Ruchliwość a porządek społeczny
advertisement
Ruchliwość a porządek społeczny • w społeczeństwie stanowym ruchliwość ograniczona przez bariery wynikające z urodzenia; • współczesne społeczeństwo wygląda zupełnie inaczej; • definicja ruchliwości (mobilności) społecznej, amerykańskiego socjologa Pitirima Sorokina: każda zmiana pozycji; • definicja obejmuje wiele przejawów ruchliwości jednostek, dążących do zmiany pozycji; • ruchliwość społeczna wiąże z typem porządku społecznego , społeczeństwem o kapitalistycznym typie gospodarki; • nie we wszystkich porządkach społecznych jest możliwa; • w systemie opartym na kastach lub stanach dążenia do zmiany pozycji są ograniczane; • kładzie się nacisk na zachowanie struktury poprzez dziedziczenie pozycji; Ruchliwość w społeczeństwie przemysłowym • społeczeństwa przemysłowe i poprzemysłowe sprzyjają ruchliwości; • system rynkowy wymusza mobilność - firmy bankrutują lub osiągają sukces; • mobilność usprawnia funkcjonowanie gospodarki, zapewnia obsadę miejsc pracy; • ruchliwość indywidualna obejmuje zmiany pozycji społecznej, • ruchliwość zbiorowa cała kategoria zostaje przesunięta w strukturze społecznej; • awans klasy robotniczej w PRL; Ruchliwość pozioma/pionowa • ruchliwość horyzontalna (pozioma ): • zmiany wyznania religijnego, miejsca zamieszkania czy imigracja - na tym samym szczeblu hierarchii społecznej; • ruchliwość pionowa: • obejmuje procesy zmiany pozycji społecznej jednostek pomiędzy klasami, warstwami czy kategoriami zawodowymi; • awans polega na przesuwania się w górę; • degradacja społeczna to przemieszczanie się w dół; • ruchliwość wewnątrzpokoleniowa wyraża się w biografii jednostki i zmianach pozycji społecznych, jakich doświadczała; Ruchliwość międzypokoleniowa • ruchliwość międzypokoleniowa wyraża się w dłuższym czasie; • można ją zaobserwować przez porównanie pozycji badanego z zawodem ojca; • pozycja ojca jest łatwiejsza do określenia i ważniejsza dla jednostki; • ojcowie częściej pracują zawodowo są też uznawani za głowę rodziny; • dziedziczenie pozycji społecznej wyraża się w ilości osób zajmujących tę samą pozycję społeczną, jak rodzice; • samorekrutacja dotyczy osób zmieniających pozycję; Ruchliwość w PRL • porównanie pomiędzy okresem realnego socjalizmu z gospodarką rynkową: jak wykazały badania mobilności największa otwartość miała miejsce w poprzednich dekadach; • „wielka zmiana” roku 1989 nie przyniosła znaczącego wzrostu ruchliwości; • największa mobilność wystąpiła po drugiej wojnie światowej wymuszona przez zmianę systemu w Polsce; • jej efektem był awans klasy robotniczej i chłopów oraz degradacja inteligencji; Konsekwencje mobilności • • • • • • • • • • • • • mobilność wpływa na funkcjonowanie społeczeństwa mechanizmy ruchliwości społecznej oddziałują na strukturę społeczną poprzez kształtowanie nierówności bariery: klasowe, etniczne, płciowe ruchliwość może podtrzymywać stare podziały, ale także tworzyć nowe system polityczny ruchliwość może działać stabilizująco na układ władzy mobilność zmniejsza ostrość podziałów rozładowując frustracje, napięcia i konflikty niska mobilność potęguje niezadowolenie szczególnie na dolnych szczeblach hierarchii społecznej mechanizmy ruchliwości umożliwiają awans uzdolnionym ich energia zostaje bezpiecznie dla władzy skanalizowana w kierunku osiągania osobistego sukcesu funkcjonowanie gospodarki ruchliwość nie jest skorelowana z tempem rozwoju gospodarczego ruchliwość może oznaczać dobór właściwych osób Pytania kontrolne Można wyróżnić następujące rodzaje ruchliwości: a) pozioma b) wewnątrzpokoleniowa c) pionowa d) zewnętrzna prawidłowe odpowiedzi a, b, c Konsekwencje mobilności • system polityczny: • ruchliwość może działać stabilizująco na układ władzy; • mobilność zmniejsza ostrość podziałów rozładowując frustracje, napięcia i konflikty; • niska mobilność potęguje niezadowolenie szczególnie na dolnych szczeblach hierarchii społecznej; • mechanizmy ruchliwości umożliwiają awans uzdolnionym, ich energia zostaje bezpiecznie dla władzy skanalizowana w kierunku osiągania osobistego sukcesu; • funkcjonowanie gospodarki: • ruchliwość nie jest skorelowana z tempem rozwoju gospodarczego • ruchliwość może oznaczać dobór właściwych osób Konsekwencje mobilności • ruchliwość ma psychologiczne konsekwencje: • teoria Maxa Webera zmiana pozycji może dotyczyć tylko jednego z wymiarów ekonomicznego, politycznego lub prestiżu; • zmiana pozycji powoduje konsekwencje, szczególnie jeśli jednostka awansowała lub została zdegradowana o kilka szczebli ; • nowa pozycja wiąże się z oczekiwaniami stylu życia tożsamości; • jest źródłem stresu (od awansującej jednostki oczekuje się „nadrobienia” braków i bycia akceptowanym); • konieczność porzucenia wartości, norm, obyczajów, języka, ubioru, posiłków, miejsca zamieszkania; Konsekwencje mobilności • konieczność porzucenia wartości, norm, obyczajów, języka, ubioru, posiłków, miejsca zamieszkania; • stres, niepewność i strach czy zostanie się przyjętym do towarzystwa; • neofici próbują udowadniać prawa do uznania za członka grupy; • osoby które uległy degradacji próbują utrzymać styl życia; Bariery mobilności • bariery ograniczające ruchliwość; • ruchliwość wpływa na funkcjonowanie gospodarki; • niektóre mają charakter „klasowy” lub „warstwowy”; • osoby zajmujące wysokie pozycje niechętne masowemu napływowi do tej kategorii; • ilość prestiżowych dóbr jest ograniczona; • pozycje masowo dostępne tracą na prestiżu; Bariery mobilności • grupy zagrożone: mogą podejmować działania utrudniające dopływ osób z innych środowisk; • czynniki utrudniające mobilność: płeć; • podział ról społecznych; • podział zawodów dla kobiet i „męskich”; Bariery mobilności • obecnie podział mniej wyraźny z nieformalnymi przeszkodami; • nierówne traktowanie kobiet i mężczyzn w pracy • możliwości awansu: „szklany sufit”; • kobiety po osiągnięciu pewnego pułapu przestają awansować ; • kobiety zarabiają mniej; • pracodawcy mniej chętni do zatrudniania kobiet obawiają się mniejszej wydajności i dyspozycyjności zajścia w ciążę oraz wychowywania dzieci; Bariery mobilności • ruchliwość opiera się na mobilności zawodowej, kształceniu i dokształcaniu się; • wiek osoby pracującej; • doświadczenie jest cenione; • nieodpowiedni wiek przeszkodą w zdobyciu pracy; • pochodzenie etniczne/rasowe; • dyskryminacja; Dyskryminacja • dyskryminacja formalna jeśli tylko jedna z grup ma dostęp do zawodów cieszących prestiżem częściej charakter; • nieformalna - istnienie stereotypów i uprzedzeń; • mogą wpływać na szanse zatrudnienia; • sytuacja dzieci z mniejszości etnicznych i narodowych: spotykają się w szkole z niezrozumieniem i uprzedzeniami; • wynika z różnic kulturowych i posługiwanie się odmiennym językiem; Pytania kontrolne Do barier ograniczających ruchliwość należą: a) płeć; b) wzrost; c) pochodzenie; d) wiek; prawidłowe odpowiedzi a, c, d Bariery mobilności • różnice obyczajowe; • system nauczania oparty na dyscyplinie zadawanie uczniom ćwiczeń do domu sprawiają dzieciom romskim problemy; • dla Romów zdobycie wykształcenia nie jest opłacalną inwestycją; • pozycję w tej społeczności zdobywa się na innych zasadach niż w polskim społeczeństwie; • zdobycie wyższego wykształcenia odbierane jako odejście od tradycyjnego stylu życia; Bariery mobilności • niepełnosprawność fizyczna i intelektualna; • osoby niepełnosprawne mają utrudniony dostęp do szkół i w związku z tym do wielu zawodów; • wielu pracodawców nie jest zainteresowanych zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej ze względu na mniejszą dyspozycyjność; • stanowiska oferowane niepełnosprawnym nie wymagają kwalifikacji; • prowadzi to do „zamykania” niepełnosprawnych w kręgu niższych pozycji; • wielu niepełnosprawnych korzysta z możliwości zdobycia wykształcenia; • wymaga to dodatkowych nakładów finansowych; Bariery mobilności • jednym z czynników wpływających na mobilność jest dobór w pary małżeńskie; • panuje przekonanie że w XXI wieku nie ma miejsca na aranżowane małżeństwa czy mezalianse; • badania pokazują że oprócz miłości ludzie biorą pod uwagę inne czynniki; Bariery mobilności • pozycja społeczna i status małżonków; • homogamia małżeńska tendencje do małżeństw między osobami podobnymi pod względem pochodzenia etnicznego wiary zawodu wykształcenia; • silna homogamia świadczy o silnych nierównościach i podziałach; • sprzyja wzmacnianiu dystansów społecznych; • ekonomiczną teorię małżeństwa zaproponował Gary Becker; • ludzie są skłonni do zawierania małżeństw gdyż taka relacja zapewnia więcej korzyści; • korzystniejsza jest zgodność poglądów; Bariery mobilności • życie w związku dostarcza nagród natury emocjonalnej - pomimo napięć (w przypadku małżonków „podobnych” trwają one krócej); • wpływ na wybór małżonka ma rasa i przynależność etniczna, na dalszych miejscach znajduje się wykształcenie, zawód, religia czy wiek partnerów; • zjawisko „asymetrii płci” w związkach małżeńskich; • mężczyźni częściej mają wykształcenie wyższe; • zawieranie małżeństwa z partnerem zajmującym wyższą pozycje jest sposobem na awans;
