Media:W 2 geo

W2
Kwaśne – mają SiO2 – jasne
Zasadowe – brak SiO2 – ciemne
Granitoid
= kwarc +skalenie + mika
- -skalenie są zróżnicowane – różne barwy
- Karkonosze i Tatry
Strzelin i Strzegom
 tu i tu na granitoidy na powierzchni
- granitoid pod powierzchią na północy Polski
- skały plutoniczne, kwaśne (bogate w krzemionkę) SiO2). Zbudowane są z widocznych gołym okiem
kryształów minerałów skałotwórczych: kwarcu, skaleni potasowych, plagioklazów i łyszczyków. Struktura
granitoidów jest fanerytowa, zwykle średnioziarnista lub gruboziarnista, niekiedy porfirowata
Porfir kwarcowy
Porfir to potoczna nazwa stosowana do określenia magmowych skał wulkanicznych lub żyłowych,
posiadających strukturę porfirową.
Pegmatyty
- wielkie kryształy
- miejsca gdzie mogą być minerały kolekcjonerskie
- skała magmowa (ogniowa), żyłowa (subwulkaniczna, hipabysalna). Powstaje w wyniku krystalizacji bogatej
w składniki lotne magmy w szczelinach i pustkach skalnych.
Sjenit
- nie ma prawie kwarcu
- obojętna skała magmowa o pochodzeniu głębinowym. Sjenit zaliczany jest do skał jawnokrystalicznych.
Najczęściej barwy ciemnoszarej lub czarnej. W przeciwieństwie do granitu, nie zawiera wcale, albo bardzo
mało krzemionki.
Gabro
- skała wielkokrystaliczna
średnio lub gruboziarnista zasadowa skała magmowa głębinowa. Należy do grupy diorytoidów i gabroidów.
Zawiera 90% plagioklazów w stosunku do skaleni potasowych (do 10%), do 5% kwarcu, 25-60% minerałów
ciemnych. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od włoskiego miasta Gabbro (L. von Buch, 1810r.)
Andezyt
- skała magmowa (wylewna) o strukturze porfirowej o odczynie obojętnym. Głębinowym odpowiednikiem
andezytu jest dioryt.
W skład andezytu wchodzą: plagioklazy, biotyt, pirokseny i amfibole. Andezyt ma barwę szarą, brunatną,
zieloną lub czarną.
Bazalt
-skała lita pochodzenia wulkanicznego – wylewna (skała magmowa) o strukturze bardzo drobnoziarnistej lub
afanitowej, czasami porfirowej, i barwie czarnej, szarej lub zielonej.
Melafir
- krystalizuje w żyłach; mają w sobie pęcherzyki gazu; mogą wypełniać się one krzemionką tak powstaja
agaty
pochodząca z paleozoiku (karbon, perm) zasadowa, wylewna skała magmowa o teksturze porfirowej lub
migdałowcowej i szarofiołkowym, czerwonobrunatnym lub zielonoczarnym zabarwieniu uzyskanym wskutek
wtórnych przeobrażeń. Młodopaleozoiczny odpowiednik bazaltu. Melafir stosowany jest w budownictwie.
Podstawowe typy skał osadowych
- skały okruchowe – powstają w wyniku niszczenia wszystkich innych typów skał; pokruszone okruchy
zwięzłe- piaskoweiecluźne – piasek okruchowe; żwiry (zlepieńce, brekcje)duże ziarno..
muły(mułowce), piaski (piaskowce)iły (iłowce)akrozy, szarogłazy)
Brekcja (druzgot, okruchowiec) – ostrokrawędziowa skała okruchowa składająca się z fragmentów innych skał i
minerałów scementowanych ze sobą przy pomocy spoiwa krzemionkowego, wapiennego, żelazistego, iłowego
lub in.Niekiedy brekcje tworzą się w miejscu, w którym odbywał się proces wietrzenia, powstają w wyniku
nagromadzenia się (sedymentacji) fragmentów skalnych w pobliżu lub w miejscu skały pierwotnej. Drobniejsze
produkty zostają z czasem wypłukane przez deszcze albo wywiane przez wiatr, większe odłamki i okruchy
ulegają cementacji przez spoiwo. Przyczyny powstania brekcji są bardzo różne.
- ilaste
- organogeniczne
- chemiczne
skały pirokrystaliczne (tufy, tufity)
- otoczak gładkiutworzył się zlepieniecotoczaki kanciasteutworzyła się brekcja...jeśli żwiry dalej
niszczone i ziarna mają 1 mmpowstają piaski: ułamki mm do 2 mm piaski drobno- i gruboziarniste
- piaski niszczoneziarno coraz mniejszepowstają mułysprasowane muły dają mułowce (skała lita)
- muły rozdrabniane powstają iłyskały lite to iłowce
- w piaskowcach widzimy ziarna , w mułach nie
- różnica między mułem a iłemrozgryzamy próbkę- jeśli nic nie skrzypi to to jest ił bo cząsteczki są drobne,
jeśli coś skrzypi to to jest muł.
Arkozy (dominuja skalenie; na przedpolu górotworu, krótki okres wietrzenia) szarogłazy (minerały
ciemne,sedymentacja w morzy i wulkaniczne)piaskowce
Skały piroklastyczne
- powstają po wybuchu wulkanu
- tuf – pył złożony w warunkach lądowych
- tufit – skała wpadnie do wody
- fur – do budownictwa- gdy nawilżony to miękki i można go ciąć piłą do drewna na klocki; gdy wyschnie
coraz twardszy
Skały ilaste
- iły warwowe,bentonity, gliny tillity
- glina – mieszanina iłu i różnych klastów większych (kilka-kilkadziesiat cm); związane z lodowcem; stanowi
osad morenowy; na obrzeżach lub pod lodowcem jeżeli glina jest kopalną, starą to nazwiemy ją
tillitempozostałość lodowca; tam gdzie były zlodowacenia...w Afryce i Azji nie było zlodowaceń ale są
tillity
- bentonity – czysty materiał ilasty. Do produkcji porcelany
- iły warwowe – występowanie warw- cienkich lamin w profilu; jasna-ciemnazebra; występują w
okolicach warszawy ; powstanie związane z postojem lądolodu, okresowo tworzyły się jeziora (jeziorzyska)
gdzie osadzały się te utwory ilaste; latem jasne warstwy, zimą ciemne
Skały organiczne i skały chemiczne
- powstanie stymulowane przez organizmy
Ca(HCO3)2  CaCO3 + H2O + CO2
- w warunkach morskich reakcja jest dwukierunkowa
- rozpuszczalność : Ca(HCO3)2- rozpuszczalny CaCO3 – trudno rozpuszczalny
- wytrącanie CaCO3
- reakcja zachodzi szybciej w prawą stronę gdy ucieknie CO2; gdy podgrzejemy wodę, strefa ciepła, tam
wytrącają się węglany; nie ma w Bałtyku bo zimnyprzyspieszenie – zabranie CO2 przez rośliny
- CaCO3 – zacznie wytrącać się na powierzchni roślin- powstanie martwica-skała z wystajacymi roślinami a
później trawertyn- skała skondensowana
- Organizmy żywe wytrącają CaCO3 w postaci szkieletu zewnętrznego i wewnętrznego
- Szkielet staje się częścią osadu; bezkręgowce złotowiciowce; kokkolitypokłady wapieni
- Korale- sekrecja CaCO3 w ciągu życia wapienie, dolomityCaMgCO3- tym się różni od wapieni....
wapień to CaCO3
- Margle – wapień (kalcyt) + materiał ilasty
Skały siarczanowe
- gipsy anhydryty
- sole kamienne i porasowe
- fosforyty
Węglany
- kalcyt CaCO3 lub dolomit CaMgCO3
- twardość = 3
- przy rafach koralowych materiał przetwarzany
- kopalne skały węglanowe w obrębie Dolomitów
- powstaja między zwrotnikami
- strefy sedymentacji węglanowej: Karaiby, Bahama, Zatoka Perska, Australia i Oceania
Siarczany
- gips CaSO4 x nH2O
- twardość 2 (miękki)
- gdy odprowadzimy H2O – CaSO4- to to jest anhydryt
- róża pustyni- na pustyni krystalizuje
- kryształy gipsu to największe kryształy na ziemi
- zapadlisko przedkarpackie
Fosforany (fosforyty)
- Ca5F (PO4)3 – apatyt
- W postaci konkrecji w innych osadach; nie dają jednorodnych osadów
- Na górze czapka a piaskowiec to trzon kolumny
Minerały ilaste
- nie da się zobaczyć ziaren
- uwodnione glinokrzemiany Al., Mg Fe
- glinokrzemiany warstwowe
- illit, kaolinit, montmorillonit
- wielkość < 0,01 mm
- twardość = 1-2
- jeśli ił zlityfikuje (stwardnieje) powstanie łupek ilasty
Skały metamorficzne
- oddziaływanie temperatury i ciśnienia
- pogrążanie dna zbiornika gdzie złożony jest osad jest to subsydencja
- osad pierwotny przykryty przez osad młodszy w jeziorach niewielka subsydencja
- skały przywalone przez osadduże ciśnienie na głębokości też większa temperatura
- metamorfizm skał
- pierwotne  wtórne
granitoidy  gnejs
skały obojętne, kwaśne  amfibolity
mułowce, iłowce łupki, fyllity
piaskowce kwarcyty
węglany  marmury
marmur- wapienie wypolerowane a w sensie geologicznym nie są marmurami (nie są metamorficzne)
Taty Wysokie
- ostrokrawędziste szczyty
- góry młode
- skały twarde; podlegają wietrzeniu mechanicznemu (mróz, woda – pękają)
- z granitoidów
Tatry Zachodnie
- niższe wysokości
- łagodne krawędzie
- zbudowane z wapieni – rozpuszczanie wapieni
Beskidy
- formacja fliszowa – na przemian warstwy piaskowca i iłu. Wiele tysiecy miąższościformacji
piaszczysto-ilastejłatwe odkształcenia
- w obrębie fliszu- ławice grubsze ; dają formy skałkowe z piaskowca
- skałki węglanowe – z wapieni
G. Świętkokrzyskie
- skały osadowe, wszystkie typy i ogniwa stratygraficzne
Jak powstają góry?
- koncepcja tektoniki płyt litosfery
- kiedyś koncepcja neptunistyczna - góry powstały z utworów obecnych w wodzie
- koncepcja plutonistyczna – skały są pochodzenia ogniowego- góry powstały bo starsze są niszczone...
spływają do morza i powstają nowe góry koło zamknięte
- 150 lat temu badania geologiczne
- 1962 – prace układające koncepcję tektoniki płyt litosfery
- większa część ziemi pokryta jest przez oceany
- pomiar głębokości Atlantyku
- grzbiet śródatlantyckileży między kontynentami; kręgosłup podzielony na odcinki, uskok przesuwał
skały dno jest żywe i grzbiet jest wyższy i popękanyschowany pod wodą
- Islandia – przepołowiona rowem; zbudowana ze skał wulkanicznych; wulkany, wody geotermalne
- Grzbiet śródatlantycki wiąże się z dostarczeniem ciepła i nowej magmy z głębi ziemi w postaci wulkanów
-
inny ocean grzbiet dochodzi do Kaliforni
-
dużo obszarów z największą głębokością dna
wąskie strefy o dużych głębokościach (rowy) ściany rowów zalegają pod kątem 15 stopni; niewielkie
nachylenie daje duże głębokości
Atolle Darwina – na Hawajach
Atolle – okrągłe budowle koralowe na zboczach wulkanów
Im dalej od centrum tym wulkany zapadają się coraz głębiej
ZIEMIA
Badania sejsmiczne – wierci się otwór, tam ładunki wybuchowe i bada się jak rozchodzi się fala dźwiękowa
Jądro wewnętrzne:
- średnica 1200 km
- gęstość 12,8- 13,1 g/cm3
- temp. 4000 – 5500 C
- skład – Fe, Ni (S, O)
- stan stały
- badania sejsmiczneodtworzenie warstwa
Jądro zewnętrzne
- grubość 2200 km
- gęstość 9,9 – 12,2 g/cm3
- temp. 3200 C
- skłąd – Fe, Ni (S,O)
- stan ciekły
Płaszcz
- grubość 2800 km
- gęstość 3,4 – 5,6 g/cm3
- temp. 1100 – 3200 C
- skład – krzemiany Fe, Mg
- stan stały/ plastyczny
SKORUPA ZIEMSKA
Skorupa kontynentalna
- grubość – średnio 40 km.
- Gęstość 2,67 g/cm3
- Temp – 0- 1000 C
- Skład – krzemiany, Na, K, Al.
- Stan stały
Skorupa oceaniczna
- grubość – średnio 7 km
- gęstość – 3 g/cm3
- temp. 0- 1000 C
- skład – krzemiany Ca, Mg, Fe
- stan stały
-
skorupa kontynentalna przechodzi w oceaniczną a nie zalega
-
pod litosferą (warstwa sztywna, stała)
Astenosfera – warstwa plastyczna
Mezosfera – warstwa sztywna
Część jądra jest w stanie stałym, część w płynnym
Generacja wstrząsów sejsmicznychrejestracja; śledząc przebieg wyliczamy gdzie są powierzchnie
sprawiające załamywanie, przechodzenie lub nie przez jądro
Kontury kontynentówpasują do siebieTarcze- miejsca kontynentów ze skał krystaliczntchkiedyś
kontynenty blisko siebie bo widać struktury na obu kontynentachodpowiadające pasma fałdowe
Mierzenie pozostałości magnetycznychgdy pole magnetyczne ; pole magnetyczne ziemi zmieniało położenie
biegunów; rewersje pola magnetycznego; nieregularne symetryczny rozkład pola magnetycznegopaski w
tym samym czasie dochodzi do rozsuwania się dna oceanicznego- speeding
- skały najmłodsze w centralnej części; stare na zewnątrz; od Jury dno atlantyckie rozrasta się--. Kontynenty
rozjeżdząja się w innych miejscach ziemi ubywa dna oceanicznego
Trzęsienia ziemi
- ogniska na wybrzeżu pacyfiku; Grecja
- 1912- kry lodowe- modelem kontynentu. Osady na krawędziach gromadzą się