Polityka-pieniê¿na-c..
advertisement
Polityka pieniężna-wykład (1) Wprowadzenie. Istota, cele i strategie polityki pieniężnej 1. Dlaczego polityka pieniężna jest ważna? PP kojarzymy z efektem stóp procentowych, BC ustala ich wysokość, rada PP ogłasza ich wysokość. 2. Jaki wpływ na nas (podmioty indywidualne, gospodarcze) ma polityka pieniężna? -wysokość stóp procentowych -rezerwa obowiązkowa instrument pobierany bankowi komercyjnemu – 3,5% 3. Co na dziś wiemy o polityce pieniężnej? Prezes NPB Marek Belka Do pomiaru podaży pieniądza wykorzystuje się AGREGATY PIENIĄDZA. Definicja polityki pieniężnej Czym jest polityka? „sprawowanie władzy lub dążenie do jej osiągnięcia” „działanie w imię określonej ideologii” „sztuka rządzenia Państwem” „zespół sądów, określających bliższe lub dalsze cele i kierunki działania oraz sposoby ich realizacji” Czym jest polityka pieniężna? Polityką pieniężną nazywamy działalność banku centralnego prowadzoną w imieniu Państwa, a polegającą na wyborze pieniężnych celów makroekonomicznych i ich realizacji poprzez regulowanie podaży pieniądza i popytu na pieniądz, za pomocą wykorzystania wybranych instrumentów. Definicja pieniądza Pieniądz - powszechnie akceptowany środek zwalniania od zobowiązań Rodzaje definicji pieniądza • statystyczna • funkcjonalna Funkcje pieniądza Ekonomiczne funkcje pieniądza • płatnicza (środka wymiany) • cyrkulacyjna(środka wymiany) • obrachunkowa (miernika wartości) • tezauryzacyjna Społeczne funkcje pieniądza • informacyjna (komunikacyjna) • motywacyjna • behawioralna • dezintegracyjna • integrująca (instytucjonalna) RODZAJE PIENIĄDZA ORAZ JEGO „MOC” Rodzaje pieniądza – krotka historia • pierwotny • kruszcowy • papierowy • bezgotowkowy • elektroniczny Źródła „mocy” pieniądza w zwalnianiu od zobowiązań • używanie na terenie danego państwa waluty tego kraju jest przymusowe • w skali międzynarodowej jest ono dobrowolne i wynika głownie z działań sił rynkowych(z pewnymi wyjątkami) Podaż pieniądza • definicja 1 • sposob kalkulacji • „odpowiednia jej ilość” Popyt na pieniądz • definicja • motywy utrzymywania pieniądza • determinanty Stopa procentowa • definicja • rodzaje Cechy charakterystyczne polityki pieniężnej • wielopłaszczyznowe oddziaływanie, wynikające z wielości i różnorodności jej odbiorców (np. gospodarstwa domowe) • zróżnicowanie nakładanych na nią celów (np. pieniężne) • konkurencyjność, komplementarność, bądź spójność z innymi rodzajami polityki gospodarczej • horyzont czasowy jej wpływu (np. krótko- i długoterminowa) • charakter polityki pieniężnej (np. narodowa) Systematyka polityki pieniężnej zaliczenie!! Kryterium kształtowania celów i realizacji polityki pieniężnej • Polityka pieniężna ustrojowa • Polityka pieniężna procesowa pieniężnej 1) Kryterium horyzontu czasowego • Polityka krótkookresowa • Polityka średniookresowa • Polityka długookresowa 2) Kryterium sposobu oddziaływania na gospodarkę • Polityka ekspansywna • Polityka restrykcyjna • Polityka neutralna 3) Kryterium kosztu pieniądza w gospodarce • Polityka taniego pieniądza • Polityka drogiego pieniądza POLITYKA PIENIĘŻNA USTROJOWA Polityka pieniężna ustrojowa obejmuje regulowanie w ramach istniejącego systemu walutowego stosunku między walutą krajową a walutami obcymi oraz w ramach ustroju pieniężnego – zasady gwarantowania gospodarce odpowiedniej ilości pieniądza. Polityka pieniężna ustrojowa prowadzona jest w celu: • realizacji zmian określonych celów polityki walutowej i pieniężnej • wyznaczenie apolityce pieniężnej i walutowej konkretnych ram działania w zakresie wyboru instrumentow • kształtowania zmian w postępowaniu banków i podmiotów gospodarczych na rynku finansowym • realizacji zmian w strukturze i kontroli systemu bankowego oraz zmian w obsłudze gospodarki i handlu zagranicznego POLITYKA PIENIĘŻNA PROCESOWA Polityka pieniężna procesowa stanowi kombinację celów i środków polityki pieniężnej, której zadaniem jest sterowanie procesem gospodarowania pieniądzem. Polityka pieniężna procesowa: • wpływa na występujące w czasie zmiany podaży i popytu na pieniądz oraz zmieniające się relacje między tymi wartościami • charakteryzuje się dużą dynamiką • powinna być wrażliwa na wszelkie zmiany rynkowe dotyczące pieniądza • realizuje, w ramach polityki pieniężnej ustrojowej, cele polityki pieniężnej poprzez bieżące dostosowywanie narzędzi polityki pieniężnej do istniejących warunków ogólnogospodarczych Systematyka polityki pieniężnej 2 – kryterium horyzontu czasowego • Polityka krótkookresowa: ▫ nastawiona na realizację bieżących, doraźnych zadań ▫ prowadzona jest w celu elastycznego reagowania na zmieniające się warunki ekonomiczne w trakcie przebiegu cyklu koniunkturalnego • Polityka średniookresowa: ▫ skoncentrowana na realizacji wzrostu gospodarczego ▫ pomaga neutralizować negatywne skutki odchyleń PKB od wyznaczonej ścieżki wzrostu • Polityka wieloletnia (strategiczna): ▫ określa drogę dochodzenia i gwarantowania siły nabywczej pieniądza – kryterium sposobu oddziaływania na gospodarkę •Polityka restrykcyjna: ▫ ogranicza i hamuje działalność gospodarczą ▫ preferuje metody i środki administracyjne regulacji obiegu pieniądza • Polityka ekspansywna: ▫ wspomaga aktywność gospodarczą ▫ liberalizuje istniejące ograniczenia administracyjne ▫ wprowadza więcej zasad rynkowych • Polityka neutralna: ▫ pozostawia „rynkowi” swobodę działania ▫ pieniądz spełnia rolę ewidencyjną, obrachunkową – kryterium kosztu pieniądza w gospodarce • Polityka taniego pieniądza: ▫ ma za zadanie stymulować gospodarkę ▫ „ekspansja kredytowa” • Polityka drogiego pieniądza: ▫ ma za zadanie hamowanie nadmiernego ożywienia gospodarczego ▫ „podrożenie kredytów” CELE POLITYKI PIENIĘŻNEJ zaliczenie Co może być celem polityki pieniężnej? Czy polityka pieniężna może mieć wiele celow? Jak przekłada się wybor celu/celow polityki pieniężnej na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa? 3 Systematyka celów polityki pieniężnej – kryteria 1) Kryterium skali oddziaływania • cele makroekonomiczne • cele mikroekonomiczne 2) Kryterium przedmiotowe • cele pieniężne • cele ogólnogospodarcze 3) Kryterium podmiotowe • cele własne banku centralnego • cele całego systemu bankowego 4) Kryterium horyzontu czasowego • cele krótkookresowe • cele strategiczne 5) Kryterium sposobu określenia i realizacji polityki • ujęcie tradycyjne (triada celów) • ujęcie nowoczesne, wieloparametryczne Przykłady celów polityki pieniężnej zaliczenie ! Kryterium Kryterium skali oddziaływania Kryterium sposobu określenia i realizacji polityki Rodzaje celów Cele makroekonomiczne Cele mikroekonomiczne Ujęcie tradycyjne (triada celów) Przykładowe cele Wzrost gospodarczy, wysokie zatrudnienie, stabilność rynków finansowych Wywoływanie pożądanych reakcji u podmiotów gospodarczych Cele finalne, pośrednie i operacyjne Ujęcie nowoczesne, wieloparametryczne Bezpośredni cel inflacyjny Kryterium przedmiotowe Cele pieniężne Kształtowanie siły nabywczej pieniądza, relacje kursowe Cele ogólnogospodarcze Kryterium podmiotowe Cele własne banku centralnego Cele całego systemu bankowego Cele krótkookresowe Restrukturyzacja gałęzi gospodarki, polityka zatrudnienia, stymulowanie wzrostu gospodarczego Kształtowanie emisji pieniądza, rezerw walutowych, stop procentowych banku centralnego Kształtowanie polityki depozytowo-kredytowej banków, usprawnianie systemów rozliczeń międzybankowych Bieżący poziom stop procentowych Cele strategiczne Stabilizacja siły nabywczej pieniądza Kryterium horyzontu czasowego Polityka pieniężna jako element polityki gospodarczej Polityka gospodarcza +Polityka fiskalna +Polityka pieniężna +Polityka kursowa +Polityka dochodowa Elementy polityki gospodarczej • Polityka fiskalna _ Cel: utrzymanie obciążeń podatkowych na poziomie optymalizującym tempo wzrostu i zaspokojenia potrzeb finansowych państwa • Polityka pieniężna _ Cel: stabilizacja cen 4 • Polityka kursowa _ Cel: dążenie do równowagi bilansu płatniczego • Polityka dochodowa _ Cel: zapewnienie wysokiego poziomu zatrudnienia i zgodnego tempa wzrostu zarobków z tempem wzrostu wydajności pracy Szkoły głównego nurtu teorii ekonomii ZALICZENIE 5 STRATEGIE POLITYKI PIENIĘŻNEJ Strategia • program ogólny działalności podmiotu ukierunkowany na wykorzystanie potencjału i zasobów dla osiągnięcia zamierzonych celów • kierunek i zakres działania, który zamierza się przyjąć w długim terminie, aby osiągnąć swoje cele i zyskać przewagę • tworzenie, rozwój, przygotowanie i wykorzystanie sił dla osiągnięcia celów • plan działania podmiotu opisujący jego zachowanie w każdej możliwej sytuacji STRATEGIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ Definicja: sposób ustalania i realizacji polityki pieniężnej ~ jakie są cele? ~ jakie są warunki? ~ jakie są narzędzia? Rodzaje strategii: 1. Strategie tradycyjne, np. triada celów 2. Strategie nowoczesne: a) Strategia Bezpośredniego Celu Inflacyjnego (BCI) b) Strategia eklektyczna Cechy strategii polityki pieniężnej Analizy Dane Prognozy Realizacja wyznaczonej strategii 1. Realizowanie polityki opartej na stałych regułach – koncentrowanie się na realizacji wybranego celu (wg określonego podejścia), ignorowanie bieżących zmian rynkowych 6 2. Realizowanie polityki elastycznej, dyskrecjonalnej – dostosowanie działań BC do bieżącej sytuacji rynkowej Cele finalne polityki pieniężnej Narodowy Bank Polski Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Europejski Bank Centralny Główny cel: „utrzymanie stabilności cen" Dodatkowo: „Bez uszczerbku dla celu stabilności cen, ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze we Wspólnocie, mając na względzie przyczynianie się do osiągnięcia celów Wspólnoty ustanowionych w artykule 2." (Traktat artykuł 105 ustęp 1) Cele, które stawia przed sobą Unia (artykuł 2 Traktatu o Unii Europejskiej), to wysoki poziom zatrudnienia oraz osiągnięcie zrównoważonego i bezinflacyjnego wzrostu. Uzasadnienie wyboru stabilności cen jako jedynego celu polityki pieniężnej KRZYWA PHILIPSA ZALICZENIE – OPIS MECHANIZMU !!! 1. Efekty polityki pieniężnej charakteryzują się długimi i zmiennymi opoźnieniami (timelags) 2. Akceptacja braku długookresowej wymienności inflacji i bezrobocia (tzw. pionowy kształt długookresowej krzywej Phillipsa) 3. Problem tzw. niespojności czasowej polityki pieniężnej 4. Uznanie, że stabilność cen zwiększa efektywność funkcjonowania systemów gospodarczych, a przez to przyczynia się do wzrostu dobrobytu Uzasadnienie wyboru stabilności cen jako jedynego celu polityki pieniężnej • A - punkt początkowy to gospodarka w stanie równowagi, się brakiem inflacji rzeczywistej i inflacji oczekiwanej oraz stopy płac nominalnych (W=Π=Πe=0%). • Państwo poprzez wzrost podaży pieniądza powoduje rynkach dóbr i siły roboczej; poprzez wzrost masy pieniądza ceny materiałowe i płace nominalne, ale ceny materiałowe szybciej niż płace nominalne, zatem tak naprawdę płace Pracownicy ulegają jednak „iluzji pieniężnej” i nie widzą realnych. Sugerując się wzrostem płac nominalnych roboczej (na którą jest popyt). Bezrobocie się zmniejsza jednoczesnym wzroście płac nominalnych ( Wo→W1). Tym wzdłuż krzywej Phillipsa odpowiada ruch: A →B. • Pracownicy zdążyli się jednak zorientować, że tak B) stracili, ponieważ ich płace realne się obniżyły. Żądają dalszego wzrostu płac nominalnych, tak aby realnie nie stracić. Gdy pracodawcy się na to zgodzą, krzywa Phillipsa przesuwa się do góry i przy wyższych płacach nominalnych (W2) osiągamy punkt C położony na nowej krzywej Phillipsa. Płace nominalne będą rosły o oczekiwaną wartość inflacji (Πe) (na wyższy wzrost prawdopodobnie nie zgodzą się pracodawcy). Zatem z tego wynika, że charakteryzująca brakiem zmiany wzrost popytu na rosną też rosną realne maleją. spadku pła zwiększają oni podaż siły (Uo→ U1), przy ruchom naprawdę na tym (A → 7 odległość (B → C) odpowiada wysokości Πe. W wyniku wzrostu płac realnych, przedsiębiorstwa będą musiały zwalniać pracowników i bezrobocie będzie się zwiększać, aż płace będą maleć aż do W1. Ruch (C → D) oznacza powrót do naturalnej stopy bezrobocia. TRIADA CELÓW Triada celów - cele finalne, cele pośrednie, cele operacyjne Triada celów – cele pośrednie Cechy: 1. Cel pośredni powinien być mierzalny 2. Powinien znajdować się pod kontrolą BC 3. Powinien mieć przewidywalny wpływ na cel finalny Najczęstsze cele pośrednie polityki pieniężnej 1. Kontrola kursu walutowego 2. Kontrola agregatów pieniężnych 3. Kontrola stop procentowych Powyższe cele pośrednie są wobec siebie alternatywne! Tylko Bułgaria ma Triadę celów, reszta państw w Europie działa wg BCI. Przy zarządzie walutą BC traci swoją naważniejszą funkcję tzn. kredytodawcy ostatniej szansy. Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego - cechy 1. Kontrola częściej stosowana w krajach rozwijających się /powody: niepewność w handlu zagranicznym, powody polityczne, niechęć do silnych wahań kursu/ 2. Wybór systemu kursu walutowego zależy w dużym stopniu od rozwoju rynków finansowych 3. Kontrola kursów walutowych ogranicza niezależność polityki pieniężnej 8 Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego – przykład Wielkiej Brytanii • Od wiosny 1987 do wiosny 1988 BA utrzymywał stały kurs względem marki /1 GBP = 3 DEM/ • Wiązało się to z obniżką stop procentowych o 2,5 pp • Dalej nastąpił wzrost popytu wewnętrznego. Nie można było podnieść stop procentowych, ponieważ było to niespójne z celem w postaci kursu • Ostatecznie podniesiono stopy procentowe, ale zbyt późno. • Efektem był wzrost inflacji do 11%!!! Cele pośrednie. (1) Kontrola kursu walutowego – przykład Bułgarii • Tradycyjna celem pośrednim kurs walutowy • Zarząd walutą: złożony z czterech elementów: • Sztywnego kursu waluty krajowej względem zagranicznej (kotwica) • Pełnej swobody wymiany waluty krajowej na zagraniczną po ustalonym kursie • Zakazu kreacji pieniądza przez bank centralny – wielkość emisji ma w pełni odpowiadać wielkości napływu walut zagranicznych • Długoterminowe zobowiązanie do utrzymania tego systemu zapisane jest w ustawie o banku centralnym lub w konstytucji • Cel priorytetowy: stabilny poziom cen • Stały kurs walutowy 1EUR=1.95583BGN • NBB nie ma wpływu na krajowe stopy procentowe, • Wysoki poziom przejrzystości polityki. (1) Kontrola kursu walutowego – zalety i wady Zalety Wady • Stały lub administrowany kurs • Utrata niezależności polityki pieniężnej przez • Cel jest jasny i zrozumiały uzależnienie się od innej waluty • Dobry odbiór społeczny • Trudności z usztywnianiem kursu waluty krajowej w • Wzmacnia wiarygodność polityki obliczu postępującej globalizacji pieniężnej • Utrzymanie kursu walutowego na określonym • Osłabia oczekiwania inflacyjne poziomie wymaga utrzymanie stop procentowych na określonym poziomie Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych – istota 9 Strategia monetarystyczna _ BC powinien dbać o taki wzrost ilość pieniądza, który odpowiadałby oczekiwanemu wzrostowi realnego PKB przy uwzględnieniu oczekiwanych zmian w prędkości obiegu pieniądza, ale bez uwzględnienia wahań koniunkturalnych. _ Podejście to opiera się na długoterminowych badaniach potwierdzających dominujący wpływ ilości pieniądza na nominalny PKB oraz ilości pieniądza na poziom cen (równanie Fishera). • M= podaż pieniądza • V = szybkość obiegu pieniądza • P = poziom cen • T = ilość transakcji przeprowadzonych z użyciem pieniądza M*V=P*T Strategia zorientowana na potencjał _ Strategia ta zmierza do ograniczenia wzrostu podaży pieniądza odpowiednio do wzrostu potencjału produkcyjnego. Kontrola agregatów pieniężnych – agregaty pieniężne wg NBP 1) AgregatM0 (baza monetarna) pieniądz gotówkowy w obiegu wartość rachunków bieżących banków komercyjnych wartość na rachunkach rezerwy obowiązkowej 2) Agregat M1 M0 +, wartość depozytów na żądanie w złotych i walutach obcych w bankach komercyjnych 3) Agregat M2 M1 +, wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat, depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy 4) Agregat M3 M2 +, bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu nie przekraczającym 2 lata oraz zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych (2) Kontrola agregatów pieniężnych –zalety i wady zalety wady • Prostota wymowy agregatów •Załamanie związku między agregatami a inflacją • Łatwa w odbiorze społecznym • Słaba czytelność kategorii pieniężnych • Łatwa w prezentacji • Niepewność impulsów wynikających z agregatów ze • Gwarancje przejrzystości względu na załamanie stabilności funkcji popytu na prowadzonej polityki pieniężnej pieniądz • Zmniejsza oczekiwania inflacyjne • Niemożność prowadzenia polityki sztywnego kursu walutowego ze względu na globalizację rynków finansowych • Występowanie substytutów pieniądza Cele pośrednie. (2) Kontrola agregatów pieniężnych – zadanie Wylicz podaż pieniądza w gospodarce wiedząc, że (dane w mld złotych): 1. depozyty a vista (bieżące) gospodarstw domowych – 50 2. gotówka w kasach banków – 5 3. depozyty budżetu państwa (rządu), dla których przewidziano sześciomiesięczny termin wypowiedzenia – 5 4. gotówka w posiadaniu gospodarstw domowych - 10 5. obligacje z rocznym terminem zapadalności – 20 6. papiery wartościowe sprzedane przedsiębiorstwom z udzielonym przez bank przyrzeczeniem odkupu – 10 10 7. depozyty overnight przedsiębiorstw – 40 8. ośmiomiesięczne depozyty przedsiębiorstw – 60 9. depozyty gminy Kołobrzeg z pierwotnym terminem 4 lata, zwrot depozytów nastąpi za rok - 3 10. lokaty oszczędnościowe gospodarstw domowych o terminie 18 miesięcy – 35 11. czteroletnie papiery dłużne – 15 12. jednostki uczestnictwa w funduszach rynku pieniężnego – 1 13. depozyty gmin z miesięcznym terminem wypowiedzenia – 5 14. roczne depozyty banków – 12 Poz. Mld zł M1 M2 M3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 OUT (3) Kontrola stóp procentowych – istota, założenia 1. Wychodzi z założenia, że popyt na pieniądz określany jest przez stopę procentową (strategia postkeynesowska). 2. Założenie niestabilności sektora prywatnego (generuje to wahania płynności podmiotów). 3. Celem jest ukształtowanie równowagi na rynku stopy procentowej. Stopa procentowa równowagi jest stopą długookresową. 4. Aby polityka była skuteczna, konieczna jest odpowiednia wrażliwość inwestycji na zmiany stopy procentowej. Nie do końca rozpoznany jest mechanizm transmisji impulsów polityki pieniężnej poprzez zmiany stopy procentowej! (3)Kontrola stóp procentowych zalety •Ogranicza wahania popytu globalnego i produkcji • Łatwość obserwacji • Duży wpływ banku centralnego na ten parametr • Dobry regulator • Łatwy w kontroli wady •Mała elastyczność popytu na pieniądz • Problem w określeniu relacji między stopami procentowymi a stopniem realizacji celu finalnego (stabilność cen) Triada celów – cele operacyjne Istota: Cele operacyjne polityki pieniężnej są to wielkości poddające się bezpośredniej kontroli w układzie dziennym, mające związek z celami pośrednimi (wyznaczonymi w ramach strategii tradycyjnej). Cechy: • można na nie wpływać bezpośrednio za pomocą instrumentów polityki pieniężnej • łatwe w obserwacji, łatwo mierzalne • odległe od celu finalnego 11 Bank Centralny, aby efektywnie kontrolować cele operacyjne musi posiadać szybki dostęp do informacji o kształtowaniu się danej wielkości Rodzaje celów operacyjnych 1. Kontrola stop procentowych. _ Najbardziej pożądana w sytuacji wystąpienia szoku popytowego (np. zmiany w wydatkach konsumpcyjnych). _ Od strony technicznej polega na kontroli tzw. wolnych rezerw systemu bankowego. _ Zaletą jest to, że efekty zmian stopy procentowej pojawiają się stosunkowo szybko. 2. Kontrola wąskiego agregatu pieniężnego. _ Najbardziej pożądana w sytuacji wystąpienia szoków podażowych (nagłe zmiany cen czynników) _ Agregatowym celem operacyjnym może być pieniądz rezerwowy lub wolne zasoby banków komercyjnych. _ W przypadku kontroli pieniądza rezerwowego BC może wpływać na wielkość podaży ogółem (istnieje relacja między tymi wielkościami) _ Kontrolując pieniądz rezerwowy, BC godzi się z większymi wahaniami stop procentowych TRIADA CELÓW – przykład celów 1) Instrumenty • operacje otwartego rynku 2) Cel operacyjny • stopy procentowe rynku międzybankowego 3) Cel pośredni • rynkowe stopy Procentowe 4) Cel finalny • stabilność Cen Dlaczego triada celów straciła na popularności • kontrola stop procentowych – nie sprawdziła się w praktyce, • kontrola kursu: – liberalizacja i globalizacja rynku finansowego, – stosowana dalej w niektórych gospodarkach w szczególnych warunkach, • kontrola agregatów pieniężnych: – załamanie związku między agregatami a inflacją, – słaba czytelność kategorii pieniężnych, – załamanie funkcji popytu na pieniądz, – brak kontroli banku centralnego nad szeroką podażą pieniądza. BEZPOŚREDNI CEL INFLACYJNY (BCI) Cechy charakterystyczne strategii BCI Zobowiązanie się banku centralnego do osiągnięcia i utrzymywania niskiego i stabilnego poziomu inflacji System płynnego kursu walutowego 12 Dokonywanie prognozy inflacji, a niekiedy stosowanie jej jako celu pośredniego Odpowiedzialność banku centralnego za realizację celu inflacyjnego Jasna, przejrzysta polityka informacyjna Wykorzystanie wszelkich dostępnych wskaźników i danych o stanie gospodarki Publiczne ogłaszanie średniookresowego celu inflacyjnego Formy strategii BCI 1) Sztywna strategia BCI •BC przyjmuje wąski przedział odchyleń rzeczywistej inflacji od poziomu planowanego • Przesunięcia czasowe w występowaniu skutków decyzji polityki pieniężnej są nieznaczne • Polityka pieniężna musi podlegać częstym modyfikacjom 2) Elastyczna strategia BCI • Zgodnie z tym podejściem dopuszcza się szeroki przedział odchyleń rzeczywistej inflacji od zakładanej • Możliwa dłuższa analiza celem oszacowania przyczyn zmian poziomu cen (czy są one np. wynikiem szoków, które wchłonie rynek) • Polityka uznawana za bardziej przejrzystą od pełnej strategii BCI ze względu na rzadsze zmiany realizowanej strategii (podejścia) • Bank centralny koncentruje się na prowadzeniu długoterminowej polityki dezinflacji Odmiany strategii BCI ze względu na kryterium przejrzystości i wiarygodności 1. Pełna strategia BCI (full-fledged inflation targeting) _ Najpowszechniej znana forma strategii BCI _ Stosowane przez kraje o średniej lub wysokiej wiarygodności _ Jasne (sformalizowane) zobowiązanie banku centralnego do realizacji wytyczonego celu _ Stosowana m.in. w takich krajach jak: Nowa Zelandia (1990), Wielka Brytania (1992), Węgry (2001), Słowacja (2005), Czechy (1997), Polska (1999) 2. Eklektyczna strategia inflacyjna (eclecticinflationtargeting) _ Bank centralny posiada dużą wiarygodność, umożliwiającą utrzymanie niskiej i stabilnej inflacji bez stosowania pełnej przejrzystości i odpowiedzialności wobec celu inflacyjnego _ Polityka pieniężna jest bardzo elastyczna _ Stosowana m.in. w takich krajach jak: Szwajcaria, Singapur, EBC 3. Lekka strategia BCI (inflationtargeting lite) Instytucjonalne wdrożenie strategii BCI Do najważniejszych instytucjonalnych uwarunkowań wprowadzenia strategii bezpośredniego celu inflacyjnego należą: 1. Jasne zobowiązanie banku centralnego do osiągania niskiego i stabilnego poziomu inflacji 2. Niezależność banku centralnego (przede wszystkim operacyjna, a więc niezależność w wyborze stosowanych instrumentów, a niekiedy również niezależność w ogłaszaniu celi inflacyjnego), 3. Wiarygodność banku centralnego w dążeniu do osiągania wytyczonego celu 13 Sposoby wyrażania celu inflacyjnego Cel wyrażony punktowo Węgry, Finlandia, Norwegia, Wielka Brytania, Czechy, Meksyk Pasmo wahań +/- 2 p.p. lub mniej Kanada, Australia, Chile, Izrael, Szwecja, Hiszpania, Nowa Zelandia, Polska, Kolumbia, Korea Pasmo wahań +/- 2 p.p. lub więcej RPA, Tajlandia, Brazylia Pasmo niesymetryczne EBC (cel inflacyjny: poniżej, ale zbliżony do 2%)Szwajcaria (poniżej 2%) Poziom celu inflacyjnego w wybranych krajach Polska 2,5% +/- 1 p.p. Brazylia 4,5% +/- 2 p.p. Chile 2-4% Tajlandia 0%-3,5% Podmiot wyznaczający cel inflacyjny Cel ogłaszany przez/Kraje Rząd Wielka Brytania, Brazylia, Izrael, Norwegia Rząd i Bank Centralny Nowa Zelandia, Kanada, Australia, Węgry, Czechy, RPA Bank Centralny Finlandia, Polska, Kolumbia, Meksyk, Szwecja Zalety i wady strategii BCI Zalety •Eliminacja problemu dynamicznej niespójności czasowej (prowadzącej do powstania wyższego poziomu inflacji). • Dzięki elastyczności sposobu realizacji BCI może ona wspomagać stabilizowanie dochodu • Może prowadzić do obniżenia poziomu oczekiwań inflacyjnych, • Przejrzystość i jasność strategii • Przyczynia się do wzrostu wiarygodności banku centralnego • Zmniejsza ryzyko prób wpływu władzy fiskalnej na politykę pieniężną • Spójne wykorzystanie szerokiego zakresu informacji • Pozwala na lepszą ocenę realizowanej strategii ex post • Wyznaczony cel inflacyjny w zasadzie nie musi podlegać okresowym korektom Wady •Bank Centralny może kontrolować inflację tylko w ograniczonym zakresie (inflacja zależy od wielu czynników, na które Bank Centralny nie ma wpływu) • Efekty działań monetarnych są widoczne z dość dużym opóźnieniem czasowym • Nadmierne koncentrowanie się na inflacji może prowadzić do większych fluktuacji dochodów • Wymaga płynnego kursu walutowego, co wg niektórych zwiększa ryzyko perturbacji w gospodarce • Zbyt duża dyskrecjonalność strategii • Słaba odpowiedzialność banku wobec instytucji demokratycznych 14 STRATEGIA EKLEKTYCZNA Strategia eklektyczna polityki pieniężnej 1. Zapewnia swobodę działania, elastyczność dostosowań. 2. Bank nie formułuje celów pośrednich, może realizować wiele celów finalnych. 3. W praktyce w krótkim okresie bank stabilizuje koniunkturę (przy niskiej inflacji), w okresie wzrostu inflacji koncentruje się na jej ograniczaniu. Polska – kurs płynny kierowany co oznacza, że kurs jest ustalany przez mechanizm rynkowy, ale bank centralny posiada „furtkę” do interwencji walutowej !!!!! SENIORAT – różnica między wartością nominalną a kosztami produkcji pieniądza; stanowi zysk NBP !!! Dyskrecjonalna = elastyczna Pieniądz jest elastyczny, gdy w krótkim okresie jego zmiany nie powodują zmian w obszarze zatrudnienia i produkcji (2) Inflacja w polityce pieniężnej INFLACJA ZAWSZE JEST NA ZALICZENIU! Inflacja – wzrost ogólnego poziomu cen (w kolejnych okresach) Deflacja – przeciwieństwo inflacji (spadek ogólnego poziomu cen) Dezinflacja – spadek tempa inflacji Agflacja– wzrost cen żywności, przekładający się na wzrost ogólnego poziomu cen Stagflacja = stagnacja + inflacja Slumpflacja – inflacja, której towarzyszy spadek produkcji i dochodu Narodowego Przyczyny wysokiej inflacji Ułożenie polityczne, demokracja większą władze ma ten, kto ma więcej pieniędzy Sytuacja militarna – wojny Klimat – brak pożywienia Co wpływa na sposób postrzegania inflacji? 1. Skupianie uwagi na często kupowanych artykułach 2. Lepsza pamięć do podwyżek niż do obniżek cen(bardziej pamięta się rzeczy negatywne) 3. Postrzeganie inflacji jest trwałe 4. Ignorowanie zmian jakości (jakoś z roku na rok jest coraz niższa) 5. Wpływ mediów (powtarzalność widzenia czegoś sprawia, że to kupujemy) Najważniejsze przyczyny inflacji • nadmierna emisja pieniądza (pieniądz jest mniej warty i więcej kupujemy) • ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego • wzrost kosztów produkcji – wzrost kosztów przekłada się na wzrost cen • nadmierny wzrost popytu wzrost popytu powoduje wzrost cen • niezrównoważony budżet państwa (wydatki przewyższają wpływy) • przeinwestowanie gospodarki (zbyt duże nakłady na inwestycje) • import inflacji - wzrost kosztów • utrzymująca się przez długi czas nadwyżka eksportu nad importem (eksport powoduje, że przez brak produktów wzrastają ceny) • monopolizacja gospodarki - przenoszenie kosztów produkcji na cenę • zadłużenie przedsiębiorstw Rodzaje inflacji – przykładowe klasyfikacje 1) Kryterium Tempa •pełzająca (do 5%) • krocząca (5-10%) • galopująca (dwu-trzycyfrowa) • hiperinflacja (powyżej 150%) 2) Kryterium Przyczyny • wewnętrzna • importowana 15 • popytowa • kosztowa 3) Forma Występowania • ukryta, • jawna Spirala inflacyjna – całość krąży i sama się napędza Oczekiwania inflacyjne w realizacji polityki pieniężnej • Czy bank centralny powinien reagować na zmiany w inflacji, czy oczekiwaniach inflacyjnych? • Reakcja na zmianę inflacji jest z zasady spóźniona, szczególnie uwzględniając długość kanału transmisji… • Należy zatem analizować zarówno inflację, jak i oczekiwania inflacyjne!!! • Oczekiwania inflacyjne związane są z pojęciem presji inflacyjnej!!! Koszty inflacji 1. Niepewność – trudności w podejmowaniu racjonalnych decyzji Ekonomicznych (nie wiadomo czy spadnie czy wzrośnie) 2. Niedoskonała indeksacja systemu podatkowego (tzw. pułapka inflacyjna, taksflacja) – brak zmian w progach podatkowych 3. Ryzyko oszczędzania – zmniejszona skłonność do oszczędzania 4. Przeinwestowanie systemu finansowego – dodatkowy napływ inwestycji do sektora finansowego 5. Koszty „zdzieranych zelówek” i zmian etykiet – poświęcanie znacznych ilości czasu na racjonalizację (konieczność reakcji na zmiany cen Zaliczenie slajd poniżej !!! 16 PODSTAWOWE MIARY INFLACJI Mierniki Inflacji: *CPI (Consumer Price Index) *PPI (Producer Price Index) *Deflator PKB *Inflacja bazowa (coreinflation) CPI (Consumer Price Index) • wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych; • podawany do publicznej wiadomości co miesiąc; • najpopularniejsza miara inflacji; • mierzy zmiany cen w odniesieniu tylko do niektórych produktów lub usług, tworzących tzw. koszyk konsumpcyjny, rokrocznie aktualizowany na podstawie wyników badań budżetów gospodarstw domowych; koszyk składa się z ok. 2000 rożnych towarów i usług, a ich udział jest ważony tak, aby odzwierciedlać wydatki „statystycznego gospodarstwa domowego”; • nie uwzględnia efektów substytucji między towarami (wada) • HICP (Harmonized Index of Consumer Prices) – wskaźnik stosowany przez EBC do pomiaru stabilności cen w strefie euro; wyznaczany jako średnia ważona wskaźników cen dla poszczególnych krajów; uwzględnia specyfikę konsumpcji w poszczególnych krajach strefy euro PPI (Producer Price Index) • wskaźnikcen producentów; • podawany do publicznej wiadomości co miesiąc, razem z danymi o dynamice produkcji przemysłowej (produkcji sprzedanej przemysłu); 17 • wskaźnik ten nie bierze pod uwagę zmian cen usług oraz dotyczy wyłącznie cen towarów w obrocie hurtowym, które zostały wyprodukowane i sprzedane przez zakłady przetwórstwa przemysłowego, górnictwo oraz przedsiębiorstwa dostarczające i wytwarzające energię elektryczną, gaz i wodę; • PPI mierzy ceny netto, czyli z wyłączeniem podatku VAT i akcyzy, ale uwzględnia rożnego rodzaju dotacje przedmiotowe przyznawane dla poszczególnych wyrobów; • uważa się, że ceny producentów są wskaźnikiem wyprzedzającym w stosunku do zmian cen konsumentów, tj. pozwalają przewidywać zmiany inflacji CPI. (taka sytuacja nie zawsze ma miejsce, ponieważ hurtownicy i detaliści mogą przejąć na siebie część wzrostu cen towarów, rezygnując w ten sposób z części marży Deflator PKB • wskaźnik stosowany w celu pokazania wielkości produktu krajowego w wielkościach realnych (po wyeliminowaniu zmian cen) • stosunek nominalnego i realnego PKB • informuje, jaka część przyrostu strumienia dóbr i usług w gospodarce wynika wyłącznie z efektów cenowych • wartość dodatnia => PKB nominalny > PKB realny => inflacja • wartość ujemna=> PKB nominalny < PKB realny => deflacja • najbardziej kompleksowa miara zmian cen – bierze pod uwagę ceny wszystkich dóbr i usług, które wliczane są w strumień produktu krajowego brutto zgodnie z powszechnie przyjętą metodologią jego szacunków Inflacja bazowa • ta część inflacji rejestrowanej, która jest związana z oczekiwaniami inflacyjnymi i presją popytową oraz która jest niezależna od szoków podażowych • cechy inflacji bazowej _ przybliża średnio- i długookresowy trend wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w gospodarce _ ilustruje tendencje zmian cen oczyszczone z wahań periodycznych i sezonowych oraz powstałych na skutek szoków podażowych, które najczęściej mają charakter przejściowy _ wskazuje na tę część inflacji, której związek z prowadzoną polityką pieniężną jest silniejszy niż w przypadku pozostałych części i w efekcie jest wrażliwa na podejmowane decyzje w polityce pieniężnej _ jej zmiany umożliwiają oszacowanie (ex post) kierunku i skali wpływu prowadzonej polityki pieniężnej na inflację _ jej miary charakteryzują się na ogół mniejszą zmiennością w czasie niż wskaźniki inflacji CPI Miary inflacji bazowej stosowane przez NBP 1. inflacja bazowa po wyłączeniu cen administrowanych, ▫ wskaźnik powstaje poprzez wyeliminowanie cen, które nie są kształtowane przez mechanizmy rynkowe (ceny regulowane np. przez rząd) ▫ ceny administrowane obejmują towary i usługi, których ceny finalne znajdują się w pełni lub w znacznym stopniu pod wpływem instytucji rządowych, samorządowych i regulatorów ▫ przykłady cen administrowanych => woda, PKP, gaz etc. 2. inflacja bazowa po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych, ▫ wyłączenie wpływu cen najbardziej zaburzonych, czyli cen tych towarów i usług, które są szczególnie wrażliwe na szoki podażowe/popytowe i podlegają sezonowości ▫ zmienność jest oceniana na podstawie odchylenia standardowego ▫ przykłady produktów o najbardziej zmiennych cenach => żywność, ropa etc. 3. inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii, ▫ na grupę cen energii składają się: paliwa silnikowe oraz nośniki energii (energia elektryczna, gaz, centralne ogrzewanie, ciepła woda, opał) ▫ w 2011 r. udział (waga) cen żywności i energii wynosił 40,9% koszyka CPI 4. 15% średnia obcięta. ▫ obcięcie jest dokonywane symetrycznie z obu stron rozkładu zmian cen ▫ zostają w ten sposób odrzucone grupy o łącznej wadze 30%, których cena uległa największej zmianie w stosunku do okresu bazowego. Projekcje inflacji • Bank centralny, oprócz tego jaka jest inflacja (inflacja bazowa) oraz oczekiwania inflacyjne, potrzebuje również informacji, jak ukształtuje się inflacja, jeśli bank centralny nie podejmie żadnych kroków (nie zmieni stop procentowych)… • W tym celu, na podstawie modeli strukturalnych gospodarki, tworzy projekcje inflacji 18 • W uproszczeniu podejmuje się takie decyzje, aby projekcja inflacji z jak największym prawdopodobieństwem, mieściła się w celu Oczekiwania inflacyjne – hipotezy odnośnie kształtowania się oczekiwań inflacyjnych 1. Oczekiwania statyczne _ są niezależne od innych zmiennych, _ wg tego podejścia tempo inflacji jest rowne tempu wzrostu ilości pieniądza _ założenie, że istnieje wymienność między inflacją a stopą bezrobocia, _ mało prawdopodobne, że podmioty gospodarcze mają statyczne oczekiwania 2. Oczekiwania adaptacyjne _ dwa założenia: (1) podmioty na nowe informacje reagują z opóźnieniem, ewolucyjnie, (2) podmioty pod wpływem tych informacji częściowo korygują swoje oczekiwania. _ wg tego podejścia tempo inflacji jest równe tempu wzrostu ilości pieniądza _ nie istnieje wymienność między inflacją a stopą bezrobocia w długim okresie (może wystąpić jedynie w krótkim okresie). 3. Oczekiwania racjonalne Hipoteza racjonalnych oczekiwań - założenia 1. Podmioty, w warunkach konkurencji, wykorzystują wszystkie możliwości, aby maksymalizować subiektywną użyteczność, 2. Informacje stanowią dobro rzadkie, zatem, ogólnie rzecz biorąc, są wykorzystywane efektywnie, 3. Proces formułowania oczekiwań jest funkcją struktury wykorzystywanego w tym celu modelu gospodarki (nie musi być to model matematyczny). Mechanizmy transmisji impulsów polityki pieniężnej (nie ma wzorów na zaliczeniu) Definicja impulsu pieniężnego Impuls pieniężny – zmiany zmiennych monetarnych, takich jak podaż pieniądza, wolumen kredytów, stopy procentowe, wolne rezerwy płynności, substytuty pieniądza w postaci aktywów. Teorie pieniądza a mechanizm transmisji Teorie pieniądza w zakresie mechanizmu transmisji impulsów polityki pieniężnej koncentrują się na: -kanałach i mechanizmach wzajemnych powiązań sektora realnego i finansowego -zmianach zachowań podmiotów gospodarczych i ich wpływie na wartości realne na skutek impulsów polityki pieniężnej -zmianach wielkości realnych pod wpływem impulsów pieniężnych -wrażliwości sektorów strefy realnej na impulsy pieniężne -sile wpływu impulsów pieniężnych na poziom cen i inne kategorie (np. produkcję) Cecha wspólna: Założenie istnienia związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zmianami ilości pieniądza w obiegu (M) a zmianami działalności gospodarczej, przekładającymi się na zmianę realnego PKB (Y) Siła i rodzaj oddziaływania impulsów pieniężnych na wielkości realne – uwarunkowania i zależności Co należy brać pod uwagę w analizie wpływu impulsów monetarnych na strefę realną? -powstawanie różnych skutków impulsu monetarnego (w zależności od kanału i zastosowanego środka) -różny wpływ impulsów monetarnych co do horyzontu oddziaływania, charakteru i fazy cyklu koniunkturalnego -impulsy pieniężne wpływają nie tylko na wielkości realne, ale także pieniężne -czynniki psychologiczne (ujawniające się w zachowaniu podmiotów) Dynamika wzrostów i zmiany strukturalne w gospodarce Przyczyny impulsów pieniężnych Zmienne monetarne zmieniają się (tworzony jest impuls) w wyniku: -prowadzonej polityki pieniężnej banku centralnego -pozostałych przyczyn mających swoje źródło poza polityką pieniężną (np. określone zachowania podmiotów niefinansowych) Zmiany wielkości monetarnych mogą mieć charakter: Egzogeniczny – zewnętrzny względem modelu -endogeniczny – wewnętrzny w ramach modelu (Endo – dom, wewnętrzny) Przyczyny powstawania impulsów pieniężnych 19 Klasyfikacja impulsów monetarnych Rodzaje impulsów pieniężnych (według kryterium podmiotowego) Definicja mechanizmu transmisji impulsów pieniężnych Mechanizm transmisji -oznacza zachowania instytucji oraz jednostek ekonomicznych, umożliwiające wpływ polityki pieniężnej banku centralnego na decyzje cenowe i produkcyjne podmiotów ekonomicznych -modelowo – łańcuch związków przyczynowo – skutkowych wywołanych impulsem polityki pieniężnej, znajdujących ostatecznie wyraz w poziomie PKB i inflacji Historyczny podział mechanizmów transmisji monetarnej (1) Bezpośredni mechanizm transmisji -ekonomia klasyczna: Hume, Fisher, Friedman -wynika z założenia o długoterminowej neutralności pieniądza -nazywany jest także majątkowym (wpływ na strukturę majątku) -założenie, że wzrost ilości pieniądza prowadzi do nierównowagi między utrzymywanym zasobem pieniądza a popytem na pieniądz (prowadzi to w efekcie do wyzbywania się pieniądza => wzrost konsumpcji i inwestycji => wzrost cen) Nie następuje tutaj dostosowanie stóp procentowych!! -w mechanizmie bezpośrednim nie uwzględnia się występujących w gospodarce powiązań instytucjonalnych -mechanizm poddany krytyce ze względu na duże uproszczenia: „czasy” pieniądza kruszcowego, brak stóp procentowych, brak rynków finansowych i polityki pieniężnej M + (MD ≈ const.)=> nadwyżkowe zasoby pieniądza => wydatki efektywny popyt => Y -efekty: krótki okres: wzrost produkcji; długi okres: tylko wzrost cen (pieniądz neutralny) M – podaż pieniądza M - wzrost ilości pieniądza, powoduje wzrost oszczędności M -> nadwyżka pieniądza -> wydatki -> popyt -> Y dochód (nie ma wzrostu produkcji -> pieniądz w długim okresie nie powoduje wzrostu produkcji) Historyczny podział mechanizmów transmisji monetarnej (2) Pośredni mechanizm transmisji -Prekursorzy: Wicksell, Keynes, Hicks -założenie, że zmiany ilości pieniądza powodują zmiany w poziomie stóp procentowych 20 -równowaga na rynku pieniężnym jest możliwa tylko wtedy, gdy stopa procentowa na ryku kredytowym równa się stopie zysku od kapitału na rynkach towarowych – mechanizm samoregulacji -obecnie funkcjonujące kanały mają charakter pośredni (!) Keynes – zmiany stóp procentowych Ujęcia teoretyczne mechanizmu przenoszenia impulsów pieniężnych Podejście kredytowe (strumieniowe), w tym: -płynnych zasobów -dostępności kredytów -subiektywnej płynności Podejście keynesowskie M => i => I => Y i – inflacja I – inwestycje Podejście majątkowe (zasobowe), w tym: -w wersji monetarystycznej - w wersji portfelowej M => ? => Y pojawiają się zmiany do których musi dostosować się rynek Systematyka koncepcji dotyczących mechanizmu transmisji – podejście kredytowe Którą my odczuwamy Systematyka koncepcji dotyczących mechanizmu transmisji – pojęcia majątkowe ! Inne źródło pozyskania pieniędzy niż kredytowe – giełda Mechanizm transmisji wg keynesistów – ekspansywna polityka pieniężna 21 Mechanizm transmisji wg keynesistów – restrykcyjna polityka pieniężna Zalety i wady podejścia kredytowego (keynesowskiego) Mechanizm transmisji wg monetarystów – ekspansywna polityka pieniężna 22 Banki komercyjne sprzedają papiery wartościowe bankowi Centralnemu. Koniec dostosowań = koniec impulsu (wychodzi poza granice kraju) Faza II inwestycje w te same aktywa powodują spadek ich zyskowności. Mechanizm transmisji wg monetarystów – restrykcyjna polityka pieniężna Bank Centralny sprzedaje papiery wartościowe Po cenach niższych niż rynkowe Wyższe stopy procentowe Zalety i wady podejścia majątkowego (monetarystycznego) 23 Efekt płynności - odwrotna zależność pomiędzy ilością pieniądza w gospodarce (M) a poziomem stóp procentowych: - nominalnych (in) - realnych (ir) - podstawa „uruchamiania” transmisji monetarnej Klasyfikacje kanałów transmisji impulsów polityki pieniężnej Przykładowa klasyfikacja kanałów Transmisji impulsów polityki pieniężnej - uwzględniająca długość opóźnień czasowych w poszczególnych kanałach Tradycyjny podział kanałów transmisji impulsów monetarnych Np. wyłudzanie odszkodowań – obcinanie palców Tradycyjny podział kanałów transmisji impulsów monetarnych – podział szczegółowy 24 ! Zaliczenie Systematyka kanałów transmisji PP Ponieważ, gdy wysokie stopy procentowe to korzystniej jest oszczędzać, gdy odwrotnie to bardziej opłaca się kredyt Na zaliczeniu ! Gdy mamy więcej pieniędzy to więcej wydajemy Eksport netto =>nadwyżka eksportu nad importem Deprecjacja, aprecjacja, dewaluacja => RYNEK ADMINISTRACJA (RZĄD) Aprecjacja Rewaluacja Deprecjacja Dewaluacja Działa pełen mechanizm rynkowy De – obniżka Punkt 0 4,2 PLN = 1EUR Kierowane przez podmioty 4,5 PLN = 1EUR Jeśli stopy są wysokie to popyt na zł jest wysoki Kanały monetarne (1.) - ich konstrukcja bazuje na określeniu determinant popytu na kredyt, który wynika z potrzeby finansowania wydatków przede wszystkim inwestycyjnych, ale i konsumpcyjnych - kanały te akceptują wpływ zmian stóp procentowych na: - inwestycje -oczekiwania inflacyjne -kurs walutowy -ceny aktywów (finansowych i niefinansowych) 25 Zaliczenie – jesteśmy Bankiem Centralnym Kanał stóp procentowych (1.1.) Dochód narodowy Płace są sztywne w dół, ceny – zależy od której strony spojrzymy Polityka pieniężna jest ekspansywna – pieniądz jest tani. Wzrost podaży pieniądza powoduje spadek realnych stóp procentowych, tym samym wzrost inwestycji i wzrost dochodu narodowego. Kanał stóp procentowych (1.1.) Funkcjonuje nawet w okresach deflacji ! - działają realne stopy procentowe, a nie nominalne Legenda: M – ekspansywna polityka pieniężna Pe – oczekiwany poziom cen – wzrost cen 𝜋e – oczekiwania inflacyjne – przeczucia gospodarki ir – realna stopa procentowa I – wydatki inwestycyjne Y – zagregowany popyt Aby gospodarka rozwijała się w stabilny sposób – ceny muszą delikatnie wzrastać in – inflacja = ir 5% - 3% = 2% 5% - 4% = 1% Kanał cen innych aktywów (1.2.) Kanał kursu walutowego (1.2.1.) - założenia: kurs płynny, gospodarka otwarta – Polska spełnia te założenia - rodzaje oddziaływania: - wpływ kursu walutowego na eksport netto Przy deprecjacji – bilans wymiany towarowej wzrasta wymiana Gdy zł spada, to euro wzmacnia się – ościenne waluty wzrastają - Wpływ kursu walutowego na bilanse podmiotów gospodarczych 26 1EUR = 4zł 1EUR = 4zł 50 000 x 0,50 Jeżeli rośnie ilość pieniądza – spadają stopy procentowe, nie opłaca się inwestować – więc złotówka nie jest obiektem zainteresowania L - np. kredyt we frankach – spłaca się 2x więcej, więc tracimy zdolność kredytową i nie możemy wziąć kolejnego kredytu. Kanał cen innych aktywów (1.2.) Kanał cen nieruchomości (1.2.2.) - rodzaje oddziaływania: - wpływ na budownictwo mieszkaniowe - wpływ na majątek (bogactwo) gospodarstw domowych Mieszkanie na kredyt – na arenie międzynarodowej człowiek jest zamożny Kanał cen nieruchomości (1.2.2.) - rodzaje oddziaływania: - wpływ na bilanse banków Legenda: Banki chętniej udzielają kredytu M – ekspansywna polityka pieniężna Pr – ceny nieruchomości NWb – bilanse banków komercyjnych L – kredyty I – inwestycje Y – zagregowany popyt Kanał cen kapitału (akcji) (1.2.3.) cechy: - ceny akcji są istotnym kanałem transmisji impulsów pieniężnych (inwestorzy oceniając stopę zwrotu z inwestycji, biorą pod uwagę inflację – podatek inflacyjny) - polityka pieniężna poprzez zmiany stopy zwrotu wpływa na oczekiwane stopy zwrotu z akcji, a dalej na inwestycje przedsiębiorstw i zachowania gospodarstw domowych. Typy kanałów impulsów pieniężnych uwzględniające ceny a) Wpływ cen akcji na inwestycje (teoria inwestycji q Tobina) b) Efekt bilansowy przedsiębiorstw c) Efekt bilansowy (płynności) gospodarstw domowych d) Efekt majątkowy gospodarstw domowych Kanał cen kapitału (akcji) (1.2.3.) (a) Teoria inwestycji q Tobina 27 Legenda: M – ekspansywna polityka pieniężna Ps – ceny akcji q – wskaźnik I – inwestycje Y – zagregowany popyt q > 1 = > wzrost inwestycji q Tobina - stosunek ceny kapitału na giełdzie do ekonomicznego kosztu odtworzenia tej porcji kapitału Czy cena danego papieru wartościowego jest tak skalkulowana aby być w stanie uzyskać tyle ile się straciło na przedsiębiorstwo. (na giełdzie można sprzedać jednostkę kapitału za więcej niż jest ona warta) Rynek wycenia spółkę na więcej Grunty > cena Budynki = cena – na 0 Komputery < cena – przedsiębiorstwo jest bardziej atrakcyjne Wycena kapitału akcyjnego Cena akcji x ilość akcji Kanał cen kapitału (akcji) (1.2.3.) (a) Teoria inwestycji q Tobina cd. ! Emisja jest bardziej opłacalna (b) Efekt bilansowy przedsiębiorstw NW = AKTYWNA – ZOBOWIĄZANIA (c) Kanał bilansowy (płynności) gospodarstw domowych (d) Efekt majątkowy (bogactwa) gospodarstw domowych 28 Kanały kredytowe transmisji monetarnej (2.) - stanowią „uzupełnienie” kanałów majątkowych - oprócz wskazywania wpływu impulsów na stopę procentową i popyt na kredyt (kanał majątkowy), podkreślają stronę podażową rynku kredytów, czyli stronę aktywną działalności bankowej – kształtowanie działalności kredytowej (w tym dokonywanie oceny zdolności kredytowej) Uwagi: - ceny akcji są istotnym kanałem transmisji impulsów pieniężnych - polityka pieniężna poprzez zmiany stopy procentowej wpływa na oczekiwane stopy zwrotu z akcji, a dalej na inwestycje przedsiębiorstw Typy kanałów impulsów pieniężnych uwzględniające ceny - kanały pożyczek (kredytów ) bankowych (2.1.) - kanały bilansowe - pośrednictwo finansowe (2.2.) - kanał stromienia pieniądza(2.3.) - wpływpolityki pieniężnej na ogólnypoziom cen (2.4.) - efekt wzrostu bogactwa i płynnosci gospodarstw (2.5.) Kanal pożyczek (kredytów)bankowych (2.1.) - bank centralny może wpływac zarówno na stronę pasywną, jak i aktywną działalności banków - banki mają możliwość lepszego dostosowania się do asymetrii informacji niż ich klienci – biorą pod uwagę nie tylko cenę kapitału (stopę procentową), ale także ryzyko - bank centralny musi zatem pamiętać, że zwiększenie stóp procentoy c większe chmoże powodować większe (niżby się można było spodziewać ), ograniczenie akcji kredytowej - ekspansja monetarna spowoduje zarówno wzrostilości depozytów, jak i kredytów Założenia skuteczności: - banki muszą być dla części kredytobiorców, jedynym źródłem finansowania - polityka pieniężna musi miećwpływ na na zmiany podaży kredytów - deregulacje i innowacje finansowe obniżyły znaczenie tego kanału na rzecz kanałów bilansowych (2.2. i dalej) Rezerwa obowiązkowa – 3,5 % Limit kredytowy (pułap kredytowy) – bank może udzielić kredytu do danego poziomu Kanał bilansowy (2.2.) - pośrednictwo bilansowe - kredytowa wersja kanału cen kapitału (1.2.3.) Tam zmiany cen akcji zwiększają iwestycje, tu wpływają na dostępność kredytu - dostępnośc kredytu wywołana wzrostem wartości przedsiębiorstwa (kredytobiorcy) ! Banki nie są chętne do „odcinania skrzydeł” klientów Legenda: M – ekspansywna polityka pieniężna PE - wzrost cen akcji 29 Y – zagregowany popyt Kanał przepływów finansowych (2.3.) - inaczej: „kanał strumienia pieniądza” - „kredytowa wersja” kanału cen kapitału (1.2.3) Tam zmiany cen akcji zwiększają iwestycje, tu wpływają na dostępność kredytu - dostępność kredytu wywołana wzrostem płynności przedsiębiorstwa (kredytobiorcy) Nieantycypowany wzrost cen (2.4.) - wpływ polityki pieniężnej na ogólny poziom cen: Nieantycypowany wzrost cen -dostępność kredytu wywołana spadkiem relnego obciążenia przedsiębiorstwa (kredytobiorcy) długiem Kanał płynności gospodarstw dompwych (2.5.) - „kredytowa wersja” kanału cen kapitału (1.2.3.) - dostępność kredytu dla gospodarstw domowych wywołana wzrostem ich bogactwa i płynności Mechanizm transmisji w wersji syntetycznej - w praktyce kanały transmisji są bardziej uproszczone – ze względu na to, które z nich funkcjonują w danym kraju - uwzględnia się jednocześnie kilka kanałow oddziałujących równolegle na cel banku centralnego (przyjęty w strategii) - banki centralne formułują własne kanały transmisji monetarnej w celu: - wprowadzenia i utrzymania przejrzystości prowadzonej polityki - wskazania najistotniejszych mechanizmów funkcjonujących w danym kraju - wskazania najważniejszych instrumentów polityki Mechanizm transmisji w wersji syntetycznej - wg M. Brzozy – Brzeziny 30 Mechanizm transmisji w wersji syntetycznej - wg Banku Anglii Mechanizm transmisji w wersji syntetycznej - wg Europejskiego Banku Centralnego Mechanizm transmisji w wersji syntetycznej - wg Systemu Rezerwy Federalnej USA 31 Opóźnienia w transmisji monetarnej - jak szybko decyzje banku centralnego wpływają na gospodarkę? - przyczyny opóźnień: występowanie tzw. Sztywność (rigidities), tj. mechanizmów inercyjnych, które hamują dostosowania w gospodarce - przykładowo: sztywne (lepkie) ceny i płace: - koszty zmiany cennika (menu cocts) - płace (kontrakty)są ustalone w kategoriach pieniężnych (=> iluzja pieniądza) - odmienne charakterystyki czasowe sztywności w sferze realnej i nominalnej, stopień wykorzystania mocy produkcyjnych - rodzaje opóźnień w polityce pieniężnej: - wewnętrzne - poznawcze: obserwacja zjawiska i dignoza - decyzyjne: podejmowanie decyzji - wewnętrznej realizacji: wprowadzenie decyzji w życie - zewnętrzne - transmisyjne: opóźnienie w oddziaływaniu instrumentów polityki na cel finalny polityki pieniężnej Opóźnienia w transmisji monetarnej cd. - M. Friedman (1960): W transmisji monetarnej występują długie i zmienne opóźnienia (long and variable lags) - badania empiryczne wskazują, że w warunkach umiarkowanej inflacji, zmiany stóp BC najpierw wpływają na produkcję, następnie na ceny - szacunki dla Polski – wpływ zmiany stopy procentowej na: - wielkość produkcji: maksymalny wpływ po około 1 roku - inflację: maksymalny wpływ w okolicach 1,5 roku (5-7 kwartałów) - Szacunki długości opóźnień dla Polski: - reakcja dynamiki PKB na przejściowy wzrost stopy procentowej - reakcja inflacji (CPI) na przejściowy wzrost stopy procentowej 32 Narodowy Bank Polski Narodowy Bank Polski – prezesi NBP w gospodarce rynkowej: - Hanna Gronkiewicz – Waltz (1992-2000) - Leszek Balcerowicz (2001-2007) - Sławomir Skrzypek (2007-2010) - Marek Belka (2010-) Funkcje NBP: Bank emisyjny - NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce - NBP określa wielkość emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada - organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu Bank banków - NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego - organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym - NBP jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego - pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego - NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce Centralny bank państwa - NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze. Podstawy prawne funkcjonowania NBP 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. 2. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o Narodowym Banku Polskim 3. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. – Prawo Bankowe 4. Uchwały Rady Polityki Pieniężnej 5. Uchwały zarządu NBP 6. Zarządzenia Prezesa NBP 7. Inne akty prawne Zapisy konstytucyjne Konstytucja RP, art. 227 1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza. 2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego. 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powołany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat. 33 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu. 5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes NBP jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat. 6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej. 7. Organizację i zasady działania NBP oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa. Konstytucja RP, art. 220 1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej. 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa. Cel NBP Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Ustawa o NBP, art. 3, ust. 1 Zgodnie z przyjętym przez RPP dokumentem Strategia Polityki Pieniężnej po 2003 roku, celem NBP jest stabilizacja inflacji na poziomie 2,5% z możliwym odchyleniem +/-1 punkt procentowy. Zadania NBP Do zadań NBP należy: 1) Organizowanie rozliczeń pieniężnych 2) Prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi 3) Prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami 4) Prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa 5) Regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie 6) Kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego 6a) Działanie na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego 7) Opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej 8) Wykonywanie innych zadań określonych ustawami Ustawa o NBP, art. 3, ust. 2 NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych RP. Ustawa o NBP, art. 4 Organy NBP Ustawa o NBP, art. 6 Struktura organizacyjna NBP 34 Prezes NBP – zasady powoływania i odwoływania - prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP - kadencja prezesa NBP wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może być prezesem NBP dłużej niż przez dwie kolejne kadencje - kadencja prezesa NBP wygasa: - po upływie okresu sześcioletniego - w razie śmierci - w razie złożenia rezygnacji - w razie odwołania - odwołanie prezesa NBP może nastąpić, gdy: - nie wypełnia on swych obowiązków na skutek długotrwałej choroby - został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo, złożył on niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu - Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub - pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych. Prezes NBP – podstawowe zadania - jest przełożonym wszystkich pracowników NBP - przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP oraz reprezentuje NBP na zewnątrz - reprezentuje interesu RP w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach finansowych - ustala, w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, zasady przechowywania wartości pieniężnych w bankach i przedsiębiorstwach produkujących znaki pieniężne oraz transportowania tych wartości przez banki i te przedsiębiorstwa - realizuje zadania wynikające z przepisów o powszechnym obowiązku ochrony RP Zarząd NBP Zasady powoływania i sprawowania funkcji 1. W skład Zarządu NBP wchodzą: Prezes NBP – jako przewodniczący oraz 6-8 członków Zarządu, w tym 2 wiceprezesów NBP. 2. Członków Zarządu NBP powołuje i odwołuje Prezydent RP na wniosek Prezesa NBP. 3. Członkowie Zarządu NBP są powoływani na okres 6 lat. 4. Członek Zarządu NBP nie może zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza pracą naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską. 5. Analogicznie jak w przypadku członka RPP członek zarządu NBP będący członkiem partii politycznej lub związku zawodowego obowiązany jest na okres kadencji zawiesić działalność w tej partii lub w tym związku, pod rygorem odwołania. Zarząd NBP – zadania 1. Zarząd kieruje działalnością NBP 2. Zarząd NBP realizuje uchwały Rady oraz podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP Zadania zarządu NBP 1. Realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej 35 2. Okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego 3. Nadzorowanie operacji otwartego rynku 4. Ocena funkcjonowania systemu bankowego 5. Analiza stabilności krajowego systemu finansowego 6. Uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP 7. Uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz ustalanie ich wysokości 8. Określanie zasad gospodarowania funduszami NBP 9. Określanie zasad organizacji i podziału zadań w NBP 10. Określanie zasad polityki kadrowej i płacowej w NBP 11. Uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP 12. Sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego NBP 13. Opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą 14. Przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady Rada Polityki Pieniężnej – skład i zasady powoływania W skład Rady wchodzą: 1. Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP 2. 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat, spośród specjalistów z zakresu finansów. RPP – skład (III kadencja: 2010-2016) 1. Prezes NBP – Marek Belka (przewodniczący RPP) 2. Andrzej Bratkowski (Sejm RP) 3. Elżbieta Chojna-Duch (Sejm RP) 4. Adam Glapiński (Prezydent RP) 5. Jerzy Hausner (Senat RP) 6. Andrzej Kaźmierczak (Prezydent RP) 7. Andrzej Rzońca (Senat RP) 8. Jan Winiecki (Senat RP) 9. Anna Zielińska-Głębocka (Sejm RP) 10. Zyta Gilowska (Prezydent RP)-brak RPP – skład i zasady powoływania 1. Kadencja członka Rady wynosi 6 lat. Funkcję członka Rady można pełnić tylko jedną kadencję. 2. Powoływanie nowych członków Rady powinno nastąpić najpóźniej do dnia wygaśnięcia kadencji poprzednich. 3. Organy uprawnione do powołania członka Rady odwołują go wyłącznie w przypadku: - zrzeczenia się swej funkcji - choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji - skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa - złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, stwierdzającego prawomocnym orzeczeniem sądu - gdy nie zawiesił członkostwa w partii politycznej i/lub związku zawodowego 4. W razie śmierci członka Rady, organ powołujący stwierdza wygaśnięcie jego mandatu. 5. Uzupełnienia składu Rade na miejsce opróżnione organy powołujące dokonują nie później niż w okresie od odwołania lub stwierdzenia wygaśnięcia mandatu członka Rady. RPP – zasady członkowstwa 1. W okresie kadencji członek Rady nie może zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza pracą naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską, a za zgodą Rady wyrażoną w drodze uchwały (bez udziału zainteresowanego)- dopuszczalna jest działalność w organizacjach międzynarodowych. 2. Członek Rady będący członkiem partii politycznej lub związku zawodowego obowiązany jest na okres kadencji w Radzie zawiesić działalność w tej partii lub w tym związku, pod rygorem odwołania z Rady. 3. Członkom Rady przysługuje wynagrodzenie w wysokości równej wynagrodzeniu wiceprezesów NBP. Wynagrodzenie to przysługuje również w ciągu 3 miesięcy od daty wygaśnięcia kadencji, z wyjątkiem, gdy powodem odwołania jest skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa. RPP – podstawowe zadania 1. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. 2. Rada składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego. 36 3. Posiedzenia Rady zwołuje Przewodniczący co najmniej raz w miesiącu. RPP – zadania szczegółowe 1. Ustala wysokość stóp procentowych NBP 2. Ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej oprocentowania 3. Określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągnięcia przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych 4. Zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP 5. Przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP 6. Ustala zasady operacji otwartego rynku Strategia i instrumentarium NBP Strategia - od roku 1999 NBP dążąc do osiągnięcia celu (utrzymania stabilnego poziomu cen), realizuje strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. Narzędzia NBP - rezerwa obowiązkowa - kredyt refinansowy (do określonej kwoty w rachunku kredytu, lombardowy, inny) - przyjmowanie depozytów (otwieranie lokat terminowych banków) - dyskonto i redyskonto weksli - operacje otwartego rynku - w razie zagrożenia realizacji polityki pieniężnej: - ograniczenie środków pieniężnych oddawanych przez banki do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców - obowiązek utrzymywania nieoprocentowanego depozytu w NBP od zagranicznych środków wykorzystanych przez banki i krajowych przedsiębiorców Współpraca NBP z innymi organami państwa W wykonaniu swoich zadań NBP współdziała z właściwymi organami państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa, dążąc przy tym do zapewnienia należytej realizacji założeń polityki pieniężnej, a w szczególności: 1. Przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej oraz informacje dotyczące realizacji polityki pieniężnej i sytuacji w systemie bankowym 2. Współdziała z Ministrem Finansów w opracowaniu planów finansowych państwa 3. Opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej 4. Opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących działalności banków i mających znaczenie dla systemu bankowego. Polityka kursowa 1. NBP realizuje politykę walutową ustaloną przez Radę Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej 2. Zasady ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych ustala Rada Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej. 3. NBP ogłasza bieżące kursy walut obcych oraz kursy innych wartości dewizowych. Gospodarka finansowa NBP i zarządzanie rezerwami dewizowymi Gospodarka finansowa NBP Funduszami własnymi NBP są: - fundusz statusowy (1,5 mld PLN), - fundusz rezerwowy – tworzony z odpisów z zysków (max 1,5 mld PLN, ale wpłaty nie większe niż 5% zysku). Fundusz rezerwowy może być przeznaczony wyłącznie na pokrycie strat bilansowych NBP Gospodarka finansowa NBP cd. NBP prowadzi gospodarkę finansową na podstawie rocznego planu finansowego. Ustawa o NBP, art. 64 NBP tworzy rezerwę na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych. Zasady tworzenia i rozwiązywania tej rezerwy określa Rada. Ustawa o NBP, art. 65 Wielkość środków na wynagrodzenia ustalana jest corocznie w planie finansowym NBP, z uwzględnieniem poziomu płac w sektorze bankowym. Ustawa o NBP, art. 66 Gospodarka finansowa NBP cd. Uczestnictwo NBP w Europejskim Systemie Banków Centralnych wiąże się z koniecznością wniesienia przez NBP stosownego wkładu do kapitału Europejskiego Banku Centralnego. Po wejściu Polski do Unii Gospodarczej i Walutowej i przyjęciu euro NBP wniesie wkład do rezerw dewizowych EBC. 37 Narodowy Bank Polski będzie nadal zarządzał własnymi rezerwami, natomiast w odniesieniu do rezerw EBC będzie pełnił funkcję agenta i dokonywał transakcji na rzecz EBC i w jego imieniu. Zarządzanie rezerwami dewizowymi Rezerwy dewizowe zapewniają pełną wymienialność złotego, pozwalają na dokonywanie płatności wynikających ze zobowiązań międzynarodowych państwa i wzmacniają wiarygodność finansową kraju. Rezerwy są utrzymywane w walutach obcych oraz złocie. W inwestowaniu rezerw na międzynarodowych rynkach finansowych NBP kieruje się: - bezpieczeństwem inwestowanych środków - płynnością rezerw - dochodowością rezerw przy nieprzekraczaniu dopuszczalnego stopnia ryzyka. Skład polskich rezerw dewizowych (5) Europejski System Banków Centralnych • Funkcjonowanie Europejskiego Systemu Banków Centralnych • Definicje • Cele i zadania • Organy • Kapitał • Strategia i instrumenty polityki pieniężnej EBC – ESBC – Eurosystem 1) Europejski Bank Centralny (EBC) a. Powstał w czerwcu 1998, we Frankfurcie na bazie Europejskiego Instytutu Walutowego b. Instytucja ponadnarodowa posiadająca osobowość prawną 2) Europejski System Banków Centralnych (ESBC) a. Europejski Bank Centralny (EBC) +krajowe banki centralne wszystkich państw członkowskich UE 3) Eurosystem -zaliczenie a. =Europejski Bank Centralny (EBC) + krajowe banki centralne tych państw członkowskich UE, które prowadziły euro Różnica między Eurosystemem a ESBC -> federalny charakter narzucający pewne reguły Europejski System Banków Centralnych 1) Podstawy prawne funkcjonowania ESBC • Traktat Ustanawiający Wspolnotę Europejską (TWE) • Statut Europejskiego Banku Centralnego i Europejskiego Systemu Bankow Centralnych 2) Zasady funkcjonowania ESBC • Federalny charakter systemu • Decentralizacja działania 38 • Cel i zadania EBC Trójszczeblowy system bankowy w strefie euro Europejski Bank Centralny Narodowe Banki Centralne Banki komercyjne ESBC – cele działalności Podstawowy cel ESBC: osiągnięcie i utrzymanie stabilności cen Cele dodatkowe: „Bez uszczerbku dla celu stabilności cen, ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze we Wspólnocie, mając na względzie przyczynianie się do osiągnięcia celów Wspólnoty, którymi są: wysoki poziom zatrudnienia oraz osiągnięcie zrównoważonego i bezinflacyjnego wzrostu. Stany Zjednoczone – system eklektyczny ESBC – zadania 8 Zadania ESBC zostały zdefiniowane w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Zgodnie z art. 105 TUE do zadań podstawowych ESBC należą: 1. definiowanie i realizacja polityki pieniężnej 2. przeprowadzanie operacji walutowych 3. przechowywanie oficjalnych rezerw dewizowych państw strefy euro i zarządzenie nimi 4. wspieranie działania systemów płatniczych Dodatkowe zadania: 1. wyłączna emisja banknotów i monet euro 2. gromadzenie i opracowywanie informacji statystycznych (we współpracy z krajowymi bankami centralnymi) 3. utrzymywanie współpracy z zewnętrznymi instytucjami, organami unijnymi i o charakterze międzynarodowym 4. współpraca w zakresie nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi oraz stabilnością systemu finansowego Organy ESBC- zaliczenie Rada Generalna (Ogólna) Rada Zarządzająca (Rada Prezesów) Zarząd EBC Prezes Wiceprezes 4 członków 17 Prezesów NBC Państw strefy euro 10 Prezesów NBC Państw UE spoza strefy euro 39 Eurosystem ólna EBC + Prezesi krajów € +Prezesi BC krajów bez € Rada Generalna (Rada Ogólna) Rada Zarządzająca (Prezesów) RADA ZARZĄDZAJĄCA Opis ogólny • organ do podejmowania decyzji o najwyższym znaczeniu strategicznym dla Eurosystemu Skład • Zarząd EBC (6 osob), prezesie NBC krajow strefy euro (17) Zadania Rady Zarządzającej • uchwalanie wytycznych i podejmowanie decyzji dotyczących wykonywania zadań powierzonych Eurosystemowi • formułowanie polityki pieniężnej strefy euro, w tym podejmowanie decyzji dotyczących celów monetarnych, podstawowych stop procentowych i wielkości rezerw w Eurosystemie oraz uchwalanie wytycznych w sprawie realizacji tych decyzji Kraje którym zależy na tym aby waluta € była silna ZARZĄD Opis ogólny • organ odpowiedzialny za realizację bieżących zadań Skład • prezes, wiceprezes, 4 członków Zadania Zarządu • przygotowanie posiedzeń Rady Prezesów • realizacja polityki pieniężnej strefy euro zgodnie z wytycznymi i decyzjami Rady Prezesów oraz przekazywanie niezbędnych instrukcji w tym zakresie krajowym bankom centralnym • zarządzanie bieżącą działalnością EBC • wykonywanie określonych uprawnień, w tym o charakterze regulacyjnym, przyznanych Zarządowi przez Radę Prezesów RADA OGÓLNA Opis ogólny • organ tymczasowy, pełniącym swoje funkcje do momentu wejścia wszystkich krajów UE do strefy euro (ograniczone kompetencje); doradza Radzie Zarządzającej i opiniuje kandydatury państw chcących przystąpić do strefy euro Skład • prezes EBC, wiceprezes EBC oraz prezesi NBC z państw członkowskich UE. Dodatkowe kompetencje • działania doradcze wobec EBC • zbieranie informacji statystycznych • sporządzanie raportu rocznego EBC • ustalanie zasad ujednolicenia procedur rachunkowych i sprawozdawczych stosowanych przez krajowe banki centralne • podejmowanie działań związanych z określeniem klucza subskrypcji kapitału EBC (poza działaniami określonymi w traktacie) • ustalanie warunków zatrudnienia personelu EBC • przygotowanie do nieodwołalnego ustalenia kursów wymiany na euro walut państw członkowskich objętych derogacją Prezesi EBC 13 • Wim Duisenberg (1935-2005) 40 ▫ Pierwszy Prezes EBC (1998-2003) ▫ Prezes Banku Centralnego Holandii (1982-1997) ▫ wieloletni pracownik MFW ▫ minister finansow rządu Holandii (1973-1977) ▫ Przewodniczący Europejskiego Instytutu Walutowego (1997-1998) • Jean-Claude Trichet (1942- ) ▫ Prezes EBC (2003- 2011) ▫ Prezes Banku Francji (1999-2003) ▫ Z-ca Gubernatora MFW (1998-1999) ▫ Przewodniczący Europejskiego Instytutu Walutowego (1992-1997) • Mario Draghi vel. Super Mario (1947- ) ▫ Prezes EBC (2011- ) ▫ Prezes Banku Woch (2006-2011) ▫ Członek Zarządu BIS (2006-) ▫ Wiceprezes i Dyrektor Zarządzający Goldman Sachs (2002-2005) ▫ Dyrektor Generalny Skarbu Włoch (1991-2001) ▫ Dyrektor Generalny Banku Światowego (1984-1990) Niezależność EBC 1) Niezależność instytucjonalna • ani EBC, ani NBC nie mogą się zwracać o instrukcje bądź takich instrukcji przyjmować od instytucji rządowych, organów wspólnotowych Mają być niezależne: samodzielnie decydować 2) Niezależność personalna • zapewniona jest m.in. przez następujące rozwiązania: • kadencja prezesów NBC trwa minimum 5 lat, a Zarządu EBC 8 lat (bez możliwości reelekcji) w Polsce 6 lat • członkowie Zarządu EBC mogą być odwołanie w przypadku niezdolności do sprawowania urzędu lub poważnego uchybienia 3) Niezależność operacyjna / funkcjonalna • EBC i NBC dysponują wszelkimi instrumentami i kompetencjami niezbędnymi do sprawnego prowadzenia polityki pieniężnej i są upoważnione do niezależnego podejmowania decyzji o sposobie i terminie ich zastosowania Oparta jest na narzędziach dostępnych w ustawie o NBP tzn. rezerwie obowiązkowej, operacjach otwartego rynku, operacjach depozytowo-kredytowych 4) Niezależność finansowa • zdolność do finansowania wydatków związanych z bieżącą działalnością oraz działalnością inwestycyjną – odzwierciedlona w kapitałach i rezerwach Dodatkowo: ESBC nie może udzielać pożyczek organom wspólnotowym i krajowym podmiotom sektora publicznego. Kapitał EBC Początkowy kapitał EBC wynosił 5 mld EUR. Wkłady są korygowane przez EBC co pięć lat. Po rewizji w 2007 r. (nowe państwa członkowskie) podniesiono do 5,76. W 2010 roku z uwagi na kryzys finansowy podniesiono kapitał do 10,76 mld EUR. Wpłaty rozłożono na trzy części płatne w 2010, 2011 i 2012 r. Kapitał jest obliczany na podstawie klucza subskrypcji, który kalkulowany jest na podstawie udziałów danego Państwa w ludności i PKB całej Unii (50:50) Klucz subskrypcji jest istotny z punktu widzenia całej strefy związanej z finansami ESBC – na jego podstawie określa się m.in. wkłady walutowe EBC oraz udziały Narodowych Banków Centralnych w zyskach EBC 41 Zysk netto EBC jest dzielony jest wg następującego klucza: • kwota określana przez Radę Prezesów (maksymalnie do 20% zysku netto) jest przenoszona do ogólnego funduszu rezerwowego, którego wysokość nie może przekroczyć 100% kapitału; • pozostały zysk netto jest dzielony między udziałowców EBC proporcjonalnie do ich opłaconych udziałów. Subskrybowany kapitał Rezerwy walutowe EBC i Eurosystemu (1) Polityka pieniężna w strefie euro – Strategia zaliczenie • Cel: stabilność cen • Ilościowa definicja stabilności cen – stabilność cen oznacza wzrost cen (mierzony zharmonizowanym wskaźnikiem cen konsumpcyjnych – HICP), który w stosunku rocznym (rok do roku) jest niższy niż 2% – stabilność powinna być utrzymywana w średnim okresie _ cel ogłoszenia: 42 większa przejrzystość PP => większa odpowiedzialność władz monetarnych => wzrost wiarygodności PP => wzrost efektywności PP • Strategia komunikacyjna _ elementy: _ publiczne ogłoszenie celu _ regularne publikowanie danych i analiz _ wyjaśnianie przyczyn odchyleń od celu oraz deklarowanie działań zaradczych Realizacja BC +1 pp Pln 2,5 Ue -1 pp Niesymetryczny wzrost cen; UE poniżej • „dwa filary” (tego nie omawialiśmy) _ I filar – podstawy monetarystyczne _ wybór odpowiedniego agregatu – EIW postulował, aby: ▫ charakteryzował się stałym popytem ▫ posiadał cechy wiodące ▫ był podatny na kontrolowanie _ wybrano agregat M3 i określono, że jego zmiany miały wynosić 4,5% rocznie _ II filar – analiza szerokiej gamy wskaźników, w szczególności: ▫ płace ▫ kurs walutowy ▫ ceny obligacji i krzywe dochodowości ▫ rożne mierniki sfery realnej ▫ wskaźniki polityki fiskalnej ▫ indeksy cenowe i kosztowe ▫ wyniki ankiet przedsiębiorstw i konsumentów (tego nie omawialiśmy) Polityka pieniężna w strefie euro – Instrumentarium • warunki prowadzenia PP w Eurosystemie: _ operacyjny niedobór płynności – banki w operacjach z bankiem centralnym są głownie krótkookresowymi dłużnikami (regulują one tym samym swoje bieżące braki płynności) • wykorzystywaniem instrumentów do realizacji celu PP EBC zajmują się NBC Rodzaje instrumentów polityki pieniężnej EBC: Rezerwa obowiązkowa Operacje depozytowo-kredytowe 43 Operacje otwartego rynku (6) Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej 1. Niezależność banku centralnego 2. Wiarygodność banku centralnego 3. Przejrzystość polityki banku centralnego 4. Odpowiedzialność banku centralnego Wstęp • Instytucjonalne podstawy prowadzenia polityki pieniężnej to: ▫ niezależność ▫ wiarygodność ▫ przejrzystość polityki pieniężnej • Powyższe rozwiązania instytucjonalne: ▫ mają podłoże w teorii racjonalnych oczekiwań oraz w zasadach demokracji ▫ są bezpośrednio związane ze wzrostem znaczenia procesów społecznych i psychologicznych w ekonomii ▫ wiążą się z przywiązywaniem szczególnej uwagi do reakcji rynków na decyzje polityków gospodarczych ▫ trudne są do skwantyfikowania/pomiaru ze względu na duży stopień Subiektywizmu NIEZALEŻNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO Definicja niezależności • Niezależność odnoszona do relacji między bankiem centralnym a rządem [M. Friedman]. • Sytuacja, w której bank centralny pozostaje wolny od wpływu, wskazówek oraz kontroli ze strony władz zarówno wykonawczych, jak i ustawodawczych [L. Meyer]. • Niezależność wynika ze względnej wagi inflacji w funkcji celu banku centralnego [S. Fischer]. • Autonomia banku centralnego w dążeniu do osiągnięcia (celu) niskiej inflacji [V. Grilli]. • Wyróżniono 2 rodzaje niezależności: _ niezależność polityczna – zdolność BC do realizacji celu (stabilność cen) bez jakichkolwiek instrukcji ze strony polityków _ niezależność ekonomiczna – BC ma swobodę w doborze i prowadzeniu działań związanych z realizacją celów operacyjnych (np. poziom stop procentowych) Niezależność banku centralnego – wolność banku centralnego w realizacji celu polityki pieniężnej i doborze środków do jego realizacji, czemu powinna sprzyjać samodzielność w kwestiach personalnych i finansowych. Niezależność=wolność Elementy niezależności BC wg Europejskiego Instytutu Monetarnego (EIM) -zaliczenie Element niezależności Charakterystyka Niezależność instytucjonalna Całkowita autonomia BC i jego organów od osób trzecich. Oznacza to zakaz, gwarantowany przez prawo, wywierania wpływu na decyzje BC (przez rząd, instytucje pozarządowe). Niezależność osobista Odnosi się do sposobu mianowania członków (personalna) organów decyzyjnych banku centralnego, długości ich kadencji, gwarancji, że nie będą odwoływani inaczej niż stanowią to przepisy prawa. Niezależność funkcjonalna Odnosi się do autonomicznego podejmowania (operacyjna) decyzji w zakresie instrumentów będących w dyspozycji BC do osiągnięcia jego celów oraz do samodzielnego kształtowania i realizacji polityki pieniężnej. Zwiększyć płynność ilość pieniądza w obiegu: -zakup papierów wartościowych Obniżenie rezerwy obowiązkowej 44 Niezależność finansowa Zdolność BC do samodzielnego zaopatrywania się w środki finansowe niezbędne do realizacji zadań. Dyskusja nad niezależnością BC Najważniejsze argumenty „ZA” • Niezależność prowadzi do niższej inflacji • Niezależność zwiększa wiarygodność prowadzonej polityki pieniężnej • Niezależność prowadzi do mniejszej zmienności poziomu inflacji • Niezależność BC sprzyja wzrostowi gospodarczemu 8 Argumenty za niezależnością rozpatruje się najczęściej w kontekście: • skrzywienia inflacyjnego • niespójności czasowej Impuls widoczny jest po 5-6 kwartałach Dyskusja nad niezależnością BC (cd.) Skrzywienie inflacyjne – tendencja określonego podmiotu (BC, rząd) do tolerowania inflacji z braku właściwego przeglądu sytuacji, (np. gdy bank jest obarczony wieloma sprzecznymi celami działania), a zwłaszcza do przedkładania korzyści, jakie może mu przynieść inflacja nad koszty z nią związane, np. gdy rząd chce inflacyjnie zmniejszyć ciężar obsługi długu publicznego. Powodem skrzywienia inflacyjnego rządu lub banku centralnego mogą być zarówno ich świadome preferencje, jak i niewłaściwa ocena rzeczywistości. Niespójność czasowa – różnica między optymalnością polityki ex ante a ex post – w określonym momencie (podejmowanie decyzji odnośnie stosowanej polityki, instrumentów) dana decyzja jest optymalna, w kolejnych okresach nie musi taka być (w kolejnych okresach może się okazać, że inna decyzja byłaby bardziej optymalna). Argumenty za i przeciw niezależności BC Kategoria Argumenty za Niezależność • Ograniczenie problemu dynamicznej operacyjna niespójności i skrzywienia inflacyjnego • Zwiększenie skuteczności antyinflacyjnej polityki BC • Zmniejszenie nacisków polityków na rozluźnienie polityki pieniężnej • Zwiększenie wiarygodności polityki • Ograniczenie zmienności poziomu inflacji • Ograniczenie wymienności inflacja – wzrost gospodarczy w długim okresie W ramach posiadanego instrumentarium ; można wybrać instrument; ogranicza się tylko do tych instrumentów Niezależność • Ograniczenie problemu dynamicznej personalna niespójności i skrzywienia inflacyjnego • Zmniejszenie nacisków polityków na rozluźnienie polityki pieniężnej • Ograniczenie zmienności poziomu inflacji Niezależność • Umożliwienie BC skupienia się na instytucjonalna jednym celu stabilność cen Niezależność finansowa • Dyscyplinujący wpływ na władze fiskalne • Zwiększenie wiarygodności polityki Argumenty przeciw • Ograniczenie elastyczności polityki pieniężnej w reakcji na szoki • Nadmierne fluktuacje poziomu zatrudnienia i produkcji • Nadmierna niezależność banku centralnego, nieoptymalna z punktu widzenia społeczeństwa • Deficyt demokracji • Ograniczenie koordynacji • Deficyt demokracji –pozorna demokracja • Ograniczenie koordynacji • Ograniczenie elastyczności polityki pieniężnej w reakcji na szoki 45 Niezależność celu • Deficyt demokracji • Ograniczenie koordynacji Pomiar niezależności banku centralnego • Niezależność jest trudna do zmierzenia ze względu na złożoność i wieloaspektowość. • Badanie niezależności koncentruje się na wybranych aspektach niezależności. • Większość z badań koncentruje się na niezależności prawnej (de iure), wynikające z przepisów prawa, a nie na niezależności faktycznej (de facto), na którą wpływają m.in. nieformalne porozumienia z rządem, tradycja, kompetencje personelu BC. Czynniki składające się na niezależność faktyczną się niekwantyfikowane. • Występuje zróżnicowanie pomiarów niezależności przy zastosowaniu rożnym miar oraz ze względu na okres. Tylko zaznaczone nazwy - zaliczenie WIARYGODNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO Definicja wiarygodności banku centralnego • Zagadnienie wiarygodności dotyczy relacji między elementem instytucjonalnym (np. cel stabilność pieniądza) oraz oczekiwaniami uczestników rynku. • Zaufanie podmiotów działających w mikroskali do podmiotu odpowiedzialnego za realizację polityki gospodarczej. Zaufanie oznacza, że te pierwsze wierzą, że podmiot prowadzący politykę osiągnie zakładane cele w akceptowanej perspektywie czasowej. • Stopień, w jakim przekonania o bieżącym i przyszłym kursie polityki gospodarczej, jest spójny z programem ogłoszonym pierwotnie przez polityków gospodarczych [K. Blackburn]. • Wiarygodność zgodnie z A. Blinder identyfikowana jest z jednym z 3 elementów: ▫ zgodność intencji/motywacji ▫ wcześniejsze zobowiązanie ▫ silna niechęć/awersja do inflacji • Stopień, w jakim uczestnicy rynku wierzą, że bank centralny osiągnie wyznaczone cele • Zbieżność celu inflacyjnego i oczekiwań inflacyjnych im większa jest zbieżność, tym bardziej wiarygodny jest bank centralny Podstawy wiarygodności BC Wiarygodność dotyczy: • konieczności podjęcia przez władze polityki dezinflacji – sytuacja wystąpiła w latach 70. i 80. XX w., konieczne było zwiększenie wiarygodności, aby można było skutecznie walczyć z inflacją • utrzymania kontroli nad poziomem inflacji – sytuacja dotyczy większości BC, które od połowy lat 90. XX w. koncentrują się na zapewnieniu stabilności cen. Wiarygodność BC vs. teoria racjonalnych oczekiwań 46 • Bieżące decyzje zależą nie tylko od przeszłych i teraźniejszych zdarzeń, ale także od oczekiwań odnośnie przyszłych wydarzeń. • Przyszła polityka może mieć większe znaczenie dla dzisiejszych wyników niż aktualna polityka. • Wiarygodność wiąże skuteczność polityki z jej oddziaływaniem na proces kształtowania oczekiwań. • Jeśli BC jest wiarygodny, zmniejsza to niepewność i związane z nią opóźnienia , a oczekiwania formułowane są w sposób sprzyjający celom polityki pieniężnej. Efekt => społeczeństwo szybciej i pełniej dostosowuje się do decyzji banku centralnego, natomiast ceny i płace stopniowo dostosowują się do spadku zagregowanego popytu, spowodowanego procesem dezinflacji. Proces zwiększania wiarygodności Banku Centralnego 1. Wprowadzenie odpowiednich reform instytucjonalnych. Obejmować one mogą: ▫ wprowadzenie reguły polityki pieniężnej ▫ stworzenie kontraktu dla bankiera centralnego ▫ zapewnienie niezależności BC ▫ przyjęcie strategii inflacyjnej 2. Koordynacja polityki pieniężnej i fiskalnej. ▫ wiarygodność polityki pieniężnej zależy od wiarygodności całej polityki gospodarczej ▫ polityka pieniężna oddziałuje na rożne dziedziny polityki gospodarczej ▫ koordynacja pozwala uwiarygodnić prowadzoną politykę pieniężną 3. Wspólne doświadczenia BC oraz otoczenia gospodarczego. Minimalne warunki służące zapewnieniu wiarygodności BC 1. Prawidłowo dobrane cele polityki pieniężnej (tj. takie które są „ambitne” i jednocześnie realizowalne) 2. Zapewnienie niezależności BC – obejmuje autonomię i swobodę w stosowaniu instrumentów PP i dążeniu do realizacji postawionych celów PP. 3. Spełnienie przez BC postulatu przejrzystości i odpowiedzialności prowadzonej polityki pieniężnej 4. Synchronizacja/koordynacja elementów polityki makroekonomicznej i strukturalnej. Podstawowe metody pomiaru wiarygodności BC zaliczenie pytanie opisowe 1. Analiza zmian oczekiwań inflacyjnych uczestników rynku _ porównanie oczekiwanego (przez społeczeństwo) poziomu inflacji z zakładanym celem inflacyjnym _ brak reakcji po stronie oczekiwań w związku z ogłaszanym celem lub jego rozminięcie się z oczekiwaniami świadczy o niskiej wiarygodności _ niekiedy bierze się pod uwagę oczekiwania analityków finansowych (nie muszą być zbieżne ze społeczeństwem) 2. Porównanie wielkości monetarnych deklarowanych przez władzę monetarną i faktycznie osiągniętych. _ w przypadku BCI porównanie celu inflacyjnego do rzeczywistej inflacji. 3. Badanie zmian cen instrumentów na rynkach finansowych _ założenie, że ceny instrumentów finansowych odzwierciedlają oczekiwania podmiotow _ pomiar oczekiwań inflacyjnych na podstawie wycen instrumentów indeksowanych i nieindeksowanych _ politykę banku centralnego uznaje się za wiarygodną, jeśli nieoczekiwany wzrost cen nie skutkuje istotnymi zmianami długookresowych stop procentowych 4. Obserwacja poziomu wskaźnika BEI na podstawie rentowności obligacji zaliczenie!!! break-even rate of inflation – poziom inflacji, dla którego inwestycja w obligacje indeksowane przyniesie równoważny nominalny zwrot jak z obligacji stałokuponowych Wiarygodność a skuteczność polityki pieniężnej 1. Wiarygodność wiąże politykę pieniężną z jej wpływem na oczekiwania inflacyjne uczestników rynku 2. Bardziej trafne oczekiwania polityki pieniężnej sprzyjają realizacji celu wiarygodnej polityki pieniężnej (zmniejszają się opóźnienia zewnętrze i niepewność wynikającą z działania BC) 3. Wiarygodność jest istotna dla kanału oczekiwań inflacyjnych PRZEJRZYSTOŚĆ POLITYKI BANKU CENTRALNEGO Definicje przejrzystości • zakres, w jakim władze ujawniają informacje istotne z punktu widzenia prowadzonej polityki pieniężnej (P. Geraats) • ciągły przepływ na linii władza monetarna -> społeczeństwo informacji dotyczących preferencji bankierów centralnych (m.in. w zakresie celów), ich interpretacji zasad funkcjonowania gospodarki, wiedzy na temat danych, ich oczekiwań oraz strategii polityki pieniężnej 47 • szersze ujęcie: nie tylko ujawnianie informacji, ale także zrozumienie ich przez społeczeństwo (komunikacja BC ze społeczeństwem ma być skuteczna) • ujęcie modelowe: stopień asymetrii informacji dotyczącej kontroli błędów bądź antycypowanych szoków gospodarczych znajdujących odzwierciedlenie w instrumentach polityki pieniężnej (przejrzystość ogranicza asymetrię) Podstawowe typy przejrzystości - zaliczenie Rodzaje przejrzystości wg Geraats – zaliczenie Czym się różni przejrzystość polityczna a polityki? Przejrzystość polityczna określa cele Przejrzystość polityki określa działanie, wyjaśnia co ma być wyjaśnione ; ogłaszanie Argumenty za i przeciw przejrzystości (tego nie omawialiśmy) Rodzaj Argumenty za Argumenty przeciw Przejrzystość • Ogranicza skrzywienie inflacyjne • Może prowadzić do nadmiernej polityczna • Rynek poprawnie przewiduje niestabilności produkcji kierunek polityki i formułuje oczekiwania • Ogranicza pokusę nadmiernie ekspansywnej polityki pieniężnej Przejrzystość • Przyczynia się do budowania • Może zwiększyć zmienność oczekiwań ekonomiczna reputacji BC i redukcji skrzywienia inflacyjnych i stop procentowych inflacyjnego • Może prowadzić do odwrotnych od • Poprawia przewidywalność polityki oczekiwanych rezultatów działań banku pieniężnej centralnego – wzrostu zmienności • Zwiększa odpowiedzialność poziomu inflacji 48 demokratyczną • Sprzyja większej elastyczności polityki pieniężnej Przejrzystość • Zwiększa odpowiedzialność proceduralna demokratyczną • Umożliwia reelekcję decydentów o preferencjach zbieżnych z preferencjami społeczeństwa Przejrzystość polityki i operacyjna • Sprzyja zrozumieniu polityki BC przez uczestników rynków • Ogranicza skrzywienie inflacyjne • Umożliwia poprawne formułowanie prognoz i podejmowanie długoterminowych decyzji • Może osłabiać wiarygodność, np. w przypadku formułowania błędnych prognoz inflacyjnych • Może powodować większe naciski polityczne i utrudniać stabilizowanie zaburzeń w gospodarce • Może negatywnie zmienić charakter obrad organów decyzyjnych • Może ograniczyć wiarygodność • Może prowadzić do większych nacisków politycznych na poszczególnych decydentów • Może prowadzić do złej interpretacji błędów prognoz • Może ograniczać możliwości BC do stabilizowania zaburzeń w gospodarce. ODPOWIEDZIALNOŚĆ DEMOKRATYCZNA BANKU CENTRALNEGO Definicje odpowiedzialności demokratycznej - accountability • Odpowiedzialnie demokratyczny bank robi to, czego się od niego oczekuje [O. Issing] • Odpowiedzialność BC przed wyższą instancją za osiągnięcie celu (węższe ujęcie) • Istnienie mechanizmu umożliwiającego wybranym reprezentantom społeczeństwa korygowanie decyzji BC w pewnych, dokładnie określonych okolicznościach, zmieniając nastawienie banku centralnego względem stabilnego poziomu cen i innych celów [Cukierman]. • Odpowiedzialność demokratyczna to mechanizm zapewniający, że bank centralny będzie działał zgodnie z zasadami demokracji oraz że będzie miał odpowiednie motywy do realizacji celów zgodnie z przyznanym mu mandatem. BC rozlicza tylko społeczeństwo 49 50
