CHOROBY ZAKAŹNE Choroby zakaźne/infekcyjne

CHOROBY ZAKAŹNE
Choroby zakaźne/infekcyjne - grupa chorób ludzi, zwierząt i roślin, będących
następstwem zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym i złamania sił
odpornościowych organizmu (lub w odwrotnej kolejności) lub obecności w
organizmie bioaktywnych toksyn (jadów) drobnoustrojów. Ich przyczyną mogą
być następujące czynniki: wiroidy zakażające tylko rośliny, wirusy, priony,
bakterie, riketsje, grzyby.
Objawy chorób zakaźnych są zależne od patogenu i stanu chorego. Większość
chorób zakaźnych cechuje gorączka, choć nie jest to regułą. W rozpoznaniu
dużą uwagę przywiązuje się do:
-> objawów obiektywnych (ze względu na fakt, że wiele zarazków manifestuje
w swoisty, charakterystyczny tylko dla siebie, sposób np. czarna krosta - wąglik;
plamkowo-grudkowa wysypka powstała w jednym "rzucie" - ospa prawdziwa;
rumień wędrujący - borelioza itd.)
-> hodowli mikrobiologicznych
-> badań serologicznych.
-> czasem stosuje się także dodatkowe badania (RTG klatki piersiowej w
infekcyjnych chorobach płuc).
Profilaktyka chorób zakaźnych polega zasadniczo na unieszkodliwieniu źródeł
zakażenia, ograniczaniu mechanizmów i dróg szerzenia, unikaniu wytwarzania
lekooporności przez drobnoustroje, wzroście odporności populacji. Praktycznie
sprowadza się to do:
-> izolacji (o ile jest w ogóle konieczna) i leczeniu ludzi chorych i nosicieli
-> poddawania kwarantannie zwierząt, osób i mienia podejrzanego o
zakażenie/skażenie
-> izolacji, leczenia i przeprowadzania ubojów sanitarnych wśród zwierząt
-> kontrolowania osób pracujących z żywnością
-> przetwarzania żywności i wody
-> kontroli epidemiologicznej ludzi, zwierząt, ujęć wody itd.
-> używania sterylnego sprzętu medycznego
-> utylizacji jednorazowego sprzętu medycznego
-> przeprowadzania zabiegów dezynfekcyjnych
-> przestrzegania higieny osobistej
-> używania środków ochrony osobistej
-> prowadzenia szczepień i (historycznej już) wariolizacji
-> dobierania antybiotyków na podstawie antybiogramów
Choroby zakaźne – lista alfabetyczna
AIDS
Angina
Brodawki płciowe
Brodawki weneryczne
Chlamydia i ureaplazma
Ciężki ostry zespół oddechowy
Condylomata acuminata
Flu
Grypa
HSV
Human papillomavirus - HPV
Influenza
Katar
Kiła
Kłykciny kończyste
Koklusz
Krztusiec
Nieżyt nosa
Opryszczka narządów płciowych
Ospa wietrzna
Półpasiec
Przewlekły katar
Przewlekły nieżyt nosa
Rzeżączka
SARS
Severe Acute Respiratory Syndrome
Syfilizm
Świerzb
Tryper
Wąglik
Wrzód miękki
Wrzód weneryczny
Zapalenie wsierdzia
Żółtaczka
Wybrane choroby zakaźne:
AIDS - końcowe stadium zakażenia HIV charakteryzujące się bardzo niskim
poziomem limfocytów CD4, a więc wyniszczeniem układu immunologicznego
(odpornościowego), co skutkuje zapadalnością na tzw. choroby wskaźnikowe
(niektóre formy nowotworów, grzybic, nietypowe zapalenia płuc) mogące
spowodować śmierć pacjenta.
Wirus HIV przenosi się poprzez krew (najbardziej efektywna droga zakażenia),
spermę, płyn przedejakulacyjny, śluz szyjkowy (trudno się zarazić), mleko
matki (udowodniono możliwość przeniesienia zakażenia tą drogą), przeniesienie
z matki na dziecko (krew kobiety i dziecka nie mieszają się, jednak może do
tego dojść np. podczas jakichś komplikacji porodowych).
Do organizmu wirus może dostać się podczas stosunku płciowego. Możliwe jest
także zakażenie przez transfuzję krwi, podczas dializ, przeszczepów, zabiegów
chirurgicznych i przyjmowanie preparatów krwiopochodnych (zdarza się to
obecnie bardzo rzadko, ze względu na badania dawców). Bardzo duże ryzyko
stanowi używanie wspólnych żyletek, igieł i strzykawek (tatuaże, narkomania).
Można się zarazić także podczas:
-> przyjmowania krwi, produktów krwiopochodnych i narządów (zwłaszcza
przed 1990),
-> akupunktury,
-> robienia tatuaży,
-> bójki (jeśli doszło do kontaktu z krwią),
-> uprawiania sportów kontaktowych lub sztuk walki, jeśli doszło do kontaktu z
krwią,
-> praktyk sadystyczno-masochistycznych,
-> skaleczeń, ran, zadrapań podczas naprawiania sprzętu (zwłaszcza
medycznego),
-> używania dożylnie narkotyków,
-> używania dożylnie środków dopingujących,
-> karmienia piersią gdy matka jest zarażona,
-> podczas ciąży i porodu,
-> udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadków bez zachowania należytego
zabezpieczenia,
-> pracy z materiałem zakaźnym (np. w laboratorium) bez zachowania zasad
bezpieczeństwa.
Do największej liczby nowych zakażeń na świecie dochodzi w regionie Afryki
Subsaharyjskiej i Karaibów. W niektórych państwach afrykańskich odsetek osób
żyjących z HIV w społeczeństwie przekroczył 40%. Niekontrolowana pandemia
przyczynia się tam do kryzysu demograficznego (wyraźny spadek średniej
długości życia, nawet do poziomu 35 lat), społecznego (problem osieroconych
na skutek AIDS dzieci, zanik dotychczasowych struktur społecznych),
gospodarczego (spadek podaży siły roboczej), politycznego (braki kadrowe w
administracji publicznej na skutek AIDS, brak możliwości świadczenia
podstawowych usług społecznych), bezpieczeństwa (spadek zdolności
obronnych). W przypadku Suazi pojawiają się opinie o upadku państwa na
skutek AIDS. Odsetek kobiet w państwach o najwyższych wskaźnikach
epidemiologicznych osiąga 80%. Regionem świata, w którym sytuacja
epidemiologiczna staje się równie niekorzystna, jest Azja Południowo
Wschodnia, przede wszystkim Indie. Brak natomiast wiarygodnych danych o
Chinach, które wedle analiz UNAIDS są potencjalnym źródłem nowej fali
epidemii. W państwach tych zdecydowanie przeważa droga zakażenia poprzez
kontakty seksualne a populacją najbardziej narażoną na zakażenie są kobiety w
wieku 15-24 lat, w znacznej liczbie przypadków źródłem zakażenia jest
pierwszy lub jedyny partner seksualny. Natomiast regionem o największej
dynamice epidemii jest Europa Wschodnia, przede wszystkim obszar Federacji
Rosyjskiej, Ukrainy, państw bałtyckich. Szczególnie niepokojąca jest sytuacja
epidemiologiczna Obwodu Kaliningradzkiego. Wedle analiz UNAIDS w samej
aglomeracji moskiewskiej żyje ponad 500 tys. osób żyjących z HIV; w Rosji
odsetek osób żyjących z HIV w społeczeństwie może przekraczać 2%, na
Ukrainie 1,5% (dla porównania wskaźnik ten w Polsce wynosi 0,07%). W tym
regionie wybuch pandemii zakażeń HIV był skutkiem kryzysu społeczno gospodarczego w okresie transformacji i bliskości geograficznej regionów,
gdzie produkowane są narkotyki do zastosowania w iniekcji co skutkuje ich
bardzo dobrą dostępnością przy niskich cenach. Pierwszą populacją dotkniętą
przez pandemię były osoby stosujące narkotyki w iniekcji oraz migranci,
obecnie zaczynają przeważać zakażenia drogą seksualną wśród ogółu
społeczeństwa. Rozpowszechnianie się HIV/AIDS skutkuje pogłębianiem
wspomnianego kryzysu społecznego, co skutkuje wyraźnymi brakami
demograficznymi i stwierdzonymi przez Bank Światowy niedoborami w
wynikach gospodarczych.
Wedle danych PZH od 1985 do końca sierpnia 2006 zarejestrowano w Polsce
10.292 zakażenia HIV, 1.798 zachorowań na AIDS i 825 zgonów na skutek
AIDS (liczba zgonów prawdopodobnie zaniżona na skutek braków w
raportowaniu). Wedle powszechnej metodologii symulacji szacuje się
rzeczywistą liczbę osób żyjących z HIV w Polsce na ponad 30 tys. Rokrocznie
wykrywa się 600-660 nowych zakażeń.
Cholera - to ostra i zaraźliwa choroba zakaźna przewodu pokarmowego, której
przyczyną jest spożycie pokarmu lub wody skażonej przecinkowcem cholery.
Cholerę cechuje śmiertelność około 1% (skrajnie do 20%) przypadków
prawidłowo leczonych i 50% przy braku leczenia. Wg danych WHO w 2001
roku na świecie zanotowano 184.311 przypadków tej choroby, a z jej powodu
zmarło 2728 osób.
Objawy - W początkowym okresie zakażenia dominuje biegunka, wymioty,
zwykle bez gorączki i bólu brzucha. Stolec ma charakterystyczny wygląd przypomina wodę po płukaniu ryżu i posiada swoisty, słodkawy zapach.
Niepodjęcie leczenia prowadzi do zaostrzenia stanu pacjenta. Następuje
zmarszczenie skóry (jak skóra rąk po myciu naczyń), zmiana głosu,
zapadnięcie oczu i wyostrzenie rysów twarzy (tzw. twarz Hipokratesa). W
skrajnie poważnych przypadkach dojść może do śpiączki.
Diagnostyka pojedynczych przypadków opiera się głównie na teście
mikrobiologicznym. W czasie epidemii rozpoznanie na podstawie obrazu
klinicznego nie sprawia problemów.
Zasadnicze znaczenie ma leczenie objawowe polegające na wyrównywaniu
zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, przede wszystkim odwodnienia.
Uzupełnianie utraconych płynów prowadzi się doustnie, a także w postaci
wlewów kroplówkowych. W leczeniu stosuje się także antybiotyki, głównie
tetracykliny.
Grypa to ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywołana zakażeniem
wirusem grypy. Grypa przenosi się pomiędzy ludźmi drogą kropelkową (np.
podczas kichania), a największa ilość zachorowań występuje podczas
sezonowych epidemii, powodując ostre objawy uniemożliwiające pracę osobom
czynnym zawodowo. Epidemie grypy powodują znaczne koszty społeczne i
niekiedy mają zasięg kontynentalny lub światowy, dlatego grypa wymaga
globalnej koordynacji epidemiologicznej. W większości przypadków
zachorowanie na grypę powoduje obłożną chorobę, w części przypadków mogą
występować powikłania i zdarzają się też przypadki śmierci , szczególnie u
dzieci, osób starszych i obciążonych innymi, dodatkowymi poważnymi
chorobami.
Wirus grypy A występuje u ludzi i zwierząt (świnie, konie, foki, wieloryby oraz
ptaki). Wirus grypy B występuje tylko u ludzi. Wirus grypy C występuje u ludzi
i świń. Powoduje tylko lekkie infekcje, np. zapalenie spojówek i nie powoduje
występowania epidemii. Duża zmienność genetyczna wirusa grypy prowadzi do
powstawania co kilkadziesiąt lat bardzo groźnych szczepów, które wywołują
pandemie. W XX wieku miały miejsce trzy takie pandemie w latach 1918-1919
(grypa hiszpanka), 1957 i 1968. Wirus grypy przyczynił się do śmierci milionów
ludzi. Naukowcy przypuszczają, że głównym źródłem nowych szczepów
wirusów mogą być ptaki. Rodzaj A najczęściej powoduje epidemie i pandemie.
Jest to możliwe dzięki zdolności tego wirusa do podlegania skokom
antygenowym. Wirus potrafi relatywnie szybko zmieniać strukturę białkową
swojej otoczki, dzięki czemu przeciwciała osób, które już raz chorowały na
grypę nie są w stanie rozpoznać nowego szczepu wirusa jako zagrożenia.
Wirusy z rodzajów B i C zdolne są wyłącznie do przesunięcia antygenowego, co
nie pozwala im na tak łatwe zmylenie mechanizmów odpornościowych
zwierząt. Grypa, która bardzo szybko się rozprzestrzenia oraz powoduje
epidemie czy pandemie, a chorzy nie reagują na leczenie, nazywana jest
supergrypą. Nie jest to jednak określenie stosowane w medycynie.
Mechanizm zakażenia wirusem grypy - wirus grypy penetruje do komórek
nabłonka dróg oddechowych, infekuje je. W komórkach zachodzi replikacja
wirusa i już po 6 godzinach nowe cząsteczki wirusa są uwalniane i mogą
zakażać następne komórki.
Objawy grypy: wysoka gorączka, bóle kostno-mięśniowe, bóle głowy,
ból gardła, drapanie w gardle, suchy kaszel, katar i kichanie, podrażnienie oczu,
znaczne osłabienie, dreszcze
Wścieklizna - wirusowa, zawsze śmiertelna choroba zakaźna zwierząt
(niektórych ssaków), mogąca przenieść się na człowieka (antropozoonoza).
Nazwa "wścieklizna" wywodzi się od przebiegu jednej, lepiej dostrzegalnej, z
form choroby. Cechuje ją znaczne podniecenie i agresja ("wściekłość").
Wściekliznę nazywa się też czasem wodowstrętem (łac. hydrophobia), co jest
odbiciem jednego z objawów choroby, mianowicie mimowolnych skurczy
mięśni na widok lub sam dźwięk wody.
Przebieg choroby u wszystkich gatunków zwierząt jest w zasadzie podobny.
Możemy wyróżnić dwie postacie wścieklizny: gwałtowną i cichą – porażenną.
Wirus wścieklizny atakuje komórki układu nerwowego, ze szczególnym
tropizmem do komórek istoty szarej mózgu.
Objawy: U ludzi, w początkowym okresie (około 2 miesięcznym od chwili
zakażenia) występują objawy ogólne. Dominują tu zmiany, uczucie mrowienia
wokół miejsca pokąsania, a także gorączka, ból potylicy, zmęczenie oraz
rzadziej halucynacje, torsje. Zwierzęta często w tym okresie - fazie inkubacji,
zmieniają swoje zwyczaje głównie przez zmianę trybu życia z dziennego na
nocny i odwrotnie, a także przestają być wrażliwe na bodźce bólowe. Po kilku
dniach u ludzi i zwierząt występuje nadmierne pobudzenie lub - skrajnie,
porażenie (tzw. cicha wścieklizna). U chorego stwierdzić można mimowolne
skurcze mięśni (konwulsje), ślinotok oraz wodowstręt. Zejście śmiertelne
następuje w około tydzień od wystąpienia objawów.
Do dzisiaj nieznany jest lek przeciwko wściekliźnie. Jeśli nie wystąpiły objawy
choroby podejmuje się próbę zastosowania uodpornienia bierno-czynnego
polegającego na podaniu surowicy i serii szczepionek podawanych w mięsień
naramienny lub podskórnie (dawniej szczepionkę podawano w mięsień brzucha
ze względu na specyficzne ukrwienie - nie stosuje się już tej metody).
Uodpornienie uzyskane na drodze biernej ochrania chorego do momentu
uzyskania odporności czynnej. Chorym szczepionym wcześniej nie podaje się
surowicy. Możliwość czynnego uodpornienia organizmu możliwa jest dzięki
długiemu okresowi wylęgania. Chorego człowieka, u którego wystąpiły objawy
izoluje się głównie w celu zapewnienia mu spokoju; stosuje się leczenie
objawowe. Do tej pory odnotowano mniej niż 5 przypadków wyzdrowienia
chorych ludzi, u których pojawiły się symptomy choroby. Zwierzęta zwykle się
usypia.