Instrumenty finansowe

Akcje na tle innych
instrumentów finansowych
Literatura
 Jajuga K., Jajuga T. „Inwestycje”
 Jajuga K., Jajuga T. „Jak inwestować w
papiery wartościowe”
 Luenberger D.G. „Teoria inwestycji
finansowych”
 Wierzbicki M. „Analioza portfelowa”
 Hull J. „Kontrakty terminowe i opcje”
 Sopoćko A. „Instrumenty finansowe”
Komponenty teorii rynku
finansowego




Matematyka finansowa i ubezpieczeniowa
Instrumenty finansowe i ich wycena
Analiza ryzyka
Teoria inwestycji finansowych. (Teorie
portfelowe)
 Finanse behawioralne
 Ekonometria finansowa
 Analiza finansowych szeregów czasowych
Analiza ryzyka
 Charakteryzacja źródeł ryzyka
 Subiektywne ujęcie w analizie ryzyka
 Konstrukcja miar ryzyka, miar
wrażliwości
 Modele abstrakcyjne, modele empiryczne
 Ewaluacja ryzyka
 Zarządzanie ryzykiem, strategie
osłonowe (hedgingowe)
Teoria inwestycji finansowych
 Inwestycje w aktywa pozbawione ryzyka
 Inwestycje w aktywa obarczone
ryzykiem
 akcje
 instrumenty pochodne
 Teoria portfelowe
 Strategie zabezpieczające
Instrumenty finansowe
(financial instruments)
Instrument finansowy - pewna forma
pieniądza lub kontraktu między
stronami, regulującego wzajemne
zobowiązania oraz płatności
Cele wprowadzenia
instrumentów finansowych
 łatwiejsze i sprawniejsze zarządzanie
finansami
 możliwość stosowania strategii osłonowych
 sprawniejsze rozliczenia
 pozbawienie transakcji charakteru
gotówkowego
 możliwość spekulacji
Wycena instrumentów finansowych
Ustalenie sprawiedliwej wartości (fair
value) instrumentu finansowego, która
może być ceną kupna i sprzedaży
instrumentu dla uczestników rynku,
dysponujących pełną informacją, w
warunkach rynku zrównoważonego
bez możliwości arbitrażu
Instrument finansowy
 Wartość instrumentu finansowego
wynika z obietnic jakie są zawarte
między umawiającymi się stronami
 (Instrumenty finansowe mają formę
umowy sporządzonej na papierze lub są
zapisami komputerowymi w
odpowiednich bazach danych)
Papier wartościowy
 Przykłady IF: bony skarbowe,
obligacje, depozyty, renty, kredyty,
kontrakty terminowe, opcje.
 Jeżeli dla danego IF istnieje rozwinięty
rynek, na którym może być swobodnie
wymieniany, to taki instrument staje się
papierem wartościowym (security)
Instrumenty o charakterze
wierzycielskim / instrumenty dłużne







depozyty bankowe
bony skarbowe
obligacje
renty finansowe
kredyty hipoteczne
listy zastawne
weksle, czeki
Instrumenty o charakterze
własnościowym (udziału w majątku)




akcje
prawa do akcji
certyfikaty inwestycyjne
świadectwa udziałowe
Instrumenty pochodne
 kontrakty forwards (towarowe)
 kontrakty forwards (na stopę procentową, na
kurs waluty)
 kontrakty futures (towarowe)
 kontrakty futures (walutowe)
 kontrakty futures (indeksowe)
 kontrakty wymiany - swapy
 kontrakty opcyjne
 warranty
Instrumenty o charakterze
wierzycielskim / depozyty bankowe
 Rachunek a vista (DEMAND DEPOSIT)
 Lokaty terminowe (TIME DEPOSIT
ACCOUNT)
 Certyfikat depozytowy (CERTIFICATE OF
DEPOSIT) - jeżeli mogą być wymieniane
na rynku, mają charakter papierów
wartościowych
Instrumenty o charakterze
wierzycielskim
Obligacja (treasury bond) – papier wartościowy, w
którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem
obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do
spełnienia określonego świadczenia.
Obligacje możemy podzielić ze względu na:
 Rodzaj emitenta
 Okres do wykupu
 Wartość nominalna i oprocentowanie obligacji
 Opcje dodatkowe
 Poziom ryzyka inwestycyjnego
Obligacje/ rodzaj emitenta
 Obligacje emitowane przez Skarb Państwa,
korporacje (mogą być wtedy dopuszczane do obrotu
giełdowego)
 Obligacje emitowane gminy lub miasta (obligacje
komunalne lub obligacje municypalne).
Obligacje skarbowe to dłużne papiery wartościowe
emitowane przez Skarb Państwa, reprezentowany
przez Ministra Finansów. Skarb Państwa - emitent
obligacji - pożycza od nabywcy obligacji określoną
sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić
obligacje) - w określonym czasie wraz z należnymi
odsetkami.
Dlaczego warto kupować obligacje
skarbowe?
 pewność lokaty w przypadku obligacji
skarbowych (o ile państwo jest wypłacalne)
 możliwość wycofania się z inwestycji w
dowolnym momencie (sprzedaż na giełdzie bez
utraty oprocentowania)
 możliwość stałego śledzenia wartości swoich
inwestycji
 możliwość uzyskiwania kredytów pod zastaw
obligacji
Obligacje/ okres do wykupu
 Okres do wykupu to liczba lat, w których emitent
zobowiązuje się wywiązywać z obowiązków, jakie
nakłada na niego obligacja. Data wykupu oznacza
termin, kiedy dług przestanie istnieć, gdyż emitent
wykupi obligację.
 Obligacje z terminem spłaty:
 od 1-5 lat - nazywa się obligacjami
krótkoterminowymi,
 od 5-12 - nazywa się obligacjami
średnioterminowymi,
 powyżej 12 lat - nazywa się obligacjami
długoterminowymi.
Obligacje/ wartość nominalna i
oprocentowanie
Obligacje można dzielić na kuponowe (coupon
bonds) i zerokuponowe (zero-coupon bonds).
Obligacje zerokuponowe są zwykle emitowane z
dyskontem. Obligacje kuponowe wiążą się z
okresową płatnością kuponu, którego wysokość
jest zwykle zależna od ratingu emitenta.
Oprocentowanie obligacji może być stałe bądź
zmienne. Zwykle wysokość kuponu obligacji o
zmiennym oprocentowaniu przedstawiana jest w
formie "stopa bazowa + x%", Możliwe jest także
oprocentowanie uzależnione od stopy inflacji
(takie obligacje emituje polski Skarb Państwa).
Obligacje / Opcje dodatkowe
 Wiele emisji obligacji zawiera klauzulę, która daje
inwestorowi i/lub emitentowi prawo do podjęcia
określonych działań. Najczęściej stosowana jest opcja
przedterminowego wykupu na żądanie emitenta (call
feature), która daje emitentowi prawo do wcześniejszej
spłaty całości lub części zobowiązań.
 Obligacje zamienne (convertible bond) Obligacje
zamienne - rodzaj obligacji dające jej posiadaczowi
możliwość do zamiany ich na akcje firmy emitującej.
 Obligacja wymienna (exchangable bonds) Obligacja
wymienna - papier wartościowy umożliwiający
posiadaczowi obligacji ich wymianę na określoną
liczbę akcji zwykłych przedsiębiorstwa innego niż
emitent.
Obligacje / poziom ryzyka
inwestycyjnego
 Poziom ryzyka inwestycyjnego mierzony jest jakością kredytową
(rating)
 Rating - niezależna ocena ryzyka kredytowego dokonywana
przez wyspecjalizowane agencje ratingowe takie jak Moody's,
Standard&Poor's oraz Fitch Ratings w stosunku do podmiotu
zaciągającego dług.
 Rating oznacza jakość dłużnych papierów wartościowych pod
kątem wiarygodności finansowej emitenta oraz warunków
panujących na rynku.
 Badaniu wiarygodności finansowej podlegają emisje obligacji,
krótkoterminowe papiery dłużne, podmioty zaciągające
zobowiązania na rynku finansowym oraz rządy państw.
Bony skarbowe
Bony skarbowe (treasury bills) –
 krótkoterminowe papiery na okaziciela
 emitowane przez Skarb Państwa
 terminy wykupu: 13, 26 i 52 tygodnie
 sprzedaż na przetargach
 nominał jednego bonu wynosi 10 000 zł
 nabywcy bonów - firmy krajowe i zagraniczne, instytucje
finansowe
Bony skarbowe
Bony skarbowe są sprzedawane z dyskontem, czyli
poniżej wartości nominalnej, gdyż są
nieoprocentowane. Pełną kwotę nominalną otrzymuje
się w momencie wykupu bonu skarbowego.
Ceny bonów są odzwierciedleniem przewidywanego
przez rynek pieniężny poziomu inflacji, dlatego mogą
być one miarodajnym odniesieniem dla określania
oprocentowania innych instrumentów finansowych, np.
obligacji.
Renty finansowe
 Renta finansowa jest umową, na mocy
której jej posiadacz otrzymuje okresowe
świadczenie pieniężne, zgodnie z
przyjętym harmonogramem
 RF – na ogół – nie są papierami
wartościowymi, ze względu na brak
możliwości wymiany na rynku
 RF mogą być traktowane jak instrumenty
przynoszące stały dochód np. obligacje
Kredyty hipoteczne (mortgages)
 Przyszły właściciel nieruchomości sprzedaje
hipotekę swego domu aby uzyskać gotówkę
niezbędną do nabycia nieruchomości,
zobowiązując się do dokonywania okresowych
płatności na rzecz posiadacza hipoteki
 Sytuacja przyszłego właściciela nieruchomości
zaciągającego KH przypomina pozycję
emitenta obligacji (przyjmuje pewną kwotę,
później wypłaca regularnie kupony i na koniec
– nominał – o ile spłata końcowa jest większa
od poprzednich)
Kredyty hipoteczne (mortgages)
 Kredyty hipoteczne nie są papierami
wartościowymi, jednakże hipoteki są
łączone w pakiety, pod które instytucje
finansowe emitują nowe instrumenty,
tzw. instrumenty zabezpieczone hipoteką
(mortgage-backed securities)
Zagadnienia matematyki finansowej użyteczne
w opisie instrumentów dłużnych
 Wartość obecna przyszłych przepływów
pieniężnych (PV – present value)
 Wartość przyszła regularnych płatności
(FV – future value)
 Pojęcia związane ze stopą zwrotu
 Mierniki efektywności inwestycji
finansowych (NPV, IRR, ERR)
 Wartość obecna renty
 Równanie bankierów
Zagadnienia dotyczące bonów i obligacji




Wycena bonów skarbowych
Stopa rentowności bonu skarbowego
Wycena obligacji
Stopa dochodu z obligacji (YTM – Yield
To Maturity)
 Wypukłość obligacji (wpływ stopy
dochodu na cenę obligacji)
Instrumenty o charakterze
własnościowym
Akcje - najważniejszy element rynku
kapitałowego. Akcja jest papierem
wartościowym potwierdzającym udział
w kapitale akcyjnym spółki,
stanowiącym jednocześnie uosobienie
praw i obowiązków jej posiadacza akcjonariusza.
Akcje / Instrumenty o charakterze
własnościowym
charakterystyki akcji
 wartość nominalna - wartość kapitału akcyjnego spółki
przypadająca na jedną akcję
 wartość emisyjna - cena po jakiej akcja jest sprzedana
przez emitenta jej pierwszemu właścicielowi
 wartość księgowa - wartość aktywów netto spółki
przypadająca na jedną akcję
 wartość rynkowa - cena akcji na rynku (powstaje w
wyniku spotkania się popytu z podażą)
Akcje /
PRAWA AKCJONARIUSZA
 Prawo do udziału w zyskach spółki, czyli prawo do
dywidendy.
Zysk netto spółki dzieli się na zysk zatrzymany (przeznaczony na dalszy rozwój) i zysk do
podziału czyli dywidendę. Wszyscy akcjonariusze, którzy w dniu ustalenia prawa do
dywidendy posiadają akcje uzyskują prawo do dywidendy.
 Prawo do zakupu akcji nowej emisji, czyli prawo poboru.
Z prawa poboru może skorzystać akcjonariusz, który w dniu ustalenia prawa poboru
posiada akcje spółki emitującej nowe akcje. Posiadacz prawa poboru może je sprzedać
lub skorzystać z nich i dokonać zakupu akcji nowej emisji.
 Prawo do głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.
Zapewnia ono akcjonariuszowi możliwość wpływania na losy spółki w drodze
kształtowania liczebności, składu i kompetencji jej władz, a także poprzez wyznaczanie
struktury podziału zysku przedsiębiorstwa.
 Prawo do udziału w masie upadłościowej spółki (w razie
bankructwa)
Akcje / Instrumenty o charakterze
własnościowym
TYPY AKCJI
 akcje uprzywilejowane
 akcje zwykłe
Uprzywilejowanie może dotyczyć
 liczby głosów na walnym zgromadzeniu
akcjonariuszy
 wielkości lub kolejności wypłacania dywidendy
 podziału majątku spółki w przypadku likwidacji
Etapy wprowadzenia do obrotu giełdowego akcji
spółki w publicznej ofercie
 sporządzenie prospektu emisyjnego
 uzyskanie zgody Komisji Papierów
Wartościowych i Giełd na wprowadzenie do
publicznego obrotu
 zawarcie umowy z Krajowym Depozytem
Papierów Wartościowych o rejestrację tych
papierów wartościowych
 upowszechnienie wymaganych informacji
dotyczących emitenta i oferty
Metody wyceny akcji
 Wycena akcji metodą zdyskontowanych
przepływów pieniężnych (DCF –
discounted cash flow)
 Wycena ogólnymi metodami analizy
fundamentalnej
Wycena akcji metodą zdyskontowanych
przepływów pieniężnych
Analiza przychodów akcjonariusza
 Modele zdyskontowanej dywidendy
 Modele Gordona – Shapiro
Analiza zysków firmy
 Modele oparte na analizie zysku
przypadającego na jedną akcję
Wycena akcji metodami analizy
fundamentalnej





Analiza makrootoczenia
Analiza sektorowa
Analiza sytuacyjna spółki
Analizy finansowa spółki
Wycena spółki
Wycena akcji metodami analizy
fundamentalnej
 Analiza otoczenia makroekonomicznego
spółki (podstawowych stóp procentowych,
wskaźnika inflacji, PKB, wielkości bezrobocia,
kursu walutowego)- określenie perspektyw
rozwoju spółki w przyszłości.
 Analiza sektorowa - ocenie podlegają spółki
prowadzące zbliżoną działalność, sprzedające
te same lub podobne produkty.
Wycena akcji metodami analizy
fundamentalnej
 Analiza ogólnej sytuacji spółki - stan majątku,
poziom innowacyjności technologicznej, jakość
zarządzania, skład akcjonariatu.
 Analiza finansowa spółki - wskaźniki: rentowności,
płynności, zadłużenia i aktywności. Wyniki tej analizy
pokazują, jak spółka gospodaruje posiadanymi
zasobami oraz wykorzystuje uwarunkowania rynkowe.
 Wycena spółki - oszacowanie wartości akcji, przy
uwzględnieniu posiadanych zasobów oraz możliwości
generowania dochodów w przyszłości.
Analiza portfelowa
 Określenie celów inwestowania oraz
akceptowalnego poziomu ryzyka
 Określenie kryteriów efektywności
portfela inwestycyjnego
 Badanie zmienności parametrów portfela
 Optymalizacja portfela
Analiza portfelowa









Zagadnienia
Zmienność akcji. Parametry zmienności
Modele zmienności akcji
Miary ryzyka inwestowania w akcje
Pojęcie portfela akcji
Parametry portfela akcji
Portfel akcji z możliwością krótkiej
sprzedaży
Określanie kryteriów doboru akcji,
Zagadnienia optymalizacyjne portfela akcji
Charakterystyka portfela mieszanego (akcji
oraz aktywów pozbawionych ryzyka)
Ilustracja portfeli dwóch akcji, utworzonych z
akcji 3 spółek
oczekiwana stopa zwrotu
portfele dwuakcyjne tworzone z akcji A,B,C
22,00%
20,00%
18,00%
16,00%
14,00%
12,00%
10,00%
14%
A,B
A,C
B,C
16%
18%
20%
ryzyko
22%
24%
26%
Zbiór możliwości inwestycyjnych dla portfela
trzech akcji
oczekiwana stopa zwrotu
22,00%
20,00%
18,00%
A,B
16,00%
A,C
B,C
14,00%
A,B,C
12,00%
10,00%
14%
16%
18%
20%
ryzyko
22%
24%
26%
Zbiór możliwości inwestycyjnych dla portfela
trzech akcji z możliwością krótkiej sprzedaży
(kolor różowy)
20,00%
18,00%
16,00%
14,00%
12,00%
10,00%
8,00%
8,00%
18,00%
28,00%
38,00%
48,00%
Nagroda Nobla dla
twórcy metody DCF
 1938 – John B. Williams „The theory of
investment value”
 Metoda zdyskontowanych przepływów
pieniężnych w wycenie akcji
Analiza portfelowa - Nagroda Nobla
 Harry Markowitz, Merton Miller,
William Sharpe - (1990)
 za pionierskie prace w dziedzinie
ekonomii finansowej
Analiza portfelowa
 H. Markowitz, „Portfolio selection” 1952
 J. Tobin – „Liquidity preference as behavior
towards risk” 1958
 F. Modigliani, M. Miller „The cost of capital,
corporation finance and the theory of
investment” 1958
 W. Sharpe „Capital asset pricing model” 1964
 J. Lintner „Security prices, risk and maximal
gains from diversifications” 1965
Nagrody Nobla – analiza rynków
finansowych
 1981 James Tobin
Relacje między rynkami finansowymi a
decyzjami w zakresie wydatków,
bezrobociem, produkcją i cenami
 1985 Franco Modigliani
Pionierska analiza oszczędności i rynków
finansowych