Anglikanizm

Anglikanizm – odłam chrześcijaństwa, który powstał w Anglii w XVI wieku. Anglikanizm w
części wywodzi się z tradycji protestanckiej, jednak w dużym stopniu zachował teologiczną
więź z katolicyzmem.
Pierwszą głową Kościoła anglikańskiego był Henryk VIII – zlikwidował on zakony, przejął
dobra kościelne, pozostawił hierarchię kościelną, zniósł celibat, zachował kult świętych,
liturgia prowadzona była w języku angielskim.
Twórcą Kościoła anglikańskiego był król Henryk VIII – początkowo przeciwnik reformacji
(za swoje pisma w obronie papiestwa otrzymał z rąk papieża tytuł "obrońcy wiary"). Brak
męskiego potomka w małżeństwie z Katarzyną Aragońską skłonił monarchę do wystąpienia u
papieża o unieważnienie małżeństwa. Prośba spotkała się z odmową Biskupa Rzymu,
reperkusją czego było zerwanie przez Henryka VIII kontaktów dyplomatycznych i
kościelnych ze Stolicą Apostolską. W 1534 r. za zgodą parlamentu i prymasa Anglii Thomasa
Cranmera ogłoszono niezależność Kościoła Anglii od Rzymu. Akt supremacyjny ogłosił króla
Anglii "jedyną i najważniejszą głową na Ziemi Kościoła anglikańskiego (łac. Ecclesia
Anglicana)". Papież Klemens VII ekskomunikował króla, ale większa część społeczeństwa
angielskiego, w tym episkopat i kler, poparła reformy i uznała króla za zwierzchnika
Kościoła. Nieliczni przeciwnicy, w tym kanclerz Anglii i wybitny filozof Tomasz Morus
(później kanonizowany) zostali ścięci.
Początkowo akt supremacyjny nie miał implikacji teologicznych, ale reformy Henryka VIII
utorowały drogę do Anglii pismom luterańskim i kalwińskim. Pod kierunkiem prymasa
Cranmera przy wydatnym udziale króla z różnych tradycji opracowano oryginalną teologię,
zawartą w Modlitewniku Powszechnym (Book of Common Prayer). Nie odrzucono katolickiej
Tradycji, ani dogmatu o zbawieniu wyłącznie w Kościele. Przyjęto doktrynę Lutra o
usprawiedliwieniu przez wiarę oraz elementy teologii Jana Kalwina (nacisk na Bożą
suwerenność, pojęcie wyboru – bez przyjmowania kalwinistycznej doktryny o predestynacji
podwójnej jako obowiązującej). Opublikowano nowy przekład Biblii w języku angielskim.
Jednocześnie rozwiązano klasztory, skonfiskowano majątki kościelne i zniesiono
obowiązkowy celibat księży.
Po śmierci Edwarda VI (jedynego syna z prawego łoża Henryka VIII) na tron wstąpiła córka
Henryka VIII i Katarzyny Aragońskiej, Maria. Jej panowanie było krwawą, nieudaną próbą
restauracji rzymskiego katolicyzmu w Anglii. Następczyni Marii Tudor, Elżbieta I
przywróciła niezależność Kościoła Anglii, ogłaszając 39 artykułów wiary. Stanowią one do
dziś kanon dogmatyczny anglikanizmu. Katolicy nie uznawali praw Elżbiety I do korony, co
spowodowało długi okres ich prześladowania.
DOKTRYNA:








Źródłem objawienia i najwyższym autorytetem jest Biblia, interpretowana w oparciu o
Tradycję, w świetle danego człowiekowi przez Stwórcę rozumu. Uznano dogmaty
czterech pierwszych soborów ekumenicznych. Tradycyjne konfesyjne stanowisko
wyraża 39 artykułów.
Uznano, że Jezus Chrystus jest obecny w Eucharystii w sposób symboliczny.
Uznano zasadę usprawiedliwienia przez wiarę oraz wyboru człowieka przez Boga,
kładąc nacisk na: pracę człowieka nad sobą, wolną wolę i łaskę Bożą.
Odrzucono zwierzchnictwo jurysdykcyjne papieża (obecnie około 100 wspólnot
uznaje zwierzchnictwo papieża, jako głowy Kościoła).
Zachowano hierarchiczny (episkopalny) ustrój Kościoła z nienaruszoną sukcesją
apostolską. Wyznaczanie biskupów jest przywilejem króla (faktycznie sprawowanym
przez premiera).
Udzielanie sakramentów, kaznodziejstwo i odprawianie nabożeństw zastrzeżono dla
duchownych wyświęcanych przez biskupów.
Odrzucono celibat.
Zlikwidowano klasztory, które od kilku dziesięcioleci powracają do religijnego
krajobrazu anglikanizmu (obecnie istnieje ponad 100 anglikańskich wspólnot
zakonnych na całym świecie).