Slide 1

ONKOLOGIA
BIOLOGIA CHOROBY
NOWOTWOROWEJ
KONTROLA PROLIFERACJI
1. System reperacji DNA
2. Apoptoza
3. Ograniczona liczba podziałów komórki
GENY REPERUJĄCE DNA
geny usuwające błędy powstające podczas replikacji DNA
APOPTOZA
Samobójstwo komórki
Apoptoza eliminuje uszkodzone komórki (bo komórki
uszkodzone są podatne na mutacje) - rola p53
Komórki nowotworowe są oporne na apoptozę
APOPTOZA
APOPTOZA
Produkt genu p53 (białko p53) jest nieaktywne w wielu
nowotworach.
Skutkuje to tym, że komórki nowotworowe nie umierają,
mimo że są nieprawidłowe i powinny ulec apoptozie.
OGNANICZONA LICZBA PODZIAŁÓW KOMÓRKI
Wszystkie komórki mogą dzielić się zaprogramowaną ilość
razy.
Uwarunkowane jest to obecnością telomerów na końcach
chromosomów.
Za każdym razem, kiedy komórka dzieli się telomery
skracają się.
OGNANICZONA LICZBA PODZIAŁÓW KOMÓRKI
Większość komórek umiera z chwilą osiągnięcia wieku
określanego tzw. limitem Hayflicka.
Część komórek (mniej więcej jedna na 3 mln) zaczyna
wytwarzać telomerazę - enzym przeznaczony do
rekonstrukcji telomerów, komórka taka może dzielić się w
sposób nieograniczony i staje się komórką nowotworową.
ANGIOGENEZA
W początkowych fazach procesu nowotworowego guzy
zbudowane są ze skupisk komórek nieprzekraczających
1–2 mm3 i pozbawionych naczyń krwionośnych.
Substancje odżywcze, czynniki wzrostu oraz tlen
dostarczane są głównie w wyniku dyfuzji. W takim stanie
nowotwór może pozostawać przez długi czas.
Dalszy rozwój guza wiąże się z wykształceniem naczyń
krwionośnych umożliwiających wzrost, naciekanie tkanek
oraz powstawanie przerzutów.
ANGIOGENEZA
ANGIOGENEZA
CECHY KOMÓRKI NOWOTWOROWEJ
• niekontrolowany wzrost
• samowystarczalność w zakresie sygnałów wzrostu
(proliferacji)
• ignorowanie sygnałów hamowania proliferacji
• unikanie apoptozy - samobójstwa komórki
• stymulowanie angiogenezy
• zdolność do inwazji tkanek i przerzutowania
• nieograniczony potencjał replikacyjny –
nieśmiertelność
ONKOGENEZA
• Nowotworzenie wiąże się z zaburzeniami genetycznymi.
• Za powstawanie nowotworu odpowiedzialne są zarówno
dziedziczne jak i somatyczne zaburzenia genetyczne.
• Progresja ze zdrowej komórki do inwazyjnego nowotworu
zajmuje zazwyczaj około 5-20 lat.
ONKOGENEZA
Ryzyko zachorowania na raka jest modyfikowane przez
cechy wrodzone, styl życia i środowisko, jest też kwestią
szczęścia....
2012
14.1 million nowych zachorowań
8.2 million zgonów z powodu nowotworów
32.6 million osób z nowotworem
ONKOLOGIA
STRATEGIE
WYKRYWANIA I LECZENIA
NOWOTWORÓW
SKALA PROBLEMU
Wyleczalność nowotworów złośliwych
50%
CO TO JEST WYLECZENIE W ONKOLOGII?
• Przeżycie 5 lat bez objawów choroby (większość
niepowodzeń występuje w tym okresie).
• W przypadku raka piersi, nerki, ziarnicy o wyleczeniu
możemy mówić po 15-20 latach bez objawów choroby.
• W przypadku raka płuca i innych nowotworów
tytoniozależnych – już po 2 latach istnieje większe ryzyko
rozwoju drugiego nowotworu niż wznowy pierwotnego
nowotworu.
WYLECZENIE W ONKOLOGII
różne nowowtwory - różne rokowania
• Dobrze rokujące, szansa wyleczenia >50%
• Źle rokujące, szansa wyleczenia <30%
• Grupa pośrednia, 30-50% szans na wyleczenie
5-LETNIE PRZEŻYCIA W POLSCE
5-LETNIE PRZEŻYCIA W POLSCE i W EUROPIE
Mężczyźni
Kobiety
EU
EU
PL
PL
UMIERALNOŚĆ Z POWODU NOWOTWORÓW
W POLSCE
PRZYCZYNY NISKIEJ WYLECZALNOŚCI NOWOTWORÓW
W POLSCE
1. Niska świadomość onkologiczna społeczeństwa:
- nieznajomość podstawowych objawów choroby
nowotworowej
- niska zgłaszalność na badania przesiewowe
- unikanie wizyty u lekarza w sytuacji wystąpienia
objawów sugerujących nowotwór
- rozpowszechnienie przesądów („rak jest nieuleczalny”,
„guza nie wolno ruszać”),
- tolerowanie „uzdrowicieli”
PRZYCZYNY NISKIEJ WYLECZALNOŚCI
NOWOTWORÓW W POLSCE
2. Brak czujności onkologicznej prowadzący do
opóźnienia rozpoznania
3. Nieznajomość standardów leczenia onkologicznego
i taktyki skojarzonego leczenia nowotworów
4. Podejmowanie złych decyzji terapeutycznych
5. Podejmowanie leczenia nowotworów poza
wielospecjalistycznymi ośrodkami onkologicznymi
STRATEGIE ROZPOZNAWANIA I LECZENIA
NOWOTWORÓW
Im wcześniej rozpoznamy chorobę nowotworową i
wdrożymy odpowiednią terapię, tym wyższe są
szanse wyleczenia.
Wczesne rozpoznanie pozwala na zastosowanie
mniej agresywnego leczenia – operacji mniej
okaleczających oraz uzasadnione odstąpienie od
terapii uzupełniającej (napromieniania i/lub
chemioterapii) i w konsekwencji uniknięcie
związanych z nią działań niepożądanych.
PROFILAKTYKA NOWOTWORÓW
Profilaktyka wtórna (wczesne wykrywanie)
daje większe szanse na wyleczenie nowotworów.
Czujność onkologiczna
Znajomość i wyszukiwanie objawów chorób
nowotworowych i natychmiastowa diagnostyka.
Badania przesiewowe
Badanie osób bez objawów choroby w celu
wczesnego wykrycia nowotworu lub stanu
przednowotworowego.
BADANIA PRZESIEWOWE
Cel badań przesiewowych:
zmniejszenie umieralności na nowotwory złośliwe.
Dotyczą:
tej części populacji, w której występuje największe
ryzyko zachorowania na konkretną chorobę
nowotworową.
BADANIA PRZESIEWOWE
Nie ustalają ostatecznego rozpoznania.
Konieczność podjęcia dalszych badań w celu
potwierdzenia bądź wykluczenia choroby.
Powinny dotyczyć nowotworów, dla których istnieją
skuteczne metody leczenia.
WARUNKI SKUTECZNOŚCI BADAŃ PRZESIEWOWYCH
- dotyczą nowotworów stanowiących poważny problem
epidemiologiczny
- są znane skuteczne metody leczenia
- zastosowanie testu umożliwiającego wykrycie choroby
we wczesnym stadium;
- proste; tanie;
- powtarzalne;
- akceptowalne społecznie;
- wysoka czułość (zdolność testu do wykrycia choroby);
- wysoka swoistość (zdolność testu do identyfikacji osób
zdrowych)
BADANIA PRZESIEWOWE
BADANIA PRZESIEWOWE
Wg Europe Against Cancer
Skrining uzasadniony:
- Rak piersi – mammografia (50-69 r.ż.)
- Rak szyjki macicy – cytologia (30-60 r.ż.)
- Rak jelita grubego – stolec na krew utajoną (50-74 r.ż.)
BADANIA PRZESIWEOWE
W POLSCE
Rak szyjki macicy – cytologia
Rak piersi – mammografia
Rak jelita grubego – kolonoskopia
RAK SZYJKI MACICY - CYTOLOGIA
Badanie cytologiczne wymazów z ujścia zewnętrznego
szyjki macicy.
od 25 do 59 r.ż.
co 3 lata
Populacyjny Program Profilaktyki i Wczesnego
Wykrywania Raka Szyjki Macicy 2008
Wydatki: 10 021 533,81 zł.
Efekty realizacji programu:
W roku 2008 objęto 795 769 kobiet,
u 50 kobiet stwierdzono raka szyjki macicy,
u 18 972 kobiet stwierdzono nieprawidłowy wynik
badania cytologicznego,
u 802 kobiet po weryfikacji wyników nieprawidłowych
rozpoznano śródnadbłonkową neoplazję szyjki
macicy
RAK PIERSI - MAMMOGRAFIA
od 50 do 69 r.ż.
co 2 lata.
Program profilaktyki raka piersi 2008
Wydatki: 9 806 330,03 zł.
Efekt realizacji programu:
Badaniem objęto 751 695 kobiet w wieku 50-69 lat,
u 1417 kobiet stwierdzono raka piersi,
u 176 086 kobiet stwierdzono zmiany łagodne.
RAK JELITA GRUBEGO - KOLONOSKOPIA
Dotyczy osób
w wieku 50-65 lat,
w wieku 40-65 lat, które miały w rodzinie
przynajmniej jednego krewnego pierwszego stopnia
(rodzice, rodzeństwo, dzieci) z rakiem jelita grubego,
w wieku 25-65 lat pochodzących z rodziny
potwierdzonym obciążeniem genetycznym
Raz na 10 lat
RAK JELITA GRUBEGO – KOLONOSKOPIA 2008
Wydatki: 13 848 773,79 zł.
Efekt realizacji programu:
wykonano 38 384 badań kolonoskopowych,
wykonano 15 057 badań histopatologicznych,
u 13 697 pacjentów stwierdzono obecność polipów,
546 pacjentom pobrano wycinek,
u 288 pacjentów wykryto raka jelita grubego.