Formacje roslinne i zwierzęce: pustynie

PUSTYNIA (klimat suchy, skrajnie suchy zwrotnikowy, podzwrotnikowy, także umiarkowany)
Pustynie są suchymi środowiskami, gdzie roczne sumy opadów są mniejsze niż 250 mm a czasem
brak jest opadów przez wiele lat. Aby jakiś obszar stał się pustynią, łączne parowanie wody z
roślin, skał i gleby musi być większe niż wielkość opadów deszczu oraz dopływu wody w postaci
mgieł nadciągających od morza. Pustynie występują tam, gdzie dociera gorące, tropikalne
powietrze z rejonów równikowych, a więc w rejonach zwrotników Raka i Koziorożca. Powietrze
jest tam nieustannie suche i gorące, co sprzyja powstawaniu pustyń.
Wiele pustyń charakteryzują duże wahania temperatury powietrza w ciągu doby, sięgające nawet
50 stopni C (Celsjusza). W dzień może być bardzo gorąco, a w nocy temperatura spada poniżej
zera. Największe i najszybsze zmiany temperatury mają miejsca o wschodzie i zachodzie słońca.
Rośliny i zwierzęta pustynne muszą być bardzo wytrzymałe, aby móc przetrwać w takich
warunkach.
Sahara jest największą pustynią świata
Pustynie według położenia geograficznego:
Azja: Gobi, Takla Makan, Kyzył-Kum, Kara-Kum, Thar, Lota, Wielka Pustynia Słona (Iran),
Syryjska, Wielki Nefud, Ar-Rab al-Chali, Ałaszan, Negew
Afryka: Sahara, Wielki Erg Zachodni, Wielki Erg Wschodni, Libijska, Zachodnia, Arabska,
Nubijska, Kalahari, Namib, El-Dżafur
Ameryka Północna: Wielka Pustynia Słona (USA), Mojave
Ameryka Południowa: Atakama
Australia: Wielka Pustynia Piaszczysta, Tanami, Simpsona, Gibsona, Wielka Pustynia
Wiktorii, Mała Pustynia Piaszczysta
Poniższa mapa pokazuje średnie roczne opady na świecie (w milimetrach i calach).
Jasnozielonym kolorem oznaczono obszary "pustyń".
Liczba gatunków zwierząt pustynnych jest niewielka, co jest rezultatem trudnych warunków
życia i niewielkiej liczby nisz ekologicznych. Czynniki ograniczające to z jednej strony warunki
klimatyczne:
-brak wody
-niska wilgotność powietrza
-silne nasłonecznienie
-bardzo wysoka temperatura i jej duże wahania
-skąpa szata roślinna (mała ilość pokarmu i kryjówek)
W wypadku całkowitego braku roślinności, nie występują też zwierzęta.
Szata roślinna występująca na obszarach pustyń i półpustyń strefy klimatów zwrotnikowych
jest bardzo uboga. Rośliny przystosowane są do niedostatku wody. W takich rejonach rozwija
się roślinność sucholubna, czyli kserofity. Są to rośliny przystosowane do życia w suchych
miejscach. Wykształcają one małe liście, kolce, ciernie, a ich pędy są bardzo sztywne.
Przykłady kserofitów:
suchorośla
W inny sposób do braku wody przystosowują się sukulenty, czyli rośliny gromadzące wodę
w liściach, bądź łodygach. Są to np. agawy lub kaktusy. Na pustyniach rośnie także
roślinność efemeryczna. Po wystąpieniu krótkiego, lecz obfitego deszczu rośliny te kwitną
i tworzą nasiona, a po wyczerpaniu zapasu wody całkowicie obumierają, pozostawiając
ogromną ilość nasion na powierzchni. Nasiona te mogą przetrwać długie okresy suszy.
Przykłady sukulentów:
kaktusy, agawy
W miejscach na pustyniach, gdzie poziom wód gruntowych zalega płytko mogą tworzyć się
oazy, czyli obszary, które porasta bujna roślinność. Oazy są często zagospodarowane przez
człowieka.
Zwierzęta pustyni są przeważnie nieduże, o jasnej barwie ciała; w dzień ukrywają się w norach,
jamach i zagłębieniach skalnych lub zakopują się w piasku, gdzie panuje dużo niższa temperatura
i większa wilgotność niż na powierzchni; nocą na pustyni panują niskie temperatury i może
pojawiać się rosa, a zjadanie pokrytych nią roślin dostarcza roślinożercom wody. Rosę
wykorzystują także nieliczne na pustyniach ślimaki. Tak różne zwierzęta, jak niektóre
chrząszcze z rodziny czarnuchowatych (Tenebrionidae) na pustyni Namib oraz co najmniej
dwa gatunki jaszczurek – australijski moloch kolczasty(Moloch horridus) i azjatycka
krągłogłówka uszasta (Phrynocephalus mystaceus) – potrafią pobierać wodę spływającą z ich
własnych ciał .
australijski moloch kolczasty
chrząszcz z rodziny czarnuchowatych
U tak różnych organizmów jak wielbłądy, antylopa oryks arabski, skoczki pustynne,
niektóre jaszczurki, a nawet niektóre chrząszcze, stopy są tak przystosowane, aby zapobiec
zapadaniu się w sypkim piasku. Niektóre grupy zwierząt są jakby z góry przystosowane do
życia w warunkach stałego niedoboru wody i wysokiej temperatury. Chitynowa okrywa ciała
owadów oraz rogowe łuski gadów skutecznie chronią te zwierzęta przed utratą wody; także u
obu tych grup wydzielanie produktów przemiany materii następuje w postaci stałej (kwas
moczowy). Stosunkowo liczne są więc stawonogi, np. owady bezskrzydłe, szarańczaki,
karaczany, pluskwiaki, mrówki, chrząszcze, a także pajęczaki (pająki, skorpiony,
solfugi). Termity, choć niewidoczne na powierzchni, stanowią ważną grupę owadów na
gorących pustyniach.
antylopa oryks arabski
skorpion
solfuga
Wykonała:
Katarzyna Pawłowska
Kl. II LOB