Gleby - zamek.krapkowice.pl

Gleby
Co to jest gleba?
Gleba – to zewnętrza powłoka litosfery, składająca się z cząstek mineralnych i
organicznych oraz wody i powietrza. Jest rezultatem procesów glebotwórczych,
polegających na przekształceniu zwietrzeliny wskutek działania m.in. wody,
powietrza, bakterii. O tempie tych procesów decydują czynniki glebotwórcze.
skała macierzysta
klimat
warunki wodne
rzeźba terenu
CZYNNIKI
GLEBOTWÓRCZE
działalność człowieka
roślinność i zwierzęta
czas
PROCES GLEBOTWÓRCZY
Procesy przygotowawcze
• wietrzenie fizyczne
• wietrzenie chemiczne
• wietrzenie biologiczne
Właściwe procesy glebotwórcze
• humifikacja (rozkład substancji organicznych pod wpływem bakterii i grzybów)
• mineralizacja (przemiana związków organicznych w mineralne)
Procesy przemieszczania się w glebie związków mineralnych i organicznych
• grawitacja
• infiltracja wód opadowych
• krążenie wód zaskórnych
• działalność organizmów żywych
W pełni wykształcony profil z poziomami
glebowymi
Etapy powstawania gleby
Poziomy glebowe
W wyniku procesu glebotwórczego powstają poziomy glebowe. Różnią się one
grubością, barwą, składem chemicznym oraz zawartością materii organicznej.
1. Ściółka- płytka warstwa słabo rozłożonych szczątków
organicznych.
2. Poziom próchniczy- decyduje o żyzności gleby. Składa
się z substancji pochodzących z rozkładu szczątków
roślinnych i zwierzęcych. Próchnica jest dla roślin
źródłem cennych składników mineralnych.
3. Poziom wymywania– wsiąkające w glebę wody opadowe
lub roztopowe wymywają stąd związki mineralne i
substancje organiczne.
4. Poziom wmywania- najbogatsza w związki chemiczne
warstwa gleby. Tu osadzają się składniki wypłukane z
poziomów położonych wyżej.
5. Zwietrzelina skały macierzystej- warstwa złożona z
różnej wielkości fragmentów skały macierzystej.
6. Skała macierzysta- niezwietrzała część skały, która
nie ulega procesom glebotwórczym.
Rozmieszczenie gleb na świecie
Podział gleb
GLEBY
STREFOWE
ASTREFOWE
(gleby charakterystyczne dla
poszczególnych stref klimatycznoroślinnych)
(gleby powstające pod większym
wpływem lokalnych, niestrefowych
czynników glebotwórczych)
Gleby tundrowe (glejowe)
Występują na obszarach o klimacie
subpolarnym. Ich rozwój ogranicza
wieloletnia zmarzlina oraz niska
temperatura powietrza hamująca
wzrost roślinności. Charakteryzują się
kwaśnym lub bardzo kwaśnym
odczynem, małą zawartością próchnicy,
niską żyznością oraz są bardzo płytkie.
Często zachodzi w nich proces
oglejenia (odtlenienie związków żelaza,
w warunkach silnego uwilgotnienia
spowodowanego wysokim poziomem wód
gruntowych, skutkiem tego procesu
jest szarozielonkawe lub
szaroniebieskie zabarwienie gleby).
Bielicowe
Występują w klimacie umiarkowanym chłodnym, najczęściej na utworach
polodowcowych (piaskach, żwirach, glinach, iłach) i w lasach iglastych(tajga).
Charakteryzują się bardzo kwaśnym
odczynem, mają słabo rozwinięty poziom
próchniczny, wyraźny poziom wymywania
(niemal zupełnie biały), a pod nim
występuje wyraźny poziom wmywania.
Bielice są glebami mało żyznymi.
Gleby brunatne
Występują w strefie klimatu
umiarkowanego ciepłego morskiego.
Tworzą się pod lasami mieszanymi i
liściastymi, na podłożu zbudowanym z
glin, pisków gliniastych i lessów.
Struktura poziomu próchnicznego
jest wyraźnie wykształcona. Brunatna
barwa tych gleb jest wynikiem
procesu brunatnienia.
Mają słabo rozwinięty poziom
wymywania. Są średnio żyzne leczy
przy odpowiednim nawożeniu dają
wysokie polony. Cechuje je odczyn
odczyn obojętny lub lekko kwaśny.
Gleby płowe
Podobnie jak gleby brunatne występują na
obszarach pokrytych lasami liściastymi i
mieszanymi, w strefie klimatu umiarkowanego
ciepłego morskiego i przejściowego.
Wykształciły się na podłożu bogatym w minerały
ilaste, dzięki którym górne warstwy gleby mają
jasną, płową barwę.
Gleby kasztanowe
Występują na obszarach o klimacie umiarkowanym ciepłym suchym,
podzwrotnikowym oraz zwrotnikowym suchym, pod pokrywą
roślinności trawiastej. Czerwone zabarwienie tych gleb wiąże się z
obecnością w nich tlenków żelaza. Należą do bardzo żyznych - dają
wysokie plony przy odpowiednim nawodnieniu
Czarnoziemy
Występują na obszarach o klimacie
umiarkowanym ciepłym
kontynentalnym, najczęściej na
utworach lessowych, przy udziale
roślinności trawiastej.
Charakteryzują się bardzo grubym
poziomem próchniczym
dochodzącym nawet do 1 m. Są
najżyźniejszymi glebami świata.
Ogromną żyzność zawdzięczają
bardzo grubej warstwie
próchniczej.
Szaroziemy,buroziemy,gleby pustynne
Występują w strefie klimatu zwrotnikowego i podzwrotnikowego
na obszarach o skąpej roślinności, wysokiej temperaturze powietrza
i niskich opadach atmosferycznych. Ilość próchnicy jest nie wielka,
stąd szare zabarwienie tych gleb, często są zasolone.
Czerwone i czerwonożółte
gleby ferralitowe
Występują w klimacie równikowym
wybitnie wilgotnym, na obszarach
które porasta wiecznie zielony las
równikowy. Mimo obecności bujnej
roślinności, gleby te odznaczają się
małą zawartości próchnicy. Jest to
spowodowane intensywnym
przemywaniem gleby wskutek dużych
obszarów atmosferycznych, a tym
samym ograniczeniem możliwości
akumulacji próchnicy. Charakteryzują
się silnym kwaśnym odczynem,
niewielką zawartością krzemionki.
Czerwonoziemy i żółtoziemy
Występują na obszarach o klimacie
podzwrotnikowym monsunowym,
zwrotnikowym i zwrotnikowym
morskim. Powstają pod bujną
roślinnością leśną. Duża zawartość
związków żelaza lub gliny nadaje
tym glebom charakterystyczne
czerwone lub żółte zabarwienie.
Zawierają małe ilości próchnicy.
Są trudne w uprawie.
Gleby cynamonowe
Występują w klimacie
podzwrotnikowym śródziemnomorskim,
na podłożu skał węglanowych,
kształtują się na terenach
porośniętych suchymi lasami i
zaroślami. Są dość żyzne lecz podatne
na erozję.
Terra rossa
Występują również w klimacie
podzwrotnikowym śródziemnomorskim, na
podłożu skał węglanowych. Mają
jaskrawoczerwoną barwę.
Mady(gleby aluwialne)
Występują w dolinach i deltach rzecznych, gdzie regularnie
dochodzi do wezbrań, podczas których występuje akumulacja
aluwiów: mułów, piasków i żwirów. Są bardzo żyzne, a obszary ich
występowania należą do obszarów najczęściej zaludnionych.
Rędziny
Są to gleby, których cechy i rozmieszczenie są związane przede
wszystkim ze skałą macierzystą. Stanowią skały wapienne, margle,
dolomity. Z tego względu są to gleby zasobne niezbędne dla rozwoju
roślin węglan wapnia, a ich zasadowy odczyn, w połączeniu z odczynem
ściółki lasów liściastych, chroni warstwę próchniczą przed
wymywaniem i skutkami kwaśnych deszczów. Są to gleby bogate w
próchnicę. Są bardzo żyzne, jednak trudne w uprawie ze względu na
liczne odłamki skał.
Czarne ziemie
Powstają w zagłębieniach terenu z wysokim
poziomem wód gruntowych, przy udziale
roślinności łąkowej. Mają gruby poziom
próchniczy o czarnej barwie. Są żyzne,
lecz trudne w uprawie.
Gleby bagienne
Występują w miejscach, gdzie zwierciadło wód podziemnych zalega
płytko pod powierzchnią ziemi. Zazwyczaj w profilu tych gleb występuje
sinoniebieski poziom glejowy. Mimo, że zawierają dużo próchnicy są mało
żyzne.
Gleby wulkaniczne
Powstają na obszarach występowania skał wulkanicznych, np. na
pokrywach bazaltowych(północny Dekan, Wyżyna Abisyńska), oraz
na tufach wulkanicznych(jawa). Należą do gleb stosunkowo żyznych.
Charakteryzują się ciemną barwą i dużą zawartością próchnicy.
Gleby górskie
Występują na obszarach górskich we
wszystkich strefach klimatycznych. Są to gleby
inicjalne -słabo wykształcone, o płytkim profilu
glebowym. Należą do gleb mało żyznych, z
reguły wykorzystywanych pod pastwiska.
Wykonały :
Martina Herdzin
Magdalena Nowaczyk
Źródła:
R. Malarz, M. Więckowski „Oblicza geografii 1”
- zakres rozszerzony
B. Lenartowicz, E. Wilczyńska, M. Wójcik „Geografia na czasie”
- zakres rozszerzony