Suwalski Park Krajobrazowy

SPIS TREŚCI
1. Wstęp ……………………………………………………………………………………….…2
2. Ogólna charakterystyka gminy ………………………………………………………………..3
2.1. Budowa geologiczna i ukształtowanie powierzchni…………………………………..4
2.2. Położenie fizyczno-geograficzne …………………………………………………......5
2.3. Warunki klimatyczne …………………………………………………………………5
3. Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych ……………………………………...7
3.1. Szata roślinna i świat zwierzęcy ……………………………………………………..7
3.2. Formy ochrony przyrody …………………………………………………………….9
3.2.1. Suwalski Park Krajobrazowy …………………………………………......10
3.2.2. Rezerwaty przyrody …………………………………………………..…...11
3.2.3. Obszary chronionego krajobrazu ………………………………………….12
3.2.4. Użytki ekologiczne ……………………………………………………….13
3.2.5. Pomniki przyrody………………………………………………………….13
3.2.6. Natura 2000 ……………………………………………………………….14
3.3. Ochrona zasobów wodnych………………………………………………………….14
3.3.1. Wody powierzchniowe …………………………………………………....16
3.2.2.Wody podziemne..…………………………………………………….……18
3.4. Surowce mineralne ………………………………..…………………………….......19
3.5. Odnawialne Źródła Energii……………………………………………………….….19
4. Zagrożenia środowiska naturalnego ………………………………………………………….20
4.1 Ścieki …………………………………………………………………………….......21
4.2.Rolnictwo ………………………………………………………………………….....22
4.3.Zagrożenia związane z zachowaniem bioróżnorodności …………………………….24
4.4.Stan powietrza atmosferycznego …………………………………………………….25
4.5.Emisja ………………………………………………………………………………..26
4.6.Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące ………………………………....26
5. Poprawa stanu środowiska ……………………………………………………………….…..27
5.1. Wskazania dotyczące zachowanie bioróznorodności …………………………….....28
5.2. Wskazania dotyczące ochrony zasobów wodnych……………………………….….29
5.3. Wskazania dotyczące ochrony powietrza …………………………………………...31
5.4. Wskazania dotyczące ochrony gleb …………………………………………………32
5.5. Wskazania dotyczące pozyskiwania kopalin ……………………………………….33
5.6. Gospodarka odpadami……………………………………………………………….34
6. Harmonogram działań …………………………………………………………………….......35
1.WSTĘP
1.1Podstawa opracowania
Podstawę prawną niniejszego opracowania stanowi ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r.
– Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.). Zgodnie z art. 17 i 18 tej
ustawy wójt gminy sporządza gminny program ochrony środowiska, który uchwala rada gminy
po uprzednim zaopiniowaniu jego projektu przez sejmik województwa.
1.2. Cel i zakres opracowania
Gminny program ochrony środowiska jest dokumentem służącym realizacji polityki
ekologicznej państwa. Program ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji
ochrony środowiska przy uwzględnieniu specyfiki i potrzeb gminy, a w szczególności:
– identyfikację istniejących zagrożeń środowiska przyrodniczego,
– określenie sposobów eliminowania zagrożeń środowiska i zapobiegania ich powstawaniu,
– określenie zasad ochrony i racjonalnego wykorzystania walorów środowiska.
Niniejsze opracowanie uwzględnia aktualnie obowiązujące regulacje prawne w zakresie
ochrony środowiska oraz zapisy zawarte w projekcie „Programu ochrony środowiska powiatu
suwalskiego” i w dokumentach gminnych.
Celem ochrony środowiska w gminie Jeleniewo nie jest tylko dążenie do spełnienia
wymogów obowiązującego w tym względzie zbioru praw polskich oraz wymogów Unii
Europejskiej. Gmina należy do tych regionów Polski, w których cenne zasoby przyrody mogą, w
nieodległym czasie, stać się ważnym stymulatorem rozwoju gospodarczego – magnesem dla
turystyki.
Gminny program ochrony środowiska zawiera cele i działania na lata 2004-2007
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008-2012, które zostały ujęte w następujących
rozdziałach: ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych, poprawa jakości
środowiska, współpraca przygraniczna. Ponadto program zawiera harmonogram realizacji,
określa nakłady na jego realizację oraz wskazuje narzędzia kontroli realizacji.
2.OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY
Gmina Jeleniewo znajduje się w północno - wschodniej części województwa podlaskiego,
powiatu ziemskiego suwalskiego, w odległości 11 km od Suwałk, 25 km od granicy z Litwą i 50
km od granicy z Rosją. Gmina sąsiaduje: od strony zachodniej z gminą Przerośl, od strony
północnej z gminami: Wiżajny i Rutka-Tartak, od strony wschodniej z gminą Szypliszki, a od
strony południowej z gminą Suwałki.
Powierzchnia Gminy wynosi 132 km2, co stanowi 10 % powierzchni powiatu suwalskiego.
Obszar gminy zamieszkuje około 2.987 osób w 33 wsiach (sołectwach).
W gminie Jeleniewo występuje najniższe zaludnienie spośród gmin powiatu suwalskiego,
wskaźnik zaludnienia wynosi 23 osoby na km2, przy średniej gęstości zaludnienia w powiecie
wynoszącej 27 osób na km2 i w województwie – 60 osób na km 2.
Tab. 1 Ludność gminy Jeleniewo
Ludność
Wyszczególnienie
Powiat
W tym gmina:
Jeleniewo
ogółem
Powierzchnia
w km 2
mężczyźni
Gęstość
zaludnienia
/na 1 km 2/
kobiet
1.308
35.535
18.134
17.401
27
132
2.987
1.568
1.419
23
Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2003r.
Gmina Jeleniewo jest gminą wybitnie rolniczą o cennych walorach przyrodniczych i
krajobrazowych.
Do głównych zasobów przyrodniczych gminy Jeleniewo należą: gleby, lasy i wody.
Struktura użytkowania ziemi w gminie przedstawia się następująco:
– użytki orne
– 56 %
– lasy i pastwiska - 20 %
– lasy
- 10 %
– pozostałe grunty – 14 %.
Tab. 2 Bonitacja gruntów ornych z podziałem na klasy (ha) - dane na dzień
01.01.2001r.
Lp.
3.
Gmina
Jeleniewo
Grunty
orne
III A
III B
7579
-
6
Klasy bonitacyjne
IV
V
walorach
321
2519
3212
IV A
VI
VI Z
1450
71
Wśród użytków rolnych przeważają grunty orne, które stanowią 7579 ha. Łąki i pastwiska
zajmują powierzchnię 2697 ha, natomiast lasy 1358 ha. Trudne, zróżnicowane warunki glebowe,
duże zakamienienie oraz znaczne nachylenia terenu determinują sposób wykorzystania gruntów.
Stąd znaczna jak na warunki regionu ilość lasów i użytków zielonych.
Gleby na terenie gminy zostały wytworzone głównie na osadach czwartorzędowych
(glinach, piaskach, żwirach). Dominują gleby bielicowe. Żyźniejsze są bielice na glinie zwałowej
i piaskach gliniastych (wysoczyzna otaczająca Zagłębienie Szeszupy), słabe są bielice na żwirach
i luźnych piaskach oraz gleby bagienne. Miejscami występują urodzajne, gliniaste gleby
brunatne.
2.1.Budowa geologiczna i ukształtowanie powierzchni
Ukształtowanie powierzchni gminy, podobnie jak całej suwalszczyzny zostało uformowane
w wyniku wielu faz zlodowaceń przed wieloma tysiącami lat. Cały teren pokrywa materiał
skalny naniesiony przez lodowiec Skandynawski.
Potężny lądolód skandynawski nasuwał się na tereny Suwalszczyzny czterokrotnie, niosąc
ze sobą ogromne masy skalnego gruzu i głazów. Lodowiec cofał się, topniał, pozostawiając
naniesione tworzywo, którego miąższość sięga niekiedy 300 m (żwiry, piaski, mułki, iły oraz
gliny zwałowe z różnej wielkości głazami narzutowymi). W zależności od materiału i czynników
budujących specyficzne formy rzeźby terenu geolodzy wyróżniają moreny czołowe, denne i
martwego lodu, kemy, zagłębienia (misy) wytopiskowe, rynny lodowcowe oraz sandry.
Obszar zajęty przez ostatni lądolód pokrywa się z obszarami dzisiejszych pojezierzy. Jednym
z charakterystycznych elementów krajobrazu młodoglacjalnego są jeziora. Drugim elementem są
głębokie rynny lodowcowe powstałe pod lodem w okresie transgresji lądolodu. Rynny te często
zajęte są dziś przez jeziora lub rzeki. Charakterystyczna dla tego rejonu rynna Czarnej
Hańczy.Trzecim elementem krajobrazu młodoglacjalnego są tzw. „oczka polodowcowe”,
niewielkie zagłębienia bezodpływowe, czasem wypełnione wodą, powstałe głównie w wyniku
wytapiania się brył martwego lodu. Wszystkie opisane tu elementy spotykamy na
Suwalszczyźnie i terenie Gminy Jeleniewo.
Rzeźba powierzchni gminy jest zróżnicowana.Krajobraz jest pagórkowaty, z licznymi
wzniesieniami i obniżeniami terenu, dużą liczbą jezior.
W okolicy Jeleniewa znajdują się złoża rud polimetalicznych na głębokości około 800 m.
Ze względu na głębokie zaleganie rud i związane z tym wysokie koszty wydobycia oraz na
unikatową wartość krajobrazu zaniechano ich eksploatacji. W rejonie Krzemianki nż głębokości
600 - 800 m występują wody mineralne – solanki.
2.2. Położenie fizyczno-geograficzne
 Megaregion: Niż Wschodnioeuropejski
 Prowincja: Niziny Wschodniobałtycko-Białoruskie (Niż Zachodnioeuropejski)
 Podprowincja: Pojezierze Wschodniobałtyckie
 Makroregion - Pojezierze Litewskie
 Mezoregion - Pojezierze Wschodniosuwalskie
 Mikroregion – Wzgórza Jeleniewskie
Wg podziału regionalnego Polski (Kondracki 1998r, A. Richling 1985) północna część
województwa podlaskiego znajduje się na obszarze podprowincji Pojezierzy
Wschodniobałtyckich leżących na skraju Niżu Wschodnioeuropejskiego, w obrębie
makroregionu – zachodniej części Pojezierza Litewskiego, zwanego inaczej, w części odnoszącej
się do Polski, Pojezierzem Suwalskim. Obejmuje ono cztery mezoregiony: Puszcza Romincka,
Równina Augustowska, Pojezierze Zachodniosuwalskie i Pojezierze Wschodniosuwalskie.
Pojezierze Wschodniosuwalskie rozpościera się aż do granicy z Litwą, w większej części na
wschód od granicy polsko-litewskiej. Zachodnią granicę tworzy częściowo górny bieg Błędzianki
i Czarnej Hańczy, południową granica sandru augustowskiego. Powierzchnia regionu w Polsce
wynosi około 1250 km2.
Pojezierze Wschodniosuwalskie w granicach Polski dzieli się na 3 mikroregiony. Garb
Wiżajn - układ hydrograficzny powoduje, że garb ten stanowi dział wodny pierwszego rzędu.
Tu, obok Hańczy, znajduje się najwyżej położone jezioro - Wiżajny (241,9 m n.p.m.), które przez
ciek łączy się z Jeziorem Wisztynieckim (po stronie rosyjskiej, w obwodzie kaliningradzkim),
mając odpływ do zlewni Pregoły. Na zachodnich krańcach garbu znajdują się źródliska i głęboka
rynna górnej Czarnej Hańczy; w okolicach osady Turtul bierze początek Szeszupa, która jest
jednym z większych dopływów dolnego biegu Niemna. Stąd w kierunku północno-zachodnim
toczy swe wody do Pregoły rzeka Błędzianka.
W obrębie Garbu Wiżajn znajduje się najwyższa na Suwalszczyźnie kulminacja - Góra
Rowelska (298 m n.p.m.), a u jej południowego podnóża rozległa Dolina Rowelska i Dolina
Szeszupy. Tu też od strony południowej rozłożyły się piękne jeziora smolnicko-kleszczowieckie,
takie jak: Jaczno, Kamenduł, Kojle, Perty, Postawelek.
Środkową część Pojezierza Wschodniosuwalskiego zajmują zróżnicowane Wzgórza
Jeleniewskie (842.732), w granicach których leży Gmina Jeleniewo z kulminacją Krzemieniuchy
(289 m), oddzielone od Garbu Wiżajn doliną Szeszupy, z licznymi jeziorami, wśród których
największymi są: Szelment Wielki i Szelment Mały. Na północ od Suwałk przecina je wyraźne
obniżenie, nazwane przez S. Pietkiewicza Bramą Jeleniewską.
Główne miejscowości tego regionu to: Rutka-Tartak, Szypliszki, Jeleniewo.
2.3 Warunki klimatyczno- meteorologiczne
Główne wskaźniki klimatyczne dla rejonu opracowania zestawiono w tabeli nr 2
( dane z Biuletynu Meteorologicznego i odnoszą się do Stacji Meteorologicznej w
Suwałkach).
Tab.2 Wskaźniki klimatyczne
Wartości średnie
Temperatura powietrza T {oC}
Amplituda temperatur ; DT {oC}
Skrajnych
Suma roczna opadów {mm}
Liczba dni:
Wegetacyjnych (Tmin> 5 oC i
T gruntu>0oC
Przymrozkowych
Mroźnych
Bardzo mroźnych
Z pokrywą śnieżną
Z opadem >0,1 mm
Z opadem >1 mm
Z opadem > 10 mm
2001 r
7,5
23,0
54,4
2002r
9,3
20,1
52,0
Średnie wieloletnie
6,12
22,3
628,8
466,7
570
165
156
160
130
64
4
124
170
117
16
88
31
1
63
151
95
12
130
50
5
90
101
163
14
2.3.1.Temperatury powietrza.
Z mierzonych parametrów meteorologicznych temperatura najlepiej charakteryzuje potencjał
energetyczny atmosfery. W stosunku do lat 80 obserwuje się znaczne ocieplenie tego regionu.
Szczególnie widoczny jest wzrost temperatur miesięcy jesiennych w 2003 roku w stosunku lat
ubiegłych. Maksymalna temperatura w badanym rejonie wyniosła w roku 2003 +31,0oC,
minimalna –27,5o C.
2.3.2.Wiatry
Dominującym kierunkiem wiatru kierunek 2003roku był kierunek południowo- zachodni
36,6 %.Dla północno-wschodniej Polski kierunki napływu mas powietrza z południowegozachodu i południa są niekorzystne. Najrzadziej wiały wiatry z kierunków północnowschodnich(3,8 %) Średnia roczna prędkość wiatru wynosiła 3,7 m/s w roku 2001 i 3,17 m/s w
roku 2003. Udział wiatru w roku 2003 o średnich dobowych prędkościach w poszczególnych
przedziałach przestawiał się następująco:
-do 2m/s – 26,9% ( w tym 6,0%- stanowiła cisza )
-od 2m/s do 4 m/s – 46,6%
- powyżej 4 m/s – 26,5 %
55% udział wiatru od 2 m/s sprzyja rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń .
2.3.3.Ciśnienie atmosferyczne
Ciśnienie atmosferyczne jest miarą stanu powłoki gazowej Ziemi, które zależy od wielu
czynników. Główną siłą sprawczą zmian ciśnienia jest nierównomierne nagrzewania różnorodnej
powierzchni Ziemi i związana z tym termika powietrza.
W ubiegłym roku ciśnienie atmosferyczne podlegało dużym wahaniom Jest to związane z
dużą dynamiką mas powietrza. Minimalne ciśnienie zaobserwowano w grudniu (960,1) hPa)
natomiast maksymalne – w lutym (1019,77hPa). Okres wyraźnie niskiego ciśnienia przypadł na
miesiąc październik. Najwyższe zmiany ciśnienia w ciągu doby zanotowano w grudni ( 27,7 hPa)
natomiast najniższe w lipcu (6,5hPa) Obliczone średnie ciśnienie atmosferyczne wyniosło 995,2
hPa.
2.3.4. Opady atmosferyczne
Jednym z ważniejszych elementów klimatycznych są opady atmosferyczne decydujące o
zasobności lądów w wodę niezbędną do życia organizmów i działalności gospodarczej
człowieka.
Suma roczna opadów w tym rejonie w 2003roku wyniosła 540,1 mm. Opady wystąpiły 187
dni. Przeważały opady średnie z przedziału 1-10 mm ( 20,5 % ). Maksymalne opady wystąpiły w
lipcu.
3. OCHRONA I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW
NATURALNYCH
Zachowanie różnorodności biologicznej gminy Jeleniewo w warunkach racjonalnej
gospodarki i ochrony
3.1.Szata roślinna i zwierzęca gminy
Flora gminy Jeleniewo jest charakterystyczna dla Działu Północnego. Gmina położona jest
w geobotanicznym obszarze Działu Północnego Mazursko-Białoruskim w Krainie AugustowskoSuwalskiej okręgu Pojezierze Suwalskie. Cechą charakterystyczną tego regionu jest znaczny
udział świerka pospolitego. Występujące zbiorowiska roślin mają północny typ rozmieszczenia.
Spotyka się także zbiorowiska roślin wschodnio-europejskich oraz zbiorowiska roślin zachodnioeuropejskich. Istniejąca szata roślinna cechuje się występowaniem dużych obszarów w stanie
naturalnym. Są także obszary przekształcone przez człowieka w toku prowadzonej przez niego
działalności. Najbardziej naturalny charakter ma roślinność torfowisk oraz roślinność wodna i
szuwarowa. Najbardziej przekształcona jest roślinność na terenach użytkowanych rolniczo i na
terenach zabudowanych. Tu dominuje roślinność synantropijna złożona z gatunków uprawianych
i towarzyszących im licznych chwastów.
Obszar powiatu suwalskiego stanowi północną granicę występowania dębu
bezszypułkowego, buku, jaworu, lipy szerokolistnej, jodły, jarząbu brekinia, modrzewia, cisu.
Flora liczy około 900 gatunków roślin naczyniowych, ponad 200 gatunków mchów i
wątrobowców oraz 300 gatunków porostów.
Ostry klimat powouje występowanie w szacie roślinnej gatunków borealnych (np. świerk) i
reliktów polodowcowych, przede wszystkim wśród roślin torfowisk (wełnianeczka alpejska,
modrzewnica zwyczajna, mchy torfowe). Spotyka się na tych obszarach rośliny ciepłolubne
(dziurawiec czteroboczny i skąpolistny, oman łąkowy, chaber nadreński), pochodzenia
południowego, porastające południowe nasłonecznione stoki wzniesień, rosnące na suchych
łąkach i pastwiskach. Występujące na tym obszarze małe kompleksy leśne składają się
przeważnie z lasów mieszanych świerkowych z domieszką leszczyny, osiki, brzozy
brodawkowatej, lipy. Spotyka się także niewielkie laski, zagajniki i sztuczne nasadzenia
wykonane przez człowieka.
Fauna występująca na terenie gminy jest bardzo bogata. Składają się na nią gatunki, które są
charakterystyczne dla Polski północno-wschodniej. Obecnie istniejąca fauna tego terenu na
przestrzeni minionych wieków uległa zmianie i część gatunków wcześniej tu występujących
obecnie już nie występuje. Niektóre gatunki, wcześniej bardzo liczne, obecnie zmniejszyły swoją
liczebność i są spotykane sporadycznie. Należy do nich, między innymi, wilk, puchacz, głuszec,
bocian czarny i troć jeziorowa.
Spośród większych ssaków spotyka się sarnę, dziki, łosie, lisy, borsuki, jenoty, zająca
szaraka, wilka oraz zająca bielaka chronionego. Występują tu również bobry (coraz bardziej
masowo), piżmaki i sporadycznie jelenie oraz wydry. Drobne ssaki to: ryjówka, nietoperz, jeż,
kuna, łasica, wiewiórki.
Na obszarze tym gniazduje około 106 gatunków ptaków, w tym chronione: kruk,
orzechówka, dzięcioł czarny, droździe, jerzyk, bocian biały i czarny, myszołów, krogulec i szereg
innych. Spotykane są liczne płazy i gady, które dopełniają florę tego obszaru. W jeziorach
występują liczne gatunki ryb. Część spośród nich jest charakterystyczna tylko dla jezior
głębokich: głowacz pręgopłetwy, sielawa, sieja, w ostatnich latach -. troć jeziorowa spotykana w
Hańczy. Spotyka się także pstrąga potokowego, węgorza, szczupaka, płoć, okonia, lina, suma.
Trudne warunki klimatyczno - glebowe gminy ograniczają możliwości występowania
niektórych - ciepłolubnych zwłaszcza - przedstawicieli fauny i flory. Jednakże surowe warunki
klimatyczne powodują, że przedstawiciele występujących tu gatunków często są dorodniejsze,
osiągają większe rozmiary niż w innych regionach kraju, co może być magnesem przyciągającym
turystów pragnących zdobyć ładne trofea myśliwskie.Trudniejsze warunki rekompensowane są
także różnorodnością biocenoz. Wśród bogatej flory suchych pagórków i wilgotnych łąk
odnaleźć można wiele gatunków rzadko spotykanych i chronionych okazów fauny i flory.
Bóbr – gatunek konfliktu interesów gospodarki i krajowej polityki zachowania
różnorodności biologicznej
Bóbr jest gatunkiem prawnie chronionym oraz wpisanym do Załącznika II Dyrektywy
Siedliskowej UE. Obecne działania i regulacje prawne nie wystarczają do minimalizacji szkód
powodowanych przez ten gatunek i zachowania zasad zrównoważonego rozwoju.
Problem szkód powodowanych przez bobra
Na terenie gminy występuje stosunkowo duża populacji bobra. Obecnie nie dysponuję
danymi o dokładnej liczebności tego gatunku. Z materiałów zgromadzonych przez Polski
Związek Łowiecki, danych Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody wynika, że gatunek ten
zasiedla
praktycznie
wszystkie
środowiska
wodne:
rzeki
i
strumienie
o szerokości koryta powyżej 1 m, a nawet rowy melioracyjne, jeziora, oraz większość stawów
rybnych o nieuregulowanym stosunku prawnym, a także tych uznanych za obręb hodowlany.
Zachodzi konieczność zaplanowania i wdrożenia działań, które będą minimalizowały dalsze
niekorzystne oddziaływanie bobra na gospodarkę rolną i leśną.
Gospodarka leśna w gminie Jeleniewo
Na terenie Gminy Jeleniewo występują obszary leśne zarządzane przez Lasy Państwowe
oraz lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa.
Nadzór nad gospodarką leśną w lasach stanowiących własności Skarbu Państwa sprawowany
jest przez Nadleśnictwo Suwałki, natomiast nadzór nad gospodarką leśną w lasach nie
stanowiących własności skarbu państwa sprawuje Starosta Suwalski.
Ogólna powierzchnia lasów wynosi 1358 ha, w tym lasy prywatne zajmują powierzchnię
921,5 ha. Zdecydowania większa część lasów znajduje się we władaniu prywatnych właścicieli.
Prywatne obszary leśne wykazują tendencje wzrostową. Słabe lub prawie nieprzydatne do
rolniczego użytkowania grunty V i VI klasy systematycznie są zalesiane. Dominującym
gatunkiem drzew jest sosna.
Gospodarka leśna w lasach prywatnych prowadzona jest według Uproszczonych Planów
Urządzania Lasów.
Lasy położone są w II Krainie Przyrodniczo-Leśnej Mazursko-Podlaskiej, Dzielnicy 1 –
Pojezierza Mazurskiego i 4 – Puszczy Augustowskiej. Występujące tu lasy są pozostałością
Puszcz: Mereckiej, Przełomskiej i Perestuńskiej, które wchodziły w skład rozległej Puszczy
Sudawskiej oraz powstały na skutek sztucznego bądź naturalnego zalesienia gruntów porolnych.
Podstawowe gatunki lasotwórcze to: sosna – 57 %, świerk - 23 %, dąb - 7 %, brzoza – 6 %,
olcha – 5 % oraz pozostałe, takie jak: modrzew, jesion, topola, lipa, grab. W lasach zarządzanych
przez Nadleśnictwa, średni wiek drzewostanów wynosi 55 lat, przeciętny przyrost masy 4,9
m3/ha, zaś tzw. zapas na pniu wynosi 260 m3/ha, przy czym w lasach prywatny zapas ten
szacowany jest na ok. 100 m3/ha.
Generalnie gmina Jeleniego odznacza się małą lesistością, tylko 10% ogółu powierzchni zajmują
lasy.
Stan zdrowotny lasów gminy Jeleniewo jest bardzo dobry. Lasy nie są tu narażone na
bezpośredni wpływ przemysłu. Największym zagrożeniem są natomiast huraganowe wiatry,
długotrwałe susze, choroby grzybowe (huba korzeniowa, opieńka) oraz szkodniki owadzie
(przypłaszczek granatek, cetyńce, kornik drukarz).
3.2. Formy ochrony przyrody
Około 80,8 % powierzchni gminy zajmują obszary chronione. Cenne ekosystemy, elementy
flory, fauny oraz przyrody nieożywionej chronione są w: rezerwatach przyrody, Suwalskim
Parku Krajobrazowym, obszarach chronionego krajobrazu, użytkach ekologicznych oraz poprzez
16 pomników przyrody.
Tabela 3 Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona.
Ogółem
Parki
Obszary
Parki
Rezerwaty
Użytki
Pomniki
krajobrazowe chronionego
narodowe
przyrody
ekologiczne
przyrody
w
ha
w
%
Wyszczególnienie
krajobrazu
powierzchni
w hektarach
ogólnej
Jeleniewo
10655,0
80,8
66,1
3016,0
7550,0
109,6
16
Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2003r.
3.2.1. Suwalski Park Krajobrazowy
Około 70% gminy położone jest w obszarze Suwalskiego Parku Krajobrazowego i jego
strefy ochronnej. Znajduje się tu wiele cennych obiektów przyrodniczych, występują rezerwaty
przyrody tj.: Głazowisko Bachanowo nad Czarną Hańczą, Głazowisko Łopuchowskie oraz
Głazowisko Rutka.
Suwalski Park Krajobrazowy jest jednym z najstarszych Parków w Polsce, który został
utworzony 12 stycznia 1976 roku. Głównym celem była ochrona unikatowych walorów
przyrodniczych i krajobrazowych oraz kulturowych części Pojezierza Suwalskiego dla potrzeb
dydaktyczno-naukowych, krajobrazowych i turystycznych. Powierzchnia parku wynosi 6284 ha,
z czego 3016 ha znajduje się na terenie gminy Jeleniewo. Cały obszar SPK należy do dorzecza
Niemna, do którego odprowadzają wody Czarna Hańcza i Szeszupa. Większość gruntów należy
do właścicieli prywatnych (97%). Park krajobrazowy leży na terenie 4 gmin: Jeleniewo, Wiżajny,
Przerośl i Rutka-Tartak.
Suwalski Park Krajobrazowy jest jednym z najpiękniejszych miejsc - mnogość jezior, rzek i
strumieni w młodoglacjalnym krajobrazie pełnym ozów, kemów, drumlinów oraz różnych form
morenowych czyni ten obszar niezwykle malowniczym. Do tego dochodzą jeszcze głazowiska i
wszechobecne głazy polodowcowe.
Powierzchnia SPK zawdzięcza swój niepowtarzalny krajobraz najmłodszemu zlodowaceniu
Wisły/Nemunas, oraz niezniszczeniu działalnością człowieka. Najważniejszym czynnikiem
kształtującym rzeźbę był lądolód. Tam, gdzie posuwał się naprzód, cofał, spiętrzał ziemię,
powstawały różne formy powierzchniowe.
Zróżnicowanie morfologiczne terenu jest więc bardzo duże. Obszar ten zaliczany jest do
nizin, ale wysokości bezwzględne dochodzą tu prawie do 300 m (Góra Leszczynowa 272 m i
Cisowa Góra 256 m). W sąsiedztwie Parku najwyższym punktem jest Góra Rowelska (298,1 m) i
Krzemieniucha (288,9 m). Najniższym miejscem jest jezioro Postawelek (145,7 m). Różnice
wysokości dochodzą więc na terenie Parku do 130 m.
Centralną i wschodnią część Parku stanowi Zagłębienie Szeszupy, w zachodniej leży rynna
najgłębszego w Polsce jeziora Hańcza wraz z doliną przepływającej przez jezioro rzeki Czarnej
Hańczy wykorzystującej południową część rynny. Część północną Parku zajmują malownicze
jeziora kleszczowieckie i smolnickie. Tu też jest najwięcej lasów. Występują tu również
największe deniwelacje terenu - przy północnym brzegu jez. Jaczno wynoszą one 90 m. W
południowej części Parku występuje wiele form czołowo morenowych oraz liczne głazowiska,
których brak jest na północy.
Obszar Parku leży w najchłodniejszej (poza górami) strefie klimatycznej Polski (mazurskiej).
Cały Park leży w dorzeczu Niemna. Jest odwadniany przez Czarną Hańczę i Szeszupę oraz ich
dopływy. Kierunki spływu obu rzek są przeciwstawne: Czarna Hańcza płynie ku południu,
Szeszupa zaś (której źródła znajdują się w odległości ok. 500 m od doliny Czarnej Hańczy) ku
północy i wschodowi. Odmienny jest też charakter ich krajobrazu. Czarna Hańcza płynie krętą,
wąską i głęboką doliną, miejscami o charakterze górskiego „kanionu”, ma bystry prąd i duży
spadek. Dolina Szeszupy jest szeroka, a nurt rzeki spokojny.
Źródła Czarnej Hańczy znajdują się w pobliżu Góry Rowelskiej, wpadają do jeziora
Jegliniszki następnie, jako wartki strumień, wpada do jeziora Hańcza. Wypływa z jeziora Hańcza
i płynie głębokim prawie dzikim wąwozem aż do miejsca, gdzie spotyka się z rzeką Kuzikówką.
Od młyna wodnego w Turtulu wąwóz się rozszerza, zamienia się w głęboką dolinę z tarasami po
bokach. Jest to dawne koryto pra-Hańczy. W górnym biegu, na odcinku od źródeł do Suwałk,
Czarna Hańcza ma charakter prawie górski, choć zdarzają się i większe spadki wody poza
Suwałkami. Właściwie ze względu na ciągle już występujący niski poziom wody Czarna Hańcza
nadaje się do spływów kajakowych dopiero od jeziora Wigry. Rzeka zasilana wodami jeziora
płynie przez Puszczę Augustowską. Jest włączona w system Kanału Augustowskiego. Czarna
Hańcza ma ogółem 138 km długości. Stanowi lewobrzeżny dopływ Niemna. Na terytorium
Polski długość rzeki wynosi ok. 115 km.
W Parku znajdują się 22 jeziora o powierzchni większej niż l ha oraz kilkanaście małych
zbiorników i oczek. Największe jeziora to: Hańcza (311,4 ha, jednocześnie najgłębsze na Niżu
Środkowoeuropejskim - 108,5 m), Szurpiły (80,9 ha) i Jaczno (41,8 ha). Większość jezior ma
genezę wytopiskową (jeziora Kleszczowieckie, Szurpiły, Jaczno, Kamenduł). Niektóre zbiorniki
są silnie zeutrofizowane i zarastające (Boczniel gł. 4,3 m; Kamenduł).
Niewielka powierzchnia parku oraz brak większych kompleksów leśnych (zajmują one tylko
20% powierzchni parku) sprawiły, że świat zwierząt nie jest zbyt bogaty. Zasobność parku w
różnorodne zbiorniki wodne sprawia, że występuje tu bogactwo zwierząt związanych z tym
środowiskiem. Są to przede wszystkim różne gatunki ryb: sielawa, stynka, płoć, okoń, szczupak,
węgorz, sieja, głowacz pręgopłetwy, pstrąg potokowy. Występuje też około 130 gatunków
ptaków, są to m.in.: myszołów, błotniak stawowy, krogulec, zimorodek, brodziec rzeczny, perkoz
dwuczuby, gągoł, tracz nurogęś. Z ssaków, gatunkiem bardzo rozpowszechnionym i
charakterystycznym dla parku jest bóbr.
Charakterystycznym elementem flory Parku są zespoły roślin kserotermicznych
(ciepłolubnych) pochodzenia południowego, rosnące na nasłonecznionych zboczach i suchych
pastwiskach. Występują tu takie gatunki jak: dziurawiec czteroboczny i skąpolistny, oman
łukowy, dziewięć sił pospolity, centuria pospolita, chaber nadreński.
Duże urozmaicenie rzeźby i zróżnicowanie siedlisk sprzyja występowaniu wielu gatunków
roślin naczyniowych. Jest ich tu około 650 gatunków, w tym wiele podlegających ochronie, np.
zawilec wielkokwiatowy, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, sasanka łąkowa, orlik
pospolity, widłaki, rosiczki oraz storczykowate. Osobliwością florystyczną są też: bluszcz,
wełnianeczka alpejska, bażyna czarna, czosnek niedźwiedzi, kłoć wiechowata, manna gajowa.
Lasy stanowią niecałe 20% powierzchni Parku i znajdują się w północnej jego części. Można
spotkać niewielkie fragmenty porośnięte bagiennym borem łochyniowym, czyli przede
wszystkim sosną z domieszką świerka i brzozy, z wieloma rzadkimi gatunkami roślin
torfowiskowych.
Zbiorowiska roślin wodnych obejmują najpowszechniejsze tu zespoły roślinne jezior
eutroficznych, cechujące się strefowością. Przy brzegach jezior znajduje się pas szuwarów z
trzciną, patką, oczeretem, tatarakiem. Dalej jest strefa lilii wodnych z gatunkami chronionymi:
grążelem żółtym i grzybieniem białym, dalej rdestnice, a w strefie dennej ramienicami. W
płytkich, silnie zarastających jeziorach dodatkowo występują rośliny pływające oraz rzadka
roślina owadożerna - pływacz zwyczajny. W bystrych rzekach roślinność jest uboga.
Wiele fragmentów parku zajętych jest przez torfowiska niskie i przejściowe, rozwijające się
na podmokłych terenach lub zarastających zatokach jeziornych. Jak już wspomniano, właśnie na
torfowiskach zachowało się najwięcej rzadkich gatunków roślin - reliktów polodowcowych.
Rośnie tu wiele rzadkich turzyc, rosiczki, bagnica, dziewięciornik i siedmiopalecznik błotny oraz
rzadkie storczyki. Jedyne torfowisko wysokie znajduje się na obszarze strefy ochronnej nad
Jeziorem Czarnym. Rośnie tu wiele gatunków reliktowych, m.in.: wełnianeczka alpejska,
wełnianka pochwowata, modrzewnica zwyczajna, bagno zwyczajne, borówka bagienna, bażyna
czarna, mchy torfowce.
Większe ssaki tu żyjące to sarna, dzik, łoś, lis, borsuk, jenot, zając szarak i wielka rzadkość mieszkaniec północy - chroniony zając bielak. Ostatnio szybko rośnie populacja bobrów
(pojawiły się w 1973 r.,), pospolity jest piżmak. Sporadycznie pojawia się tu jeleń, rzadka jest
wydra. Drobne ssaki to ryjówka i nietoperz, jeż, kuna, łasica, wiewiórki.
Z płazów występują pospolite gatunki żab, trzy gatunki ropuch, kumak, rzekotka, traszka,
huczek, z gadów - tylko pięć gatunków: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec,
zaskroniec i żmija zygzakowata. Z ryb występują: sielawa, stynka, płoć, szczupak, okoń, węgorz,
dość rzadkie gatunki - sieja (jez. Hańcza i Szurpiły), głowacz pręgoptetwy (jez. Hańcza) i pstrąg
potokowy, troć jeziorowa (Czarna Hańcza).
3.2.2.Rezerwaty przyrody
Rezerwatem przyrody jest obszar objęty prawną ochroną dla zachowania naturalnych
ekosystemów lub półnaturalnych mających duże znaczenie ze względów naukowych,
przyrodniczych, kulturowych lub krajobrazowych.
Na terenie gminy Jeleniewo zlokalizowane są trzy rezerwaty przyrody. Obejmują one
łącznie powierzchnię 66,1 ha. Największym rezerwatem jest Rezerwat Rutka, który obejmuje
49,06 ha, co stanowi 74 % łącznej powierzchni rezerwatów.
Tab. 4 Rezerwaty przyrody na terenie Gminy Jeleniego
Nazwa
1
Głazowisko
Bachanowo nad
Czarną Hańczą
Głazowisko
Łopuchowskie
Rok
utworzenia
2
1972
1988
Powierzchnia
Typ
w ha
3
4
0,98
przyrody
nieożywionej
(geologiczny)
16,06
przyrody
nieożywionej
(geologicznogeomorfologicz
ny)
Cel ochronny
5
Zachowanie, ze względów naukowych,
dydaktycznych i krajobrazowych, obszaru
pokrytego dużą ilością głazów narzutowych.
Zachowanie nagromadzonych głazów
narzutowych stanowiących unikalny zespół
form polodowcowych.
Nazwa
1
Rok
utworzenia
2
2001
Powierzchnia
Typ
w ha
3
4
49,06
przyrody
nieożywionej
(geologicznogeomorfologicz
ny)
Cel ochronny
5
Zachowania w stanie naturalnym unikalnego
bruku polodowcowego, jeziora Linówek
wraz z przyległym torfowiskiem
przejściowym stanowiącym istotną wartość
ze względów przyrodniczych, naukowych i
dydaktycznych.
Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, ,
Białystok 2002.
Rutka
3.2.3.Obszary chronionego krajobrazu
Obszary chronionego krajobrazu obejmują tereny o wysokich walorach środowiska
przyrodniczego i odznaczające się atrakcyjnym krajobrazem, których ochrona ma zapewnić
zachowanie równowagi ekologicznej. Większość tych obszarów obejmuje doliny rzek, większe
obszary leśne i kompleksy jezior oraz tradycyjnie ukształtowane krajobrazy kulturowe.
Charakter gospodarki prowadzonej na obszarach chronionego krajobrazu regulują
zabezpieczające stan środowiska przepisy prawne (m.in. zakaz lokalizacji zakładów
przemysłowych i obiektów uciążliwych dla środowiska, zakaz prowadzenia działalności
niekorzystnie wpływających na krajobraz, dbałość o styl budownictwa dostosowany do lokalnych
tradycji). Obszary chronionego krajobrazu pełnią różnorodne funkcje: otulinową (dla parków
narodowych i krajobrazowych), rekreacyjną (tereny dla turystyki i wypoczynku, odciążające
obszary o wyjątkowych walorach przyrodniczych) oraz są naturalnymi korytarzami
ułatwiającymi migracje zwierząt.
Gmina Jeleniewo w 53% (6950 ha) położona jest na terenie obszaru chronionego krajobrazu
- Pojezierze Północnej Suwalszczyzny – utworzonego w 1998r. Rozporządzeniem Wojewody
Suwalskiego, którego celem jest ochrona i zachowanie półnatruralnego krajobrazu Północnej
Suwalszczyzny o urozmaiconej rzeźbie terenu, z licznymi jeziorami, kemami, ozami i
wzniesieniami morenowymi.
3.2.4.Użytki ekologiczne
Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających
znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk,
jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępy drzew, bagna,
torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy,
kamieńce oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin i zwierząt, w tym miejsca
ich sezonowego przebywania lub rozrodu.
Tab. 5 Użytki ekologiczne w Gminie Jeleniewo
1
Data objęcia
ochroną
2
Powierzchni
a w ha
3
Jeglówek
06.06.1994r
20,58
Nazwa
Obręb
geodezyjny
4
Położenie, krótki opis, cel ochrony
5
Czajewszczyzna Jezioro wraz z pasem zarośli i trzcin oraz
15-metrową strefą wokół jeziora, miejsce
gniazdowania i lęgu wielu gatunków
ptaków.
Nazwa
1
„Szurpiły”
Data objęcia
ochroną
2
21.05.1996r.
Obręb
geodezyjny
4
Szurpiły
Powierzchni
a w ha
3
89
Położenie, krótki opis, cel ochrony
5
Jezioro objęte jest programem reintrodukcji
troci jeziorowej i innych rzadkich gatunków
ryb.
Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, ,
Białystok 2002.
3.2.5.Pomniki przyrody
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej
lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej
i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych
tworów, np.: sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych,
źródła, głazy narzutowe. Pomniki przyrody, podobnie jak stanowiska dokumentacyjne, użytki
ekologiczne oraz zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, mogą być obejmowane ochroną poprzez
rozporządzenie wojewody lub uchwałę rady gminy.
Największą liczbę pomników przyrody stanowią pojedyncze drzewa, wiekowe, potężnych
rozmiarów, o pięknym pokroju. Liczba drzew objętych ochroną zmienia się każdego roku – część
z nich ulega zniszczeniu przez wichury lub obumiera, ale również uznawane za pomniki są nowe
obiekty.
Tab. 5 Pomniki przyrody w gminie Jeleniego
Nr
pomn.
wg. rej.
woj. ew.
Rodzaj obiektu
1
2
1
Lp.
Wymiary
Miejscowość
obw cm
wys m
3
4
5
43
Głaz narzutowy
8,15
1,7
2
44
Głaz narzutowy
7,15
1,4
3
46
Głaz narzutowy
8
1,2
4
48
Głaz narzutowy
9
1,3
5
72
Głaz narzutowy
11,65
1,8
Sidory
6
90
Głaz narzutowy
8,9
1,9
Białorogi
7
91
Głaz narzutowy
7,43
1,55
Białorogi
8
188
Jesion wyniosły
3,4
17,5
Szeszupka
9
189
Kolonia mewy
-
-
Rutka
Lokalizacja i inne dane
6
7
U stóp zalesionego zach.
Czajewszczyzna stoku Góry Kościelnej, blisko
jez. Jegnówek
U stóp zach. stoku Góry
Czajewszczyzna Kościelnej, między Górą
Kościelną i Zamkową
Leży na gruntach F. Siejwy,
Kolonia Szurpiły przy zabudowaniach 5m na
zach. Od drogi Szurpiły Targowisko
Na pagórku (K. Kowalewski)
Targowisko
20m na wschód od drogi
Szurpiły -Targowisko
Leży na gruntach Franciszka
Sowula200m od zabudowań
Ok. 350m na wschód od
zabudowań J.Jonio na roli i
ok.50m na północ od drogi
biegnącej przez wieś Białorogi
Ok. 200m na wschód od
zabudowań J.Jonio na roli i
ok.50m na północ od drogi
biegnącej przez wieś Białorogi
100m od gosp. B.
Marcinkiewicza, przy drodze
Szeszupka-turtul
Ok. 2 km od Szurpił (dawniej
eksploatowane torfowisko)
Zamieszczony w...
8
Dz. Urz. WRN w
Białymstoku z 1955 r. Nr
7, poz. 85
Dz. Urz. WRN w
Białymstoku z 1955 r. Nr
7, poz. 85
Dz. Urz. WRN w
Białymstoku z 1955 r. Nr
7, poz. 85
Dz. Urz. WRN w
Białymstoku z 1955 r. Nr
7, poz. 85
Dz. Urz. WRN w
Białymstoku z 1962 r. Nr
10, poz. 125
Dz. Urz. WRN w
Białymstoku z 1969 r. Nr
9, poz. 84
Dz. Urz. WRN w
Białymstoku z 1969 r. Nr
9, poz. 84
Dz. Urz. WRN w
Suwałkach z 1978 r. Nr
11, poz. 46
Dz. Urz. WRN w
Suwałkach z 1978 r. Nr
11, poz. 46
10
236
Głaz narzutowy
8,93
1,89
Wodziłki
Ok. 500m na wschód od drogi
Wodziłki-Udziejek
11
237
Głaz narzutowy
9,03
2,9
Wodziłki
200m na pn-wsch od j.
Linówek, na skraju lasu w
młodniku sosnowym, 10 m od
pola
12
461
Grusz pospolita
2
9
Wodziłki
3m od drogi polnej (szlak
niebieski), na wysokości j.
Wodziłki
13
462
Głaz narzutowy
8
1,2
Błaskowizna
Przy budynku szkoły
14
463
Lipa drobnolistna
4,85
25
Sidory
Przy posesji P. Józefa
Orchowskiego
15
534
Głaz narzutowy
10,78
1,55
Prudziszki
Na skraju lasu , ok. 300m na
zach. Od zabudowań E.
Pitrołaja
16
536
Grab pospolity
2,3
24
Błaskowizna
Ok. 15m na zach. Od drogi
Błaskowizna –Łopuchowo,
naprzeciw zabudowań
Zarz. Nr 12/80 Woj. Suw.
Z 12.03.1980r. Dz. Urz.
WRN w Suwałkach Nr 2,
poz. 10
Zarz. Nr 12/80 Woj. Suw.
Z 12.03.1980r. Dz. Urz.
WRN w Suwałkach Nr 2,
poz. 10
Rozp. Nr 32/96 Woj.
Suw. Z dna 96-06-26 /Dz.
Urz. Woj. Suw. Nr 49,
poz. 139/
Rozp. Nr 32/96 Woj.
Suw. Z dna 96-06-26 /Dz.
Urz. Woj. Suw. Nr 49,
poz. 139/
Rozp. Nr 32/96 Woj.
Suw. Z dna 96-06-26 /Dz.
Urz. Woj. Suw. Nr 49,
poz. 139/
Rozp. Nr 222/98 Woj.
Suw. Z dna 98-12-14 /Dz.
Urz. Woj. Suw. Nr 74,
poz. 510/
Rozp. Nr 222/98 Woj.
Suw. Z dna 98-12-14 /Dz.
Urz. Woj. Suw. Nr 74,
poz. 510/
3.2.6. Natura 2000
Natura 2000 to sieć obszarów chronionych na terenie państw członkowskich Unii
Europejskiej. Celem wyznaczania tych obszarów jest ochrona cennych pod względem
przyrodniczym i zagrożonych składników różnorodności biologicznej w państwa Unii
Europejskiej. W skład sieci Natura 2000 wchodzą:
 obszary specjalnej ochrony wyznaczone na podstawie Dyrektywy 79/409/Ewg w
sprawie ochrony dzikich ptaków tzw. ‘Dyrektywa Ptasia”,
 specjalne obszary chronione wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG
w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory tzw. „Dyrektywy
siedliskowej”
Obszar Suwalskiego Parku Krajobrazowego zakwalifikowany został do programu „Natura
2000”, w zamyśle którego jest ochrona i monitoring najcenniejszych siedlisk przyrodniczych wg
Dyrektywy Siedliskowej.
3.3. Ochrona zasobów wodnych
Informacje ogólne
Ochrona zasobów wodnych idzie w parze z dokładnym zrozumieniem i poznaniem procesów
hydrologicznych
zachodzących
na
danym
obszarze.
Podstawową
jednostką
w badaniach hydrologicznych jest zlewnia, czyli taki obszar, z którego wody spływają
do jednej rzeki lub jeziora (Bajkiewicz-Grabowska i in., 1993). Procesy hydrologiczne winne być
opisywane w obrębie zlewni, ponieważ tylko wtedy istnieje możliwość skutecznego ilościowego
opisania obiegu wody za pomocą bilansu wodnego, który jest uzależniony od wielu czynników
jak warunki klimatyczne, ukształtowanie terenu, szata roślinna, struktura geomorfologiczna oraz
geologiczna.
Niezwykle istotną częścią bilansu wodnego jest retencja, czyli ilość zmagazynowanej wody
na danym obszarze. Wyróżnia się tu magazynowanie wody w postaci wody powierzchniowej
(m.in. mokradła i zbiorniki wodne), glebowej i podziemnej.
Na to, w jaki sposób przebiegają procesy hydrologiczne będą miały zatem wpływ nie tylko
ogólne cechy klimatyczne i fizycznogeograficzne obszaru, ale również gospodarka człowieka
(wodna i nie tylko). Od sposobu zagospodarowania rzek będzie zależał ich przepływ i
odnawialność (również rozcieńczanie ścieków). Ilość i wielkość powierzchniowych zbiorników
wodnych i mokradeł będą decydowały o tym, jakie zapasy wody można zgromadzić na danym
terenie. Stan lesistości regionu wpłynie przede wszystkim na procesy związane z pionowym
obiegiem wody (ewapotranspiracja1, intercepcja2) oraz na procesy erozyjne w podłożu.
Jednym z problemów, być może najważniejszym, z którymi boryka się gospodarka wodna
jest ochrona ekosystemów wodnych przed zanieczyszczeniami. Najgroźniejsze są
zanieczyszczenia sztuczne (antropogeniczne) związane z działalnością człowieka, pochodzą
głównie ze ścieków, a także z powierzchniowych i gruntowych spływów z terenów
przemysłowych, rolniczych i wysypisk śmieci. Pierwszym z rodzajów zanieczyszczeń sztucznych
są zanieczyszczenia biologiczne spowodowane obecnością drobnoustrojów, np. bakterii,
wirusów, glonów grzybów, pierwotniaków i ich toksyn. Drugim rodzajem są zanieczyszczenia
chemiczne, które odnoszą się do zmian składu chemicznego i odczynu (pH). Należą do nich
oleje, benzyna, smary, ropa, chemiczne środki ochrony roślin, nawozy sztuczne, węglowodory
aromatyczne, sole metali ciężkich, kwasy, zasady i fenole. Zanieczyszczenia dostarczane do wód
mogą ulec częściowej lub całkowitej neutralizacji w procesie samooczyszczania wód, który stale
zachodzi w przyrodzie. Proces ten polega na sedymentacji (opadaniu na dno) zawiesin,
rozkładzie zanieczyszczeń organicznych na mineralne przez odpowiednie mikroorganizmy
(mineralizacja), a następnie pobraniu w postaci soli mineralnych przez rośliny. Dzięki tym
procesom, im dalej od źródła zanieczyszczenia, tym bardziej woda jest czysta. Zawartość tlenu w
wodzie, dostarczonego z powietrza oraz obecność roślin rosnących w wodzie, określają zakres
samooczyszczenia. Im szybszy jest przepływ wody tym może być większa zawartość tlenu,
dzięki czemu proces samooczyszczania jest szybszy. Wody płynące mają większe zdolności
samooczyszczające niż wody stojące. Niestety wody zbytnio zanieczyszczone tracą zdolność
samooczyszczania. Niezwykle niebezpiecznym procesem związanym z zanieczyszczeniami jest
eutrofizacja, czyli wzrost żyzności wód, kiedy dochodzi do stopniowego wzbogacania wody w
substancje pokarmowe na skutek ich wzmożonego dopływu. Głównymi źródłami takich
składników są ścieki i nawozy (azotowe, fosforowe i potasowe) oraz przemysł spożywczy,
przetwórczy i chemiczny. Eutrofizacja prowadzi do zachwiania równowago ekologicznej,
bujnego wzrostu roślinności wodnej, zbyt intensywnej aktywności drobnoustrojów zużywających
duże ilości tlenu. Powoduje to deficyt tlenowy i zahamowanie rozkładu tlenowego materii
organicznej. Skutkiem tego jest stopniowe zapełnianie zbiorników wodnych rozkładającą się
substancją organiczną i wyniszczanie wielu najwrażliwszych organizmów tlenowych, w tym
najwartościowszych ryb. Stadium eutroficzne zbiornika jest jednocześnie początkiem jego
zaniku.
Wzajemne zależności pomiędzy poszczególnymi procesami hydrologicznymi kształtowały
się przez tysiące lat i gwałtowna ingerencja człowieka może zupełnie zaburzyć funkcjonowanie
2
2
Parowanie z powierzchni terenu i roślin
Zatrzymywanie wody opadowej przez rośliny
naturalnych ekosystemów wodnych. Tylko wzięcie pod uwagę wszystkich elementów obiegu
wody prowadzi do należytej ochrony zasobów wodnych zarówno pod względem ilościowym jak
i jakościowym.
3.3.1.Wody powierzchniowe
Na terenie Gminy Jeleniewo wody powierzchniowe zajmują powierzchnię 542 ha. Wody
powierzchniowe zgromadzone są w korytach rzek, cieków stale prowadzących wodę z rowów
oraz w owartych zbiornikach, stawach, bagnach i mokradłach. Zasoby wód powierzchniowych
zależą w dużym stopniu od opadów atmosferycznych i poziomu wód gruntowych.
Na terenie gminy największym jeziorem jest Szelment Duży, który należy do jezior rzeki
Szelmentki (zlewnia Niemna) o pow. 354 ha, wiele mniejszych jezior oraz rzeki: Czarna Hańcza,
Szeszupa, Jacznówka, Szelmentka.
Rzeka Czarna Hańcza jest lewobrzeżnym dopływem Niemna II rzędu. Całkowita
długość rzeki wynosi 141,7 km, w tym 107,8 km w granicach Polski. Powierzchnia zlewni rzeki
na obszarze Polski wynosi 1744 km kw.. Zlewnia została ukształtowana przez zlodowacenie
bałtyckie i charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu z licznymi jeziorami rynnowymi i
wytopiskowymi oraz dużą ilością zagłębień bezodpływowych.
Czarna Hańcza jest odbiornikiem ścieków komunalnych z Jeleniewa i Suwałk. Badania
monitoringowe rzeki na odcinku od jeziora Hańcza do jeziora Wigry wykonywane są corocznie
przez WIOŚ Białystok.
W 2001 roku w ramach monitoringu regionalnego przeprowadzono badania w dwóch
punktach pomiarowo-kontrolnych na odcinku o długości 39 km (od jeziora Hańcza do jeziora
Wigry) na terenie powiatu suwalskiego.
Tab. 6 Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód Czarnej Hańczy w
2003 r. na terenie powiatu suwalskiego.
Stanowisko
1
2
Położenie
stanowiska
wodowskaz Bród Stary,
przed Suwałkami
wodowskaz Sobolewo
Km biegu
rzeki
112,0
Klasa wg badań
II
96,5
III
Wskaźniki
kwalifikujące
miano coli
azot azotynowy
miano coli
Tab. 7 Źródło zanieczyszczenia w zlewni rzeki Czarnej Hańczy na terenie Gminy Jeleniewo
- 2003r
Lp.
2.
Gmina
Miejscowość,
nazwa zakładu
Jeleniewo
Urząd Gminy
Jeleniewo
Typ oczyszczalni Ilość ścieków
[m3/d]
mechanicznobiologiczna z
podwyższonym
usuwaniem
biogenów
40
Ładunek
dobowy
[kg/d]
BZT5 – 1,2
Zawiesina - 0,5
azot og. -- 0,5
fosfor og. -- 0,05
Uwagi
Oczyszczalnia
uruchomiona w
połowie 2000 r.
Czarna Hańcza przed Suwałkami w 2003r. odpowiadała II klasie czystości ze względu na
stan sanitarny (miano coli). Pozostałe parametry zanieczyszczenia wód mieściły się w granicach I
klasy czystości. W stosunku do lat poprzednich stan czystości rzeki w tym punkcie ulega
nieznacznym wahaniom (II klasa i III klasa), przy czym wskaźnikiem decydującym jest miano
coli odzwierciedlające stan sanitarny wody i jej zanieczyszczenie odchodami pochodzenia
antropogenicznego. W 1999 r. stan czystości wód w tym punkcie odpowiadał III klasie czystości,
natomiast w 2000 – 2002 stan czystości odpowiadał II klasie czystości.
Źródła rzeki Szeszupy się na terenie gminy Jeleniewo w pobliżu zlewni Czarnej Hańczy w
Turtulu (około 500 m od doliny Czarnej Hańczy) na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego.
Rzeka jest lewostronnym dopływem Niemna o długości 297,6 km, z tego 24 km górnego odcinka
rzeki znajduje się na terenie Polski. Płynie ona na dnie rozległej, szerokiej doliny (Zagłębienie
Szeszupy) zbierając po drodze niewielkie strumienie odprowadzające wodę z licznych jezior i
torfowisk. Mija łańcuch płytkich jezior (Gulbin, Okrągłe, Krejwelek, Przechodnie, Postawelek,
Pobondzie) i po kilku kilometrach wpływa na obszar Litwy. Główne dopływy Szeszupy na
terenie Polski to: Potopka i Wigra oraz Szelmentka. Zlewnia Szeszupy i jej dopływu Szelmentki
w granicach Polski posiada powierzchnię 300,4 km2.
Rzeka Szelmentka jest prawostronnym dopływem Szeszupy o długości około 24 km.
Ujście Szelmentki znajduje się na terenie Litwy, około 2 km od granicy polsko-litewskiej.
Szelmentka przepływa w górnym biegu przez dwa duże jeziora rynnowe: Szelment Wielki
i Szelment Mały. Zlewnia Szelmentki w granicach Polski położona na Pojezierzu
Wschodniosuwalskim obejmuje silnie pofałdowany obszar wysokich wzgórz oraz głębokich
dolin i rynien, często wypełnionych jeziorami, ograniczonymi wysokimi i stromymi skarpami
wysoczyzn lodowcowych.
Jeziora
Wykaz większych jezior gminy Jeleniewo
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Nazwa jeziora
Bocznie
Gubin
Jeglóweczek
Jeglówek
Kopane
Krajwelek
Leszczewo
Okrągłe
Okrągłe
Staw Turtul
Sumowo
Sumówek
Szelment Duży
Szurpiły
Udrynek
Udziejek
Wodziki
Powierzchnia
(ha)
19,06
8,47
1,69
20,58
16,99
9,99
9,48
16,45
1,28
7,42
33,24
7,41
356,07
89,00
7,02
7,45
4,26
Klasa
czystości
Uprawniony do rybactwa
brak danych
PZW ZG w Warszawie
„Rybitex” Sp. z o.o.
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
„Rybitex” Sp. z o.o.
Osoba fizyczna
„Rybitex” Sp. z o.o.
Osoba fizyczna
PZW ZG w Warszawie
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
„Szelment Wielki” Sp. z o.o.
PZW ZG w Warszawie
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
2
brak danych
1
2
2
brak danych
2
brak danych
brak danych
3
brak danych
2
2
brak danych
2
brak danych
Spośród w/w jezior nie wszystkie jeziora były poddawane badaniom monitoringowym
jakości wody.
Jezioro Szurpiły to bardzo głęboki zbiornik o powierzchni 80,9 ha leżący w granicach
Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Głębokość maksymalna wynosi 46,8 m, a głębokość
średnia sięga 10 m. Zbiornik jest wydłużony, nieregularny z licznymi zatokami. Dno jeziora jest
bardzo zróżnicowane z głęboczkami i wypłyceniami, rozbudowana część zachodnia wyraźnie
płytsza od zwartej części wschodniej.
Jezioro leży w zlewni Szurpiłówki, dopływu Szeszupy. Niewielka zlewnia w większości
użytkowana jest rolniczo.
.
Na podstawie badań przeprowadzonych w 2003 r. stwierdzono, że ogólny stan czystości
jeziora odpowiada II klasie czystości (wg wcześniejszych badań I klasa). Świadczy to o
pogorszeniu stanu troficznego jeziora oraz warunków tlenowych jeziora.
3.3.2.Wody podziemne
Wody podziemne są głównym źródłem zaopatrzenia w wodę ludności, rolnictwa i
przemysłu powiatu suwalskiego. Pobierana woda jest zużywana na potrzeby gospodarki
komunalnej, oraz rolnictwo. Niewielkie ilości wody podziemnej są pobierane dla potrzeb
grzewczych - pompy ciepła.
Wody podziemne można zaliczyć do wód słodkich słabo mineralizowanych, średnio
twardych o odczynie słabo zasadowym. Zawierają one liczne związki żelaza, którego zawartość
waha się od 1,1 do 5,0 mg/dm3. Jakość wód podziemnych na terenie Gminy Jeleniewo
monitorowana była na stacji w Sidorówce i odpowiadała II klasie czystości. Oznacza to, że
jakość wód podziemnych jest dość dobra i charakteryzuje się mineralizacją wodorowęglanową
Większość wód nadaje się do spożycia po prostym uzdatnieniu polegającym na usunięciu
nadmiaru żelaza i manganu..
Wody podziemne najczęściej ujmowane są z utworów
czwartorzędowych, a warstwy wodonośne są dość dobrze izolowane warstwami gliny
zlodowacenia środkowopolskiego.
Tab. 4 Zestawienie ujęć wody na terenie gminy Jeleniewo.
Lp.
Lokalizacja-użytkownik
Rok
Głębokość
wykonan otworu {m}
ia
Głębokość
zw. wody
Miąższość
warstwy
wodonośnej
Zatwierdzon
e zasoby w
m3/h
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Gulbieniszki –komun.
Gulbieniszki – komun.
Szurpiły- komun.
Jeleniego-komun.
Jeleniego- komun.
Białorogi – komun.
Białorogi-komun.
Szeszupka - PG
Sidorówka- PG
Krzemieniach RTC
1983
1983
1970
1967
1975
1982
1992
1989
72,0
90,0
31,7
31,60
30
26,0
51,0
54,5
74,0
77,0
124,0
89,0
99,0
29,10
45,4
29,0
32,9
16,4
9,0
8,5
9,0
9,0
8,5
62,4
36,6
18,0
90,0
62,0
30,0
39,0
6,0
15,0
6,0
4,0
44,0
1971
3.4. Surowce naturalne
Na terenie gminy Jeleniewo wg stanu na dzień 1 stycznia 2002 r. występują 2 złóża
kopalin pospolitych.
Tab. 5 Zestawienie ilości udokumentowanych złóż na terenie gminy Jeleniewo wg stanu na
dzień 31 grudnia 2002 r.
Prowadzący
eksploatację
1.
Prudziski I kruszywo naturalne
1-2 ha
Ciszewski
2.
Jeleniewo kruszywo naturalne
do1ha
Kamiński
Źródło - Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31-12-2002 r.
Lp.
Nazwa i rodzaj kopaliny
Powierzchnia
W tym wykazie nie uwzględniono dwóch złóż rud polimetalicznych żelaza ( Krzemianka
i Udryn - gm. Jeleniewo ) ponieważ zostały one uznane decyzją Ministra Środowiska za złoża
pozabilansowe.
3. 5.Odnawialne źródła energii (OZE)
Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych
Odnawialne źródło energii to źródło wykorzystujące w procesie energię wiatru,
promieniowania słonecznego, energię geotermalną, energię spadku rzek oraz energie
pozyskiwaną z biomasy. Rozwój przyjaznych środowisku alternatywnych źródeł energii, a takimi
są źródła odnawialne, może być jednym z najbardziej skutecznych sposobów zapobiegania
degradacji środowiska. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii pozwala uniknąć lub
zmniejszyć emisję zanieczyszczeń do atmosfery, zużycie wody, odpady, odpady oraz inne
ujemne skutki z przemysłowego wykorzystania terenu.
W Polsce zakłada się, iż udział tego typu energii w 2010 roku wyniesie 7,5%.
Energia spadku rzeki – na terenie gminy znajduje się młyn w msc Udziejek, gdzie turbina
napędzana jest energią nurtu rzeki Szeszypy .
Instalując turbiny wodne wykorzystujące płynącą rzeką wodę pozyskuje się energię. Są to
elektrownie z naturalnym dopływem wody.
Zaletą małych elektrowni wodnych jest brak emisji zanieczyszczeń. Lokalizacja tego typu
urządzeń przynosi nie tylko czystą energię ale również powoduje zwiększenie retencji wodnej.
Energia promieniowania słonecznego
Słońce jest podstawowym i stałym źródłem światło i ciepła. W każdej sekundzie generuje
ogromne ilości energii, która dociera do Ziemi jako światło słoneczne, promieniowanie
ultrafioletowe oraz promieniowanie fal podczerwienie odczuwane jako ciepło. W Polsce
wykorzystanie energii promieniowania słonecznego oceniane jest jako najsłabsze ze wszystkich
odnawialnych źródeł energetycznych w Polsce. Wskazuje się na możliwość stosowania
technologii słonecznych jedynie do ogrzewania budynków w okresie przejściowym ( jesień
i wiosna), bądź do dodatkowego dogrzania zimą pomieszczeń oraz ogrzewania wody użytkowej
wykorzystując stacjonarne kolektory słoneczne przechwytujące ciepło słońca.
Energia wiatru
Nowym, rozwijającym się szybko źródłem energii odnawialnej jest energia wiatru. Warunki
klimatyczne i morfologiczne gminy stawiają ją wśród regionów Polski charakteryzujących się
dużymi zasobami energetycznymi wiatru. Gmina Jeleniewo znajduje się w strefie „korzystnej”
i „dość korzystnej” pod względem potencjalnych zasobów energetycznych wiatru.
Główny problem w pozyskaniu energii wiatru wynika z jego cech fizycznych: mała gęstość
energetyczna, zmienność, nieprzewidywalność. Charakterystyki wiatru zmieniają się w dużym
stopniu z lokalizacja geograficzną, przy czym dodatkowo na danej lokalizacji prędkości
i kierunki wiatru zmieniają się w ciągu dnia lub nawet godziny. Prędkość wiatru rośnie wraz z
wysokością. Zależność uzyskiwanych mocy od prędkości wiatru ma decydujące znaczenie
i razem ze stałością występowania wiatru decyduje o wyborze usytuowania instalacji
wiatrowych. Małe odchylenia od prognozowanego zachowania wiatru mogą stanowić różnicę,
powodującą niepowodzenie projektu w sensie ekonomicznym. Turbina wiatrowa pracuje tylko w
ograniczonym przedziale prędkości wiatru, ma to istotny wpływ na stopień wykorzystania wiatru.
Produkcja energii zaczyna się przy prędkości 4-5 m/s.
Odpowiednie zasoby energetyczne wiatru to zasadniczy, ale nie jedyny, warunek lokalizacji
elektrowni wiatrowej w określonym miejscu.
Pozostałe kryteria to:
 bliskość i jakość sieci elektroenergetycznej,
 charakter geologiczny podłoża, zapewniający bezpieczeństwo posadowienia elektrowni,
 możliwość dojazdu sprzętu ciężkiego,
 otrzymanie pozytywnej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
 otrzymanie technicznych warunków przyłączenia do linii elektroenergetycznej i podpisanie
umowy w sprawie sprzedaży energii z Zakładem Energetycznym.
Uwarunkowania ekologiczne lokalizacji elektrowni wiatrowej
 Budowa elektrowni wiatrowych może zmienić cechy charakterystyczne istniejącego
krajobrazu.
 Hałas powstający w wyniku pracy skrzydeł wirnika.
 Duże siłownie wiatrowe mogą blokować lub rozpraszać sygnały elektromagnetyczne i
powodować zakłócenia w odbiorze radiotelewizyjnym.
 Może wystąpić zagrożenie dla ptaków.
Na terenie gminy Jeleniewo wybudowano elektrownię wiatrową w msc. Rychtyn o mocy
750 kW.
Energia geotermalna - może być wykorzystana energia pochodząca z zasobów ciepła gleby
na małych głębokościach przy użyciu pompy ciepła. Geotermalne źródło energii
wykorzystywane jest do celów grzewczych w Szkole Podstawowej w Bachanowie.Za pomocą
pompy cieplnej odzyskiwane jest ciepło z wody pobieranej ze studni, gdzie po oddaniu ciepła w
parowniku ochłodzona woda odprowadzana jest z powrotem do studni.
Biomasa – materia organiczna. Popularna w Polsce jest słoma i różne gatunki roślin
energetycznych. Paliwo to może być stosowane systemach grzewczych ale również po
zamontowaniu turbiny i instalacji towarzyszącej można produkować prąd elektryczny. Wartość
opałowa słomy wynosi około 16 –17 MJ/kg
4. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA NATURALNEGO
Zagrożenia wód, gleby i powierzchni ziemi.
Główne źródła zanieczyszczeń wód na terenie gminy Jeleniewo to
 odprowadzane ścieki ( pośrednio lub bezpośrednio),
 rolnictwo,
 niekontrolowany rozwój turystyki,
 niekontrolowane budownictwo (zwłaszcza letniskowe).
4.1.Ścieki
Wraz z rozbudową wodociągów wzrasta zużycie wody co ma bezpośrednie przełożenie na
ilość odprowadzanych ścieków. W poniższej tabeli przedstawiono stan wyposażenia mieszkań w
wodociąg i kanalizację. Większość mieszkań jest wyposażona w wodę bieżącą, natomiast w
kanalizację tylko niewielka część.
W gminie zarejestrowano 453 zbiorniki bezodpływowe. Brakuje ewidencji wywiezionych
nieczystości przez firmy do tego upoważnione. Można jednak stwierdzić, że 70% ścieków
pochodzących z gospodarstw domowych odprowadzanych jest do ziemi lub do wód.
Tab. 6.Wyposażenie mieszkań w wodociąg i kanalizację
Długość sieci {km}
wodociągowej
kanalizacyjnej
140
14,6
Gospodarstwa objęte siecią
Wodociągową
kanalizacyjną
ilość
%
ilość
%
698
100
115
13,5
Tab.7. Ilość pobranej wody i odprowadzanych ścieków.
ujęcie
Jeleniewo
Białorogi
Szurpiły
Gulbieniszki
Ilość pobranej wody
{m3 }
2002
2003
93 170
85 040
26 290
25 609
64 510
78 880
47 350
59 690
Ilość odprowadzanych
scieków { m3 }
2002
2003
14 100
12 270
bd
bd
bd
bd
bd
bd
Ścieki komunalne z miejscowości Jeleniewo oczyszczane są w gminnej oczyszczlni
ścieków typu Hydrocentrum. Przepustowość oczyszczalni wynosi 150 m3 /d, jednak ze względu
na długość sieci kanalizacyjnej - 14,6 km. ilość oczyszczonych ścieków jest dużo mniejsza i
wynosi ok. 14 tys. m3 rocznie.
Ilość połączeń kanalizacyjnych prowadzących do budynków mieszkalnych wynosi 115,
natomiast % ludności korzystającej z oczyszczalni wynosi 13,5.Oprócz gminnej oczyszczalni
ścieków w Jeleniewie, na terenie gminy zainstalowane są przydomowe oczyszczalnie ścieków
przy siedzibie Suwalskiego Parku Krajobrazowego oraz przy Szkołach Podstawowych w
Okrągłym, Bachanowie.
Tab.8. Wykaz pozwoleń wodnoprawnych obowiązujących na terenie Gminy Jeleniewo
l.p.
1.
2.
Nazwa podmiotu
Urząd Gminy
Jeleniewo,
ul. Słoneczna 3
16-404 Jeleniewo
Suwalski
Krajobrazowy,
Malesowizna,
16-404 Jeleniewo
Zakres przedmiotowy decyzji
Data wydania
i Nr decyzji
Pozwolenie wodnoprawne na eksploatację 30.01.2001r.
gminnej oczyszczalni ścieków w Jeleniewie
oraz odprowadzanie ścieków oczyszczonych
kolektorem do rzeki Czarna Hańcza.
Park Pozwolenie wodnoprawne na eksploatację 05.10.2001r.
oczyszczalni ścieków dla potrzeb kompleksu OŚR.IV-6223-7/00
budynków przy Zarządzie Suwalskiego Parku
w Turtulu oraz odprowadzanie ścieków
oczyszczonych do ziemi.
Termin
obowiązyw
ania
decyzji
31.12.2010r
.
30.09.2005r
3.
Telekomunikacja
Polska
S.A. Zakład
Radiokomunikacji
i
Teletransmisji
w
Olsztynie
ul. Piłsudskiego 23, 10449 Olsztyn
Pozwolenie wodnoprawne na eksploatację 23.04.1997r.
oczyszczalni ścieków na terenie Radiowo- OŚ.IVś-6210-20/97
Telewizyjnego
Centrum
Nadawczego
Krzemianucha, k/Suwałk i odprowadzanie
ścieków oczyszczonych za pomocą drenażu
rozsączającego do ziemi oraz odprowadzanie
wód pochłodniczych do ziemi za pomocą
studni chłonnych.
30.04.2007r
4.
Zarząd Gminy
Jeleniewo
Pozwolenie wodnoprawne na eksploatacje
oczyszczalni typu SOTRALENTZ przy Szkole
Podstawowej w miejscowości Gulbieniszki
31.12.2008r
Zarząd Gminy
Jeleniewo
Pozwolenie wodnoprawne na eksploatacje
oczyszczalni typu SOTRALENTZ przy Szkole
Podstawowej w miejscowości Prudziszki
Pozwolenie wodnoprawne na eksploatacje
oczyszczalni typu SOTRALENTZ przy Szkole
Podstawowej w miejscowości Bachanowo
Pozwolenie wodnoprawne na eksploatacje
oczyszczalni typu SOTRALENTZ przy Szkole
Podstawowej w miejscowości Udziejek
Pozwolenie wodnoprawne na eksploatacje
oczyszczalni typu SOTRALENTZ przy Szkole
Podstawowej w miejscowości Okrągłe
Pozwolenie wodnoprawne na eksploatacje
oczyszczalni typu SOTRALENTZ dla potrzeb
pola namiotowego w Kazimierówce
5.
6.
Zarząd Gminy
Jeleniewo
7.
Zarząd Gminy
Jeleniewo
8.
Zarząd Gminy
Jeleniewo
9.
Zarząd Gminy
Jeleniewo
OŚR.IV-6210-2/99
OŚR.IV-6210-5 /99
31.12.2008r
.
31.12.2008r
OŚR.IV-6210-3 /99
31.12.2008r
OŚR.IV-6210-1 /99
31.12.2008r
OŚR.IV-6210-4 /99
31.12.2008r
OŚR.IV-6210-6/99
Brak oczyszczania ścieków socjalno-bytowych z indywidualnych gospodarstw rolnych
i małych wsi wydaje się być jednym z głównych problemów. Ocena zanieczyszczeń z tych źródeł
jest niezwykle utrudniona, gdyż brak jest ku temu udokumentowanych danych.
To samo dotyczy wszelkich innych niekontrolowanych zrzutów ścieków.
4.2. Rolnictwo
Trudnym do zmierzenia, jednak w znacznym stopniu możliwym źródłem zanieczyszczenia
wód powierzchniowych są niekontrolowane spływy powierzchniowe z obszarów rolnych. gdzie
wraz z wodami opadowymi do wód powierzchniowych i podziemnych dostają się spływające z
pól nawozy mineralne oraz środki ochrony roślin. Może to mieć duży wpływ na eutrofizację wód
powierzchniowych, szczególnie na obszarach przyjeziornych. Brak płyt gnojowych i zbiorników
na gnojowicę oraz nieprawidłowe je wykorzystanie powoduje, że z cennego nawozu staje się
groźnym ściekiem.
Ilość rozlewanej gnojowicy na hektar ocenia się po zawartości Azotu (N) w gnojowicy.
Obowiązujące obecnie normy dopuszczają użycie gnojowicy w dawce 45 m3/ha po co najmniej
6 miesięcznym składowaniu w zbiornikach.
Tab. Struktura obszarowa gospodarstw i obsada zwierząt w roku 2002
Grupa obszarowa
Do 1 ha
1-5
5-10
10-15
30-50
15 ha i
więcej
Razem
Liczba
gospodarstw
99
139
101
301
118
301
758
Powierzchnia w ha
45
445
930
1.713
1.72
8.172
11.305
Na podstawie przeprowadzonego bilansu ilości hodowanych zwierząt na terenie gminy i
wytwarzanych przez nie ilości nawozów naturalnych nie stwierdzono zagrożenia dla środowiska
przyrodniczego powodowanego przez nadmierne nawożenie nawozami organicznymi
prowadzące do skażenia gleby i wody związkami chemicznymi i bakteriami zagrażającymi
środowisku przyrodniczemu. Mogą się jednak zdarzać lokalnie incydentalne przypadki
przekraczania dopuszczalnych ilości wprowadzanych nawozów organicznych do gleby
powodujące ujemne skutki dla środowiska naturalnego. Zjawisko takie może występować w
okolicy gospodarstw rolnych o liczbie zwierząt przekraczających 1 DJP/1ha użytków rolnych,
gdzie areał pól nawożonych jest za mały w stosunku do dopuszczanych dawek nawozowych.
Wykorzystanie rolnicze nawozów organicznych uregulowano w Polsce Ustawą o nawozach i
nawożeniu z dnia 26 lipca 2000 r. (Dz. U. z dn. 24 października 2000 r.) oraz późniejszym
Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dn. 1 czerwca 2001 r. w sprawie
wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu oraz szczegółowego sposobu
stosowania nawozów. (Dz. U. Nr 60 z dn. 13 czerwca 2001r.). W powyższych uregulowaniach
wprowadzono następujące obwarowania:
 dawka nawozu naturalnego, zastosowanego w ciągu roku, nie może zawierać
więcej niż 70 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych,
 zabrania się stosowania nawozów na glebach zalanych wodą oraz przykrytych
śniegiem lub zamarzniętych, a w postaci płynnej i azotowych na glebach bez
okrywy roślinnej położonych na stokach o nachyleniu powyżej 10 %,
 nawozy w postaci płynnej należy przechowywać wyłącznie w szczelnych
zbiornikach o pojemności umożliwiającej gromadzenie co najmniej 6- miesięcznej
produkcji tego nawozu.
 nawozy w postaci stałej powinny być przechowywane w pomieszczeniach
inwentarskich lub na nieprzepuszczalnych płytach, zabezpieczających przed
przenikaniem wycieku do gruntu oraz posiadających instalację odprowadzającą
wyciek do szczelnych zbiorników.
Rolnicy ustawowo mają 6 lat na wyposażenie gospodarstw w te obiekty.
Zgodnie z tymi uregulowaniami nawozy naturalne w postaci stałej oraz płynnej powinny być
stosowane w okresie od dnia 1 marca do dnia 30 listopada, z wyjątkiem nawozów stosowanych
na uprawy pod osłonami. Nie później niż następnego dnia po zastosowaniu powinny być
przykryte lub wymieszane z glebą.
Nawozy naturalne mogą być stosowane w odległości co najmniej 20 m od strefy
ochronnej źródeł wody, ujęć wody, brzegów zbiorników oraz cieków wodnych.
4.3.Główne zagrożenia związane z zachowaniem różnorodności biologicznej
Zagrożenia związane z działalnością gospodarczą
 Rozbudowa istniejącej infrastruktury, rozwój motoryzacji, w tym rozwój sieci dróg;
 Intensyfikacja produkcji rolnej;
 Niekontrolowany rozwój zaplecza turystyki;
 Brak systemu oczyszczania ścieków i gospodarowania odpadami produkcyjnych między
innymi z indywidualnych gospodarstw rolnych.
Zaprzestanie aktywności rolniczej
Zaprzestanie gospodarczego użytkowania wilgotnych łąk na siedliskach mineralnych
powoduje ich zarastanie zbiorowiskami ziołoroślowymi, trzciną, krzewiastymi wierzbami
i drzewami (olsza, wierzby), a w konsekwencji i ich przekształcenie w kierunku zarośli łozowych
Salici pentamdro-cinereae, jako regeneracyjnego stadium zbiorowisk wtórnych (a więc już
zmienionych działalnością człowieka) olsów i łęgów.
Jednakże wskazanym jest:
 zaprzestanie użytkowania (wykaszanie, wypas) wilgotnych i bagiennych zbiorowisk
roślinnych na torfowiskach niskich i na silnie uwodnionych glebach mineralnych;
 zaprzestanie wykaszania i wypasu stromych stoków dolin rzecznych i rynien jeziornych;
Działalność gospodarcza na gruntach prywatnych
Liczne w tutejszym krajobrazie oczka wodne, zastoiska itd. będące siedliskiem licznych
gatunków roślin i zwierząt (głównie płazów) są czasem dewastowane i niszczone (zasypywanie,
zaśmiecanie,
zanieczyszczanie
herbicydami,
użyźnienie
nawozami
itd.),
co prowadzi do zanikania różnorodności biologicznej tych obiektów. Również zmiana ich
właściwości morfometrycznych, np.: pogłębianie, zmieniane ukształtowania linii brzegowej
przez np. utwardzenie kamieniami, powoduje, że na pewien czas są z nich wypierane właściwe
im gatunki fauny i flory, w tym gatunki zagrożone np. traszka grzebieniasta.
Z drugiej strony tworzenie prywatnych stawów, glinianek itd. na siedliskach torfów
i wilgotnych glebach mineralnych sprzyja ochronie fauny i flory związanej z takimi naturalnymi i
sztucznymi zbiornikami. W wielu przypadkach powoduje to jednak degradację zbiorowisk
torfowych i wilgotnych (w tym siedlisk chronionych) objawiającą się utratą gatunków
właściwych tym kośnym lub wypasanym siedliskom np. zagrożonych wymarciem gatunków
storczyków i turzyc.
Niekontrolowany rozwój zaplecza turystyki
Niewłaściwe przeznaczenie terenów pod zabudowę turystyczną w planie zagospodarowania
przestrzennego, czy też nielegalna zabudowa działek mają bardzo niekorzystny wpływ na
środowisko przyrodniczo-krajobrazowe. Tego typu zachowania powodują min. płoszenie
zwierząt, degradację zbiorowisk roślinnych i stanowisk z gatunkami prawnie chronionymi,
zeszpecenie krajobrazu itd. Ważne jest uwzględnienie przy wszelkich decyzjach aktywizujących
rozwój turystyki następujących zasad:
 przy przeznaczaniu pod zabudowę letniskową gruntów na terenie Suwalskiego Parku
Krajobrazowego obowiązują ustalenia zawarte w Planie Ochrony Parku
 poza Parkiem budownictwo etniskowe lokalizować jak najbliżej istniejących już gruntów
zabudowanych;
 lokalizować zabudowę letniskową, jak najdalej od linii brzegowej jezior

wszelkie obiekty turystyczne mogą być lokalizowane
Ochrony Parku.
na terenie Parku zgodnie z Planem
4.4. Powietrze atmosferyczne
Ocena jakości powietrza atmosferycznego
Zgodnie z art. 87 ustawy Prawo ochrony środowiska ocenę czystości powietrza dokonuje się
dokonuje się w strefach. Strefę stanowi aglomeracja większa niż 250 tys. mieszkańców lub
powiat. W tym przypadku strefę stanowi powiat suwalski Ocenę stanu czystości powietrza
dokonuje się dla dwóch kryteriów:
 ze względu na ochronę zdrowia ludzi
 ze względu na ochronę roślin.
Ze względu na ochronę zdrowia, bada się obecność w powietrzu pyłu, dwutlenku azotu,
dwutlenku siarki, tlenku węgla.
Tab. Nr 9.Klasyfikacja powiatu suwalskiego ze względu na ochronę zdrowia
Powiat
suwalski
Maksymalne stężenie
24-godzinne
Pył µ/m3
A
Maksymalne stężenie
24-godzinne
SO2 µ/m3
A
Maksymalne
Przeliczone stężenie 8średnioroczne stężenie godzinne CO
No2
µ/m3
3
µ/m
A
A
Jak widać powiat zakwalifikowano do klasy A czystości, co oznacza, że stężenia badanych
zanieczyszczeń były niższe od górnego progu szacowania. W związku z tym nie zachodzi
potrzeba opracowywania programu ochrony powietrza.
Tab. Nr 10 Klasyfikacja powiatu suwalskiego ze względu na ochronę roślin
Powiat
suwalski
Maksymalne ze średniorocznych
zidentyfikowane stężenie w strefie
SO2 µ/m3
A
Maksymalne ze średniorocznych
zidentyfikowane stężenie w strefie NO2 µ/m3
A
Ze względu na ochronę roślin powiat suwalski kwalifikuje się w całości do A klasy
czystości.
Oceny jakości powietrza dokonał Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w
Białymstoku
4.5. Emisja
Emisja zanieczyszczeń do powietrza w gminie
Emisję zanieczyszczeń występującą na terenie gminy możemy podzielić na:
1. emisję punktową
2. emisję powierzchniową
3. emisję liniową
Głównymi źródłami emisji punktowej w powiecie są kotłownie, w których z procesów
energetycznego spalania do atmosfery emitowane są takie zanieczyszczenia, jak: dwutlenek
siarki SO2, dwutlenek azotu NO2, tlenek węgla CO oraz pyły. Na terenie gminy nie występują
większe kotłownie, dla których obowiązuje posiadania decyzji o dopuszczalnym poziomie
zanieczyszczeń.
Źródłami emisji powierzchniowej w gminie są paleniska domowe, indywidualnie opalane,
czyli tzw. emisja bardzo niska. Zanieczyszczenia pochodzące ze spalania paliw z takich palenisk
oddziaływają bezpośrednio na dany teren, na którym się znajdują i w istotny sposób
zanieczyszczają powietrze atmosferyczne. Indywidualne źródła ciepła opalane są przede
wszystkim węglem kamiennym lub drewnem.
Emisja liniowa, komunikacyjna oddziałuje na jakość powietrza z dróg o znacznym
natężeniu. Ocenia się, że w Polsce typowy osobowy samochód przemierzając 10 tys. km spala
ok. 14,5 tys. kg mieszanki i wydziela do atmosfery 328 kg tlenków węgla, 110 kg
węglowodorów, 20 kg tlenku azotu i siarki.
Z transportu drogowego w dużej mierze pochodzi emisja ołowiu .
Generalnie stan powietrza należy ocenić jako bardzo dobry. Na terenie gminy Jeleniewo nie
występuje zagrożenie z tytułu emisji zanieczyszczeń do powietrza.
4.6. Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące
Promieniowanie niejonizujące obejmuje pola elektromagnetyczne w zakresie od 0 do 300
GHz. W chwili obecnej sztuczne promieniowanie elektromagnetyczne jest największym
energetycznym zanieczyszczeniem na ziemi (o kilka rzędów wielkości przekracza tło naturalne i
nie ma takiego miejsca na ziemi, gdzie by nie występowało). Źródłem promieniowania jest każde
urządzenie (instalacja), w którym następuje przepływ prądu np. sieci energetyczne, w tym linie
wysokiego napięcia, stacje radiowe, i telewizyjne, stacje bazowe i telefony telefonii komórkowej,
radiotelefony, CB-radio, urządzenia radiowo-nawigacyjne, urządzenia elektryczne
wykorzystywane w domu itp.
Wpływ pola elektromagnetycznego na człowieka i środowisko uzależniony jest
od wysokości natężenia (lub gęstości mocy) oraz częstotliwości drgań. Dlatego wartość
poziomów dopuszczalnych jest określana w pasmach częstotliwości. Wartości dopuszczalnych
poziomów podane są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 w
sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów
dotrzymania tych poziomów ( Dz. U. Nr 192 poz. 1883)
Istotny wpływ na środowisko mają linie i stacje elektromagnetyczne o napięciach
znamionowych równych co najmniej 110 kV i wyższych. W celu zabezpieczenia ludzi przed
szkodliwym promieniowaniem elektromagnetycznym wyznaczane są strefy ochronne od linii
wysokich napięć.
Na terenie gminy Jeleniewo anteny satelitarne do odbioru telefonii komórkowej umieszczone
są na maszcie wieży Radiowo-Telewizyjnego Centrum Nadawczego na Krzemianusze. Centrum
to może stanowić potencjalne źródło zagrożenia promieniowaniem. Ostatnie badania poziomu
promieniowania pod kątem bezpieczeństwa ludzi tam pracujących prowadziła Wojewódzka
Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Białymstoku w roku 2002r. Wójt Gminy może zwrócić się
z prośbą o dostarczenie tych wyników badań z oceną poziomu promieniowania.
Ponadto Wójt Gminy może zwrócić się z pismem do właściciela terenu TP S.A. Zakład
Radiokomunikacji i teletransmisji w Olsztynie o udostępnianie badań poziomu promieniowania,
które wykonuje ich laboratorium radiologiczne.
5.POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA
5.1.Wskazania dotyczące zachowania różnorodności biologicznej powiatu
Chroniąc środowisko mamy na względzie przede wszystkim jego naturalne, czy też zbliżone
do naturalnych elementy (ekosystemy leśne, stanowiska florystyczne i faunistyczne, ekosystemy
wodne, formy polodowcowego ukształtowania terenu). Nie zapominajmy jednak o tych cechach
krajobrazu, które dzięki wiekom gospodarowania rolniczego na tych terenach na równi z
naturalną przyrodą decydują o obliczu gminy. Chronić należy też tradycyjny układ przestrzenny
-układ pól, lasów i dróg, zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne oraz podmokłe zagłębienia
śródpolne, a także istniejące sztuczne stawy, ponadto zadrzewienia przydrożne Obok
najważniejszych obiektów przyrodniczych, wśród których niewątpliwie dominuje Suwalski Park
Krajobrazowy, szczególnej uwadze polecana jest mozaikowość przestrzeni gminy, cenna z
punktu widzenia istotnej dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów różnorodności
biologicznej, a także nie mniej ważna pod względem estetycznym.
Cel- Zachowanie różnorodności biologicznej.
Działania
 Utrzymanie wszystkich stanowisk gatunków roślin, zwierząt na ich naturalnych
stanowiskach
 Odtwarzanie siedlisk i miejsc rozrodu zwierząt.
 Prowadzenie racjonalnej gospodarki rybackiej, utrzymanie rodzimych gatunków ryb.
Wydaje się, że przeniesienie kompetencji kontroli gospodarki rybackiej do wojewody
spowoduje, że ta będzie całkiem poza kontrolą.
 Zmniejszenie populacji bobra na terenie gminy.
 Aby w pełni zachować różnorodność biologiczną Lasów Państwowych i lasów
nie stanowiących własności Skarbu Państwa, należy prowadzić gospodarkę leśną zgodnie
z planami urządzenia lasów dla nadleśnictw oraz uproszczonymi planami urządzenia
lasów.
 Przebudowa zniekształconych drzewostanów.
 Zalesianiu obszarów źródliskowych oraz terenów osuwisk.
 Ochrona drzew, stanowiących miejsca lęgowe ptaków.
 Instalowanie skrzynek lęgowych dla ptaków.
 Zaleca się zalesianie, a przez to scalanie istniejących lasów wzdłuż wyznaczonych
szlaków migracyjnych dużych drapieżników.
 Tworzenie ciągów i korytarzy leśnych łączących lasy Parku z obszarami pomiędzy
Uroczyskiem Hańcza a Puszczą Romincka,
 Nieingerowanie gospodarcze w torfowiskach, bagnach, mokradłach.
Cel - Zachowanie struktur geomorfologicznych
Działanie
 Objęcie szczególną ochrona Góry Cisowej, Góry Zamkowej, doliny „Gaciska”.
 Ochrona wszystkich gleb organicznych i gleb leśnych.
6.2.Wskazania dotyczące ochrony zasobów wodnych
Ochronę wód przed zanieczyszczeniami można realizować różnymi sposobami. Pierwszym z
nich jest oszczędne gospodarowanie wodą i zwiększenie jej zasobów dyspozycyjnych dzięki
należytemu oczyszczaniu ścieków i innych wód zanieczyszczonych. Następną metodą jest
zmniejszenie strat w gospodarce powodowanych zanieczyszczeniami, m.in. ochrona urządzeń i
budowli hydrotechnicznych i wodno-ściekowych.. Jeszcze innym sposobem ochrony wód jest
zwiększenie ich dyspozycyjnej ilości i poprawienie bilansu wodnego poprzez racjonalne
zatrzymanie zbyt szybko odpływającej wody ze zlewni (np. mała retencja, która oprócz
powyższego celu mogłaby służyć lokalnym potrzebom energetycznym).
Szeroko rozumiana ochrona środowiska powinna iść w parze ze strategią zrównoważonego
rozwoju regionu. Dotyczy to również ochrony zasobów wodnych i gospodarki wodno-ściekowej.
W przypadku ochrony wód należy pamiętać, że ochrona samych obiektów to za mało.
Ochrona musi przebiegać kompleksowo w całej zlewni, zarówno powierzchniowej
i podziemnej. Ponieważ granice zlewni w większości przypadków nie pokrywają się
z granicami administracyjnymi ochrona kompleksowa powinna być prowadzona
w porozumieniu między różnymi regionami.
5.2.1. Kształtowanie stosunków wodnych
Cel Zachowanie przebiegu rzek w stanie zbliżonym do naturalnego.
Działanie
 Zaleca się przede wszystkim brak jakichkolwiek ingerencji regulacyjnych w dolinach
i korytach rzek Czarna Hańcza, Szeszupa, Szelmentka. Meandry rzeczne zwiększają
atrakcyjność turystyczną rzek oraz wpływają korzystnie na bilans wodny zlewni
opóźniając odpływ wody.
Cel Ochrona przed erozją gleby przy zmianach siedliskowych.
Działanie
 Prowadzenie wycinki lasów w sposób racjonalny, ponieważ otwarte wylesione
przestrzenie są narażone na erozję wodną i mają niekorzystny wpływ na zasobność
regionu w wodę. Na zjawiska hydrologiczne zachodzące w zlewniach rzecznych i
jeziornych mają wpływ procesy zachodzące w całej zlewni. Im większa jest lesistość
obszaru tym większa jest stabilność bilansu wodnego i tym więcej wody jest
magazynowane w zlewni.
Cel Zwiększenie zasobów wodnych obszarów zabagnionych.
Działanie
 Zachowanie w naturalnym stanie tzw. lasów wodochronnych, obejmujących ciągi
mokradeł, doliny rzeczne, obniżenia jeziorne. Zapewni to zminimalizowanie różnic
między dostawą wody i jej rozchodem na danym terenie. Możliwe są również nasadzenia
takich lasów na siedliskach potencjalnie im odpowiadających (np. nieużywane rolniczo
tereny zmeliorowane).
 Zachowanie w stanie nienaruszonym ekosystemów torfowiskowych i innych
mokradłowych, które wraz z jeziorami stanowią o retencyjności wszystkich zlewni
rzecznych i jeziornych oraz są siedliskiem dla niekiedy bardzo rzadkich gatunków roślin i
zwierząt.

Objęcie ochroną prawną wiszących torfowisk źródliskowych nad jeziorem Jaczno
W przypadku obszarów gdzie nie jest już prowadzona gospodarka rolna zaleca się pozostawienie
rowów melioracyjnych samym sobie, aby stopniowo zarastały. Na terenach użytkowanych
rolniczo wszystkie rowy winne być dokładnie czyszczone i zaopatrzone (jeśli to konieczne) w
odpowiednie urządzenia regulacyjne (zastawki), co umożliwi racjonalną gospodarkę wodną na
tych obszarach.
Cel Zwiększanie zasobów wodnych zlewni.
Działanie
 Racjonalna rozbudowa małej retencji, na różne potrzeby. Istnieją ku temu duże możliwości, z
racji odpowiedniego ukształtowanie terenu oraz warunków litologicznych (słabo
przepuszczalne podłoże). Jednak takie inwestycje muszą być prowadzone pod należytym
nadzorem i w sposób przemyślany, aby nie doprowadzić do zbytniej ingerencji w środowisko
naturalne. Pod pojęciem małej retencji nie należy rozumieć tylko spiętrzania wody w ciekach
ale również budowę małych stawów przez właścicieli gruntów, np. w celu hodowli ryb.
5.2.2.Gospodarka wodno-ściekowa i ochrona wód przed zanieczyszczeniami
Cel Poprawienie czystości zrzucanych ścieków oraz systemu kanalizacyjno-wodociągowego.
Działania
 Budowa nowych sieci kanalizacyjnych Obejmujących miejscowości
 Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków
 Rozbudowa i konserwacja sieci wodociągowej, pozwalająca na poprawę czystości wody.








Cel Ochrona wód jezior.
Działania
Zdecydowane ograniczenie emisji zanieczyszczeń do jezior, co zminimalizuje szybką
eutrofizację jeziora i poprawi stan ich czystości (również osadów gromadzących się na dnie).
Stan czystości jezior może decydować o atrakcji turystycznej gminy.
Na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego obowiązuje zakaz odprowadzania nawet
oczyszczonych ścieków do rzeki Czarnej Hańczy powyżej Stawu w Turtulu i do rzeki
Szeszupy powyżej jeziora Postawelek.
Utrzymania ustanowionych stref ochronnych wokół jezior.
Kontrola wszelkich obiektów stanowiących zagrożenie dla jezior powinna być częsta
i rygorystyczna. Często spotykane przypadki mycia rozrzutników obornika lub rozsiewaczy
nawozów w jeziorach powinny być surowo karane.
Inwentaryzacja źródeł zanieczyszczeń wprowadzanych do wód powierzchniowych, źródeł a
w dalszym etapie ich eliminacja.
Racjonalna gospodarka rybacka prowadząca do ekologicznej równowagi w składzie
gatunkowym ryb.
Budowa płyt obornikowych ze zbiornikami na odcieki.
Budowa zbiorników na gnojowicę,
Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu obwarowane będą warunkiem
wybudowania szczelnego szamba lub przydomowej oczyszczalni.
5.2.3.Działania monitoringowe mające na celu przede wszystkim ochronę jakościową wody
oraz kontrolę ingerencji człowieka w stosunki wodne:
 Okresowe badania kontrolne jakości wód powierzchniowych oraz podziemnych na terenie
gminy. Monitoring wód podziemnych prowadzony jest (w piezometrach) Stacji Instytutu
Geologicznego w Sidorówce. Jakość wód podziemnych odpowiada II klasie.
 Kontrola jakościowa wód w rzekach, powyżej i poniżej miejsc wprowadzania ścieków
z istniejących oczyszczalni.
 Kontrola jakościowa zrzucanych ścieków z oczyszczalni ścieków.
 Prowadzenie rejestru zbiorników bezodpływowych.
 Kontrola jakości wody na ujęciu.

Kontrola jakości wód w istniejących kąpieliskach.
Pozostałe wytyczne.
Cel Zapewnienie swobodnego dostępu do powierzchniowych wód publicznych.
Działanie
 Zlikwidowanie ogrodzeń uniemożliwiających
lub jezior.
swobodny dostęp do brzegów rzek
5.3. Wskazania dotyczące ochrony powietrza.
Jakość powietrza to jeden z podstawowych elementów, który w sposób istotny decyduje o
funkcjonowaniu ekosystemu i wpływa na warunki życia człowieka. Uważna obserwacja
zachodzących zmian w powietrzu atmosferycznym zapobiega jego degradacji. Monitorowanie
powietrza i dbałość o jego jakość jest warunkiem świadomego korzystania ze środowiska.
Z jakością powietrza nierozerwalnie wiąże się zjawisko emisji zanieczyszczeń. Zmniejszenie
ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza wpływa na jego ogólną poprawę. Jednak nie
zawsze dynamika zmian w ograniczaniu emisji zanieczyszczeń przekłada się bezpośrednio
na wielkości stężeń (imisję).
Po analizie stanu zanieczyszczenia powietrza w powiecie suwalskim możemy stwierdzić, że
stopień zanieczyszczenia powietrza nie stwarza zagrożenia i według rocznej oceny jakości
powietrza za 2002 r., przeprowadzonej przez WIOŚ w Białymstoku nie wymaga tworzenia dla
żadnej strefy (powiatu) planów naprawczych.
Cele
 Utrzymanie dobrego stanu jakości powietrza,
 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń,
 Zmniejszenie kwasowości opadów atmosferycznych,
Działania
 Monitorowanie jakości powietrza
 Modernizacja istniejących kotłowni lokalnych,
 Zmiana paliw tradycyjnych na ekologiczne,
 Termoizolacja budynków,
 Wymiana stolarki okiennej,
 Budowa elektrowni wiatrowych,

Instalacja urządzeń odsiarczających i odpylających na źródłach emisji,

Modernizacja dróg.
5. 4. Wskazania dotyczące ochrony gleb
Odporność gleb na degradację nie jest wielkością stałą. Maleje ona w miarę postępu
procesów degradacyjnych. Można ją jednak znacznie zwiększyć przez stosowanie odpowiednich
kompleksowych zabiegów zmierzających do:
 zwiększenia zasobności i zachowania równowagi jonowej składników pokarmowych,
 zwiększenia retencji wodnej przy zachowaniu optimum tlenowego,
 zwiększenia buforowości w stosunku do zakwaszającego działania zanieczyszczeń
przemysłowych.
Cel Jakość gleby powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów.
Działania
 Zakaz lokalizacji nowych obór lub chlewni zaliczanych do przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko, na obszarach cennych przyrodniczo Suwalski Park
Krajobrazowy) Koncentracja stad zwierząt w pozostałych hodowlach musi być
dostosowana do posiadanej powierzchni ziemi, pozwalającej na pełne zagospodarowanie
odchodów zwierzęcych zgodnie z Dyrektywą azotanową i ustawą o nawożeniu oraz
gwarantować dobrostan zwierząt. Obiekty te powinny spełniać jednocześnie normatywne
wymogi ochrony środowiska naturalnego w zakresie oddziaływania na wody
powierzchniowe, gruntowe, podziemne, gleby i powietrze.
 W strefie rezerwatowej 0 J Suwalskiego Parku Krajobrazowego obowiązuje zakaz
wznoszenia jakichkolwiek obiektów budowlanych.
 Dążenie do zmiany gruntów ornych na trwałe użytki zielone lub lasy szczególnie wzdłuż
cieków wodnych w strefie rezerwatu 0 J jeziora Hańcza.
 Prowadzenie monitoringu jakości gleb i ziemi.
Cel Zlikwidowanie ujemnych skutków przesuszania i poprawienie bilansu wodnego gleb
Działania
 Zakaz lub ograniczenie zezwoleń na wyrąb drzew śródpolnych
 Właściwa eksploatacja urządzeń melioracyjnych stwarzająca odpowiednie warunki nie
tylko dla odwodnień ale i nawodnień, poprawiających skutki niekorzystnych dla rolnictwa
warunków pogodowych
 Wprowadzenie próchnicotwórczej agrotechniki poprzez stosowanie różnych form
nawozów organicznych (obornik, słoma, gnojowica)
Cel Przeciwdziałanie erozji gleb.
Działanie
 Stosowanie zespołów melioracji przeciwerozyjnych zmierzających do zwiększenia
chłonności wodnej gleby, rozproszenia wody powierzchniowej, zmniejszenia spływu
powierzchniowego i umacniania trasy spływu. Melioracje przeciwerozyjne powinny być
zróżnicowane w zależności od ukształtowania powierzchni, podatności gleb
na erozję oraz od usytuowania terenu zagrożonego erozją w zlewniach.
.





Wprowadzanie trwałych zalesień, zakładanie zadrzewień śródpolnych oraz stosowanie
przeciwwiatrowego systemu upraw wstęgowych, w którym bruzdy powinny przebiegać
poprzecznie do kierunku dominujących wiatrów.
Cel Eliminacja wadliwej chemizacji gleby.
Działania
Ścisła kontrola środków ochrony roślin.
.Przywrócenie rangi zabiegom agrotechnicznym – uprawie roli i zmianowaniu.
.Hodowla i uprawa odmian odpornych na szkodniki.
Propagowanie biologicznych metod ochrony roślin (min. stosowanie biopreparatów) oraz
ograniczenia chemicznych metod ochrony roślin do roli czynnika interwencyjnego.
5.5 Wskazania dotyczące pozyskiwania kopalin
Postępując zgodnie z obowiązującymi przepisami organy wydające koncesje
na wydobycie kopalin winny uwzględnić następujące wymagania:
1. Złoże powinno swoją powierzchnią obejmować:
 obszary nie objęte szczególną ochroną tj. konserwatorską ochroną przyrody
lub ochroną zabytków,
 grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku - inne grunty o
najniższej przydatności produkcyjnej,
 obszar, którego eksploatacja w minimalnym stopniu spowoduje zmianę środowiska
naturalnego obszaru objętego eksploatacją oraz minimalne zmiany poza obszarem
objętym wydobyciem,
 obszar, którego efektywna rekultywacja będzie wymagała minimalnych nakładów
finansowych,
 obszary o istniejącej infrastrukturze (drogi dojazdowe).
2. Należy ograniczyć do minimum wydawanie koncesji na wydobywanie kopalin z:
 obszarów, w których wydobycie kopalin zniszczy lub naruszy walory krajobrazowe
tych obszarów,
 nowych obszarów, jeśli nie wyczerpano zasobów w dotychczas funkcjonujących
miejscach
Zakaz eksploatacji kopalin na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego




Cel Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych.
Działania
Inwentaryzacja miejsc nielegalnego pozyskiwania kopalin.
Prowadzanie zalesień na zdegradowanych terenach potencjalnie żyznych.
Zagospodarowanie rekultywowanych terenów jako pastwiska.
Wykorzystanie na potrzeby terenów rekreacyjnych.
5.6 Gospodarka odpadami
Problematyka dotycząca gospodarki odpadami w gminie została szczegółowo omówiona w
Gminnym Planie Gospodarki Odpadami stanowiącym integralną część niniejszego programu.
Cele
 Zapobieganie powstawaniu odpadów oraz minimalizacja ich ilości.

 Ograniczenie ilości odpadów unieszkodliwianych na składowiskach.
 Zwiększenie świadomości mieszkańców gminy w zakresie zasad postępowania z odpadami.
Działania
 Wdrożenie selektywnej zbiórki odpadów.
 Zorganizowanie systemu odbioru odpadów zbieranych selektywnie.
 Wprowadzenie monitoringu systemu selektywnej zbiórki odpadów.
 Wprowadzenie monitoringu składowiska odpadów komunalnych
Edukacja ekologiczna
Pomimo dość powszechnej edukacji ekologicznej oraz szeregu przedsięwzięć
podejmowanych na szczeblu lokalnym i krajowym w celu powiększenia świadomości życia
ekologicznego, poziom wiedzy na ten temat jest wciąż niewystarczający. Jest za niski, patrząc na
indywidualne stosowanie się do zasad ochrony środowiska jak również w skali lokalnej, patrząc
na sposoby zarządzania zasobami środowiska naturalnego.
. Program Ochrony Środowiska Gminy Jeleniewo zakłada, iż dla osiągnięcia niezbędnego
efektu ekologicznego niezbędna będzie bliska współpraca trzech sektorów: przedsiębiorstw,
samorządów oraz organizacji pozarządowych. Właściwe uwzględnienie ich potrzeb jest
niezbędnym warunkiem wdrożenia wyżej wymienionego programu w życie. Aby tak się stało
zarówno przedstawiciele wymienionych trzech sektorów jak i społeczność lokalna wymagać
będą odpowiedniej edukacji w zakresie ekologii.
Aby chronić środowisko należy je najpierw dobrze poznać. Istotne jest zrozumienie
mechanizmów funkcjonowania poszczególnych zjawisk przyrodniczych, zachowania
organizmów w ich środowisku naturalnym oraz kształtowanie odpowiednich postaw wobec
środowiska. Edukacja ekologiczna w pierwszym etapie obejmować powinna następujące obszary
działań:
 Ograniczenie zużycia zasobów naturalnych.
 Selektywna zbiórka odpadów.
 Upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej
 Rozwój energetyki opartej na odnawialnych źródłach energii.
 Planowany rozwój turystyki.
Cel Edukacja ekologiczna oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa.
Działania
 Uświadamianie społeczeństwa o rodzajach zagrożeń płynących z nieefektywnej gospodarki
zasobami środowiska naturalnego oraz wpływie ich na jednostkę.
 Edukacja w zakresie wykorzystania źródeł energii odnawialnej, z naciskiem na praktyczne
wykorzystanie poznanych metod i rozwiązań.
 Poznanie metod zapobiegania trwałym zmianom w środowisku naturalnym wywołanym
nieprawidłową gospodarką człowieka zasobami naturalnymi.
 Propagowanie agroturystyki.
 Organizacja szkoleń, kursów i konferencji związanych z tematyką ochrony środowiska.
 Prowadzenie działalności wydawniczo-popularyzacyjnej.
 Współpraca z organizacjami pozarządowymi.
6.HARMONOGRAM I SZACUNKOWE NAKŁADY REALIZACJI
PRZEDSIĘWZIĘĆ
Lp.
Cel
Działanie
Jednostki
realizujące
Termin
realizacji
Szacunkowe
koszty w tys.
zł
Źródła
finansowania
1
2
3
4
5
6
7
Zadania koordynowane realizowane w ramach Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego
Utworzenie sieci
NATURA 2000
Wysokie walory
krajobrazowe.
Skuteczna ochrona przyrody.
Bogactwo florystyczne i
faunistyczne regionu.
Równowaga gatunkowa.
I
1
2
3
-
Specjalne Obszary
Ochrony zgodnie z
Dyrektywą Siedliskową
-
objęcie ochroną
rezerwatową wiszących
torfowisk nad jeziorem
Juczno i wiszącej dolin
„Gaciska”
Budżet Państwa,
Fundusze UE
- uznanie za użytki
ekologiczne źródliska
Szeszupy, jeziora Purwin i
torfowisk między
jeziorami Bocznie i
Hańczą
Zadania dotyczące zachowania różnorodności biologicznej gminy
Ochrona siedlisk
przyrodniczych (biotopów)
samorząd
gminy
Zaplanowanie i utworzenie
ekologicznych korytarzy
migracji zwierząt.
samorząd
gminy i
powiatu, Lasy
Państwowe,
właściciele
gruntów, SPK
Wojewoda
Budowa odpowiednich
barier ograniczających
przemieszczanie się
płazów
Lasy
Państwowe,
SPK,
właściciele
lasów
Zachowanie różnorodności
biologicznej środowiska
leśnego.
opracowanie
uproszczonych planów
urządzenia lasów
4
Ministerstwo
Środowiska,
Wojewoda
Starosta
Suwalski Park
Krajobrazowy
Zalesienia gruntów
nieleśnych.
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
Budżet gminy,
środki właścicieli
gruntów, fundusze
unijne, fundusze
celowe
2005-2011
Zadanie
ciągłe
Budżet
Wojewody, budżet
gminy, fundusze
unijne, fundusze
celowe
w ramach
zadań
własnych
budżet gminy,
środki właścicieli
lasów, fundusze
unijne, fundusze
celowe
Starosta,
2004-2007 35
przedsiębiorcy
Budżet powiatu,
środki własne,
fundusze celowe,
fundusze unijne
Lasy
Państwowe,
właściciele
gruntów
Agencja
Modernizacji i
Restrukturyzacji
Rolnictwa,
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
fundusze unijne,
fundusze celowe
Wojewoda/
WKP, Polski
Związek
Łowiecki
w ramach
2004-2007 zadań
własnych
Budżet
Wojewody,
fundusze celowe,
inne źródła
w ramach
2004-2007 zadań
własnych
Środki własne
użytkowników
rybackich
Zachowanie różnorodności
biologicznej
Zmniejszenie populacji
bobra na terenie powiatu
6
Utrzymanie ichtiofauny
Prawidłowa gospodarka
rybacka w oparciu o
operaty rybackiego
uzytkowania
II
Zadania dotyczące ochrony zasobów wodnych gminy
2
Zachowanie przebiegu rzek
w stanie zbliżonym do
naturalnego.
ZMiUW,
Zadanie
Marszałek
ciągłe
Województwa
w ramach
zadań
własnych
Budżet
Samorządu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
3
Zachowanie w stanie
zbliżonym do naturalnego
zbiorników wodnych jezior
właściciele
gruntów
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
Własne środki,
fundusze celowe
4
Zachowanie w stanie
nienaruszonym ekosystemów
torfowiskowych.
samorząd
gminy,
właściciele
gruntów
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
Budżet gminy,
fundusze unijne,
fundusze celowe
5
Prowadzenia racjonalnej
gospodarki wodnej na
terenach zmeliorowanych
użytkowanych rolniczo.
Właściwa eksploatacja i
konserwacja urządzeń
melioracji szczegółowych
przez właścicieli gruntów
zmeliorowanych
właściciele
gruntów,
spółki wodne
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
środki właścicieli
gruntów, fundusze
unijne, fundusze
celowe
6
Zwiększanie zasobów
wodnych zlewni.
Racjonalna rozbudowa
małej retencji
właściciele
gruntów
w ramach
2004-2011 zadań
własnych
środki właścicieli
gruntów, fundusze
unijne, fundusze
celowe
5
Rybaccy
użytkownicy
Wojewoda
jako organ
nadzoru
III Gospodarka wodno-ściekowa gruntów ochrona wód przed zanieczyszczeniami
Budżet gminy150 000
Budowa przydomowych
oczyszczalni ścieków
1
Poprawienie czystości
zrzucanych ścieków oraz
systemu kanalizacyjnowodociągowego.
Samorząd
gminy
2005-2006 3 000000
włściciele
fundusze unijne2 400 000
budżet państwa –
150 000
Inne- 300 000
Środki własne135 000
Modernizacja ujęcia wody
w Jeleniewie
Samorząd
gminy
2005 2006
90000
Budżet państwa –
45 000
UE – 720 000
Budowa płyt
obornikowych
2
3
Ochrona wód jeziora
Szurpiły i Hańcza
Inwentaryzacja źródeł
zanieczyszczeń
Właściciele
gospodarstw
SPK
Samorząd
gminy SPK
WIOŚ,
Sanepid
Działania monitoringowe.
Budżet gminy
fundusze unijne,
fundusze celowe
Budżet gminy
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
2004-2007
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
Budżet gminy
i powiatu, środki
własne, fundusze
unijne, fundusze
celowe,
IV Wskazania dotyczące ochrony powietrza w gminie
Środki własneModernizacja istniejących
systemów ciepłowniczych
budynkach komunalnych
Zastosowanie
kolektorów
słonecznych
24 000
2006-2007 160 000
budżet państwa 8 000
UE – 128 000
Zadanie
ciągłe
Środki własne,
Budżet gminy
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Samorząd
Wymiana stolarki okiennej gminy
właściciele
Zadanie
ciągłe
Środki własne,
Budżet gminy
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Wykorzystanie
odnawialnych źródeł
energii
Zadanie
ciągłe
Środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Termoizolacja budynków
Samorząd
gminy
właściciele
inwestorzy
V Działania dotyczące promieniowania
1
Radiowo –
Telewizyjne
Zadanie
Centrum
ciągłe
Nadawcze
Krzemianucha
Utrzymanie poziomu
promieniowania poniżej
dopuszczalnego lub co
najmniej na wymaganym
poziomie
w ramach
zadań
własnych
środki własne
TPSA.
VI Działania dotyczące ochrony gleb
1
Jakość gleby powyżej
lub co najmniej na poziomie
wymaganych standardów
2
3
Prowadzenie monitoringu
jakości gleb i ziemi.
Budżet powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Starosta
Zadanie
ciągłe
Przeciwdziałanie erozji
wodnej i wietrznej gleb
Właściciele,
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
Środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Eliminacja wadliwej
Właściciele
Zadanie
w ramach
Środki własne,
ciągłe
chemizacji gleby
zadań
własnych
fundusze unijne,
fundusze celowe
VII Działania dotyczące pozyskiwania kopalin
Starosta,
użytkownicy
złóż
1
Zadanie
ciągłe
Budżet powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe,
środki własne
użytkowników
złóż
w ramach
2004-2006 zadań
własnych
Budżet gminy
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
2004-2011
Budżet gminy
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe,
środki własne
Rekultywacja terenów
poeksploatacyjnych
Samorząd
Inwentaryzacja miejsc
gminy,
nielegalnego pozyskiwania
Samorząd
kopalin
powiatu
VIII Działania dotyczące wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych
1
IX
Wzrost udziału energii
pochodzącej z odnawialnych
źródeł energetycznych do
7,5%.
Samorząd
powiatu,
samorząd
gminy,
inwestorzy
Gospodarka odpadami – rozwinięcie zagadnienia zawarte jest w Powiatowym Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu
Suwalskiego
X Edukacja ekologiczna
Współpraca z
organizacjami
pozarządowymi.
Samorząd
gminy i
powiatu
Zadanie
ciągłe
Budżet gminy
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Prowadzenie szkoleń
w zakresie edukacji
ekologicznej
Starostwo,
gminy, SPK,
organizacje
pozarządowe
Zadanie
ciągłe
Środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Prowadzenie działalności
wydawniczopopularyzacyjnej
SPK,
organizacje
pozarządowe,
samorząd
gminy,
samorząd
powiatu
2004-2007
Budżet gminy
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
1
Rozszerzenie współpracy w
dziedzinie ochrony
środowiska, edukacji
ekologicznej oraz rozwoju
turystyki
Samorząd
gminy,
Samorząd
powiatu
Zadanie
ciągłe
Budżet gminy
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
2
Utworzenie transgranicznego
obszaru chronionego
Samorządy,
Ministerstwo
Środowiska,
2007-2011
Budżet gminy
i powiatu, Budżet
Państwa, Budżet
1
Edukacja ekologiczna oraz
podniesienie świadomości
ekologicznej społeczeństwa
XI Współpraca przygraniczna
krajobrazu
* PKPR – Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej
Wojewoda
PKPR* ,SPK
Wojewody,
fundusze unijne,
fundusze celowe
7.NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU
Założeniem niniejszego programu jest kreowanie szeroko rozumianej polityki w zakresie
ochrony środowiska na szczeblu gminy.
Zaproponowane w programie rozwiązania w postaci celów i działań służących ich realizacji
powinny być traktowane jako wytyczne przy podejmowaniu działań w celu realizacji zadań
zapisanych w ogólnej strategii rozwoju gminy
Realizacja programu następować będzie poprzez:
 uwzględnienie zapisów i ograniczeń wynikających z zapisów programu
w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego,
 uzależnienie wydania decyzji administracyjnej w zakresie korzystania ze środowiska od
zgodności z zapisami programu,
 egzekucję przepisów prawa w szczególności w zakresie objętym programem.