04_Otoczenie_ekonomi..
advertisement
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Podstawy przedsiębiorczości (przedsiębiorczość bez tajemnic) Temat: Otoczenie ekonomiczne przedsiębiorstwa Dochód narodowy Dochód narodowy (Produktu Narodowego Netto - PNN), jest to suma dochodów wszystkich obywateli oraz osób prawnych z siedzibą w danym kraju, uzyskanych z wykorzystania czynników produkcji (ziemia, praca, kapitał), równa całkowitej wartości wytworzonych dóbr i usług pomniejszona o koszty amortyzacji (czyli koszty zużycia czynników produkcyjnych). DOCHÓD NARODOWY PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) PRODUKT NARODOWY BRUTTO (PNB) PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) (produkt narodowy netto PNN) w cenach netto AMORTYZACJA DOCHÓD NARODOWY (produkt narodowy netto PNN) Podatki pośrednie (VAT, akcyza, cło) Podział dochodu narodowego 1) Pierwotny – odbywa się w miejscu wytworzenia dochodu, np. w przedsiębiorstwie; nie dzieli się między pracowników i przedsiębiorców. W wyniku podziału pierwotnego tworzą się płace pracowników najemnych i zyski przedsiębiorstwa, 2) Wtórny – tworzony poprzez rynek (mechanizm rynkowy - system cen) i budżet państwa (system podatków), Jeżeli państwo dysponuje własnymi dochodami, realizuje zadania polityki gospodarczej i społecznej: • finansuje administracje państwową, wymiar sprawiedliwości, ochronę porządku publicznego, • obronę narodową, powszechną oświatę publiczną, naukę i kulturę, • obciążenia z tytułów kredytów zagranicznych, publiczną ochronę zdrowia i opiekę społeczną. 3) Ostateczny podział dochodu narodowego wyraża proces jego rozdziału na dwie części – na konsumpcję (zaspokajanie potrzeb) i akumulację (powiększanie możliwości produkcyjnych). Ostateczny podział dochodu polega na konkretnym jego zużytkowaniu Produkt Narodowy Brutto (PKB) Produkt narodowy brutto, PKB - miara wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. Pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie. PNB = K + I + G + En + Dn • K - konsumpcja • I - inwestycje • G - wydatki rządowe • En - eksport netto, czyli eksport-import • Dn - dochód netto obywateli za granicą Produkt Narodowy Netto (PKN) Produkt narodowy netto, PNN - miara efektów rocznej działalności gospodarki, rozumiany jako różnica produktu narodowego brutto oraz wartości amortyzacji kapitału trwałego. PNN = PNB – amortyzacja Wzrost gospodarczy W wyniku akumulacji i przeznaczenia części dochodu narodowego na reprodukcję rozszerzoną oraz zmian w stosunkach społecznych dokonuje się rozwój społeczno – gospodarczy. Rozwój gospodarczy (ekonomiczny) oznacza zmiany zdolności wytwórczych, stosunków ekonomicznych, produkcji, struktury i mechanizmu funkcjonowania gospodarki, konsumpcji oraz środowiska naturalnego. Rezultatem rozwoju gospodarczego jest doskonalenie wszystkich jego elementów składowych (majątek, struktura gospodarki narodowej, mechanizm jej funkcjonowania) oraz wzrost ilości i jakości dóbr i usług zaspokajających określone potrzeby. Mierniki wzrostu gospodarczego W procesie mierzenia rozwoju społeczno – gospodarczego wykorzystuje się różnorodne mierniki. W zależności od stopnia agregacji dzieli się je na: Mierniki syntetyczne Mierniki szczegółowe Mierniki symptomatyczne W ogólny sposób charakteryzują rozwój społeczno – gospodarczy (np. rozmiary produktu krajowego brutto i dochodu narodowego w przeliczeniu na jednego mieszkańca, wskaźniki ich dynamiki i struktury wytwarzania oraz podziału w układzie działowym, w przekroju regionalnym i w skali całej gospodarki. Charakteryzują wybrane dziedziny rozwoju społeczno – gospodarczego (np. stopa inflacji, dynamika inwestycji, struktura inwestycji, efekty inwestycji. Rozwój i postęp społeczny obrazują takie mierniki, jak liczba izb na 1 mieszkańca, wskaźniki czytelnictwa wydawnictw i gazet. Charakteryzują wybrane dziedziny działalności o ogólnym poziomie i dynamice rozwoju społeczno – gospodarczego (np. liczba komputerów na 100 gospodarstw domowych podłączonych do nowoczesnej sieci informacji naukowej, technicznej, medycznej itp.) Inflacja Inflacja jest procesem stałego wzrostu cen w gospodarce w danym okresie. Jej skutkiem jest spadek siły nabywczej waluty krajowej. Siła nabywcza waluty to ilość towarów (dóbr i usług), jaką można nabyć za określoną sumę tej waluty. Miarą tempa inflacji jest stopa inflacji. Wskaźnik ten określa procentowy wzrost cen w gospodarce w danym okresie. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja oznaczająca spadek ogólnego poziomu cen. Siłę deflacji mierzymy przy pomocy podanych powyżej miar inflacji. Dezinflacją nazywamy natomiast zmniejszenie stopy inflacji. Rodzaje inflacji Rodzaje inflacji wyróżnia się ze względu na: Tempo, czyli stopę inflacji Przyczyny ją powodujące Ze względu na tempo wyróżnia się inflację: • pełzającą (do 5% rocznie), nie zakłóca procesu gospodarowania, • kroczącą (do 10% w skali roku), jeśli „wymknie się” spod kontroli rządu może wywołać spadek dochodów realnych (spadek siły nabywczej), • galopującą (10% - 150% w skali roku), która zniechęca do inwestycji i oszczędzania, zakłóca proces gospodarowania i uniemożliwia wzrost gospodarczy, • hiperinflację (powyżej 150% rocznie). Inflacja może być spowodowana różnymi przyczynami: • popytowej, inaczej ciągnionej przez popyt – zdarza się wówczas, gdy wysokość dochodów i wynikający z nich popyt konsumpcyjny rośnie szybciej niż możliwości wytwórcze gospodarki, • podażowej (kosztowej), inaczej pchanej przez koszty – generalnie przyczyną inflacji kosztowej jest wzrost kosztów produkcji (cen czynników wytwórczych, płac). Motorem wzrostu cen mogą być żądania płacowe silnych związków zawodowych. Bezrobocie Bezrobocie to sytuacja na rynku pracy charakteryzująca się tym, że więcej ludzi poszukuje pracy, niż jest miejsc pracy, tzn. podaż pracy jest większa niż popyt na nią. Bezrobotny to osoba w wieku produkcyjnym, czynna zawodowo, zdolna i gotowa do podjęcia pracy, pozostająca bez pracy, zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy. Miarą bezrobocia jest stopa bezrobocia. Jest to stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo: u = (U (r) / L(a)100 gdzie: u – stopa bezrobocia, U(r) – liczba bezrobotnych zarejestrowanych, L(a) – liczba ludności aktywnej zawodowo, tj. bez osób odbywających czynną służbę wojskową oraz pracowników jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego. Podstawowe rodzaje bezrobocia RODZAJE BEZROBOCIA Frykcyjne Strukturalne Cykliczne Sezonowe Bezrobocie frykcyjne określane jest jako naturalne lub płynne a jego stopa na poziomie 3 – 5 %, nie naruszająca równowagi na rynku pracy, to naturalna stopa bezrobocia. Bezrobocie strukturalne spowodowane jest zmianami strukturalnymi w gospodarce, np. zniknięcie przestarzałych branż czy gałęzi gospodarki i powstawanie nowych. Powodem bezrobocia strukturalnego może być także postęp techniczny (technologiczny). Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) wynika z niedostatecznego rozmiaru popytu całkowitego: konsumpcyjnego i inwestycyjnego czyli niedostatek na dobra i usługi. Bezrobocie sezonowe jest efektem sezonowości niektórych prac, np. w usługach turystycznych, rolnictwie czy budownictwie. Eksport – import Ogół związków rzeczowych łączących odrębne gospodarki narodowe nazywamy wymianą międzynarodową. Przedmiotem tej wymiany mogą być zasoby produkcyjne oraz produkty będące efektem wykorzystania zasobów produkcyjnych. Tradycyjną formą powiązań gospodarczych z zagranicą jest handel zagraniczny. Rozumie się przez niego wymianę towarów i usług między rozpatrywanym krajem a jego otoczeniem zagranicznym. Handel zagraniczny jest efektem międzynarodowego podziału pracy, który przejawia się w występowaniu trwałych stosunków wymiennych między poszczególnymi krajami. Eksport to wywóz za granicę w celu sprzedaży towarów wytworzonych w kraju. Eksportem jest również sprzedaż usług kontrahentowi zagranicznemu. Import to zakup za granicą towarów, które są zużywane w kraju przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa lub jednostki. Importem jest również zakup usług świadczonych przez kontrahentów zagranicznych. Bilans płatniczy Realizowane transakcje z zagranicą powodują powstawanie należności i zobowiązań. Zestawienie zazwyczaj roczne wyrażone w postaci pieniężnej dla całej gospodarki narodowej należności i zobowiązań zagranicznych kraju nosi nazwę bilansu płatniczego. STRUKTURA BILANSU PŁATNICZEGO Bilans obrotów bieżących: - bilans handlowy, - bilans usług, - bilans procentów i dywidend. Bilans obrotów kapitałowych: - kapitałów krótkoterminowych, - kapitałów długoterminowych. Sporządzenie bilansu płatniczego i jego prezentacja Sejmowi oraz Radzie Ministrów jest ustawowym obowiązkiem Narodowego Banku Polskiego. Bilans handlowy Bilans handlowy to różnica między eksportem a importem danego państwa. Dodatni bilans handlowy jest nazywany także nadwyżka handlową, ujemny deficytem handlowym. Bilans handlowy jest częścią bilansu płatniczego. Czynniki wpływające na bilans handlowy: • ceny wyrobów wytwarzanych w kraju, • kurs walutowy, • umowy handlowe, • cła i podatki, • cykle gospodarcze w kraju i za granicą. Każdy kraj, który ma deficyt bilansu płatniczego, narażony jest na utratę rezerw dewizowych, w związku z czym musi podejmować działania zmierzające do zwiększenia eksportu i ograniczenia importu oraz odpływu kapitałów. Kurs walutowy Kurs walutowy to cena waluty obcej wyrażona w walucie krajowej, np. 1 euro = 4,5 zł. Kurs walutowy można ustalić na podstawie: • parytetu złota, • siły nabywczej pieniądza, • relacji popytu i podaży danej waluty. W przeszłości waluty narodowe odnoszono do złota, jednostka waluty reprezentowała określoną wagę złota. W celu ustalenia kursu walutowego na podstawie siły nabywczej każdej waluty należy porównać i wycenić wartość „koszyka dóbr i usług”, składającego się z takiej samej ilości, asortymentu i jakości produktów i usług odrębnie w dwóch krajach, dla których chcemy ustalić kurs walutowy. Relacja popytu i podaży danej waluty koryguje każdą metodę ustalania kursu walutowego. Podobnie jak z ustalaniem ceny towarów. Recesja Recesja jest to zjawisko makroekonomiczne polegające na znacznym zahamowaniu tempa wzrostu gospodarczego, które charakteryzuje się tym, że następuje spadek wielkości produkcji, co prowadzi do spadku zatrudnienia, które wpływa na ograniczenie popytu i w konsekwencji na dalsze ograniczenie produkcji, skutkując nawet spadkiem produktu krajowego brutto. Przyczyny recesji mogą być wielorakie. Do najczęstszych powodów powstawania recesji zalicza się złą politykę monetarną i nadmierną lub niedostateczną ingerencję państwa w gospodarkę, a w szczególności w system finansowy; z reguły również wojny i poważne kataklizmy powodują duże zawirowania ekonomiczne i niekiedy długotrwałe osłabienie gospodarki. Recesje obserwowane do połowy XX wieku były najczęściej połączone z niską inflacją lub nawet deflacją, w drugiej połowie XX wieku częste były też recesje z wysoką inflacją (tzw. hiperinflacja). Koniunktura Koniunktura to pojęcie, które oznacza stan aktywności gospodarczej charakteryzowany poprzez całokształt zmieniających się w czasie wskaźników życia gospodarczego, takich jak: • PKB, • ceny, • płace, • zatrudnienie. Dobra koniunktura oznacza rozwój gospodarczy, zmiany strukturalne i równowagę ekonomiczną, zła koniunktura – na odwrót – oznacza zachwianą równowagę ogólną, spadek (lub zastój) produkcji, wymiany towarowej, cen, dochodu narodowego. Spadek koniunktury w gospodarce rynkowej powoduje, że przedsiębiorcy obawiają się bankructw, pracownicy najemni lękają się o swoje posady, ludzie oszczędzający w bankach liczą się z możliwością spadku stopy procentowej, a ekipa rządząca z niepokojem oczekuje wyników najbliższych wyborów parlamentarnych. Fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego Ekonomiści wyróżnili cztery fazy cyklu koniunkturalnego w gospodarce wolnorynkowej: • rozkwitu (boomu), • kryzysu, • depresji (zastoju), • ożywienia. trend Wielkość produkcji kryzys rozkwit ożywienie depresja rozkwit czas Współczesny cykl koniunkturalny Pod wpływem interwencjonizmu państwowego zmienił się cykl koniunkturalny we współczesnej gospodarce rynkowej. Zamiast czterech faz cyklu, wyodrębnia się dwie fazy. trend Wielkość produkcji Faza wzrostowa - faza ekspansji, łącząca ożywienie i rozkwit. Faza spadkowa - faza recesji, łącząca fazy kryzysu i depresji. czas Faza wzrostowa Faza spadkowa Faza wzrostowa Faza Faza spadkowa wzrostowa Literatura 1. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002 2. Niedzielski E., Łapińska A.: Zarządzanie firmą. WSiP 1999 3. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009 4. http://pl.wikipedia.org
