Sezonowe zaburzenia afektywne (SAD

Farmakoterapia
Sezonowe zaburzenia afektywne (SAD) –
epidemiologia, przyczyny, objawy oraz leczenie
Od czasów starożytnych ludzie wiedzieli o sezonowych
zmianach nastroju i zachowania. Koncepcja sezonowych
zaburzeń nastroju sięga początków medycyny, kiedy to
w 400 r. p.n.e. jako pierwszy opisał ją Hipokrates. W II w.
p.n.e. greccy i rzymscy lekarze leczyli zaburzenia depresyjne poprzez skierowanie światła słonecznego prosto
w oczy pacjenta.
W 1984 r. Frederick Cook udowodnił
związek sezonowego braku światła słonecznego z zaburzeniami nastroju. Opisał chorobę, która charakteryzowała
się zmęczeniem, utratą energii, utratą
pożądania seksualnego oraz głęboko
obniżonym nastrojem. W tym samym
roku Norman Rosenhtal z zespołem
lekarzy opisali zespół sezonowych za-
burzeń afektywnych (SAD), który jest
typem depresji z konkretnym wzorcem
– zaczyna się jesienią lub zimą i ustępuje
na wiosnę lub latem, regularnie co roku.
Z tego powodu jest czasem nazywany
nawracającą depresją zimową.
Epidemiologia
Ogólny wskaźnik przynajmniej jednokrotnego wystąpienia SAD
w ynosi od
Polfa Łódź
plus
0 do 9,7%. Jest
Symbiotic Plus w kapsułkach to probiotyk
to problem,
o idealnie dobranym składzie do stosoktóry dotyka
wania wspomagająco podczas antybiotykoterapii u dorosłych. Ochrania przewód
więcej kobiet
pokarmowy, regeneruje śluzówkę i wspieniż mężczyzn,
ra barierę ochronną jelit, pobudzając
szczególnie
naturalną florę jelitową. Odpowiednio
dobrana kompozycja probiotycznych
pomiędzy 40.
szczepów bakterii i inulina skutecznie
a 55. rokiem
hamują rozwój bakterii wywołujących
biegunkę poantybiotykową.
życia. Ten typ
1 kapsułka wystarczy, aby łagodnie
depresji występrzejść przez terapię antybiotykiem.
Można przechowywać w temperaturze
puje nie tylko
pokojowej.
u dorosłych.
Zaobser wo wano, że od
FRESH
1,7 do 5% poJelfa
chroni zęby całej rodziny
pulacji poniżej
18. roku życia
Sachol Fresh chroni szkliwo przed niszdoświadczyło
czącym działaniem kwasów utrzymując
epizodu SAD.
lekko zasadowe pH – dba o świeży oddech,
a odpowiednia higiena zapobiega choroJest to jedna
bom zębów i przyzębia. Łagodzi zaburzenia
z n ajc zę s tzwiązane z suchością. W odróżnieniu od
innych płynów nie zawiera alkoholu, który
sz ych pr z ynadmiernie wysusza i podrażnia dziąsła,
czyn absencji
lecz ma dodatek nawilżającej śluzówkę
gliceryny. Ma lekkie działanie antyseptyczne.
i jedna z główZa w s z e
świeży
Pielęgnuje jamę ustną, jako uzupełnienie
oddech
nych przyczyn
innych metod leczenia stomatologicznego
lub ortodontycznego.
samobójstw.
Depresja trwa
mat. promocyjne firm
SymBIOTIC
mat. promocyjne firm
SACHOL
8
zwykle dłużej u ludzi żyjących w krajach
o mniejszym świetle, to znaczy w tych
położonych dalej na północ. Identyfikacja pacjentów z depresją sezonową
nie jest prosta i często rozpoznaje się
u nich klasyczną depresję. Pomocne
w różnicowaniu obu typów depresji
jest zadanie kilku pytań pacjentowi,
na które odpowiedź twierdząca przemawia za depresją sezonową, tj.: Kiedy zmienia się pora roku na jesień lub
zimę: 1. odczuwasz obniżenie nastroju
lub depresję, 2. masz mniej energii niż
zwykle, 3. czujesz się mniej produktywny
i twórczy, 4. potrzebujesz więcej snu, 5.
masz większy apetyt i nie możesz nad
nim zapanować?
Przyczyny depresji sezonowej
Przyczyny występowania zaburzeń sezonowych nie są do końca wyjaśnione.
Istnieje kilka hipotez, które starają się
wytłumaczyć SAD.
Jedną z najpopularniejszych jest
teoria, według której wystąpienie
SAD jest związane ze wzrostem ilości melatoniny.
Za przyczynę depresji jesienno-zimowej
uważa się mniejszą wrażliwość siatkówki oka na światło. Zaburzenie to uwarunkowane jest genetycznie lub spowodowane starzeniem i osłabieniem
wzroku. W przypadku gdy siatkówka
odbiera mniej bodźców świetlnych,
reakcja na światło ulega osłabieniu
i do mózgu dociera mniej sygnałów.
Dochodzi do zaburzeń działania zegara
biologicznego. Zegar biologiczny jest
wrodzoną funkcją organizmu – jego
działanie opiera się na aktywności czterech genów: PER, TIM, CYCLE, CLOCK.
Białka kodowane przez te geny są wytwarzane cyklicznie i względem siebie
pozostają w sprzężeniu zwrotnym. Geny PER i TIM są aktywne w komórkach
nerwowych jądra skrzyżowania w podwzgórzu; struktura ta jest centralnym
nadawcą rytmów biologicznych. Zaburzenia działania zegara biologicznego
powodują nieprawidłowe wydzielanie
Farmakoterapia
melatoniny – hormonu produkowanego przez szyszynkę i wydzielanego do
krwiobiegu przy zmniejszonej ilości
światła. W nocy szyszynka produkuje
melatoninę i dlatego jej stężenie we
krwi jest wysokie, natomiast w dzień,
pod wpływem intensywnego światła,
melatonina ulega rozpadowi. W przypadku niedostatecznej ilości światła
w ciągu dnia lub mniejszej, osobniczo
zmiennej wrażliwości siatkówki oka na
światło dzienne poziomy melatoniny we
krwi są nadmiernie wysokie i może to
zainicjować proces depresji.
Istnieją dowody naukowe potwierdzające podłoże genetyczne sezonowych
zaburzeń depresyjnych. Wyróżnia się
następujące hipotezy etiologii zaburzeń depresyjnych:
•rodzinna – badania dotyczące występowania zaburzeń psychicznych
wśród krewnych pacjentów z SAD
sugerują rodzinne występowanie depresji sezonowej,
•dziedziczna – ankiety przeprowadzone wśród dwóch kohort bliźniąt
wykazały podatność genetyczną na
zmiany sezonowe występującą rodzinnie,
•molekularne badania genetyczne –
dwa warianty genetyczne układu serotoninergicznego 5-HTTLPR i 5-HT2A
są związane z SAD.
Przyszłe badania mogą wyjaśnić rolę
różnych genów w rozwoju SAD. Celem
badań genetycznych jest rozwój testów
SAD, które mogą pomóc w ustaleniu
prawidłowej diagnozy i doborze właściwego leczenia.
Objawy depresji
Osoba z SAD wykazuje charakterystyczne objawy różnicujące ją z osobą, która
czuje się normalnie. Zmiany związane
z SAD wykazują sezonowy charakter
i związane są z jesienią oraz zimą. Objawy
SAD są takie same jak objawy depresji:
•zmiany w nastroju – osoba może czuć
się smutna lub być w drażliwym nastroju przez co najmniej 2 tygodnie
w określonej porze roku; w tym czasie chory może mieć poczucie beznadziejności lub bezwartościowości,
•brak przyjemności – osoby z SAD mogą stracić zainteresowanie zajęciami,
które dotychczas lubiły wykonywać,
jak również sytuacje, rzeczy, które dotychczas sprawiały im zadowolenie,
nie cieszą tak jak wcześniej,
•niska energia – zmęczenie lub niewyjaśnione zmęczenie jest również
częścią SAD i może powodować,
że ludzie czują się ospale, brak im
chęci do pracy,
•zmiany w rytmie snu – osoby te mogą spać o wiele więcej niż zwykle;
nadmierny sen może uniemożliwić
prawidłowe funkcjonowanie w życiu codziennym związane z pracą
czy nauką,
•zmiany w jedzeniu – mogą prowadzić
do przejadania się; może to spowodować przyrost masy
ciała w czasie zimo wych miesięcy,
•t r u d n o ś c i
z koncentracją – SAD
może wpływać na trudności z konc e n t ra c j ą
w pracy i w
szkole; osoby z depresją sezonową mają
mniejszą wydajność intelektualną,
gorsze wyniki w pracy,
•ograniczanie spotkań
towarzyskich
– ludzie
z SAD mogą spędzać
mniej czasu
z przyjaciółmi, nie angażują się społecznie lub w pozalekcyjną działalność.
Leczenie
Wszelkie problemy związane z depresją
należy leczyć. Wraz z pojawieniem się
objawów depresji należy udać się do
odpowiedniego specjalisty. Istnieje wiele różnych metod leczenia sezonowych
zaburzeń afektywnych: terapia światłem,
farmakoterapia, terapia z użyciem zjonizowanego powietrza, suplementacja
melatoniny, ćwiczenia fizyczne oraz terapia poznawczo-behawioralna.
•Udowodniono, że terapia światłem
jest skuteczna. Pacjent siedzi w określonej odległości, zwykle 30–60
cm, przez 30–60 minut naprzeciw
źródła światła z otwartymi oczami,
ale nie patrząc na źródło światła.
Światło o właściwościach leczniczych musi być odpowiednio jasne.
9
Farmakoterapia
Minimalna dawka wynosi 2500
luksów, a więc 5-krotnie więcej niż
dobrze oświetlone biuro i 25-krotnie
więcej niż oświetlenie typowego
pokoju gościnnego. Najbardziej
skuteczne jest jednak światło o natężeniu 10000 luksów.
•Symulacja świtu z zastosowaniem
odpowiednich lamp również okazała się skuteczna. Istnieją prace, których autorzy udowodnili przewagę
symulacji świtu nad terapią ciągłym
światłem (50% vs 57 %).
•Terapia światłem może się również
odbywać z wykorzystaniem naturalnych promieni słonecznych. Wczesna terapia poranna reguluje ilość
dobowego wydzielania melatoniny,
natomiast wykorzystanie światła
wieczorem opóźnia fizjologiczny
rytm wydzielania melatoniny. Najlepsze efekty w przypadku terapii
światłem osiąga się w przypadku
stosowania przez kilka tygodni, natomiast pierwsze efekty są odczuwalne już po tygodniu stosowania.
Inne rodzaje
terapii:
• Leki z grupy inhibitorów
z wrotnego
wychwytu serotoniny (SSRI)
okazały się skuteczne w leczeniu sezonowych
zaburzeń afektywnych, np.
tofluoksetyna,
sertralina, paroksetyna.
• Ujemna jonizacja powietrza przy użyciu specjalnych
10
Swiat_Farmacji_84mm_x_68mm_sinudafen_kapsulki
2 lutego 2012 12:54:44
urządzeń daje bardzo dobre efekty
w leczeniu SAD. Ponadto ujemnie
naładowane cząstki powietrza mają
właściwości bakteriobójcze. Terapia
może być stosowana w połączeniu
z fototerapią bądź farmakoterapią.
•Zażywanie niewielkich dawek melatoniny w godzinach popołudniowych.
•Ćwiczenia fizyczne okazały się skutecznym sposobem leczenia depresji,
zwłaszcza gdy połączymy je z innymi
sposobami leczenia SAD.
•Terapia poznawczo-behawioralna –
jak wskazuje sama nazwa, ma ona na
celu zmianę sposobu myślenia (sfera
poznawcza) i zachowania (sfera behawioralna). To z kolei ma wpłynąć
korzystnie także na sferę emocjonalną.
Podsumowanie
Sezonowa depresja jest poważnym problemem klinicznym i dotyczy znacznego
odsetka społeczeństwa. Istnieje wiele sposobów walki z depresją sezonową, które
nie muszą wiązać się z farmakoterapią.
W utrzymaniu dobrego samopoczucia
może pomóc nam zwiększona aktywność
fizyczna w trudnym okresie jesienno-zimowym, kiedy zmniejszona ilość naturalnego
światła słonecznego negatywnie wpływa
na nasze samopoczucie.
lek. Piotr Stryjewski