1 - CBA.pl

Międzynarodowy obrót
usługami i towarami
Wykład 15
1
usługi
• Działalność gospodarcza mająca charakter
świadczeń osób fizycznych i prawnych na rzecz
innych osób.
• Nie polegają na wywarzaniu dóbr materialnych.
• Ich istota polega na wytworzeniu pracy,
wydatkowaniu pewnej ilości pracy, wywołaniu
pewnego efektu zaspokajającego potrzebę.
• Służy poprawie warunków życia ludności,
podnoszeniu wydajności pracy oraz lepszemu
funkcjonowaniu przedsiębiorstw czy gospodarki
2
usługi
• Trzeci obok przemysłu i rolnictwa sektor
gospodarki.
• Obejmuje wiele różnych świadczeń np.: ochronę
zdrowia, edukację, usługi ubezpieczeniowe,
finansowe itp..
• Dzisiejszy wysoki udział usług w gospodarce jest
konsekwencja rozwoju tradycyjnych usług z
zakresu rzemiosła, transportu i komunikacji.
3
• Jeszcze w XVIII w. usługi stanowiły 10% PKB
globalnego,
• A. Smith uważał je za użyteczne i potrzebne ale
nie wpływające na gospodarkę.
• Dziś najwyższy udział usług w strukturze
wartości dodanej brutto mają Francja, Grecja,
Stany Zjednoczone Ameryki, osiągając poziom
ponad 80%.
• Najmniejszy udział usług w tworzeniu wartości
dodanej brutto, rzędu odpowiednio 41%, 61% i
66%, miały Chiny, Brazylia i Republika Czeska.
4
Na wzrost znaczenia usług w
gospodarce wpływ mają zmiany:
• demograficzne: wydłużenie średniej długości życia, rosnąca liczba
osób z wyższym wykształceniem, migracje ze wsi do miast, rozwój
miast, (dla przykładu rośnie popyt na usługi ubezpieczeniowe i
turystyczne);
• społeczne: wzrost liczby pracujących kobiet, wzrost dochodów
rodzin, poprawa jakości życia, rozwój telekomunikacji, zwiększona
mobilność ludzi, wzrost aspiracji, (zwiększa się zainteresowanie
usługami typu: pomoc domowa, opiekunka do dzieci, usługi
pralnicze, restauracyjne);
• ekonomiczne: wzrost zamożności społeczeństwa, gwałtowny rozwój
techniki i technologii, wzrost wydajności pracy, globalizacja
gospodarki światowej, (wzrost popytu na usługi finansowe,
informatyczne);
• polityczno- prawne: postępujące procesy prywatyzacji, procesy
deregulacji zmniejszające udział sektora państwowego, procesy
integracji gospodarczej.
5
serwicyzacją gospodarki.
• proces polegający na wzroście znaczenia usług w
strukturze zatrudnienia i tworzenia produktu krajowego
brutto, przy jednoczesnym wzroście znaczenia usług dla
prawidłowego funkcjonowania sektora I i II oraz wymiany
międzynarodowej.
• Serwicyzacja to także nowa strategia rozwoju
gospodarczego nastawiona na poprawę jakości życia, na
zwiększenie czasu wolnego i atrakcyjne jego spędzanie,
na doskonalenie kwalifikacji, na rozwój nauki, na
wytwarzanie, przesyłanie i przetwarzanie informacji, na
obniżanie kosztów przedsiębiorstw i podnoszenie ich
konkurencyjności.
6
Cechy usług
Niematerialność
Niejednolitość
Nierozdzielność
Nietrwałość
Usługa jako
czynność nie
przybiera
określonej formy
materialnej
Produkty
usługowe
są
różnorodne i nie
są standaryzowane
Oznacza
jednoczesność
świadczenia usługi
i jej konsumpcji
Sam proces
produkcji jest
trudny do
uchwycenia
7
Podział usług
wg Europejskiej Klasyfikacji Działalności
dla konsumentów
dla producentów i biznesu
ogólnospołeczne
materialne
handel i
naprawy, hotele,
restauracje,
transport
pasażerski,
łączność, usługi
osobiste,
działalność
komercyjna
niematerialne
edukacja,
ochrona zdrowia,
opieka społeczna
usługi związane z
rekreacją, sportem
i kulturą
transport
i
gospodarka
magazynowa
pośrednictwo
finansowe
obsługa
nieruchomości wynajem maszyn
i
sprzętu
informatyka
i
działalność
pokrewna
prowadzenie prac badawczorozwojowych
pozostała
działalność
związana
z
prowadzeniem biznesu
aadministracja
publiczna i obrona
narodowa
działalność
organizacji
członkowskich
organizacje
i
zespoły narodowe
8
Rola usług
• Może być określona poziomem zatrudnienia.
Najwyższy poziom zatrudnienia mają USA, Wielka
Brytania, Kanada, Izrael, wyjątek Argentyna
(prace dorywcze – usługi pozorne)
• Poziomem wymiany międzynarodowej: średni
roczny wzrost eksportu usług wynosi 7%
podczas gdy towarów 5%.
W 2005 r. globalny handel usługami osiągnął
wartość 4,76 bln USD co stanowiło 22,4%
handlu światowego ogółem.
9
Handel usługami
• Dominacja krajów wysoko gospodarczo rozwiniętych:
Irlandia, Dania, Wielka Brytania (30% udział w handlu
międzynarodowym)
• Najmniejszy udział w krajach należących do WNP,
krajach afrykańskich i niektórych azjatyckich
(Azerbejdżan, Indonezja)
• W KWR bilans handlu usługami jest dodatni, w krajach
rozwijających się ujemny.
• Międzynarodowa wymiana usługami dotyczy przede
wszystkim usług turystycznych (26,3%) i transportowych
(23,6%).
• Wraz ze wzrostem dochodów mieszkańców rośnie popyt
na inne rodzaje usług.
10
• Handel zagraniczny obejmuje wymianę części
produkcji danego kraju na dobra materialne i
usługi wytwarzane w innych krajach.
• Handel zagraniczny – istotny element systemu
ekonomicznego każdego kraju, obejmuje
eksport i import.
• Jest przejawem udziału kraju w
międzynarodowym podziale pracy, czyli
specjalizacji w określonej produkcji
11
• Współcześnie handel zagraniczny jest
odzwierciedleniem międzynarodowego podziału
pracy. Specjalizacja państw w produkcji
określonych dóbr będąca konsekwencją:
• posiadanych warunków naturalnych,
• różnic w poziomie uprzemysłowienia,
• różnic w poziomie techniki i technologii,
• pozwoliła na wykształcenie „naturalnych”
eksporterów i importerów dóbr i usług.
12
• Eksport to sprzedaż za granicę dóbr i
usług wytworzonych w kraju
• Import zakup wyprodukowanych poza
granicami kraju dóbr i usług,
• Reeksport wywóz za granicę towarów
uprzednio przywiezionych z innych krajów
13
Czynniki wpływające na wielkość i
strukturę handlu zagranicznego
1. Możliwość produkowania pewnych
towarów:
• Nierównomierne rozmieszczenie
surowców na ziemi powoduje podział na
„naturalnych” eksporterów i importerów
np. platyna w RPA i Rosji, ropa naftowa i
Bliski Wschód, Japonia i nic
14
2. Wielkość rynku:
• Kraje o większej liczbie ludności mają
zwykle większe obroty np. obroty Szwecji
– 113 mld USD, USA – 1327 mld USD
• handel zagraniczny ma dla krajów
dużych mniejsze znaczenie niż dla
małych : USA – 5000 USD/mieszkańca,
Szwajcaria - 22500 USD/mieszkańca
15
3. Poziom rozwoju:
• Kraje wysoko gospodarczo rozwinięte
mają większe ogólne obroty niż kraje
słabo rozwinięte. Przyczyna tkwi w
rodzajach produktów i usług
oferowanych na rynku światowym. Np.
Belgia obroty rzędu 321 mld USD ( liczba
ludności 10,2 mln, PKB 227 mld USD) ,
Rosja 127 mld. USD ( 144 mln
mieszkańców i 251 mld USD)
16
4. Sytuacja społeczna i polityczna kontrahentów:
• W sytuacji zagrożenia handel jest ograniczany
( kraj dąży do samowystarczalności), np. Byłe
państwa komunistyczne),
• Skraje skonfliktowane lub o odmiennym
systemie politycznym maja ze sobą małe
obroty (brak obrotów handlowych między
Izraelem a Syrią, embargo w handlu USA z
ChRL, Polską czy Libią)
• Handel z krajami o bliskich więzach
kulturowych,językowych (obroty miedzy USA a
Wielką Brytanią są dwukrotnie większe niż
między USA a Francją)
17
5. Odległość kontrahentow
• Kraje położone bliżej siebie mają
większe obroty wzajemne
• Kraje izolowane geograficznie mają te
obroty znacznie mniejsze np. Nowa
Zelandia, Szwajcaria
18
6. Przynależność do wspólnych organizacji
• Wiele organizacji gospodarczych
prowadzi politykę wolnego handlu
wewnątrz organizacji i politykę
protekcjonistyczną na zewnątrz. (kraje
UE),
19
7. Protekcjonizm
• Niektóre kraje starają się ograniczać
import i zwiększać eksport, np. za
pomocą ceł importowych lub dotowania
wywozu pewnych towarów (np.
dotowanie produkcji rolnej w krajach Unii
Europejskiej zmniejsza eksport rolny do
krajow UE)
20
Handel międzynarodowy
umożliwia:
• Import technologii,
• Rozwój tych dziedzin gospodarki, w
których dany kraj ma przewagę na rynku
międzynarodowym,
• Zaspokojenie popytu konsumentów na
towary i usługi, których nie produkuje,
• Osiągniecie korzyści finansowych ze
sprzedaży surowców, żywności i dóbr nie
występujących powszechnie na świecie
21
• Znaczenie handlu rośnie wraz z ogólnym
rozwojem kraju,
• Skala eksportu i importu jest funkcją
wielkości kraju
• Struktura rodzajowa importu i eksportu
odzwierciedla poziom jego rozwoju
22
Znaczenie handlu zagranicznego można wskazać
poprzez relacje eksportu do PKB.
Największy udział blisko 90% ma Belgia, pozostałe
KWR 60%-30%. Najniższy wskaźnik ok.. 7%
USA.
Cechą charakterystyczna współczesnej wymiany
międzynarodowej jest koncentracja strumieni
handlu w pewnych obszarach tak w sensie
geograficznym jak i struktury towarowej.
23
• 12 największych światowych eksporterow
należy KWR, na które przypadał wolumen
eksportu na poziomie 5906 mld USD, gdy suma
światowego eksportu wyniosła 9634 mld USD.
• Wartość światowego eksportu per capita 1490
USD. Najwyższe wskaźniki eksportu i importu na
jednego mieszkańca mają Belgia (30 tys USD),
Luksemburg (imp 40 tys. USD, eks 27 tys USD),
Szwecja i Irlandia.
24
• Najwięksi światowi eksporterzy to poza
KWR Rosja, Chiny. W sumie realizują
61,3% światowego eksportu.
• Najwięksi światowi importerzy USA,
Niemcy, Chiny, Japonia, Francja, Wielka
Brytania, Włochy
• Wartość światowego importu wyniosła
9868 mld USD, czyli 1523 USD per capita.
25
NAJWIĘKSI IMPORTERZY WEDŁUG CEN
BIEŻĄCYCH CIF
Wartość w mld USD
Udział w handlu
światowym
6002
100
Australia
69
1
Belgia
193
3
Chiny
243
4,1
Francja
303
5
Hiszpania
163
2,6
Japonia
337
5,8
Kanada
221
3,7
Polska
55
0,8
1163
19
Kraj
Świat
USA
26
NAJWIĘKSI EKSPORTERZY WEDŁUG CEN
BIEŻĄCYCH FOB
Kraj
Wartość w mld USD
Udział w handlu
światowym
świat
5803
100
Australia
65
1,1
Belgia
210
3,1
Chiny
266
4,6
Francja
304
5,1
Hiszpania
123
2
Japonia
416
6,9
Kanada
252
4,5
Polska
41
0,6
USA
693
12,5
27
Struktura regionalna
światowego importu
Kraje
rozwijające
s ię
gos podarcz
o
33%
Europa
Południow
ows chodnia
i WNP
4%
Kraje
rozwinięte
gos podarcz
o
63%
28
Struktura regionalna
światowego eksportu
Kraje
rozwijające
s ię
gos podarcz
o
37%
Europa
Południow
ows chodnia
i WNP
5%
Kraje
rozwinięte
gos podarcz
o
58%
29
Im port na 1 m ie s zk ańca
Ek s port na 1 m ie s zk ańca
Rumunia
Cypr
Bułgaria
Grecja
Polska
Rumunia
Grecja
Bułgaria
Łotwa
Polska
Portugalia
Łotwa
Hiszpania
Portugalia
Litwa
Hiszpania
Włochy
Malta
Wielka Brytania
Litwa
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
Malta
tys. EUR
tys. EUR
Francja
Estonia
Cypr
Słowacja
Estonia
Francja
Węgry
Słowacja
Republika Czeska
Republika Czeska
Niemcy
Słowenia
Finlandia
Dania
Szwecja
Finlandia
Słowenia
Szwecja
Irlandia
Dania
Dania
Austria
Austria
Irlandia
Holandia
Holandia
Belgia
Belgia
Luksemburg
Luksemburg
UE 27
UE 27
0,00
10,00 20,00 30,00 40,00 50,00
2004
2008
0,00
10,00
20,00
2004
30,00
40,00
2008
30
IMPORT
80
Kraje
rozwinięte
gos podarczo
70
60
50
Kraje
rozwijające
s ię
gos podarczo
40
30
20
10
0
1995 2000 2005 2007 2008
Europa
Południowows chodnia i
WNP
31
EKSPORT
80
Kraje
rozwinięte
gos podarczo
70
60
50
Kraje
rozwijające
s ię
gos podarczo
40
30
20
10
0
1995 2000 2005 2007 2008
Europa
Południowows chodnia i
WNP
32
• W okresie od 1946 do 2007 r. obrót
handlowy wzrósł blisko 230 krotne,
osiągając poziom 27 587 bilionów $ w
2007 r. podczas gdy w 1946 r. wyniósł
zaledwie 121 bilionów $
33
Szczególnie dynamiczny wzrost wielkości
eksportu i importu nastąpił od początku lat
70’ XX wieku. Była to reakcja zarówno na
wzrost liczby ludności świata, zwiększenie
produkcji przemysłowej, rozwój usług a
także prowadzone działania
liberalizacyjne.
34
Wartość realizowanego eksportu i
importu w wybranych latach
13968
13619
14000
12000
7691
10000
7375
8000
6000
3675
1882
4000
2000
59
62
84
85
164
157
3787
595 1838
579
0
1948 rok
1953 rok
1963 rok
1973 rok
eksport
1983 rok
1993 rok
2003 rok
2007 rok
im port
35
Struktura towarowa
• KWR importują i eksportują wyroby przemysłowe o
wysokim poziomie przetworzenia, a także maszyny,
urządzenia, środki transportu. Najwyższy Japonia
65%eksport, najniższy Australia. W imporcie surowców
odwrotnie.
• Kraje rozwijające się mają podobną strukturę towarową
wymiany międzynarodowej, co odpowiada polityce
proeksportowej i wysokiej produkcji przemysłowej.
Eksportują towary gotowe, importują części, podzespoły.
• Kraje słabo rozwinięte najczęściej eksportują surowce,
płody rolne a importują towary przetworzone.
36
Struktura geograficzna handlu
zagranicznego
• Handel z krajami sąsiadującymi,
• Uwarunkowania historyczne
• Uczestnictwo w ugrupowaniach
gospodarczych
37
Rola Europy
• Bardzo znaczący udział Europy w handlu światowym na poziomie
11 822,6 mld USD wynika z wielu przyczyn. Jedną z nich jest liczba
mieszkańców[1] państw o wysokim PKB, charakteryzujących się
wysokim poziomem konsumpcji. Wartość importowanych towarów
do Europy w 2008 r. wyniosła aż 6 048 mld USD. Ponadto
większość państw Europy to kraje wysoko gospodarczo rozwinięte o
wysokim udziale przemysłu zaawansowanego technologicznie w
produkcji, co zwiększa wartość eksportowanych towarów i pozwala
na zajmowania istotnego miejsca w handlu światowy.
•
[1] Według danych statystycznych opublikowanych przez Eurostat
2009 r. liczba mieszkańców państw Unii Europejskiej wyniesie 499,7
mln.
38
• Charakterystyczną cechą wymiany
handlowej w obrębie Unii Europejskiej jest
wyraźna dominacja handlu wewnątrz
ugrupowania. Dla wszystkich państw
członkowskich handel z innymi członkami
UE stanowił zarówno w imporcie, jak i
eksporcie ponad 50%. Z tym, że ściślej
uzależnione od handlu w obrębie Unii
Europejskiej są kraje o niższym poziomie
rozwoju, a szczególnie nowoprzyjęte.
39
Wartość importu i eksportu Polski
w latach 1999-2008
160
140
w mln EUR
120
100
80
60
40
20
0
1999
2000
2001
2002
2003
eksport
2004
2005
2006
2007
2008
import
40
Struktura importu i eksportu według najważniejszych
partnerów handlowych w 2007 r. ( w %)
24,1
25
import
20
15
8,7
7,1
10
6,85
5,11
3,46
5
3,41
3,11
aB
ry
tan
ia
dia
W
iel
k
Ho
l an
sk
a
ub
lik
aC
ze
nc
ja
Re
p
Fr
a
hy
W
ło
c
Ch
iny
Ro
sja
Ni
em
cy
0
41
30
eksport
25,9
25
20
15
10
6,6
6,1
5,94
5,54
4,62
3,83
5
0
Niemcy
Włochy
Francja
Wielka
Brytania
Republika
Czeska
Rosja
Holandia
42
Struktura towarowa importu Polski
w 2007 r
5%
1%
3%
31%
10%
13%
37%
43
Struktura towarowa eksportu Polski
w 2007 r.
8% 1%
36%
2%
4%
7%
42%
żywność i zwierzęta żywe
surowce niejadalne z wyjątkiem paliw
chemikalia i produkty pokrewne
wyroby przemysłowe
napoje i tytoń
surowce mineralne, smary i pozostałe
maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy
44
Rysunek 6 Wielkość napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w świecie w
latach 2000-2007
1979
2000
1697
1396
w mld USD
1500
1230
826
1000
716
916
638
711
500
0
2000 r.
2001r.
2002 r.
2003 r.
2004 r.
2005 r.
2006 r.
2007 r.
2008 r.
45
-20000
2006
Luksemburg
Wielka Brytania
Francja
Holandia
Belgia
Hiszpania
Niemcy
Węgry
Włochy
Irlandia
Austria
Polska
Turcja
Szwecja
Dania
Finlandia
Rumunia
Republika Czeska
Bugaria
Portugalia
Chorwacja
Słowacja
Estonia
Łotwa
Cypr
Litwa
Grecja
Słowenia
Malta
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
0
2007
46
Rysunek 8 Wielkość inwestycji zagranicznych pochodzących
"wypływających" z państw członkowskich UE w 2007 r.
Wielka Brytania
Luksemburg
Francja
Niemcy
Hiszpania
Włochy
Belgia
Węgry
Austria
Szw ecja
Holandia
Irlandia
Dania
Finlandia
Portugalia
Grecja
Polska
Słow enia
Estonia
Republika Czeska
Cypr
Litw a
Słow acja
Łotw a
Rumunia
Bugaria
Malta
0
50000
100000
150000
w m ln EUR
200000
47
250000
Rysunek 10 Napływ inwestycji bezpośrednich do "nowych" państw Unii
Europejskiej w latach 1997-2008
40000
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Pols ka
Węgry
Bułgaria
Republika Czes ka
Es tonia
Łotwa
Litwa
Rum unia
Słowenia
Słowacja
48
Rysunek 11 Napływ inwestycji zagranicznych do Polski w latach
2000-2008
20000
w mln EUR
15576
16582
15000
10000
10334
10970
10237
8330
6372
5000
4371
4067
0
2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r.
49
Napływ kapitału zagranicznego według rodzajów
działalności
prywatne
zakupy i
sprzedaż
nieruchomości;
5%
przetwórstwo
przemysłowe;
30%
pozostałe
rodzaje
działalności; 7%
usługi ogółem;
58%
50
51