scenariusz - 46KB

Temat: Oznaczanie roślin za pomocą klucza.
Cele w zakresie:
- wiadomości: poznanie zasady posługiwania się kluczem do oznaczania roślin; utrwalenie wiadomości
dotyczących morfologii roślin i systematyki;
- umiejętności: uzasadnienie wyższości oznaczania kluczem nad oznaczaniem za pomocą atlasów;
oznaczanie roślin za pomocą klucza; szczegółowa i wnikliwa obserwacja budowy roślin;
- postaw: rozwijanie zainteresowań badawczych, przekonanie o pięknie przyrody.
Środki dydaktyczne: atlasy roślin (H. Piękoś-Mirkowa, Z. Mirek - Kwiaty Tatr, E. i W. Dreyer – Las), klucz
do oznaczania roślin (- Rośliny polskie); okazy roślin (kozibród łakowy, jaskier płomiennik, j. ostry,
j. rozłogowy, j. kaszubski, j. kosmaty i inne gatunki), kserokopie „niby - klucza” do oznaczania figur, figury
wycięte z papieru, lupy, tabelka z porównanymi cechami kozibrodu i wężymordu; tablice z morfologią
roślin (z klucza).
Tok zajęć:
 Wprowadzenie – znaczenie znajomości roślin, zwłaszcza leczniczych i trujących.
Atlasy a klucze do oznaczania roślin:
- zwrócenie uwagi na fakt, że posługiwanie się przy oznaczaniu roślin wyłącznie atlasami,
często prowadzi do błędnego oznaczenia rośliny, ze względu na drobne i niekiedy niemożliwe
do uchwycenia na fotografiach, różnice między gatunkami lub rodzajami.
- przedstawienie przykładów i poparcie ich zdjęciami z atlasu, np.:
jaskier skalny
-
rośnie na wapieniach
dno kwiatowe całe owłosione
urdzik górski
-
ogonki liściowe za młodu pokryte gęsto
włoskami gruczołowatymi, później omszone
kwiatostan 1-10 – kwiatowy
liście o średnicy do 6 cm
jaskier górski
rośnie na granicie
-
- dno kwiatowe owłosione tylko na szczycie
urdzik karpacki
ogonki liściowe nagie
kwiatostan 1-3 – kwiatowy
liście o średnicy do 3 cm
-
Zadanie 1 – kozibród czy wężymord?
- uczniowie otrzymują okazy kozibrodu wschodniego lub łąkowego;
- na podstawie zdjęć w atlasie próbują określić, czy jest to kozibród, czy wężymord;
- sprawdzają poprawność określenia rodzaju za pomocą tabelki z porównanymi cechami
kozibrodu i wężymordu:
kozibród
-
-
listki okrywy na koszyczku w jednym szeregu,
prawie jednakowo długie
owoc z długim dzióbkiem
wężymord
-
-
listki okrywy na koszyczku w wielu szeregach,
pokrywają się dachówkowato
owoc bez dzióbka
wyciągnięcie wniosku z powyższego zadania: oznaczanie za pomocą atlasu wiąże się z dużym
ryzykiem popełnienia pomyłki.
Zadanie 2 – poznanie zasady posługiwania się kluczem:
- rozdanie grupom wyciętych z papieru i pomalowanych na różne kolory figur oraz prostych
„niby-kluczy” (załącznik) do ich oznaczania; każda figura opatrzona jest numerem, posiada
też nazwę znaną tylko nauczycielowi;
-
udzielenie wskazówek: oznaczanie za pomocą klucza polega na wybieraniu jednej spośród
dwóch/trzech cech (najpierw 1 lub 1*, następnie klucz odsyła nas do innej pary/trójki:
2 lub 2*, 3 lub 3* itd., aż doprowadza do nazwy rośliny, a w tym przypadku figury;
uczniowie pracują parami;
kontrola wyników pracy.

Jakie cechy były brane pod uwagę? – kolor, kształt, czy figura była przestrzenna, czy płaska;
-
w przypadku roślin bierze się pod uwagę: budowę kwiatów, kolor, kształt i ułożenie liści, typy
łodygi i wiele innych cech.
-
Zadanie 3 – posługiwanie się kluczem:
- podział klasy na 3-4 – osobowe grupy
- każda grupa otrzymuje kserokopie – zestawienie najważniejszych cech morfologicznych
roślin: typy liści, kwiatów, kwiatostanów itd. (według klucza „Rośliny polskie”);
- wstępne zapoznanie się z kluczem i niezbędne wyjaśnienia: oznaczanie zaczynamy
od określenia głównych grup roślin naczyniowych (str. 1); jeżeli wiemy coś więcej o roślinie,
wówczas nie musimy zaczynać od początku, np. wiemy, że roślina jest jakimś jaskrem, czyli
należy do rodzaju jaskier, więc szukamy strony z tym rodzajem i oznaczamy tylko gatunek
(w przypadku jaskra wybieramy spośród 25 gatunków);
-
wspólne oznaczenie jednego gatunku – jaskier płomiennik (Ranunculus flammula L.),
począwszy od oznaczenia rodzaju (str. 158 w kluczu);
-
gdy lekcja ma być tylko teoretycznym wprowadzeniem do właściwego oznaczania
np. w terenie, możliwe jest wykonanie ćwiczenia w oparciu o rysunek w kluczu (str. 179);
należy wtedy zasłonić podpis pod rysunkiem oraz podać następujące, niewidoczne na rysunku
cechy: kwiaty żółte, kwiaty małe o średnicy nie przekraczającej 17 mm;
-
oznaczenie innych gatunków z tego rodzaju: jaskier rozłogowy, ostry, kaszubski, kosmaty;
-
propozycje roślin, których oznaczanie nie przedstawia większych trudności: różne gatunki
sosny, dębu, olszy, klonu, lipy, jarzębu, gwiazdnicy, wyki, przetacznika.
Podsumowanie zajęć.
Załącznik -
Jak nazywa się ta figura? -"niby-klucz"
1. Figura przestrzenna
2. Prostopadłościan o podstawie kwadratu
3. Wszystkie boki równe - sześcian
4. Kolor żółty
Słoneczny sześcian
4*. Kolor czerwony
Wiśniowy sześcian
3*. Nie wszystkie boki równe
4. Na ściankach zielone kropki
Groszkowy prostopadłościan
4*. Na ściankach zielone paski
Pasiasty prostopadłościan
2*. Walec
1* Figura płaska
2. Koło
3. Kolor zielony
3*. Kolor biały
Tęczowy walec
Szmaragdowe kółko
Śnieżne kółko
2*. Wielokąt o co najmniej 3 bokach
3. Wielokąt o 3 bokach
4. Wielokąt w kropki bordo
Trójkąt kropkowany
4*. Wielokąt w gwiazdki
Gwiaździsty trójkąt
3. Prostokąt
4. Wszystkie boki równe
5. Kolor błękitny
Błękitny kwadrat
5*. Kolor pomarańczowy
Brzoskwiniowy kwadrat
4*. Nie wszystkie boki równe
5. Kolor biały
Mleczny prostokąt
5*. Inny kolor
Oliwkowy prostokąt