Europejski kodeks walki z nowotworami złośliwymi i

Europejski kodeks walki
z chorobami nowotworowymi
i jego przesłanki naukowe.
Wersja trzecia (2003)
Lubuski Program
Prewencji Pierwotnej Nowotworów
Europejski kodeks walki
z chorobami nowotworowymi
został sporządzony,
a następnie zatwierdzony
przez
Komisję Ekspertów Onkologii
Komisji Europejskiej w 1987 roku.
W roku 2003 w Mediolanie
„Europejski kodeks walki
z chorobami nowotworowymi”
przyjęty został jako
strategia Unii Europejskiej
w walce z nowotworami.
Mówiąc o Unii Europejskiej (UE), mamy na myśli 15 starych krajów
członkowskich:
Austria
Belgia
Dania
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Holandia
Irlandia
Luksemburg
Niemcy
Portugalia
Szwecja
Wielka Brytania
Włochy
oraz 10 krajów przyjętych w 2004 roku:
Cypr
Czechy
Węgry
Estonia
Malta
Litwa
Łotwa
Polska
Słowacja
Słowenia
Rozszerzenie Unii Europejskiej zwiększa zróżnicowanie
społeczności europejskiej pod względem:
stylu życia oraz ryzyka zachorowań.
Występowanie nowotworów złośliwych
w Unii Europejskiej
Według danych szacunkowych,
liczba nowych zachorowań na
nowotwory złośliwe,
licząc wszystkie typy nowotworów
z wyłączeniem nowotworów złośliwych
skóry innych niż czerniak złośliwy,
wynosiła w 2000 roku w UE 1.892 tys.
Liczba nowych
zachorowań na nowotwory
złośliwe w UE w 2000 roku
Zapadalność na nowotwory złośliwe
w Unii Europejskiej
(w tys. osób, wg płci)
kobiety
mężczyźni
878
1 014
800
850
900
950
tys. osób
1 000
1 050
Liczba zgonów na
nowotwory złośliwe w UE
w 2000 roku
Zgony na nowotwory złośliwe
w Unii Europejskiej
(w tys. osób, wg płci)
kobiety
mężczyźni
504
651
0
200
400
600
800
tys. osób
Lubski Program Prewencji Pierwotnej Nowotworów
Występowanie nowotworów złośliwych
w Unii Europejskiej
W 2000 roku, w UE najczęściej
rozpoznawanym typem nowotworu
był rak jelita grubego i odbytnicy
– 258 tys. nowych przypadków, w tym:
123 tys. u mężczyzn
 135 tys. u kobiet

Zapadalność na nowotwory złośliwe
w Polsce (liczba osób, wg płci)
Liczna nowych zachorowań na nowortwory złośliwe w
Polsce w 2005 roku
63 984
mężczyźni
kobiety
61 688
60 000
61 000
62 000
63 000
64 000
Zgony na nowotwory złośliwe
w Polsce (liczba osób, wg płci)
Liczba zgonów na nowotwory złosliwe w Polsce
w 2005 roku
mężczyźni
kobiety
51 051
39 051
0
10 000 Program
20 000 Prewencji
30 000 40
000 50 000
60 000
Lubuski
Pierwotnej
Nowotworów
Zwalczanie nowotworów złośliwych


Prewencja pierwotna - zapobieganie
chorobie jeszcze przed jej powstaniem poprzez
odpowiednie zachowania, pozwalające na
ograniczenie narażenia na czynniki ryzyka
(np. eliminacja palenia tytoniu); zapobieganie
zachorowaniu.
Prewencja wtórna - wykrycie choroby
w jak najwcześniejszym stadium, w celu
podjęcia jak najszybciej odpowiedniego
leczenia, gwarantującego wysokie
prawdopodobieństwo trwałego
wyleczenia: zapobieganie zgonom.
Zalecenia
Europejskiego Kodeksu
Walki z Rakiem
Nie pal tytoniu. Jeśli palisz – rzuć.
Jeśli nie uda Ci się rzucić,
nie pal w obecności niepalących.
Szacuje się, że 25-30% wszystkich
zgonów z powodu choroby nowotworowej
w krajach rozwiniętych ma związek
z paleniem tytoniu.
Nowotwory tytoniozależne to głównie:
 rak płuc
 rak przełyku, gardła, jamy ustnej,
 rak pęcherza moczowego,
 rak trzustki.
Palenie papierosów przez
kobiety w ciąży zwiększa
ryzyko:



porodu martwego,
obniża wagę urodzeniową,
upośledza rozwój fizyczny
i psychiczny.
Palenie tytoniu, przez któregokolwiek
z rodziców już po urodzeniu dziecka
zwiększa ryzyko infekcji dróg
oddechowych, ciężkiej postaci astmy
i nagłej śmierci niemowlęcia.
Nie pal tytoniu. Jeśli palisz – rzuć.
Jeśli nie uda Ci się rzucić,
nie pal w obecności niepalących.
Palenie cygar, jak również fajki, powoduje
porównywalne zagrożenie rakiem jamy
ustnej, gardła, krtani i przełyku.
Otyłość
Otyłość w krajach zachodnich stanowi
drugi po paleniu tytoniu czynnik ryzyka
chorób przewlekłych, w szczególności:
 cukrzycy,
 chorób układu sercowo-naczyniowego,
 nowotworów złośliwych.
Co to jest otyłość?
Otyłość jest chorobą spowodowaną
nadmierną podażą energii zawartej
w pokarmach w stosunku do
zapotrzebowania organizmu.
Skutkiem tego jest magazynowanie
nadmiaru energii w postaci tkanki
tłuszczowej.
BMI (Body Mass Index)
Relacja między masą ciała a wzrostem.
BMI = masa ciała (kg)/ wzrost (m)2
Wskazane jest utrzymywanie masy ciała w zakresie
BMI od 18,5 do 25
Osoby o BMI przekraczającym


< 25 mają nadwagę,
< 30 mówimy o otyłości
Typy otyłości
Czynniki wpływające na otyłość,
na które mamy bezpośredni wpływ:
 siedzący tryb życia i związana z tym mała
aktywność fizyczna,
 wpływ rodziny, społeczeństwa, uwarunkowań
kulturowych na sposób odżywiania,
 stereotypy związane z jedzeniem.
Zjawisko otyłości
[rozumianej jako (BMI) ≥30 kg/m2]
Dotyczy:
od <10% populacji – we Francji,
 około 20% populacji – w Wielkiej Brytanii
i w Niemczech,
 ponad 30% populacji w krajach środkowej
Europy.

Szacuje się, że w Europie Zachodniej
otyłość jest powodem około:
11% raków okrężnicy,
 9% raków sutka,
 39% raków trzonu macicy,
 37% gruczolakoraków przełyku,
 25% raków nerki,
 24% raków pęcherza.

Bądź codziennie aktywny ruchowo,
uprawiaj ćwiczenia fizyczne
Wyniki badań wskazują, że regularne
ćwiczenia fizyczne mają związek
z obniżeniem ryzyka zachorowania na :
 raka okrężnicy,
 raka sutka,
 trzonu macicy,
 stercza.
Bądź codziennie aktywny ruchowo,
uprawiaj ćwiczenia fizyczne
Działania przeciwdziałające nadwadze
i otyłości oraz promocja aktywności
fizycznej powinny być adresowane
już do ludzi młodych.
Bądź codziennie aktywny ruchowo,
uprawiaj ćwiczenia fizyczne

Efekt zmniejszenia ryzyka wystąpienia
nowotworów zależy do stopnia
aktywności fizycznej.

Częstsze, bardziej forsowne ćwiczenia
mogą być bardziej korzystne z punktu
widzenia profilaktyki chorób
nowotworowych.
minimum:
3 razy w tygodniu x 30 minut
Regularna aktywność fizyczna
z elementami ćwiczeń wysiłkowych
wskazana jest dla utrzymania
odpowiedniej masy ciała, szczególnie
u osób prowadzących siedzący tryb
życia.
 Ćwiczenia te, powinno się wykonywać
trzy razy w tygodniu, po pół godziny.

Spożywaj więcej różnych
warzyw i owoców
Szereg badań epidemiologicznych wskazuje,
że spożywanie dużych ilości warzyw i owoców
zmniejsza ryzyko zachorowań zwłaszcza
na raka:
 żołądka,
 okrężnicy,
 odbytnicy,
 trzustki.
Zgodnie z zaleceniami WHO
i agencji rządu USA:
„Owoce i warzywa należy spożywać
przy każdym posiłku
i konsekwentnie zastępować nimi
przekąski między posiłkami„
(minimum 400 g dziennie,
tj. 2 sztuki owoców i 200 g warzyw).
Polska nadal pozostaje krajem
o zbyt niskim spożyciu warzyw i owoców
Polacy spożywają średnio 1,5 porcji warzyw i owoców
dziennie, a zaledwie 5% Polaków zjada 5 zalecanych
porcji.
w Polsce około
150 kg/osobę/rok,
w Grecji 400 kg/osobę/rok.
Jakie warzywa?













brokuły,
por,
papryka,
marchew,
kapusta,
kalafior,
czosnek,
cykoria,
cebula,
pomidor,
sałata
buraczki
……….
Sezonowe, świeże, lokalnie dostępne
I owoce…







winogrona,
pomarańcza,
kiwi,
gruszka,
grapefruit,
brzoskwinia,
banany.
Sezonowe, świeże, lokalnie dostępne
Kraje UE charakteryzują się
zróżnicowanym średnim spożyciem
alkoholu na głowę mieszkańca
Wyróżnia się trzy grupy krajów:

kraje południa, w których dominuje picie wina,

kraje środkowej Europy, gdzie głównie spożywa
się piwo,

kraje północy z najczęstszym spożyciem
alkoholi wysokoprocentowych.
Ilość alkoholu wypitego przez rok,
w przeliczeniu na mieszkańca (w litrach)
Rodzaj wypitego alkoholu nie ma znaczenia
– głównym czynnikiem zwiększonego ryzyka
jest ilość spożywanego etanolu !
Dzienne limity spożycia alkoholu:


dla mężczyzn – 20 g etanolu
(ok. 2 piwa, 2 lampki wina ‘lub 2 kieliszki
mocnego alkoholu),
dla kobiet - 10 g etanolu
( ok. 1 piwo, 1 lampka wina
lub 1 kieliszek mocnego
alkoholu).

Picie alkoholu zwiększa
ryzyko nowotworów
górnego odcinka
przewodu pokarmowego
oraz układu oddechowego
nawet u osób niepalących.

Picie wraz z paleniem tytoniu
znacząco podwyższa ryzyko
zachorowania na te nowotwory,
a każdy z tych czynników
potęguje działanie drugiego.
W latach 1960-1990 podwoiła się
częstość zachorowań,
spowodowana wzrostem ekspozycji
na promienie słoneczne.


bardzo silnym czynnikiem ryzyka
zachorowania jest obecność dużej
liczby znamion barwnikowych
na skórze
liczba znamion jest
uwarunkowana genetycznie,
natomiast narażenie na
promienie słoneczne
ma udział dodatkowy
Czerniak złośliwy:
O czym należy pamiętać ?
O szczególnej ochronie przed nadmiernym słońcem !!
 osoby łatwo ulegające poparzeniom
słonecznym powinny unikać
działania promieni przez całe życie
 podczas lata umiejętnie się opalać,
a najlepiej unikać słońca
od godz. 11 do 15.
Ściśle stosuj przepisy regulujące postępowanie
zapobiegające ekspozycji na karcynogeny.
Przestrzegaj zaleceń
krajowych ośrodków ochrony radiologicznej.
EKSPOZYCJA
ŚRODOWISKOWA
Czynniki
środowiskowe, na które
nie my bezpośredniego
wpływu
ZAWODOWA
Czynniki zwiększające
ryzyko zachorowania na
nowotwór występujące
w miejscu pracy
Ekspozycja środowiskowa:
ekspozycja środowiskowa, to ekspozycja całej
populacji, na którą pojedyncza osoba nie ma
bezpośredniego wpływu
Czynniki rakotwórcze
zanieczyszczenia powietrza i wody pitnej,
bierne palenie,
substancje chemiczne emitowane przez przemysł,
skażenia pożywienia (pestycydy, estrogeny czy dioksyny)
47
Ekspozycja zawodowa:
… to narażenie na czynniki wywołujące wzrost
ryzyka zachorowania na nowotwór, związane
z wykonywanym zawodem…
Najczęściej występujące nowotwory:
•PŁUC
•JAMY NOSA
•SKÓRY
•PĘCHERZA MOCZOWEGO
Istotne jest, aby każdy potencjalny
czynnik ryzyka został zbadany pod
kątem charakteru, stopnia zagrożenia
i czasu jego trwania.
Pozwoli to określić, jakie środki należy
przedsięwziąć, aby zapobiec ekspozycji
lub ją ograniczyć.
Zalecenia „Kodeksu” adresowane są
do 3 grup mających wpływ na zapobieganie
ekspozycji na substancje rakotwórcze:
 do osób, które zajmują się formułowaniem
aktualnych i przejrzystych instrukcji oraz aktów
prawnych,
 do osób, którzy powinni wdrażać te instrukcje,
 do wszystkich obywateli, którzy ze względu na
zdrowie swoje i innych powinni stosować się do
instrukcji i przepisów mających na celu
zmniejszenie lub zniesienie ekspozycji na
karcynogeny .
8
Zaszczep się przeciwko
wirusowemu zapaleniu wątroby WZW typu B
Rak Wątroby
W Unii Europejskiej co roku rejestruje się
ok. 30 000 nowych przypadków.
Przyczyną są przewlekłe zakażenie wirusem wątroby
typu B (WZW B) oraz C (WZW C).
Bierz udział w programach szczepień
ochronnych przeciwko wirusowi zapalenia
wątroby typu B
Rak szyjki macicy
W Unii Europejskiej co roku rejestruje się
ok. 25 000 nowych przypadków.
W 99% materiałów z biopsji raka szyjki macicy na
świecie wykrywa się kilkanaście typów HPV
HPV (16,18,31,33,45)
Szczepienie szczepionką ma na celu zabezpieczenie przed
chorobami wywoływanymi przez wirusy brodawczaka
ludzkiego (HPV) typu 6, 11, 16 i 18.
Rak żołądka
W Unii Europejskiej co roku rejestruje się
ok. 78 000 nowych przypadków.
65% można przypisać zakażeniom
Helicobacter pylori (Hp)
Prace nad szczepionką przeciwko Hp
trwają
9
Kobiety po 25. roku życia powinny
poddawać się badaniom przesiewowym
w kierunku raka szyjki macicy.
10
Kobiety powyżej 50. roku życia powinny
poddawać się badaniom przesiewowym
w kierunku raka sutka.
Profilaktyka raka szyjki macicy
Maksymalną skuteczność w profilaktyce
raka szyjki macicy można osiągnąć
organizując program przesiewowy:
o szerokim zasięgu,
 obejmujący kobiety od 25 roku życia,
 o częstotliwości badań, co 3 lata
do 60 roku życia.

Badania profilaktyczne
Wśród kobiet obecnie poddawanych
mammograficznym badaniom
przesiewowym spadek umieralności
wynosi około 1/3.
10
Kobiety i mężczyźni i po 50. roku życia powinni
uczestniczyć w badaniach przesiewowych
w kierunku raka jelita grubego i odbytnicy.
Na korzyści z wykonywania badań
przesiewowych w kierunku
raka okrężnicy i odbytnicy wskazują:

możliwość rozpoznawania zmian
przedrakowych (polipów gruczolakowych),

dobre rokowanie chorych,
z rozpoznaniem ustalonym we wczesnych
stadiach zaawansowania choroby.
Pamiętajmy !

Zdrowszy styl życia oznacza poprawę
ogólnego stanu zdrowia i zapobieganie
zgonom z powodu nowotworów złośliwych.

Każdy ma prawo do wyboru stylu życia,
niemniej jednak niektóre zachowania mogą
obniżać ryzyko zachorowania na chorobę
nowotworową.
Wczesne objawy choroby nowotworowej
guzek
 niegojącą się ranę
 znamię skórne, które zmienia
kształt, wielkość lub kolor
 nową i powiększającą się zmianę
na skórze
 krwawienie (inne niż regularne
krwawienie miesięczne)

Idź do lekarza
jeśli zauważysz:
Idź do lekarza
jeśli masz
przewlekłe
objawy takie jak:
kaszel
 uporczywa chrypa
 zaburzenia rytmu wypróżniania
i trudności z oddawaniem moczu
 niewyjaśniona utrata masy ciała

Lubuski Program Prewencji
Pierwotnej Nowotworów
Biuro Programu:
Wojewódzka Poradnia Onkologiczna
ul. Walczaka 42
66-400 Gorzów Wlkp.
Tel. 095 7331-707
Fax.095 7331-612