub społeczne ale doskonałość jednostki. A. widział ją w działaniu właściwym człowiekowi, człowiekowi właściwa natura człowieka jest rozum, tak więc dobro najwyższe leży w działaniu rozumu, ono jest osnową życia doskonałego. 83.Teoria umowy społecznej J.J. Rousseau W umowie społecznej Rousseau każdy łączy się ze wszystkimi, tzn.: każdy słucha innego człowieka i oddaje swoją osobę pod naczelne kierownictwo woli powszechnej. Każdego członka traktuje się jako część niepodzielnej całości. Tworząc umowę społeczna chciał tak postąpić aby człowiek czuł się tak dobrze jak w stanie natury. Każdy oddaje część swojej wolności aby później odzyskać tą wolność w ramach niepodzielnej wolności państwowej. 85. Doktryna Babuwizmu. Przewrót komunistyczny ma być dziełem elity rewolucyjnej, która przy pomocy ulicy złamie przewagę obozu rządzącego, ustanowi dyktaturę rewolucyjną i pod jej osłoną zniesie stary i zaprowadzi nowy porządek społeczny. By tego dokonać, należy najpierw wywłaszczyć prywatną własność ziemską i znieść prawo dziedziczenia, następnie rozparcelować ziemię w taki sposób, by powstały kolektywne gospodarstwa rolne o możliwie takiej samej wielkości. Równość majątków pozwoli dzielić dobra konsumpcyjne po równo. Babeuf wyobrażał sobie komunizm jako społeczeństwo realizujące zasadę egalitaryzmu absolutnego: każdemu obywatelowi tyle samo i to samo 86. Teoria prawa Marsyliusza z Padwy • Prawo boże i prawo natury nie mają mocy wiążącej – są teorią zaleceń i nakazów • Prawo musi mieć postać pisaną, ustanowioną przez ustawodawcę i musi być zaopatrzone w sankcje przymusu państwowego • o fakcie istnienia samego prawa przesądzają 2 elementy : wola ustawodawcy i przymus • zerwanie z dualizmem prawa 87. Koncepcja "Ducha Prawd" Monteskiusza Duch praw jest uwarunkowany stosunkiem różnych czynników, panujących w danym narodzie, takich jak położenie geograficzne, klimat, warunki życia mieszkańców, ich liczba, obyczaje, charakter, poziom gospodarczy. Na bazie tych elementów można ustalić dopiero odpowiadający narodowi porządek prawny, przynależny jedynie temu narodowi. Nie da się stworzyć za to systemu, który nadawałby się do powszechnego zastosowania. 90. Teoria ustrojów państwowych Monteskiusza -despotia, w której zasadą rządzenia jest strach, -monarchia, w której rządy odwołują się do honoru, -republika, która może mieć ustrój demokratyczny (oparta jest wtedy na cnocie) albo arystokratyczny (oparta wtedy na umiarkowaniu warstw rządzących). 95. Racjonalizm jako główna cecha epoki oświeceniowej Możliwość poznania prawdy z użyciem samego rozumu - negujący rolę innych sposobów poznania: danych zmysłowych, doświadczenia, intuicji.. Filozofia racjonalistyczna została zapoczątkowana w filozofii greckiej (eleaci), a w nowożytnej postaci wywodzi się od Kartezjusza. Racjonalizm oświeceniowy prowadził do krytyki wierzeń religijnych i odrzucenia dogmatów, których nie można uzasadnić. Racjonaliści opowiadali się za ateizmem lub deizmem. 96. Teoria zmysłu moralnego zmysł moralny (mający swe źródło w instynkcie, a nie w rozumie), przejawia się w naszej życzliwości do innych ludzi i nie daje się zredukować ani do poszukiwania korzyści, ani do dążenia do przyjemności, zdolności psychiczna odróżniania dobra i zła 98. Prezbiterianizm ruch chrześcijański, który powstał w okresie reformacji. Doktryna opiera się na rozwinięciu kalwinizmu, w tym na rozszerzeniu zasady predestynacji. Za absolutną wartość uważa Pismo Święte. W kulcie nie uznaje ołtarza i szat liturgicznych. Kościół prezbiteriański jest w Szkocji Kościołem państwowym. 99. Intelektualizm etyczny Sokratesa. Cnota to mądrość, wiedza. Sprawiedliwość to wiedza jak postępować. Intelektualizm etyczny - Sokrates uważał, iż aby w działaniach ludzkich nie przejawiał się rozdźwięk między wiedzą a czynem, między tym , co dyktuje rozum, a do czego pcha namiętność potrzebna jest wiedza prawdziwa i pełna, którą człowiek przejmuje się do głębi. Wiedza potrzebna do cnoty to wiedza o sprawiedliwości i odwadze, to wiedza etyczna. Opiera się nie na czysto teoretycznym roztrząsaniu, lecz na praktycznym rozsądku. 100.Independenci -wyrażali aspiracje średniej burżuazji, nowszej szlachty i drobnych posiadaczy -dokończyli działa ideowego rozgromienia absolutyzmu -monarchia jest najgorszą formą rządów -nie przyjęli zasady suwerenności ludu -powoływali się na umowę społeczną, która nakłada na lud obowiązki -suwerenny parlament miał być kompletowany wg cenzusu majątkowego 101.Teoria suwerenności J.Bodina Idea suwerenności – zjawisko obiektywne, towarzyszące każdemu państwu – głównym jej przejawem jest moc stanowienia prawa, zgodnie z zasadami prawa boskiego oraz naturalnego (prawo natury). Twierdził, że wszyscy są poddanymi władcy i winni są mu bezwzględne posłuszeństwo. Bierny opór poddanych jest możliwy, gdy król narusza wolność i gwałci własność prywatną, która stanowi o bogactwie państwa. 103.Liberalizm arystokratyczny - teoria Monteskiusza zakłada nierówność wobec prawa., cenzus majątkowy, członkowie izby wyższej winni być światlejsi od ludu, monarchia niemożliwa bez szlachty 105. Złoty środek Cnota opiera się na wypośrodkowaniu pomiędzy namiętnościami. Tak więc odwaga jest cnotą, gdyż jest środkiem pomiędzy tchórzostwem a brawurą. 107. Koncepcja władzy absolutnej Hobbes twierdził, że władza którą otrzymuje suweren jest władzą pochodzącą od Boga, a została mu nadana za zgodą ludzi. Zadaniem władzy państwowej jest stworzenie odpowiednich warunków, aby utrzymać pokój i przerwać stan wojny. 109. Realizm sofistów Relatywizm poznawczy, subiektywizm – prawda jest zależna od punktu widzenia, każdy widzi wszystko inaczej, więc każdy będzie postrzegał inną prawdę (obiektywnej) 110.Teoria suwerenności ludu Marsyliusza z Padwy • Jedna z podstawowych zasad organizacji państwa • W całości można się jej zrzec tylko czasowo • Wychodzi z założenia społecznej natury człowieka • Władza państwowa powinna oprzeć się na woli suwerennego ludu bo zapewnia nas o trwałości państwa i poszanowanie ustanowionych w nim praw • Suwerenność ludu oznacza, że wszyscy obywatele biorą udział w powoływaniu organów państwowych i stanowieniu praw ( suwerenność jest utożsamiana z mocą tworzenia prawa ) • Ta idea jest gwarancja wolności • Zawiera w sobie postulat wyboru przez ludzie hierarchii kościelnej i papieża 118. Cele polityki Hammurabiego -uporządkowanie problemów wewnętrznych - wzmocnienie pozycji -wspólne bóstwo -Bóg Marduk -ujednolicenie języka -rozbudowa system irygacyjnego - system dróg, sprowadzanie surowców 119. Hammurabiego Kodeks, jeden z najstarszych kodeksów świata, Celem Kodeksu była unifikacja przepisów prawa zwyczajowego. Na Kodeks składają się 282 artykuły, prolog i epilog dotyczące prawa karnego, prywatnego (małżeńskiego, rzeczowego), procesowego. Kodeks Hammurabiego miał charakter kazuistyczny. System kar oparty był na zasadzie talionu (za wybite oko wybijano oko sprawcy) i tzw. karach odzwierciedlających (za uderzenie ojca odcinano synowi rękę, którą uderzył). 120. Liberalizm gospodarczy Smitha Jeden z twórców szkoły klasycznej w ekonomii, uważał, że społeczeństwo stanowi agregat luźno ze sobą związanych jednostek. Ustrój społeczny rodzi się spontanicznie pod wpływem żywiołowo układających się i rozwijających się stosunków między ludźmi. Gospodarką rządzą określone obiektywne prawa ekonomiczne. Wszelka wartość jest rezultatem produkcyjnej pracy ludzkiej. Najbardziej naturalną i najpewniejszą ochroną praw jednostki zapewnia wolna konkurencja. Podstawowe zadanie państwa to ochrona reguł, które rządzą gospodarką; nie mogło jednak ingerować w życie gospodarcze. 123.Koncepcja Republiki Cycerona Wedle Cycerona państwo, res populi, było społecznością moralną ludzi, związanych prawami i obowiązkami. Nie więc partycypacja w życiu społecznym (jak w myśli helleńskiej), a wspólnota prawna jest więc czynnikiem konstytuującym społeczność państwową. Prawo wedle Cycerona zajmuje miejsce naczelne – każdy typ ustroju jest tylko rodzajem zarządzania państwem, w którym prawo jest elementem suwerennym. 125.Liberalizm radykalny Diderota Potępiał wszelki absolutyzm. Chciał, aby parlament był reprezentantem suwerennego ludu, który miał skutecznie kontrolować rząd. Podobnie jak inni encyklopedyści, uważał, że bogacenie się jednostek prowadzi do powszechnego dobrobytu. Opowiadał się za powszechnością oświaty. 126.Liberalizm oświecony Voltaire'a Nie ma powodu dopuszczać biedoty do rządów. Wolność jest sprzężona z własnością, a nie z równością. Równość w sferze politycznej jest osiągalna, gdy wszyscy są jednakowo zamożni. Voltaire uważał, że oświecona monarchia absolutna jest właściwą oprawą dla liberalizmu gospodarczego. 46. Cechy despocji wschodnich -powstały z drobnych organizmów o charakterze państwowym - zcentralizowany aparat państwowy -teokratyzm -niewolnictwo - racjonalna organizacja polityczna połączona z wyobrażeniami magicznymi 39. Francuski socjalizm utopijny Okazał się niemożliwy do zrealizowania. Krytykował kapitalistyczne stosunki produkcji i walczył o stworzenie ustroju, w którym panowałaby sprawiedliwość społeczna. 67. Komunizm utopijny nurt radykalnej ideologii społecznej postulujący zastąpienie kapitalizmu ustrojem społecznym opartym na zasadach powszechnego egalitaryzmu. Na nim ukształtował się naukowy komunizm. 42. Państwo i społeczeństwo babilońskie w dobie Hammurabiego Było ono rozbite na klasy: • wolnych, • pośrednich (muszkenu), • niewolników. Choć w szczegółach, zwłaszcza w odniesieniu do tzw. pośrednich, sytuacja nie jest jasna. Nie ulega wątpliwości znaczny rozwój niewolnictwa. Niewolników dostarczały wojny, znana była np. niewola za długi, często też praktykowano sprzedaż dzieci. Upośledzenie tej klasy społecznej wynika ze znacznie gorszego traktowania jej przez ustawodawstwo. W kodeksie Bilalamy mowa jest nawet o środkach, jakie należy zastosować w wypadku ucieczki niewolników. Gospodarcze znaczenie niewolników nie było jednak wielkie. Największą ich liczbę zatrudniał król dla różnorakich posług w pałacu, stąd też używa się dla tego typu niewolnictwa, występującego w historii Wschodu, nazwę pałacowego. 80. Rojaliści Zwolennicy monarchizmu twierdzą, iż nie chcą władzy dla siebie, więc nie mogą być nazwani partią polityczną. Zazwyczaj mają już swojego kandydata, wywodzącego się z któregoś ze szlacheckich rodów, którego uważają za odpowiedniego monarchę, względnie potomka obalonego wcześniej króla. 102. Rewolucja chwalebna w Anglii 1688-1689 Przewrót kończący zwycięską walkę o ustrój parlamentarny w Anglii. Wywołana dążeniami Jakuba II do wprowadzenia rządów absolutnych i przywrócenia katolicyzmu. Bezpośrednią przyczyną rewolucji angielskiej było postawienie przez króla przed sądem kilku biskupów protestanckich. Opozycja wezwała na pomoc przeciwko Jakubowi II jego zięcia, namiestnika Niderlandów Wilhelma III Orańskiego, do którego przyłączyły się wojska królewskie. Jakub II uciekł do Francji, parlament ogłosił jego córkę Marię i jej męża, Wilhelma III Orańskiego, parą panującą oraz wprowadził ustawę ograniczającą władzę królewską. 108. Doktryna Jakobinów obalenie monarchii, wprowadzenie rządów republikańskich i powszechnego prawa wyborczego bez względu na cenzus majątkowy 117. Nominalizm Ockhama Polegał na przyjmowaniu istnienia tylko bytów jednostkowych poznawalnych empirycznie. Pojęcia ogólne należy odrzucić. Badania powinny zmierzać do poznania konkretnego bytu indywidualnego, przy odrzuceniu zbędnych bytów. Nominalizm prowadzi do indywidualizmu – prawa jednostki to m.in. wolność, równość, własność, suwerenność.
