miedź i cynk lub mangan

advertisement
Składniki bionieorganiczne
organizmu
Zakład Chemii Medycznej
Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego
Wybrane makro- i mikropierwiastki
w organizmie człowieka
Pierwiastek
Zawartość [g]
Funkcja
Makropierwiastki
Wapń
1200
elektrolit, aktywator enzymów
Potas
140
elektrolit, aktywator enzymów
Sód
95
równowaga gospodarki wodno-elektrolitowej
Magnez
35
elektrolit, aktywator enzymów
Mikropierwiastki
Żelazo
5
składnik metaloenzymów, aktywator enzymów
Cynk
4
składnik metaloenzymów, aktywator enzymów
Miedź
0,15
składnik metaloenzymów
Jod
0,03
składnik hormonu tyroidowego
Mangan
0,02
składnik metaloenzymów, aktywator enzymów
Molibden
0,02
składnik metaloenzymów
Wanad
0,02
udział w porcesach redoks
Selen
0,015
udział w porcesach redoks
Nikiel
0,01
Kobalt
0,003
składnik metaloenzymów
składnik witaminy B12, aktywator enzymów
2
Makropierwiastki
 stanowią ok. 99,4% masy ciała



tlen, węgiel, wodór, azot, wapń, sód, potas, chlor,
siarka i magnez
tlen, węgiel i wodór – dostarczane są w diecie,
związane w białkach, tłuszczach i węglowodanach
zapotrzebowanie na pozostałe makropierwiastki
wynosi więcej niż 100 mg w ciągu doby
Mikropierwiastki
 występują w niewielkich stężeniach
(mg/g, ng/g tkanki)
 zapotrzebowanie na mikropierwiastki wynosi mniej niż
100 mg w ciągu doby
3
Mikropierwiastki

W organizmie występują w niewielkich stężeniach:


mg/g lub ng/g tkanki
mmol/L lub nmol/L krwi, surowicy, moczu itd.

Zapotrzebowanie dobowe (dostarczane z dietą) < 100 mg

pierwiastki istotne (niezbędne): żelazo, cynk, miedź, jod, mangan,
molibden, kobalt, selen, chrom, fluor

przypuszczalnie istotne: nikiel, cyna, wanad, krzem

nieistotne: glin, bor, german, kadm, arsen, antymon, bizmut, ołów,
rtęć, rubid, srebro, tytan
4
Mikropierwiastki
Pierwiastki śladowe – niezbędne dla organizmu,
niedobór spowodowany niedostatecznym dostarczaniem
z dietą, prowadzi do zaburzeń funkcjonowania organizmu;
podawanie pierwiastków w dawce fizjologicznej
zapobiega im lub je usuwa
Przypisanie pierwiastka do jednej z tych grup zależy od:
 wymagana obecność w diecie
 toksyczność
 powiązanie stężeń i zawartości w organizmie z objawami
chorób
5
Mikropierwiastki
Pierwiastki mogą wchodzić w skład:

enzymów –




Cu – dysmutaza ponadtlenkowa, oksydazy aminowe
Zn – anhydraza węglanowa
Mn – arginaza, glikozylotransferaza
Se – peroksydaza glutationowa

hormonów - I - trijodotyronina

witaminy B12 - kobalt

metaloprotein



Fe w hemoglobinie i mioglobinie
Cu w ceruloplazminie
Zn w metalotioneinie
Fluor – może być uważany za istotny
 odgrywa znaczną rolę w zapobieganiu próchnicy i leczeniu osteoporozy
 nie udowodniono, że jest jednoznacznie niezbędny dla organizmu
6
Specyficzność działania pierwiastków śladowych
Działanie pierwiastków śladowych in vivo jest
całkowicie specyficzne.
Niedobór pierwiastka może być usunięty tylko przez
ten sam pierwiastek.
Specyficzność wynika z właściwości:
wartościowość,
potencjał redox,
promień jonowy,
liczba koordynacyjna,
geometria koordynacji
powinowactwo do ligandu.
7
Specyficzność działania pierwiastków śladowych
W warunkach in vitro specyficzność jest zdecydowanie
mniejsza.
zastąpienie pierwiastka przejściowego, właściwego dla
danego enzymu, innym pierwiastkiem przejściowym:
• powoduje tylko zmianę powinowactwa enzymu do
substratu,
• nie prowadzi do inaktywacji enzymu.
Mimo specyfiki dzialnia w warunkach in vivo, działanie
pierwiastków jest zależne od wzajemnych stężeń:
• długotrwały niedobór miedzi prowadzi do anemii wskutek
obniżenia zdolności wchłaniania żelaza i wzrostu jego
stężenia w wątrobie
• miedź i cynk współzawodniczą we wchłanianiu
• nadmiar molibdenu w diecie powoduje niedobory miedzi
w organizmie
8
Wchłanianie i przenoszenie
pierwiastków śladowych w ustroju
Wchłanianie pierwiastków odbywa się z udziałem specyficznych
białek transportowych


albuminy – Cr, Cu, Mn, Se, Zn
globuliny
transkobalamina – Co
 transferyna – Cr, Fe, Mn
 ceruloplazmina – Cu
- a2-makroglobulina – Mn, Zn



aminokwasy – Cu, Se
wyjątek:
Na i K – tworzą łatwo rozpuszczalne sole
9
Funkcje jonów metali w organizmach żywych
Główne funkcje jonów metali w układach
biologicznych:






katalityczna
strukturalna
transportowa
udział w przekazywaniu sygnałów
hormonalnych
udział w obronie organizmu przed wolnymi
rodnikami
udział w strukturze leków
10
Funkcje jonów metali
w organizmach żywych - katalityczna
polega na bezpośrednim udziale jonów metali
w reakcjach enzymatycznych w formie
metaloenzymów lub aktywatorów enzymów
Metaloenzymy
określona ilość jonów metalu silnie związanych z apoenzymem

jon metalu nie zmienia stopnia utlenienia w czasie
katalizowanej reakcji
Zn+2, Mn+2, Ni+2, Mg+2, Cu+2 - w reakcjach hydrolizy,
dekarboksylacji, transaminacji

jon metalu ulega procesom redox
Cu+/2+ i Fe+2/+3 - w cytochromach
11
Funkcje jonów metali
w organizmach żywych - katalityczna
Enzymy aktywowane przez jony metali
– wiązanie między jonem metalu a apoenzymem jest słabe
Enzymy aktywowane przez jony metali:
nie wiążą się tak trwale jak metaloenzymy,
bez jonu metalu enzymy nie mają zdolności katalitycznej
Różnica między metaloenyzmami a enzymami aktywowanymi przez metale
opiera się na
sile powinowactwa między metalem a apoenzymem
12
Funkcje jonów metali
w organizmach żywych - strukturalna
jony wapnia
hydroksyapatyt:
Ca10(PO4)6(OH)2
jony fluorkowe
F- + 3Ca3(PO4)2
[ 3 Ca3(PO4)2
.
Ca(OH)2]
Ca(OH)F
.
3 Ca3(PO4)2 + OH-
Ca(OH)2
.
hydroksyapatyt
F- + Ca(OH)F

.
3 Ca3(PO4)2
hydroksyfluoroapatyt
CaF2 . 3 Ca3(PO4)2 + OHfluoroapatyt
wymiana jest możliwa ze względu na:


taki sam ładunek
podobną wielkość jonów
13
Funkcje jonów metali w organizmach żywych

funkcję transportową wykazują białka – metaloproteiny - wiążące jony
metali i przenoszące je w organizmie.



wiążąc określone jony metali regulują zależne od nich procesy, niektóre
wykazują również aktywność enzymatyczną.
metaloproteiny wykazują odmienną specyficzność wobec jonów różnych
metali.

szczególnym przykładem metaloproteiny jest metalotioneina (Mt), białko
wiążące Zn, Cu, Cd, Hg i inne metale ciężkie.

Mt chroni organizm przed toksycznymi metalami
przekazywanie sygnałów hormonalnych


jony wapnia: śródkomórkowy przekaźnik w mechanizmie działania hormonów,
np. wazopresyny
jod stanowi integralną część trijodotyroniny i tyroksyny (hormonów tarczycy)
14
Funkcje jonów metali
w organizmach żywych
Udział w obronie antyoksydacyjnej
 dysmutaza ponadtlenkowa – miedź i cynk lub mangan
 katalaza - żelazo
 peroksydaza glutationowa - selen
Udział w strukturze leków
 cis-platyna
 auranofina
15
Mechanizm oddziaływania
jonów metali na aktywność enzymów
Jony metali biorą udział w reakcjach enzymatycznych i
zwiększają ich szybkość uczestnicząc w jednym w czterech
mechanizmów:
 ogólnej katalizie kwasowo-zasadowej
 katalizie kowalencyjnej




tworzenie przejściowego tetraedrycznego połączenia enzymu z substratem reakcji
rozerwanie wiązania w substracie,
powstanie kowalencyjnego produktu pośredniego enzym-substrat (produkt)
uwolnienie końcowego produktu
 przybliżaniu związków reagujących
 indukowaniu odkształceń enzymu lub substratu.
16
Mechanizm oddziaływania
jonów metali na aktywność enzymów
Strefa koordynacyjna jonu metalu może spowodować
 przybliżenie enzymu i substratu lub
 odkształcenie enzymu bądź substratu
umożliwiając powstanie chelatu - kompleksu enzymsubstrat-jon metalu
 działa jako trójwymiarowa matryca i utrzymuje grupy
reagujące w swoistej orientacji przestrzennej
 ma decydujące znaczenie w stereochemicznej kontroli
reakcji katalizowanej enzymatycznie
17
Suma
kationów
anionów
198 mEq/l
198 mEq/l
Suma
kationów
153 mEq/l
anionów
153 mEq/l
Na+
10
20
Cl- 3 mEq
HCO3- 10 mEq
SO4-
K+
142
Na+
K+
101
Cl-
26
HCO3-
4
Ca+ 5
Mg+ 2
160
65
Ca2+
16
10
białczany
aniony
resztkowe
Skład jonowy surowicy krwi
100
2 mEq
Mg2+
fosforany
białczany
26
Skład jonowy płynu
wewnątrzkomórkowego
18
Potas

miękki, srebrzystobiały metal, reagujący gwałtownie z wodą

z sodem uczestniczy w:





gospodarce wodnej organizmu (sód zatrzymuje wodę, potas
wzmaga jej wydalanie)
w utrzymaniu ciśnienia osmotycznego
zachowaniu równowagi kwasowo-zasadowej
w organizmie człowieka znajduje się ok. 140 g potasu
niedobór prowadzi do



osłabienia,
zaburzenia pracy serca i
oddychania
19
Potas

[(5,6 mmol/L – 3,8 mmol/L): 4,7 mmol/L]*100% = 40% - wahania
stężeń
gdzie
4,7 mmol/L — “środek normy” dla kalemii
(3,8 – 5,6 mmol/L )
wzrost stężenia potasu:










odwodnienie
jatrogenne (podawanie pozajelitowe soli potasowych, soli potasowych
penicyliny, przetoczenia dużej ilości krwi konserwowanej)
hemoliza i zespół zmiażdżenia
niedotlenienie tkanek
zatrucie strychniną, leczenie cytostatykami
niewydolność nerek, mocznica
niedoczynność kory nadnerczy (choroba Addisona), hipoaldosteronizm
długotrwała hipoglikemia i kwasica metaboliczna (cukrzycowa)
stosowanie leków: moczopędnych oszczędzających potas,
niesterydowych przeciwzapalnych
zmiany w EKG przy stężeniu K+ > 6,7 mmol/L



zwiększenie załamka T – około 6 mmol/L
blok międzykomorowy – przy stężeniu około 10 mmol/L
zatrzymanie akcji serca – przy stężeniu około 12 mmol/L
20
[(145 mmol/l – 135 mmol/l): 140 mmol/l] * 100% = 7% - wahania stężeń
gdzie
140 mmol/l — „środek normy” dla natremii
Sód
(135-145 mmol/L )

miękki, srebrzysty metal

reaguje gwałtownie z wodą
występuje w soli kamiennej, morskiej i oceanicznej w formie
chlorku sodu NaCl
wszystkie sole sodu są rozpuszczalne w wodzie.
zapotrzebowanie na sól kuchenną wynosi ok. 5 g






wskazane jest jest spożywanie soli kamiennej lub morskiej
zamiast warzonej, gdyż ta pozbawiona jest mikroelementów.
w organizmie człowiek sód występuje w postaci kationu Na+,
głównie w płynach ustrojowych pozakomórkowych
jest niezbędny:



do prawidłowego funkcjonowania
nerwów i mięśni,
reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową i
kwasowo-zasadową
obrzęk mózgu w przebiegu hiponatremii
Na<110mmol/L
Żelazo

ilość całkowita 2,5 – 4 g, magazynowane głównie w
wątrobie, śledzionie i szpiku kostnym
2/3 całkowitej ilości służy jako kofaktor hemoglobiny

posiada bardzo wysoki potencjał oksydoredukcyjny




nie występuje w postaci wolnych jonów
jest skompleksowane z hemem (Fe2+) lub
bezpośrednio z białkami transportowymi i magazynowymi –
transferyną i ferrytyną (Fe3+)

słabo przyswajalne z pożywienia

funkcje żelaza –



transport tlenu,
transport elektronów
udział w utrzymaniu równowagi oksydoredukcyjnej
22
Żelazo
Cytochrom c
mioglobina
hem
23
Wapń

ilość całkowita ok. 1500 g:
 99 % - tkanka kostna i zęby
hydroksyapatyt:
Ca10(PO4)6(OH)2
3Ca3(PO4)2•Ca(OH)2
mikrofibryle – kryształy o stosunku długość:
grubość 1000:1
węglan wapnia CaCO3
Niedobór powoduje osteoporozę
24
http://www.naturalniezdrowy.pl/strona.php?id=82
Kalmodulina przyłącza cztery jony wapnia
zmiana konformacji, powstaje kompleks
aktywujący i stymulujący m.in.. kinazę II
fosforylującą różne białka,
pompy błonowo-jonowe
Wapń

1 % - regulator procesów metabolicznych







przekazywanie sygnału
pobudliwość nerwowo-mięśniowa
czynność serca (częstość uderzeń i objętość
wyrzutowa)
przepuszczalność błon
aktywność enzymatyczna
układ krzepnięcia
Dzienne zapotrzebowanie:


osoby dorosłe – 1000 mg
młodzież, kobiety ciężarne i karmiące, osoby
powyżej 50 roku życia – 1300 mg
Niedobór powoduje:
 zaburzenia pobudliwości nerwowomięsniowej
 tężyczka – tężczcowy skurcz mięśni
szkieletowych
25
Magnez

stanowi do 0,5% masy ciała

ok. 60% magnezu przypada na kości

jest aktywatorem wielu enzymów

wraz z jonami sodu i potasu, stabilizuje zwartą strukturę
polianionowych makrocząsteczek

tworzą one kompleksy z kwasami nukleinowymi
zobojętniając ich ujemnie naładowane grupy fosforanowe.

stabilizuje strukturę rybosomów
26
Magnez
Ilość całkowita ok. 24 g:
65% w kościach
1% - zewnątrzkomórkowo (wolne jony Mg2+)
34%- jon wewnątrzkomórkowy
Jony magnezowe
 regulują procesy oksydoredukcji,
 kofaktor ok. 300 enzymów
 mają wpływ na
 gospodarkę lipidową
poziom katecholamin i przepuszczalność błon komórkowych
 kompleksy Mg-ATP uczestniczą w transfosforylacji,
transferze energii i przekazywaniu sygnałów w komórce

hamują krzepnięcie krwi
biorą udział w przekazywaniu sygnałów pomiędzy
neuronami i komórkami mięśniowymi

27
Magnez
Zapotrzebowanie dzienne: 300 – 400 mg
 Objawy niedoborów magnezu: drżenie mięśni i skurcze, ogólne
osłabienie

Niedobór magnezu zaburza procesy prowadząc
do dysfunkcji metabolicznej,
głównie komórek mięśni gładkich i mięśnia sercowego.
Magnez spełnia istotną rolę w profilaktyce
i terapii różnych chorób,
w tym zapobiega nadpobudliwości nerwowej i depresji.
28
HSe-CH2-CH-COO-
Selen
+NH
3
selenocysteina




niezbędny mikroelement
musi być dostarczany w pożywieniu
zawartość selenu w produktach spożywczych związana
jest z dużymi różnicami w zawartości selenu w glebie i
wodzie w różnych częściach świata
gleby na terenie Polski są uważane za ubogie w
selen.

składnik enzymów oksydacyjno-redukcyjnych
i cytochromów

występuje w peroksydazie glutationowej

w organizmie selen tworzy z metalami toksycznymi
selenki, które odkładając się w tkankach miękkich są
częściowo eliminowane z obiegu
29
Selen








najwyższą bioprzyswajalnością charakteryzuje się selen pozyskiwany
z drożdży
wchłanianie selenu wzmagają białka małomolekularne oraz witaminy
(głównie A, E, C)
synergiczne działanie selenu z witaminą E przyczynia się do
opóźniania procesów starzenia oraz przyspieszenia regeneracji
komórek
jest konieczny do prawidłowego funkcjonowania układów
enzymatycznych – głównie peroksydazy glutationowej
ważny jest także dla funkcjonowania układu odpornościowego oraz
tarczycy.
chroni serce przed działaniem wolnych rodników, pomaga w walce z
depresją, przemęczeniem i nadmierną nerwowością.
redukuje ilość szkodliwych związków przyczyniających się do
powstawania reumatoidalnego zapalenia stawów – podawanie selenu
łagodzi objawy choroby u 40% chorych.
niedobór selenu powoduje:
 uszkodzenie mięśnia sercowego,
 choroby układu kostnego,
 ograniczenie sprawności układu odpornościowego,
 zwiększa także ryzyko choroby nadciśnieniowej
nowotworów
i
30
Cynk




całkowita zawartość w organizmie
wynosi ok. 1,5 – 2 g, z czego
80% przypada na mięśnie i kości.
występuje głównie
wewnątrzkomórkowo
w organizmie związany jest z
białkami

w osoczu głównie z albuminą,

w tkankach z metalotioneiną.
jest obecny w wielu białkach
wiążących kwasy nukleinowe i
regulujących działania genów

pełni funkcje strukturalne w tworzeniu
domen cynkowych („palcami
cynkowymi”), zdolnych do
bezpośredniego oddziaływania z DNA
Source: Int J Environ Res Public Health. 2010 April; 7(4): 1342–1365.
Cynk – palec cynkowy

domena białkowa występującej w białkach
wiążących DNA,

bierze bezpośredni udział w związaniu
cząsteczki kwasu nukleinowego przez
białko

palec cynkowy składa się z dwóch
antyrównoległych b-kartki i a-helisy

atom cynku łączy się z dwiema resztami
cysteiny i dwiema resztami histydyny
32
anhydraza węglanowa
atom Zn skoordynowany
z trzema resztami histydyny
Cynk

stanowi


centrum aktywne wielu enzymów
element budulcowy enzymów

wchłanianie z jelita jest hamowane przez obecne w pożywieniu: kwas
fitynowy, pektyny, jony miedzi, żelaza, wapnia i fosforany

w osoczu tworzy kompleksy z a2-makroglobuliną i albuminą,

stężenie i magazynowanie jest kontrolowane przez metalotioneinę i
jelitowe białko bogate w cysteinę

właściwa podaż: ok. 10 mg/dziennie

źródła w diecie: mięso, twarde sery, produkty zbożowe z pełnego
przemiału, owoce morza
33
Cynk

Korzystny wpływ cynku na organizm człowieka




ogólna poprawa metabolizmu,
przyspieszenie gojenia się ran i
poprawie sprawności umysłowej
Niedobór cynku, wynikający zazwyczaj z
ograniczonego przyswajania z pożywienia, powoduje:




zaburzenia układu kostnego,
funkcji rozrodczych,
stany zapalne skóry,
sprzyja procesom miażdżycowym.
34
Miedź









40% w kościach,
24% w mięśniach,
9% w wątrobie,
6% w mózgu
w osoczu miedź występuje w formie kompleksów z


Zn
ilość całkowita około 100 mg


Cu
transkupreiną,
aminokwasami i
ceruloplazminą - zapewnia transport między wątrobą a tkanką
docelową
z organizmu wydalana jest z żółcią przez przewód pokarmowy
nie występuje w postaci wolnych jonów
wchodzi w skład co najmniej 15 białek ludzkiego organizmu
występuje jako pierwiastek wiążący w elastynie i kolagenie oraz
jako katalizator reakcji białek.
35
Miedź

dzienne zapotrzebowanie 1 – 1,5 mg – prawidłowa dieta


warzywa strączkowe,
produkty zbożowe z pełnego przemiału

podstawowy składnik systemu antyoksydacyjnego

jest potrzebna do wytwarzania komórek czerwonych

w układzie nerwowym uczestniczy w tworzeniu osłonki mielinowej
(ochrania włókna nerwowe oraz uczestniczy w przesyłaniu impulsów
nerwowych)

enzymy zależne od miedzi




dysmutazy i
oksydazy –
są odpowiedzialne za zrównoważenie stresu oksydacyjnego i zmiatanie
wolnych rodników (lub reaktywnych form tlenu)
uczestniczącą w procesach takich jak oddychanie komórkowe, tworzenie
naczyń krwionośnych czy usprawnianie układu immunologicznego.
36
kofaktor molibdenowy
Molibden
Molibdenopteryna –
nie zawiera
molibdenu!


występuje głównie w tkance kostnej,
a także w nerkach, wątrobie i zębach

kofaktor molibdenowy wchodzi w skład centrów aktywnych
enzymów odpowiedzialnych za procesy oksydacyjno-redukcyjne



oksydaza ksantynowa
oksydaza aldehydowa
oksydaza siarczynowa

ma zdolność do ulegania dwuelektronowym reakcjom
redoks na stopniach utlenienia między 6 a 4

nadmiar jest toksyczny - powoduje:
 deformacje kości podobne do gośćca,
 skłonność do próchnicy zębów
 zaburzenia gospodarki lipidowej i białkowej.
37
Kobalt

w największych ilościach występuje w
narządach miąższowych i mięśniach

jest on składnikiem witaminy B12, która
odgrywa rolę w:



wytwarzaniu krwinek czerwonych
metabolizmie białek
kwasów nukleinowych

niedobór witaminy B12 powoduje
niedokrwistość i zmiany w narządach
miąższowych

nadmiar kobaltu powoduje czerwienicę,
uszkodzenie narządów miąższowych – nerek,
wątroby, uszkodzenie osłonek mielinowych,
kardiomiopatię
38
Kadm
charakteryzuje się wybitnymi
właściwościami akumulującymi

okres półtrwania w organizmie (10 – 30 lat)
przyczynia się do odkładania się, wraz z
wiekiem, głównie w nerkach, gdzie gromadzi
się do 50% całego kadmu

działa na systemy enzymatyczne komórek,
wypierając i zastępując inne fizjologiczne
metale (Cu, Zn, Se) z metaloenzymów

wiąże się z grupami czynnymi –SH białek:
 łatwo wiąże się z metalotioneiną,
niskocząsteczkowym białkiem
cytoplazmatycznym, bogatym w reszty
cysteinowe, która wiąże dwuwartościowe
kationy cynku, miedzi, selenu

nadmiar kadmu prowadzi do zaburzeń
czynności nerek, metabolizmu wapnia i
funkcji rozrodczych, rozwoju choroby
nadciśnieniowej oraz zmian nowotworowych,
głównie nerek i gruczołu krokowego.
39
Ołów
 w organizmie jest odkładany w postaci
nierozpuszczalnych związków ołowiu, w kościach i
w tkankach miękkich
 toksyczne działanie ołowiu ujawnia się na poziomie
molekularnym, hamuje wiele enzymów, w tym
syntazę porfobilinogenową, podstawowy
składnik w syntezie hemu
 wiąże się z kwasami nukleinowymi i aminokwasami
białek
 zakłóca metabolizm niezbędnych pierwiastków
śladowych działając antagonistycznie na inne
metale m.in. przyspiesza wydalanie miedzi i żelaza
z organizmu
 podwyższenie poziomu miedzi, wapnia i fosforu
w diecie obniża pobieranie ołowiu przez organizm
 skutkami toksyczności ołowiu są zaburzenia w
hematopoezie, nadciśnienie tętnicze, neuropatie i
uszkodzenia mózgu
Rtęć

źródłem wchłaniania tego pierwiastka przez ludzi są tkanki ryb
skażonych tym pierwiastkiem




po dostaniu się do środowiska wodnego jest metylowana przez
mikroorganizmy
związek metaloorganiczny – dimetylortęć
dimetylortęć - rozpuszczalna w tłuszczach, bardzo toksyczna i trwała
główna postać rtęci, która przedostaje się do organizmów żywych i kumuluje
się w nich.

pośrednim źródłem rtęci jest mięso zwierząt domowych karmionych
mączką otrzymaną ze skażonych ryb

toksyczne działanie rtęci wynika z jej dużego powinowactwa do grup SH, -COOH i –NH2 aminokwasów białek

ma działanie mutagenne i teratogenne

akilowe pochodne rtęci łatwo przedostają się do komórek mózgowych,
naruszając barierę krew-mózg, powodują uszkodzenia komórek
mózgowych i zaburzają metabolizm układu nerwowego

toksyczność może zmniejszać selen, ograniczając tworzenie połączeń
aminokwasów białek z rtęcią
41
Fluor – występowanie w przyrodzie





niemetal
występuje w postaci cząsteczki F2
stopień utlenienia -1
żółto-zielony gaz
13 miejsce pod względem rozpowszechnienia w przyrodzie
Fluor - wchłanianie

jama ustna – wchłania się nie więcej niż 1% całkowitej ilości
dziennie spożywanej ilości fluorków

40-50% pobranych związków ulega wchłonięciu w żołądku

większość związków fluoru przyswajana jest w górnej części jelita
cienkiego.
kationy wielowartościowe hamują wchłanianie związków fluoru –
Ca+2, Mg+2, Al+3


fluor z metalami dwuwartościowymi tworzy fluorki

chlorek sodu ogranicza przyswajanie

substancje tłuszczowe ułatwiają wchłanianie związków fluoru.
Fluor – występowanie w organizmie

w osoczu krwi fluorki występują w postaci
 jonowej
 niejonowej

wysokie pH krwi oraz jej hematokryt powodują wzrost stężenia
fluorków

są obecne we wszystkich płynach ustrojowych: żółci, ślinie,
moczu, w ilościach zależnych od stężenia w osoczu

są transportowane przez łożysko
Aktywność biologiczna fluorków

wiążą się z enzymami:



mogą być ich:



w miejscu aktywnym
w naładowanych dodatnio domenach
aktywatorami (oksydaza błonowa NADPH)
inhibitorami
mają wpływ na szlaki przemian lipidowych i węglowodanowych:


hamują działanie aldolazy (enzymu szlaku glikolizy)
prawdopodobnie uszkadzają komórki b wysp trzustki
Aktywność biologiczna fluorków

głównym składnikiem nieorganicznym kości i zębów jest
hydroksyapatyt
Ca10(PO4)6(OH)2
Ca3(PO4)2 . Ca(OH)2

hydroksyapatyt związany jest z węglanami i cytrynianami.

stosunek wapnia do fosforanów w fazie krystalicznej apatytu kości jest
mniejszy niż w apatycie naturalnym.

fluorek zastąpuje grupę hydroksylową hydroksyapatytu tworząc
fluoroapatyt

w stosunku do hydroksyapatytu jest on znacznie bardziej twardy, ale
jednocześnie wzrasta jego kruchość.
Toksyczność fluorków

fluorki w dużych dawkach mają działanie
teratogenne

powoduje u dzieci zaburzenia rozwojowe

wpływa niekorzystnie na pobieranie i metabolizm
jodu

ma działanie neurotoksyczne
Aktywność biologiczna fluorków
– płytka bakteryjna
Fluorki obecne w w płytce nazębnej powodują:

hamowanie procesu deminaralizacji

wzmaganie procesu remineralizacji
Wpływają na metabolizm bakterii jamy ustnej

redukcja gradientu protonowego (fluorki hamują bakteryjną ATP-azę protonową)

zmniejszenie tolerancji komórek bakteryjnych na kwasy

oddziaływanie na przepuszczalność błony komórkowej

hamowanie enolazy – zmienia przemianę cukrów w bakteriach

redukcja produkcji polisacharydów zewnątrzkomórkowych

ograniczenie zapasów tłuszczów

zmiana stosunku glukany/fruktazy w płytce nazębnej.
Download